ZAMANI DEĞERLENDİRMEDE PÜF NOKTA: ALIŞKANLIK

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd alemlerin Rabbi, Maliki, ölümü ve hayatı biz kullarının hangisinin daha iyi amel işleyeceğini belirlemek için yaratan, bizlere çeşitli ibretler ve öğütler ile yolunu gösteren Allah (cc)’a aittir.

Salat ve selam rehberimiz ve önderimiz, alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (sav)’e onun ehli beytine, dinin yaşanması konusunda bizlere örneklik teşkil eden Ashabına(ra), bugüne kadar yaşamış ve bugün yaşamakta olan tüm Müslümanların üzerine olsun.

Bu yazımızla birlikte zamanın önemi hakkında açtığımız başlıkların sonuncusunu ele alacağız. Zamanın kıymeti, farkındalığı ve birçok notada önemli hususlara değindik. Son olarak ise zamanı değerlendirmede püf nokta olan alışkanlık hususuna değineceğiz inşaallah.

Zamanda dakiklik, zamanı planlı programlı kullanma, boş vakit geçirmeme, yani zamanı en iyi şekilde değerlendirme işi de özde bir alışkanlık işidir. Zaman konusundaki müspet bir alışkanlık ise bütün hayatımızı etkileyecek müthiş bir kazanımdır. Öyle ise, zamanı değerlendirme işinde alışkanlık meselesi, hareket noktamız olmalıdır.

1. Hayra Alıştırma

İnsan fıtratında var olan terbiye özelliği sebebiyle faydalı ve hayırlı şeyler alışkanlık olarak kazanılabilir ve böylece sabitleşir nitekim Rasulullah (sav) ‘Hayır bir adet, alışkanlıktır. Şer ise bir inatlaşmadır.’ buyurur.

Fıtrî bir meyil ve arama ile bulunan hayra, akıl ve iradenin onayıyla devam edilince, artık o, bir alışkanlık (âdet) haline gelir. Zaten âdet kelimesi “avdet” kökünden gelir. Yani bir şeye tekrar tekrar dönmeyi ifade eder. Öyle ise, Rasulullah’ın (sav), İslâm’ın “güzel” dediği şeyleri “iradi” olarak tekrarla yapıp alışkanlık (bir nevi âdet) haline getirmek gereğini ifade ediyor.

Şer ise, öyle değildir; dinin kötü addettiği şeyleri âdet haline getirmektir. Yani yaratılıştaki tabiî meyle rağmen, nefsin ve bencil hislerin galebesi ile: “Bu ne getirip ne götürecek?” diye bir tefekkür zahmetine katlanmadan faydalı olmayan hevâ ve kaprislerle hissiyatı zevklendiren şeylerde ısrar etme, direnmedir.

Kısacası İnsan sonradan kazandıklarının kesin mahkumu değildir, kömürken elmas olabilir. Yeter ki iradesini kullanmasını bilsin ve faaliyete geçsin.

2. Yeni Huy Kazanılabilir

İyi huylarla ilgili alışkanlıkların, iradi bir gayretle kazanıla bileceğinin güzel bir örneği hadiste gelir. Rasulullah (sav), Kur’an okunurken ağlamayı tavsiye ettiği bir hadislerinde: ” Şayet ağlayamıyorsanız kendinizi ağlamaya zorlayın” Buyurmuştur.

Burada, zoraki ağlama bir riya, bir yapmacıklık olmuyorsa, kişi kendini, Rasulullah’ın tavsiyeleri arasında yer alan bütün güzel huyları kazanmada iradi olarak zorlayabilir ve hiçbiri de riya ve yapmacıklık sayılmaz. Gazali (ra), Ihya’da, kendileri ne tembellik ve uyuşukluk galebe çalan kimselerin, gayret ve çaba gösterme yoluyla huyun değişip ahlakın güzelleşeceğini inkar ettiklerine dikkat çeker ve bu kimselerin düşüncelerinin yanlışlığını belirtir. Ayet ve hadislerden getirdiği delillere, terbiye ile önceki huyu değiştirilerek ehlileştirilen hayvanlardan örnekleri de ilave eden Gazali, riyazet ve gayretle ahlakın değişeceğini savunur. Ona göre, yaratılıştan cömert olmayan kimse, kendisini zorlamak suretiyle cömertliğe alışabilir; mütevazi olarak yaratılmayan kimse de buna alışma zahmetine girmesi halinde mütevazi olabilir. Ve meseleyi şöyle noktalar:

“Diğer kötü sıfatlar da böyle, zıttı ile-gayeye ulaşıncaya kadar- meşgul ola ola ve keza ibadete devam ederek ve nefsani arzulara muhalefet suretiyle batın güzelleştirilir.’ Nitekim Rasulullah şöyle buyurmuştur; ‘Ahlakınızı güzelleştirin’ ve yine; ‘Kalplerinizi merhamete alıştırın’.

3. İman İradeye Motorsa

Her çeşit başarımın sırrı zamanla bağlantılı, o da iradeye muhtaçtır derken bir noktayı gözden ırak tutmamalıyız: İradeye tesir edip onu en faydalıya sevk edecek amil de “iman “dır. Birçok ayet ve hadis, mü ‘mini başta marifetullah olmak üzere, öncelikle gerekli bilgileri kazanmaya, sonra da bu bilgilerin gereğiyle amel etmeye çağırır. Amelsiz ne ilim ne de iman fazla önem taşımaz. Onun için dinimiz kuru imana veya tatbikatı olmayan ilme itibar etmemiş, ısrarla müminden ibadet, âlimden de ilmiyle amel etmek istemiştir.

“Faydasız ilimden Allah’a sığınırım” derken Rasulullah, her halde, kişi için amelî olmayan veya ameli olsa bile kendisiyle amel edilmeyen, hayata geçirilmeyen bilgileri kastetmiştir. “Her ne bilmek isterseniz öğrenin; ancak, amel etmedikçe, Allah size ücret vermeyecektir. ” hadisi de bu söylediğimizi teyit eder. Kur’an ayetleri, yapmadığı şeyi söyleyenleri kınadığı gibi,” yapmadığı şey sebebiyle övülmeyi seven kimseleri de takbih eder.

Gerçek kurtuluşa götüren şey, imanın şevkiyle ilim elde etmek ve bu ilimle amel etmektir. Bu amellerin kamil manada vücut bulması, “Hayatımın her anından hesap vereceğim” şuuruna bağlıdır.

Demek oluyor ki, zamanı azamî şekilde verimli kılmanın tek yolu, bildiklerini tatbikata intikal ettirecek kuvvet ve canlılıkta bir imandır. Öyle ise gerek ferdin ve gerekse fertlerin toplamı olan cemiyetin kurtuluş ve selâmeti, yeni yetişen nesillere lüzumsuz, lüks, tatbikattan yoksun nazari bilgiler vermeye değil, her çeşit bilgiyi faydalı ve tatbiki kılacak kuvvetli bir iman kazandırmaya bağlıdır.

ELHAMDULİLLAHİRABBİLALEMİN