İsar Ve Fazileti

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd Alemlerin Rabbi, Rahman ,Rahim ve Din gününün sahibi olan Allah azze ve celleye mahsustur. Salat ve Selam Alemlere rahmet olarak gelen, kendisine tabi olunmadığı sürece kurtuluşun mümkün olmadığı Hz.Muhammed (asv) Aline, Ashabına ve Tüm Müslümanların üzerine olsun inşallah. Rabbim bizleride o Müslümanlardan kılsın.(Amin)

Bu yazımızda inşallah İslam’ın yüce ahlaklarından bir ahlak olan İsar ve faziletinden bahsedeceğiz. Rabbim bizlere İslam’ın yüce ahlakı ile ahlaklanmayı nasip etsin. Şimdi isarı tarife geçelim;

Sözlükte “bir şeyi veya bir kimseyi diğerine üstün tutma, tercih etme” mânasına gelen îsâr ahlâk terimi olarak “bir kimsenin, kendisi ihtiyaç içinde bulunsa bile sahip olduğu imkânları başkalarının ihtiyacını karşılamak üzere kullanması, başkasının yararı için fedakârlıkta bulunması” demektir. Cürcânî îsârı, “kişinin başkasının yarar ve çıkarını kendi çıkarına tercih etmesi veya bir zarardan öncelikle onu koruması” şeklinde tarif ederek bu anlayışın din kardeşliğinin en ileri derecesi olduğunu belirtir.

Îsâr kavramı Kur’ân-ı Kerîm’de dört âyette (Yûsuf 12/91; Tâhâ 20/72; en-Nâziât 79/38; el-A‘lâ 87/16) sözlük mânasında, bir âyette de (el-Haşr 59/9) terim anlamında kullanılmıştır. Kelime aynı mânada hadislerde de geçmektedir.

Îsârın terim anlamına esas olarak gösterilen âyette, bütün mal varlıklarını Mekke’de bırakarak Medine’ye göç etmek zorunda kalan Hz. Peygamber’i ve diğer muhacirleri şefkatle kucaklayıp mal varlıklarını onlarla paylaşmaktan çekinmeyen Medineli müslümanlar (ensar) övgüyle anılmakta, âyette onların şahsında müslüman toplumun bazı temel mânevî ve ahlâkî özelliklerine temas edilmektedir. Buna göre Müslümanlar öncelikle imanı gönüllerine yerleştirmişlerdir; ayrıca muhacirler gibi zor durumda kalıp kendi beldelerine gelenleri severler; din kardeşlerine kendilerinden daha fazla imkân sağlanmasından dolayı içlerinde kıskançlık duymazlar; nihayet ihtiyaç içinde olsalar dahi onları kendilerine tercih eder, şahsî menfaatlerinden, zevklerinden fedakârlıkta bulunurlar.Hakikaten bu durumda sahabeyi göz önünde bulundurduğumuzda onların Müslümanları nasıl kendi nefislerine tercih ettiğini görmekteyiz. Hatta buna şu örneği de verirsek daha iyi anlarız;

Hz. Ebû Bekir in halifeliği esnasında (H.13/ M. 634) cereyan eden Yermuk Muhârebesi nde sahabeler, hem kahramanlık, hem fazilet tabloları sergilemişlerdi. O  muhârebede bir kere daha ortaya çıkan “îsâr hasleti”nin en parlak örneğine bakalım:Hz. Huzeyfe  (ra) anlatıyor: Savaşın bitiminde, yaralılar arasında amcası oğlu Hâris i aramaktadır. Harp sahasını gezerken amca oğlunu ağır yaralı vaziyette bulur. Ona “su istiyor musun?” der. Amca oğlunun konuşmaya dahi mecali yoktur. Göz işaretiyle istediğini belirtir. Hz. Huzeyfe, kırbanın ağzını açıp amcası oğlunun ağzına uzattığı sırada, diğer yaralıların arasından İkrime nin sesi duyulur: “Su! Su!” diye inleyen sesi işiten Hâris, kendisine uzatılan suyu içmez ve kaş göz işaretiyle suyun İkrime ye götürülmesini ister. Huzeyfe, elinde su kırbası ile İkrime nin yanına koşar. Tam kırbayı uzattığı sırada bu defa, Hz. Iyaş ın iniltisi duyulur: “Ne olur bir damla su verin! Allah rızası için bir damla su!” Bu sesi işiten İkrime suyu içmez ve işaretle suyu Iyaş a götürmesi ister. Huzeyfe, süratle o tarafa yönelir. Iyaş ın yanına geldiğinde onun şu son sözlerini işitir: “İlâhî! İ lâ-yı kelimetullah uğrunda canımızı fedâ etmekten asla çekinmedik. Artık bizden şehâdet rütbesini esirgeme. Hatalarımızı affeyle! “Hz. Iyaş böyle dedikten sonra kelime-i şehadeti söyleyerek ve suyu içemeden son nefesini vermişti. Hz. Huzeyfe, koşa koşa geriye Hz. İkrime nin yanına döner, ama bir bakar ki o da şehit olmuş. Bunun üzerine, “Bâri amcamın oğlu Hâris e yetişeyim!” deyip koşa koşa gider, ama oraya gittiğinde Hâris in de şehit olduğunu görür. Haslete bakınız: Yaralı ve son nefesini vermek üzereyken bile, “Bana ver! Bana ver!” demiyorlar. “Kardeşime ver! Kardeşime ver!” diyorlar. Kendileri çok muhtaç durumdayken bile kardeşlerini kendi nefislerine tercih ediyorlar.

