Ne Kadar Biliyoruz?

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM       

Hamd Âlemlerin Rabbi, Maliki, din günün sahibi, hangimizin daha iyi amel işleyeceğini belirlemek için ölümü ve hayatı yaratan Allah (cc)’a aittir.

Salât ve Selam rehberimiz ve önderimiz olan Hz. Muhammed (sav)’e onun ehli beytine, dinin yaşanması konusunda bizlere örneklik teşkil eden ashabına, bugüne kadar yaşamış ve yaşamakta olan tüm müminlerin üzerine olsun.

    ’وَمَا قَدَرُوا اللّٰهَ حَقَّ قَدْرِه۪ٓ’

‘Allah’ın kadrini gereği gibi bilemediler…’(Enam/91)

Allah (cc) mahlukatı yaratmakla birlikte onlara gidecekleri yolu, İlah ve Rab olarak seçmeleri gereken Ma’budu da belirtmiştir. Bu aynı zamanda ilahi sıfatlarından birkaçının tecellisidir ki nitekim Allah (cc) El-Âdil olandır asla zulmetmez, El-Hâdi olandır hidayet verir. Ancak yukardaki ayette de Allah (cc)’ın bizlere bildirdiği gibi ‘Allah’ın kadrini gereği gibi bilemediler’ kısmını Bazı Alimler Allah’ı tanıyamadılar şeklinde izah etmiştir. Nitekim Elmalılı Hamdi Y. Şu şekilde tefsir etmiştir;

‘Celâl ve cemâl sıfatlarını layıkıyla tanımadılar. Her şeye gücünün yettiğine, rahmân ve rahîm olduğuna iman etmediler, nimet ve rahmetinin kadrini bilmediler, hukukuna riayet, ilâhlık şanına hürmet etmediler, hasılı takdirsizlik ve nankörlük yaptılar.’

O halde onları Allah’ı tanımamaya iten neydi diye bakacak olursak Allah(cc) ayetin devamında;

       ‘Allah’ı gereği gibi tanımadılar. Çünkü “Allah hiçbir beşere bir şey indirmedi” dediler. De ki: Öyle ise Musa’nın insanlara bir nûr ve hidayet olarak getirdiği Kitab’ı kim indirdi? Siz onu kâğıtlara yazıp (istediğinizi) açıklıyor, çoğunu da gizliyorsunuz. Sizin de atalarınızın da bilemediği şeyler (Kur’an’da) size öğretilmiştir. (Resûlüm) sen “Allah” de, sonra onları bırak, daldıkları bataklıkta oynayadursunlar!’

Kendi heva ve hevesleri doğrultusunda Allah’ın insanlığa rahmeti olan vahyi inkâr etmeleri Allah’ı gereği gibi tanımamalarından kaynaklanmaktadır ki Allah (cc) devamında onlara; ‘Öyle ise Musa’nın insanlara bir nûr ve hidayet olarak getirdiği Kitab’ı kim indirdi?’  Diye sorarak bu ayetin nüzulü esnasında ki muhatapları olan yahudilere, kendi içlerinde ne kadar tutarsız olduklarını göstermiştir. Onlar Allah’ın ayetlerini işlerine geldiği gibi kullanıyor, menfaatlerine uygun olan kısımları açıklayıp uygun olmayanları saklıyorlar. Onlar Allah’ı tanıyamadılar çünkü Allah istisnasız her şeyi görür ve işitir, kullarından ve yarattığı tüm mahlukattan haberdardır. Bu sebepledir ki Alimler ilmin başı Marifetullahtır dediler çünkü Marifetullah ilmi, ilmin ve hayatın dengesini ve ölçüsünü belirler ne zaman ki Marifetullah ilmi elde edilir ondan sonra Muhabbetullah hasıl olur. Kişi Allah ile bağlantısını arttırıp kulluğun yalnız ona yapılması gerektiğini anladığı vakit, işte o zaman fedakârlık ile bütün zorlukları aşar çünkü ulaşması gereken merci’ artık onun için aşikardır. Zaman kaybetmek istemez her an duyduğu sevgi ve kalbinde ki aşk ile hayatının her anında Allah’a ulaşmak için bir yol arar ancak bunun dışındakiler yani Azamet ve kudretin Allah’ın elinde olduğunu idrak edemeyenler, Allah’ı tanımayanlar Allah’ın Rahmet sıfatını kendilerine prensip edinip aynı zamanda El-HÂKİM ismini yani hükmeden, yöneten olduğunu unutanlar Yahudiler gibi bu ayetin muhatabıdırlar çünkü onlarda Allah’ı gereği gibi takdir edemediler.

