ÖMER BİN ABDULAZİZ (Rh.A.) – 4

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd alemleri isteğine göre emsalsiz yaratan hiç bir varlığa ihtiyaç duymayan Allah(Celle Celaluhu)’a, salat ve selam son resul ve insanlığın kurtuluş reçetesi olan Hz. Muhammed (sav)’e ve O’nun aline, ashabına ve bu İslami hayatı dert edinen tüm Müslümanlara olsun.

Bu yazımızda inşallah Ömer b. Abdülaziz’in devlet yönetiminde görevler alması ve şeri siyaset sürecini incelemeye gayret edeceğiz.

Ömer bin Abdülaziz, Emevi ailesinde seçkin bir yere sahiptir. Abdülmelik onu çok yüceltir, gençliğinde sahip olduğu zeka ve asalete hayranlığını ifade eder ve onu birçok oğlundan daha üstün tutardı. Onu kızıyla evlendirmişti. Fakat Abdülmelik döneminde yaşı küçük olduğundan ve ilim öğrenmekle meşgul olduğundan devlet yönetimine katılımı olmamıştır. Bununla birlikte İbnül Cevzi’nin rivayetine göre Abdülmelik’e bir mektup yazmış, mektubunda omuzlarına yüklenmiş olan sorumlulukları kendisine hatırlatmıştır. Mektubunda kısaca şöyle demiştir: “Sen bir çobansın, her çoban sorumlu olduğu raiyeden sorumludur.” Enes b. Malik Allah resulünden şunu işittiğini bize rivayet etmiştir: “Her çoban raiyesinden sorumludur.” “Allah; O’ndan başka İlah yoktur. Kendisinde hiçbir şüphe olmayan kıyamet gününde sizleri muhakkak toplayacaktır. Allah’tan daha doğru sözlü kimdir?” (Nisa, 87)

Başarıyı ve kolay hesabı arayan, istikamet üzere kalmaya çalışan bütün devlet adamlarının arzusu hak ilimle kendisini düzelten ve nasihat eden bir yardımcıyla sıkı ilişki kurmasıdır bunun örnekliğine birazdan şahit olacağız.

Rivayete göre Ömer b. Abdülaziz, erken yaşlarda idari işlere alışması için amcası Abdülmelik tarafından devlet yönetiminin basit işlerinde görevlendirilmiştir.

Hicri seksen yedi yılı Rebiülevvel ayında halife Velid b. Abdülmelik Medine-i Münevvere’nin valiliğini ona tevdi etmiştir. Daha sonra hicri doksan bir yılında Taif valiliğini de ona vermiş, böylece Hicaz bölgesinin tamamına vali olmuştur.

Ömer b. Abdülaziz valilik görevini üç şartla kabul etmiştir:

Birinci Şart: İnsanlara hak ve adaletle davranacak ve kimseye zulmetmeyecek. Hazine için insanlara ağır yükler yüklemeyecek. Bu da Medine’den halifeye gönderilen tahsisatın azalması anlamına geliyordu.

İkinci Şart: İlk sene hac yapmasına müsaade edilecek. Çünkü Ömer o ana kadar hac yapma fırsatını bulamamıştı.

Üçüncü Şart: Medine’de insanlara yardım dağıtmasına müsaade edilmesi.

Velid bu şartları kabul edince Ömer b. Abdülaziz de işine başladı, halk da buna son derece sevindi.”

Ömer b. Abdülaziz’in gerçekleştirdiği en belirgin işlerden biri Medine’de “Şûra” Meclisi’ni oluşturmasıdır. İnsanlar Medine’nin yeni valisini tebrik için geldiklerinde önce namaz kıldı sonra da Medine’nin şu on fakih alimini çağırdı: Urve b. Zübeyr, Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe, Ebu Bekir b. Abdurrahman b. Haris b. Hişam, Ebu Bekir b. Süleyman b. Ebi Hayseme, Süleyman b. Yesar, Kasim b. Muhammed, Salim b. Abdullah b. Ömer, kardeşi Abdullah b. Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Amir b. Rebia ve Harice b. Zeyd b. Sabit. Geldiler ve onun yanında oturdular. O da Allah’a hamd edip O’nu layıkıyla övdükten sonra dedi ki: Ben sizi sevap kazanacağınız ve hak üzerinde yardımcılar olacağınız bir iş için çağırdım. Sizin ya da sizden hazır bulunacakların görüşü olmadan bir meselede karar vermek istemem. Eğer haddi aşan birini görürseniz ya da memurlarımdan birinin bir haksızlığını duyarsanız, bunu bana iletme konusunda sizleri Allah ile baş başa bırakıyorum.

Benim çıkardığım sonuçlara göre Ömer b. Hattab’ın tutumu şöyleydi: Bir mesele vuku bulduğunda meclisi toplar ve o mesele ile ilgili istişare etme gereği duyardı. Ömer b. Hattab’ın torunu olan Ömer b. Abdülaziz ise bir meclis oluşturmuş ve şu iki konuda yetkilerini belirlemiştir:

1. Karar oluşumunda doğru karar bu meclisindir. Onların ortak görüşü olma dan o, bir karar almayacaktır. Böylece vali yetkilerini bu meclise devretmiş olmaktadır. Biz bu meclise “Onlu Meclis” diyoruz.

1. Meclis üyelerine her konuda ve bütün uygulamalarda denetim ve gözetin görevini vermiştir. Onların ya da onlardan birinin bilgisi dahilin de devle memurlarından biri bir haksızlık yaparsa bunu valiye bildirmek zorundadır. Aksi takdirde hakikati gizleme karşılığında Allah’a havale olmuş olacaktır.

Bu kıssadan çıkardığımız bir diğer sonuç da Rabbani alimlerin önemi ve sahip oldukları yüce mertebedir. Karar sahipleri onları kendilerine çok yakın bulundurmalı ve halkın meselelerinde onlara danışmalıdırlar. Alimler de salih olan karar sahiplerinden uzakta durmamalıdır. Çünkü onlara yakın durmakla iyilikleri uygulatabilirler ve kötülükleri azaltabilirler. Ömer b. Abdülaziz sadece bu meclis üyelerine danışmazdı, onların dışındaki Said b. Müseyyeb, Zühri vb. Medine alimlerine de danışırdı. Said’e sormadan hiçbir konuda hüküm vermezdi. Ömer b. Abdülaziz Medine’de alimleri çok yüceltiyor ve onlara değer veriyordu. Bir defasında bir meselede görüşünü sormak için Said b. Müseyyeb’e (r.a.) bir elçi gönderir, Said hiçbir valinin ve halifenin ayağına gitmezdi. Elçi yanlışlıkla der ki: Vali sizi davet ediyor. Said (r.a.) hemen kalkıp Ömer’in yanına gider. Ömer onu görünce dedi ki: Ey Muhammed’in babası! Ahd olsun ki, siz mekanınıza döneceksiniz ve bizim elçimiz orda talebimizi iletecektir. Biz onu sizi çağırması için göndermedik. O hata yaptı. Biz onu size bir soru sormak için gönderdik. Şeri siyasetin ehli olan zatların alimlere verdiği değeri ve bu gün ki batıl siyasetin ehli olanların alimlere verdiği değeri de görmemize vesile oluyor. Toplumsal ve yönetimsel huzurun sadece şeri siyasetle sağlanacağı gün gibi önümüzde belirmekte Rabbimiz bu arzuladığımıza bizleri kavuştursun.

Allah(C.C) hakkı hak bilip hakka sarılan, batılı batıl bilip batıldan ictinap eden kullarından eylesin.