Bu âyet münasebetiyle (Haşr 9) îsâr kavramı tefsirlerde, “âhiret saadetini elde etme arzusuyla başkasının iyiliğini ve mutluluğunu kendine ve kendi zevklerine tercih etmek, başkasının ihtiyacını kendi ihtiyaçlarından daha önde tutmak” şeklinde açıklanıp bir cömertlik derecesi olarak gösterilmektedir (İbn Kesîr, III, 474; Şevkânî, V, 232)

Cimrilik ve cömertliğin dereceleri vardır. Cömertliğin sehâ, cûd ve îsâr olarak başlıca üç derecesi vardır ancak en üstünü isardır.(Bir kimsenin elindeki imkânların en çok yarısını başkasına ikram etmesine sehâ (sehavet), çoğunu vermesine cûd, imkânlarının tamamını başkaları için kullanmasına da îsâr denir.)

Kaynaklarda, bir kimsenin sıkıntı içinde bulunmasına rağmen imkânlarını başkası için kullanıp nefsini mahrum bırakmasının câiz olup olmadığı hususunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Çoğunluğun benimsediği görüşe göre mahrumiyet ve sıkıntıya sabredebilenler için îsâr, halinden şikâyet edecek veya başkalarına el açabilecek yapıda olanlar için malına sahip olmak  daha hayırlıdır (Kurtubî, XVIII, 28). Nitekim Hz. Peygamber, bir kimsenin elindeki imkânların tamamını muhtaçlara verip sonra da başkalarından yardım istemesini kınamıştır (Dârimî, “Zekât”, 25). Ayrıca bir Müslümanın malının üçte birinden fazlasını vasiyet etmesini yasaklayan hüküm dikkate alınarak (Buhârî, “Veṣâyâ”, 3; Tirmizî, “Veṣâyâ”, 1) aile fertlerini maddî sıkıntıyla karşı karşıya bırakacak derecede tasaddukta bulunmanın doğru olmadığı sonucuna varılabilir. Resûl-i Ekrem konuyla ilgili hadislerinin birinde şöyle demiştir: “Arkanda zengin vârisler bırakman, onları insanların elindekine göz dikecek derecede yoksul bırakmandan daha iyidir. Eşinin ağzına verdiğin bir lokma dahil olmak üzere iyilik olarak yaptığın her harcama sadakadır” (Buhârî, “Veṣâyâ”, 2; Müslim, “Vaṣıyye”, 5, 8).

Gazzâlî, cömertliği “Allah’ın ahlâkî sıfatlarından biri” şeklinde tanımlamakta, cömertliğin en yüksek derecesinin de îsâr olduğunu ifade etmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Peygamber’in çok yüce bir ahlâka sahip olduğu bildirildiğine göre îsâr aynı zamanda Resûlullah’ın ahlâkının da bir unsurudur. Ancak diğer erdemli davranışlarda olduğu gibi îsârın da belirtilen ahlâkî değeri kazanabilmesi için maddî veya mânevî bir karşılık beklenmeden sırf Allah rızâsı ve insan sevgisinden dolayı yapılması gerekir. Çünkü iyilik karşılığında teşekkür veya övgü bekleyen kişi cömertlik değil alışveriş yapmış sayılır (İḥyâʾ, III, 260).

İsar demek, kendisi muhtaç olduğu halde başkasını tercih etmektir. Cömertlik, insanın muhtaç olmadığı şeyi ihtiyacı olanlara ve olmayanlara vermektir. Kendisi muhtaç olduğu halde vermek şüphesiz daha mühimdir. Cömertlik, kendisi muhtaç olduğu halde başkalarını tercihe kadar yükseldiği gibi, cimrilik de kendisi muhtaç olduğu halde kendi ihtiyacına da sarfetmemek derekesine kadar düşer. Nice cimriler var ki hastalandıkları halde paranın üzerine yatar ve tedavi çarelerini araştırmaz. Canının istediği pek çok şeyleri alabileceği halde cimriliği sebebiyle bunları almaz. Ancak başkası kendisine alsa asla hayır demez. İşte bu kendisine bile cimri. Öteki ise kendi muhtaç iken başkasına cömert, başkasını kendi nefsine tercih eder.

ARALARINDAKİ FARKI SEN DÜŞÜN!!!

Cömertlikte isarın üzerine bir derece düşünülemez. Allah Rasulu (asv) bu konuda şöyle buyurmuştur;

“Kim canı bir şey istediği halde başkasını kendi nefsine tercih ederse günahları bağışlanır.”

Hz.Aişe (ra):Resulullah (asv) dünyadan irtihal edinceye kadar üç gün birbiri peşince karnını doyurmamıştır. “Dilesek doyabilirdik fakat başkalarını kendi nefsimize tercih ettik:”

Tüm bunlar üzerine düşünüp itidalli ve Allah cc rızası doğrultusunda ve İslam’ın yüce ahlakını ahlak edinmek için kuvvetli bir irade ve doğru bir azimle mücadele etmek duasıyla inşallah.

BAŞARI ANCAK ALLAH (C.C.) DANDIR.