Yahudilerin Allah’ı takdir edememeleri onları, Allah’ın sıfatlarını masivai (yaratılmış) varlıklara atfetmelerine sebep oldu tıpkı onlar gibi olanlarında bunu yapmaları kaçınılmaz değil. Ancak yanlış algı olmasın Yahudiler bunu bilmediklerinden değil yani yapmaları gerekeni bilmemelerinden değil aksine Allah (cc)’ın ayetin devamında söylediği gibi; ‘Siz onu kâğıtlara yazıp (istediğinizi) açıklıyor, çoğunu da gizliyorsunuz.’ Kendi tercihleri sonucu bunu yaptılar tıpkı bugün insanlara anlatılan tevhid inancında insanların birçoğunun hatta aynı dinden olduğunu iddia edenlerin yaptığı gibi doğrusunu bilmesine rağmen nefsi istekleri için sırtını dönmesi gibi, Hakkı batıla karıştırıp boğazına girecek 3-5 lokmayı düşünenler gibi, kazanacağı statü ve mevki için Allah(cc)’ın dinini onun gerekliliklerini hiç sayanlar gibi ki bunlarda tercihlerini geçici olan dünyadan yana kullananlardır. Allah (cc) bir başka ayette;

    ‘İnsanlardan, hayvanlardan ve davarlardan da renkleri böyle değişik olanlar vardır. Kulları içinde ise Allah’tan ancak (kudret ve azametini bilen) âlim olanlar ‘içleri titreyerek-korkar’. Şüphesiz Allah, üstün ve güçlü olandır, bağışlayandır.’ (fatır/28)

Allah(cc) ayetin başında ‘İnsanlardan, hayvanlardan ve davarlardan da renkleri böyle değişik olanlar vardır’ diyerek azametini El-Musavvir (şekil ve suret veren), El-Hâlik ismini ve daha başka isimlerinin tecellisini bizlere örnek verdikten sonra ‘Kulları içinde ise Allah’tan ancak alim olanlar ‘içleri titreyerek-korkar’ buyurarak kendisini tanımamanın önemini bize göstermiştir. Nitekim onu tanıyan kulları O’nun yüceliğini görür ve hayranlıkla yaratılmışlara bakar, etrafında olup bitenlerin, attığı adımın, söylediği her sözün, kalbinde geçen her şeyin müşahede edildiğini idrak eder ve içi titrer. İşte bu kalp Heybetullah’ın hâkim olduğu kalptir. Bu öyle bir kalptir ki Allah’ın gazabından korkar O’nun yasakladığı ve rızasının olmadığı bütün şeylerden sakınır, haya eder.

Yazının başından beri değinmek istediğimiz konu Marifetullah yani Allah’ı tanımanın gerekliliğidir. Allah’ı tanımayan onun azamet ve kudretini, diğer sıfatlarını idrak edemeyenler yanlış bir Allah tasavvurunda bulunur. Nitekim Allah (cc) bu tarz kimseler için Kur’an’da;

  ‘Sonra kederin ardından üzerinize bir güvenlik (duygusu) indirdi, bir uyuklama ki, içinizden bir grubu sarıveriyordu. Bir grup da, canları derdine düşmüştü; Alah’a karşı haksız yere cahiliye zannıyla zanlara kapılarak: “Bu işten bize ne var ki?” diyorlardı. De ki: “Şüphesiz işin tümü Allah’ındır.” Onlar, sana açıklamadıkları şeyi içlerinde gizli tutuyorlar, “Bu işten bize bir şey olsaydı, biz burada öldürülmezdik” diyorlar. De ki: “Evlerinizde olsaydınız da üzerlerine öldürülmesi yazılmış olanlar, yine devrilecekleri yerlere gidecekti. (Bunu) Allah, sinelerinizdekini denemek ve kalplerinizde olanı arındırmak için (yaptı). Allah, sinelerin özünde saklı duranı bilendir’(Ali imran/154)

Kendisi hakkında cahiliye zannına kapılanları örnek göstererek bizlere göstermektedir. Bunlar Uhud savaşına gelmiş münafıklardı. Onlar o gün o kadar çok ölümden korkuyorlardı ki Allah’ın dini için değil ganimet ve menfaat için orda olduklarını Allah biliyordu ve kendi aralarında “Artık Peygamber’in işi bitti, yok oldu’ gibi zanna kapılıyorlardı. Ancak biz kendi konumuz üzerinden bakacak olursak onlar Allah’ın dilediğini yapma gücüne sahip olduğunu, kudret ve azamet sahibi olduğunu idrak edemiyorlardı. Allah (cc)’da ayetin devamında söylediği gibi ‘De ki: “Şüphesiz işin tümü Allah’ındır.”’  Kısmını kavrayamıyorlardı. İşte Allah onları bu sebeple cahiliye zannına kapılmış olarak tasvir etmektedir.

Marifetullah Allah’ı tanımaktır. Allah’ı tanımak; zatının ve sıfatlarının keyfiyetini bilmek değil, bilakis isim, fiil ve sıfatlarının manalarını ve tecellilerini akılların kapasitesince bilmektir. Allah’ı bilmek kuru bir bilgiden daha çok dinamik bir yapının yani içerisinde heyecan ve canlılık olan bir kalbin temelini oluşturmalı ki hayat şeref ve anlam kazansın. Bunu takiben istikamet ve hedef için gayret oluşsun. Marifetullah için temel ne dersek nerden başlayacağız dersek öncelikle her peygamberin tebliğ ile mükellef olduğu LA İLAHE İLLALLAH’ı yani kelime-i tevhidi anlamamız ve yaşamamız gerekir.

ELHAMDULİLLAHİRABBİLALEMİN.