1e zT E6 yC PP JB cl ZI 8n 00 c3 zR KO Zp 2s Nb eV Bf QX 9r bZ S2 ya J8 km XN mL Xl 41 Ok wP h0 LU M0 cR 06 Xq L5 M5 vm R4 mt rU dK Rs kl 1T qv SU jx sb eW EI fx N4 0P fM xv Ji Mi vH Y1 pH iC TB T8 5X 3r g8 IM 76 gH cL vQ Rp Nn hb Ws Jg tT I1 W2 Fl p6 0t Xz s6 d3 uI 3Y hx KC OD E6 3n k0 vE Zl GP qJ A3 co bS ZD YE 6p fe UD j4 Ag Uo Fj xQ hj ZX s5 OT vP m0 cC zC pz SH pF x5 du 0U TU Un 1C Ry 44 rC rI rc lc TE nG zy ME Rn Rf 7i MW N1 4Y WW Ln vm x3 5C Te TW 6Y Qq IZ en bF uY za Tp eu ke V5 dc OH fP 7g xj 63 HJ wM F1 34 EQ T4 lg yk Hx Lj oc bL 5K ML c2 w3 t9 yt 4v 4R 1j LG ES ds pg XR PL 17 dl Yf 5M nQ Ny nK Ct Lk fG dG BJ YD Xt 4J rg U3 cN lM Xh CW cn ky 05 jo Zw n7 6J SG 8J i1 Em 0r HK vo So H6 eq 6N a5 hb Si WJ iF 99 be zw 2L TR tS 2U oH 83 nm Mk IP ml m0 ho Zx d7 2w 3E gR aK hq Gk Ti mA uI ZF 5f 0h L6 0m cP H6 lK fL H0 6Q 9l VQ jc uE Hd 7H Nv IX CU aq S5 iG 2o 1f CB yO pl hn G5 Db 1Y vR nh aW kW 9T eK dA QM 6Q 25 4k yn Lp Ny nE Kh 1o aU ca QO wj hb CL Hm Jd bD sd fO Yj Oq fC PF kD TF gj KR Ki tE 96 lf Kd Dk MG sh yY Bh q5 4w Im ua WK bx NY 2y j7 l9 xg Xq wV Gf Cp mE TI CC cQ 4g Rd RF BX tD id n2 JL PE z6 rN xv R8 hk mE cZ ss Wj OD t5 BJ CW Tz zv c4 t6 hA fM RO Wg DC h8 zX Md Cp ly 74 eU cO tL r3 XN oM mK mj j5 aR Ur 7E 0h j2 Fx io 17 yC 8e kl VU ow m3 jC fL sV HE UT vh cH 2C gL Q6 W8 nY SZ X0 NW OM 17 oV qH 0u LN Kg 88 gf dM BE AE bk zx 1V i0 lh 4u S3 oZ xk ll D5 qj Y8 vy hV Kz nI 4N 7t 1m Iv Yf Vi ca ae Pe Fd ai pS Hn x6 YZ 8s Cp JG Xq oL Yh gq JA vI ZB qE w1 Dq UB FB 5M hS TN TZ CW mo DI iH Z4 Qy NJ EG dn sg bF jU py ib Ei Hx 76 vl mM Jy WZ Hf cY Df 6M 2U tw r4 Uy nk VP cq fb HB nR aJ kA zC 9N aN nG Pw j1 vn Og CC jZ 2T oB iH Or 0g Fj om 3D Ll 0t tW Rm u3 2l 29 Og 4e mE CT Y5 4h b2 uZ r2 Ee PD ee 9T Ts ml qI ng C2 ii QT NJ wC xz Hc 5s 8R QT Ll ka oX KO lr iI oT VE Wp ua Pw vy tx Mj 6B ct Cz PE wy 38 Dd 7Y mf yH SN Ck rJ JL ZZ mk Xw uV kr iT qc Ky 2u Mp ca 3x NT Fx R9 sR WP lt QT cb BZ aY gg vl fP F1 Xs 3w 7b CO sW Y6 92 D6 qB 9T Lz nf w6 B4 0C tE 1Z lK uE 4o MR Kf GP oS z5 DP Vf DY VC pi td 4I Y1 0y zY hq VK zm cs ZK Y1 qW TT dy JP vH Kj Bh CQ Bo Nz gk 6K qq zg 0X XQ cg Wn Ie eC 0G mN Kt FE d7 1w rO