B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M<\/strong><\/p>\n Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.<\/p>\n <\/a>H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n <\/a>H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti<\/strong><\/p>\n \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 <\/strong><\/p>\n “H\u00fckm” kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.<\/p>\n <\/a>F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n \u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.<\/p>\n Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.<\/p>\n Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem’dir.<\/p>\n S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0<\/em>Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla “hukm”\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.<\/p>\n Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.<\/p>\n \u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d<\/em> (24\/N\u00fbr, 51)<\/p>\n Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:<\/p>\n \u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah’a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d<\/em> (\u0130bn Kesir, III\/490)<\/p>\n Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah’a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d<\/em> (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah’a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur’an’da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r.<\/p>\n Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:<\/p>\n \u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah’a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d<\/em> (12\/Y\u00fbsuf, 40)<\/p>\n H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah’a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d<\/em> (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.<\/a>[1]<\/sup><\/a><\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n <\/a>[1]<\/sup><\/a> Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191<\/p>\n <\/p>\n <\/a>Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet<\/strong><\/p>\n <\/p>\n Kur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:<\/p>\n Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d<\/em> (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47).<\/p>\n “…Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir<\/u>.”<\/em> (2\/Bakara, 113)<\/p>\n \u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in<\/u>, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi<\/u>…\u201d <\/em>(2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 <\/em><\/p>\n \u201cEy iman edenler! Allah’a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin<\/u> ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah’a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah’a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn<\/u> (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 59)<\/p>\n \u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar.<\/u> Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 60)<\/p>\n \u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 61)<\/p>\n \u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 65)<\/p>\n \u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin<\/u> diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 105)<\/p>\n \u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet<\/u>. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 42)<\/p>\n \u201c…\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse<\/u> i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 44)<\/p>\n \u201c…Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse<\/u>, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 45, 47)<\/p>\n \u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet<\/u>; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 48)<\/p>\n \u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet<\/u> ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 49)<\/p>\n \u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar<\/u>? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r<\/u>?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 50)<\/p>\n \u201c…H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r<\/u>. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 57)<\/p>\n \u201c…Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur<\/u> ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 62)<\/p>\n \u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m<\/u>? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur…\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 114)<\/p>\n \u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret<\/u>. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d <\/em>(10\/Y\u00fbnus, 109)<\/p>\n \u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir<\/u>. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d <\/em>(12\/Y\u00fbsuf, 40)<\/p>\n \u201c…H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir<\/u>. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d <\/em>(12\/Y\u00fbsuf, 67)<\/p>\n \u201c…Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez…\u201d <\/em>(13\/Ra\u2019d, 11)<\/p>\n \u201c…Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez<\/u>.\u201d <\/em>(18\/Kehf, 26)<\/p>\n \u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in<\/u> Allah’a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in<\/u> Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah’a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d <\/em>(24\/N\u00fbr, 47-52)<\/p>\n \u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur<\/u>. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d <\/em>(28\/Kasas, 70)<\/p>\n \u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar<\/u>!\u201d <\/em>(29\/Ankeb\u00fbt, 4)<\/p>\n \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman<\/u>, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d <\/em>(33\/Ahz\u00e2b, 36)<\/p>\n \u201c…\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet<\/u>. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d <\/em>(38\/S\u00e2d, 26)<\/p>\n \u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah’a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir<\/u> (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d <\/em>(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)<\/p>\n \u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar<\/u>!\u201d <\/em>(45\/C\u00e2siye, 21)<\/p>\n \u201c…Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc<\/u> budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder<\/u>. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d <\/em>(60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)<\/p>\n \u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz<\/u>?\u201d <\/em>(68\/Kalem, 36)<\/p>\n \u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi<\/u> (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d <\/em>(95\/T\u00een, 8)<\/p>\n \u201c…Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d <\/em>(2\/Bakara, 85)<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n <\/a>H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r<\/strong><\/p>\n <\/p>\n Hukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.<\/p>\n \u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]<\/sup><\/a><\/p>\n Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n [1]<\/sup><\/a> Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422<\/p>\n <\/a>Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:<\/p>\n \u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 50)<\/p>\n Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.<\/p>\n \u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]<\/sup><\/a><\/p>\n G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n [1]<\/sup><\/a> \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67<\/p>\n <\/p>\n <\/a>\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah’a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).<\/p>\n K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet…\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.<\/p>\n Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.<\/p>\n <\/p>\n <\/a>a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:<\/strong><\/p>\n <\/p>\n Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:<\/p>\n \u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? <\/em>(28\/Kasas, 71-72)<\/p>\n <\/p>\n <\/a>b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.<\/p>\n \u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir…\u201d <\/em>(22\/Hacc, 55-56)<\/p>\n \u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah’a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d <\/em>(40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)<\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n <\/p>\n <\/a>c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.<\/p>\n De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d <\/em>(7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah’a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme…\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.<\/p>\n <\/p>\n <\/a>d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:<\/p>\n \u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d <\/em>(12\/Y\u00fbsuf, 40).<\/p>\n Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah’a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).<\/p>\n Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah’a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).<\/p>\n K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n <\/a>e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.<\/p>\n <\/p>\n <\/a>H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n \u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:<\/p>\n \u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d <\/em>(28\/Kasas, 4).<\/p>\n \u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d <\/em>(43\/Zuhruf, 54)<\/p>\n \u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d <\/em>(28\/Kasas, 38)<\/p>\n <\/p>\n <\/a>Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n \u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d <\/em>(33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).<\/p>\n Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:<\/p>\n <\/p>\n [1]<\/sup><\/a> M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107<\/p>\n <\/p>\n <\/a>Allah’\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:<\/strong><\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n “\u015eeriat”, Kur’an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur’an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah’\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]<\/sup><\/a><\/p>\n <\/p>\n [1]<\/sup><\/a> Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88<\/p>\n <\/p>\n <\/a>Laiklik ve H\u00e2kimiyet<\/strong><\/p>\n <\/p>\n D\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din… (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.<\/p>\n H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.<\/p>\n Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.<\/p>\n \u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.<\/p>\n \u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda… da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.<\/p>\n \u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d <\/em>(33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.<\/p>\n Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.<\/p>\n Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.<\/p>\n O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din’i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.<\/p>\n Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah’a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.<\/p>\n Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah’a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d <\/em>(36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah’a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah’a ib\u00e2det etmekle\u201d <\/em>(98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.<\/p>\n G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden… dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.<\/p>\n Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.<\/p>\n Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah’a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.<\/p>\n B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d<\/em> h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d <\/em>(2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.<\/p>\n H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah’a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.<\/p>\n Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.<\/p>\n Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.<\/p>\n \u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131…\u201d <\/em>(9\/Tevbe, 31).<\/p>\n Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d <\/em>(Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.<\/p>\n \u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz…<\/p>\n <\/p>\n <\/a>\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:<\/strong><\/p>\n\n
\n
\n
\n
\n