TABERİ (RH.A)’NİN BAKIŞ AÇISIYLA BAKARA SURESİ 240. AYET-İ KERİME

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd kendisinden başka ilah olmayan, mutlak manada tek güç ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)’a mahsustur. Salat ve selam tüm peygamberlerin ve onları takip eden tabilerinin üzerine olsun.

240- İçinizden ölüp tc geride eşler bırakan erkekler, kadınlarının, ev­lerinden çıkarılmayarak bir yıla kadar bırakılmasını vasiyet etsinler. Şayet kadınlar evden çıkacak olurlarsa, kendileri için yaptıkları meşru işlerde si­ze bir günah yoktur. Allah, her şeye galiptir, hüküm ve hikmet sahibidir.

Ey müminler, sizden kim ölür de geride de eşleri kalırsa, Allah, size o kadınları, tam bir yıl, ölen kocalarının evlerinden çıkarmamanızı farz kıldı. Eğer kadınlar, ölen kocalarının evlerini, bir yılı tamamlamadan icrkcdcrlcrse onların, kocalarının yasını tutmayarak evlerini terkelmelerinde. süslenip koku sürmele­rinde, ölenin varisleri için bir zorluk ve sorumluluk yoktur. Allah, ceza verişin­de her şeye galiptir, koyduğu şeriat ve hükümlerde hikmet sahibidir.

Katade, Rebi’ b. Enes, Abdullah b. Abbas, Dehhak, Ata, Mücahid ve İbn-i Zeyde göre bu âyet-i kerime, Nisa suresinin on ikinci âyeti ve Bakara su­resinin iki yüz otuz dördüncü âyetiyle neshedilmiştir. Zira, önceleri bir insan ölür de geride kansı sağ kalırsa o kimse ister karısı lehine vasiyetle bulunsun, isterse bulunmasın kansı, ölen kocasının evinde bir yıl kalırdı. Bu âyet-i kerime bu hususu beyan etmektedir. Ancak, Bakara suresinin iki yüz otuz dördüncü âyeti inerek kocası ölen kadınların bir yıl değil dört ay on gün iddet bekleyecek­lerini beyan etti. Nisa suresinin on ikini âyeti de nazil oldu ve kocası ölen kadı­na nafaka verilmeyeceğini, zira onun, kocasının malına mirasçı olacağını koca­sının çocukları varsa malının sekizde birini, yoksa dörtte birini alacağını beyan etti ve böylece kadının artık nafaka alamayacağı bildirildi.

Katade ve Süddiden nakledilen diğer bir görüşe göre de bu âyet-i kerime mensuhtur. Ancak neshedilen bu âyet, sadece kadına vasiyette buluntılabileeeğini beyan etmektedir. Öyle ki mirasın nasıl taksim edileceğini beyan eden âyetler nazil olmadan önce kişi, hanımına ve dilediği kimselere terekesinden vasiyette bulunabiliyordu. Mirasın hükümlerini beyan eden âyetler nazil olunca artık kişi­nin, karısı lehine vasiyette bulunması hükmü kaldırılmış oldu. Yine kişinin ha­nımına terekesinden bir yıl nafaka veriliyordu. Daha sonra bu da, kocası ölen kadının dört ay on gün iddet bekleyeceğini beyan eden âyetle ne.shedilmiş oldu.

Mücahid ve Abdullah b. Abbastan nakledilen başka bir görüşe göre bu âyet-i kerime mensuh değildir. Hükmü geçerlidir. Allah teala. Bakara suresinin iki yüz otuz dördüncü âyetinde kocası ölen kadınların mutlaka ilört ay on gün iddet beklemelerini emretmiş bu âyet-i kerimede ise kocalarının ölümünden sonra kanlanılın bir yıl evlerinde kalıp kendi mallarından yiyebileceklerine dair vasiyette bulunabileceklerini beyan etmiştir. Böylece kadın dilediği takdirde, döıt ay on gün olan mecburi iddetini bekledikten sonra kocasının vasiyetine uyarak yedi ay yirnıi gün daha kocasının evinde kalabilir. Veya bu vasiyete uy­mayarak dört ay on günden sonra kocasının evinden çıkabilir. Çünkü âyet-i ke­rimenin sonunda “Şayet kadınlar evden çıkacak olurlarsa, kendileri için yaptık­ları meşru işlerden size bir günah yoktur.” Duyurulmaktadır.

Taberi diyor ki: “Bu görüşlerden tercihe şayan olan görüş şudur: Allah teala, ölen erkeklerin hanımlarına bir yıl kocalarının evinde kalma ve kocaları­nın bıraktıkları mallardan nafaka olarak harcama hakkını vermiştir. Ölen kişinin mirasçılarına da bir yıl tamamlanıncaya kadar bu kadını içinde yaşadığı evden çıkarmamayı emretmiştir. Böylece bir kadın, ölen kocasının evini, kendiliğin­den terkedecek ol nisa artık mirasçılar için bir günah olmayacağını beyan etmiş­tir. Ancak daha sonra gelen miras âyeti, kadına harcanacak nafakayı kaldırmış, kadınların dört ay on gün iddet bekleyeceklerini hükme bağlayan âyet de bu ka­dınların yedi ay yirmi günlük mesken haklarını kaldırmıştır. Ancak kocasının ölümü üzerine dört ay on gün iddet bekleyecek kadının bu müddet içerisinde kocasının meskeninde kalma hakkına sahip olduğu, Resulullahın hadisi şen fi ile beyan edilmiştir.

Bu hususta Fürey’a bint-i Malik (Başka bir rivayete göre Faria bim-i M;ı-Uk)in anlattığına göre kocası, köleleri ücretle çalışmıyormuş. Bir gün köleler birleşerek kocasını öldürmüşler. Fürey’a Resulullaha gelerek meseleyi anlatmış ve şunlan söylemiştir: “Ben, şimdi mülkiyeti kocama ait olan bir evde değilim. Kocam tarafından bana herhangi bir nafaka da gelmiyor. Ben yetimlerimle bir­likte aileme gidip onlara orada bakayım mı?” Resulullah ila ona “Yap” demiş daha sonra “Ne demiştin?” diye sormuş kadın da sorusunu tekrarlayınca Resu­lullah ona- “Kocanın ölüm haberi sana geldiği yerde iddetini bekle.” buyunmıştur.

Diğer bir rivayette Resulullah o kadına şöyle demiştir:

“Sen, süre doluncaya kadar, dört ay on gün evinde kal.

Âyet-i kerimenin sonunda: “Şayet kadınlar evden çıkacak olurlarsa ken­dileri için yaptıkları işlerde size bir günah yoktur.” buyrulmaktadır. Yani, kadın­ların, kocalarının ölümünden sora, kocalarının evinde kalmaları halinde bir yıl kalma haklan vardır. Öyle ki ölenin mirasçıları bu bir yıl içinde kadın istemedikçe onu evden çıkaramazlar. Ancak kadın kendi isteğiyle kocasının evini bir yıldan önce terkedecek olursa bu takdirde mirasçılara herhangi bir vebal yoktur. Kadın da aynı evde kalıp kalmama mecburiyeti yoktur. Bu onun için bir haktır. Kadın, dört ay on günlük müddeti bittikten sonra, iddet beklemekte olduğu ko­casının evini terkedip yas tutmaya sona erdirebiiir ve kendisiyle evlenmek iste­yenlere imkân verebilir.