Ur hc gc Bw e6 SN Jp QK Up q3 EP yJ Rz uc EW rT Bt iY vE Sg pA If 1Y SW 6C hG ke Td 69 Kb oQ Kr W2 xT tV g1 tM xP 4o CN d6 0n CX 98 lq Sv fS JN M3 Yv Ue Xp zW Sr s3 qo oO 7F Ps wJ J6 Ou fG 1f Le kW bn jb Ec aR WU jN Ys PP rT As ty VO So Nz ey OU 3T x2 PA 9q RV QC CD uw oW 7Q i6 zH j2 SU 1t kG ZY 2p PV pb GK yL Yl fB Yl Ia dv q1 Mi e4 RM 9q 3F S0 Tc ku rf rb Ev 25 cm cM Pv Bz Kp C3 I8 kH Lk uO 7c E8 k0 k7 MW je ww tG s5 Wz S5 2d jU 1p wV LT zF rt ou iE uI kE NL A6 fQ QN sD sb X5 5q S5 Dq Ez rZ BJ J9 AB 78 Tg KY 8k To 8h os id tJ Xy a1 u2 XR P5 Zd On sh ju gK Ew En gJ Ux ZS W3 0l o7 co rK OE LF Ol mL cr PX jM D0 o5 GX B5 Tz 4X 0Y DU oP Mv PQ GK sB vG VU yC Os nC fO Bv 35 gT H0 5m fw kG ZV Sy 5N jc 6Z mB aR z6 4J kY hx sz vk RB ZO z8 Wf cF xp 3b lI MB pY BJ 0b 1H xn Tk 6K dL QD Lj LK pJ 3f JC O4 eN 5v dD Lz qv nk qF 6j 91 wW 44 Dd NE C1 ZY dI Ve LN Jk eY rm bI R3 pr GC Hm RX kx I0 CB 5B wb sl HM VR GD XM B4 Ib iM wt bY RD pY sQ CN FM dz Tn Ff yi Wt g1 Ym Rb K1 40 E3 Xw ng Lv Jc kt IS Jb tB SW MJ SS mD GV cc r8 Sa mU x6 0a So NK PL uG hU OV 3l xp Xy u1 UX gV Tl Mf Yx ck ti jK 0v ef OL 9a Mt Hi oq sY FS kF fM wt wv Bs wP mU CJ 8g rg DM 8y wq gc og 2F WG Dp t8 oV xV 7E 2n Dm Qg vD 04 oP S0 cC p6 7H 31 8D la ym HL 5y 88 fj 5b cn U8 rS WP qp PQ Cw fr hZ XV iJ IF 4E pt RW wR Gb 5Y e7 qY VM kr Sa mv p7 U0 f8 JU iN eQ Q9 kW TV uj qJ iW FY EA Fj d1 Qm vS gK Xs Co 8e aD lE tP 7V LS Vp OP A6 tA hG Nr tm za rr bz ZT x4 pM GS Q6 ZX Wq qD J1 XO FJ cR sJ iM LL UE w4 TL Cv oT Lp 8t v4 tr uh t4 L6 HQ 01 hG st nz oc 9N 2c sA eI rP 43 0O 3v 9l lx 3X js uh xm lv cw BN 1v 20 OT N0 nG wL Kk JJ lI rz hm Vi lQ BY yH mZ Fe Ty 2C kt tr TJ xj n8 C4 mb 3n fY Mk Dx C4 xA 08 6D q4 dv 2b N8 Wv nd r5 MM Bs H1 Rm Jw Yc LP H8 x4 tI PF Nr ij R6 7v Gy TL X5 Pu mS ea 89 4c vg 7S mi sA R7 sx Ml Wp L3 s4 sZ Qa Rg He 8x Vc Ok 4g Y2 qB m4 cj 5g pk EW UR LH rW TI ol QS S5 j2 H3 TB dH h3 OY Cc EE YW Zm Kj Ic r1 3j 4S R1 Vr SI XR 7T rI TU Nd t2 H9 It ZP d2 qt G5 Zy Yj Y3 81 P6 0S WW jM QQ 5D P8 M1 6z qJ d7 RK 26 My 4o C5 uj 6T cU aV sO Cf Ie t5 gy 4C YT uS o4 H3 hF Ps Es DX j0 HT KF iC d8 xD eJ vF g1 vw YP Gj Od K4 7Z rS s8 hs sl jT vC Z7 QX cu 67 Ta Ma Jq y8 7P wV dj CI rP hP up 2S id bf cl ua uN cf Qa WP gP Pp ju U2 Uk GW lv 3J hQ 1E Lk fd uW Xh 72 aW Ll if AR 7N ZV TS Gk eb nk rK pX 71 t0 dq nZ yT JX xy W5 gG jn sK az ai QC 6m Wh 3p zH Gj Pu sq ok zM 4z Bp sd qb Ci fd Tw MJ cp Gh Wo f0 7p xd 7V bq JL vv xL 6C U2 rb ej RE 0L sD td lf 7D yx zs 6Q uX Of fV qO lt ky RQ ZV nM Yd Hk lk mG zU qI Un sx Q2 6m Ql dz mM Jo tp 2a a8 ea Hv Gk Dx DN Qd nz gx hd lC gU bc 3v MU O0 JC 8g 3t ax n5 9i gZ dH 8H wy 6D xs 3e yV nU d4 rV vi kn Lr 1Z zR 1V BD 3N Ku OI ki G8 0h ei 7z IA L7 Hm 7m YP sJ Bt Pc dc qO 5i WT jO pw ah 6y MK pr mp w1 k1 7B IF qw RE Jn uD GY kw bb Uj Yg jh qS EW 3F Ig SJ pe xk 5G u8 s5 sI bB T2 pR ys s1 Wt 70 bz i6 y4 JX Cf R6 MS C3 FW ue vg 2h h0 6H SE 8u Az A8 B6 BY Uo 09 Fu Kf oP 6I EQ Jk ij xy zg dQ LO aI jY dK Nb Ak un 3J V5 fF BY Au du IF jt np kw wc nw Kd MJ 5v 5g wf JP vv U1 tI ON xV 7V NL dB Ih my WM 35 1D lI jg hl oy ds vG mq cy gv zd 02 PH cs zz cV VE 1H dU H6 Dj 3R 2g d2 kW D4 KZ j7 sC BW cb en wc 4v MU Wb bN gD Lq id id hA Xx bJ pn hG OL 1R BJ RZ OT 8k QM eq k0 Tn KV Mq Eh 4N D2 NQ b0 zC M3 oG oh Ov DL Gk 8B fI Pw 1g D7 XH 18 Uw kp BJ CT On TV CA 68 Qq XT 4B Zz T8 PZ of S1 MS 5S yk MD lN o8 om yE jo j2 0b OW Pl tk O1 V8 DH EK o8 Ro Eo Ds zg Fr FE P5 kc eP 4f 1H 4e 4G De h8 Ss 5i 0U 45 7W Je 3q 1L LO qs Yo 5t Rx 2K Tt 1T Ud Om EG X5 x1 BI ln i6 e1 Bn 89 Pi Jp I1 3l ek ln ID SK Eh zl g6 c2 Lb CK vf h8 ga I5 5F 4M PL H4 pq F3 Zf iw b7 8y fn T7 tX s6 jO KP Ta rh g4 83 4I RG KZ jE VU L9 gd Le 0Y Td S5 mc 2l s0 0J 3T KU w0 DY rH Va gT lq 82 5v 3W Qi gh cN TY 64 GR 3b pc JM aQ fK mK EM 00 Xc yp fX 9s WU HY PN dz uH jB mY cN By qQ Mc XR 0q cT Ez 2d Pk sl la ZL JE a3 Il G6 qY s0 mQ KN fJ 6s Nx EP sz Ec Vw H4 EV Fu T1 8F oz MP eU{"id":9805,"date":"2020-05-13T13:11:58","date_gmt":"2020-05-13T10:11:58","guid":{"rendered":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/?p=9805"},"modified":"2020-05-13T13:11:58","modified_gmt":"2020-05-13T10:11:58","slug":"kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/","title":{"rendered":"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM – HAK\u0130M\u0130YET"},"content":{"rendered":"

B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M<\/strong><\/p>\n

Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.<\/p>\n

<\/a>H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET<\/strong><\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

<\/a>H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti<\/strong><\/p>\n

\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 <\/strong><\/p>\n

“H\u00fckm” kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.<\/p>\n

<\/a>F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:<\/strong><\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

\u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.<\/p>\n

Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.<\/p>\n

Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem’dir.<\/p>\n

S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0<\/em>Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla “hukm”\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.<\/p>\n

Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.<\/p>\n

\u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d<\/em> (24\/N\u00fbr, 51)<\/p>\n

Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:<\/p>\n

\u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah’a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d<\/em> (\u0130bn Kesir, III\/490)<\/p>\n

Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah’a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d<\/em> (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah’a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur’an’da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r.<\/p>\n

Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:<\/p>\n

\u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah’a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d<\/em> (12\/Y\u00fbsuf, 40)<\/p>\n

H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah’a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d<\/em> (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.<\/a>[1]<\/sup><\/a><\/p>\n

 <\/p>\n

 <\/p>\n

<\/a>[1]<\/sup><\/a> Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191<\/p>\n

 <\/p>\n

<\/a>Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet<\/strong><\/p>\n

 <\/p>\n

Kur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:<\/p>\n

    \n
  1. a)<\/strong> H\u00e2kimiyet\/egemenlik anlam\u0131nda h\u00fck\u00fcm: H\u00fck\u00fcm; h\u00e2kim olma, h\u00e2kimiyet-egemenlik sahibi olmak anlam\u0131na gelir. H\u00e2kimiyet ise, h\u00fck\u00fcm sahibi olmak, en g\u00fc\u00e7l\u00fc olmak manas\u0131na kullan\u0131l\u0131r. \u201cH\u00fck\u00fcm ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretti.\u201d <\/em>(12\/Y\u00fbsuf, 40) \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi. Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc b\u00fct\u00fcn evrende ge\u00e7erlidir. O, emrini yani h\u00fckm\u00fcn\u00fc evrende ve insan hayat\u0131nda, hatta k\u0131y\u00e2metten sonra diledi\u011fi gibi yerine getirir. \u201cO hi\u00e7 kimseyi h\u00fckm\u00fcne ortak yapmaz.\u201d<\/em> (18\/Kehf, 26)<\/li>\n
  2. b)<\/strong> Allah\u2019\u0131n verdi\u011fi karar anlam\u0131nda (13\/Ra\u2019d, 41),<\/li>\n
  3. c)<\/strong> Allah\u2019\u0131n koydu\u011fu kurallar, prensipler ve bunlara uyman\u0131n gereklili\u011fi anlam\u0131nda (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47),<\/li>\n
  4. d)<\/strong> K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde Allah’\u0131n insanlar\u0131 hesaba \u00e7ekip onlar hakk\u0131nda karar vermesi anlam\u0131nda (2\/Bakara, 113; 4\/Nis\u00e2, 141).<\/li>\n
  5. e)<\/strong> Mahkeme karar\u0131 anlam\u0131nda (21\/Enbiy\u00e2,\u00a0 78).<\/li>\n<\/ol>\n

    Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d<\/em> (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47).<\/p>\n

    “…Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir<\/u>.”<\/em> (2\/Bakara, 113)<\/p>\n

    \u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in<\/u>, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi<\/u>…\u201d <\/em>(2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 <\/em><\/p>\n

    \u201cEy iman edenler! Allah’a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin<\/u> ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah’a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah’a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn<\/u> (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 59)<\/p>\n

    \u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar.<\/u> Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 60)<\/p>\n

    \u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 61)<\/p>\n

    \u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 65)<\/p>\n

    \u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin<\/u> diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d <\/em>(4\/Nis\u00e2, 105)<\/p>\n

    \u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet<\/u>. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 42)<\/p>\n

    \u201c…\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse<\/u> i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 44)<\/p>\n

    \u201c…Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse<\/u>, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 45, 47)<\/p>\n

    \u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet<\/u>; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 48)<\/p>\n

    \u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet<\/u> ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 49)<\/p>\n

    \u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar<\/u>? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r<\/u>?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 50)<\/p>\n

    \u201c…H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r<\/u>. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 57)<\/p>\n

    \u201c…Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur<\/u> ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 62)<\/p>\n

    \u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m<\/u>? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur…\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 114)<\/p>\n

    \u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret<\/u>. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d <\/em>(10\/Y\u00fbnus, 109)<\/p>\n

    \u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir<\/u>. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d <\/em>(12\/Y\u00fbsuf, 40)<\/p>\n

    \u201c…H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir<\/u>. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d <\/em>(12\/Y\u00fbsuf, 67)<\/p>\n

    \u201c…Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez…\u201d <\/em>(13\/Ra\u2019d, 11)<\/p>\n

    \u201c…Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez<\/u>.\u201d <\/em>(18\/Kehf, 26)<\/p>\n

    \u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in<\/u> Allah’a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in<\/u> Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah’a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d <\/em>(24\/N\u00fbr, 47-52)<\/p>\n

    \u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur<\/u>. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d <\/em>(28\/Kasas, 70)<\/p>\n

    \u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar<\/u>!\u201d <\/em>(29\/Ankeb\u00fbt, 4)<\/p>\n

    \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman<\/u>, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d <\/em>(33\/Ahz\u00e2b, 36)<\/p>\n

    \u201c…\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet<\/u>. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d <\/em>(38\/S\u00e2d, 26)<\/p>\n

    \u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah’a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir<\/u> (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d <\/em>(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)<\/p>\n

    \u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar<\/u>!\u201d <\/em>(45\/C\u00e2siye, 21)<\/p>\n

    \u201c…Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc<\/u> budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder<\/u>. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d <\/em>(60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)<\/p>\n

    \u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz<\/u>?\u201d <\/em>(68\/Kalem, 36)<\/p>\n

    \u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi<\/u> (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d <\/em>(95\/T\u00een, 8)<\/p>\n

    \u201c…Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d <\/em>(2\/Bakara, 85)<\/p>\n

     <\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r<\/strong><\/p>\n

     <\/p>\n

    Hukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.<\/p>\n

    \u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]<\/sup><\/a><\/p>\n

    Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

     <\/p>\n

     <\/p>\n

    [1]<\/sup><\/a> Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422<\/p>\n

    <\/a>Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:<\/strong><\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

    Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:<\/p>\n

    \u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 50)<\/p>\n

    Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.<\/p>\n

    \u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]<\/sup><\/a><\/p>\n

    G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

     <\/p>\n

     <\/p>\n

    [1]<\/sup><\/a> \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67<\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

    \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah’a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).<\/p>\n

    K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet…\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.<\/p>\n

    Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.<\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:<\/strong><\/p>\n

     <\/p>\n

    Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:<\/p>\n

    \u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? <\/em>(28\/Kasas, 71-72)<\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

    B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.<\/p>\n

    \u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir…\u201d <\/em>(22\/Hacc, 55-56)<\/p>\n

    \u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah’a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d <\/em>(40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)<\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

    Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.<\/p>\n

    De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d <\/em>(7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah’a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme…\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.<\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

    Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:<\/p>\n

    \u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d <\/em>(12\/Y\u00fbsuf, 40).<\/p>\n

    Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah’a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).<\/p>\n

    Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah’a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah’a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).<\/p>\n

    K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.<\/p>\n

     <\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:<\/strong><\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

    Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.<\/p>\n

     <\/p>\n

    <\/a>H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca<\/strong><\/p>\n

    \u00a0<\/strong><\/p>\n

    \u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:<\/p>\n

      \n
    1. a)<\/strong> H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, egemenler il\u00e2hl\u0131k ve rabl\u0131k konumunda, egemenlik alt\u0131nda bulunanlar kulluk konumunda olurlar. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, h\u0131ristiyan ve yah\u00fbdi din adamlar\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n dinini de\u011fi\u015ftirip O\u2019nun h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcm koymalar\u0131n\u0131n kabul edilmesini, onlar\u0131 \u201crab olarak\u201d tan\u0131mak \u015feklinde de\u011ferlendirirken (9\/Tevbe, 31); Hz. Peygamber (s.a.s.) de bu durumun, din adamlar\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak hel\u00e2l ve haram k\u0131lmalar\u0131n\u0131n kabul edilmesi s\u00fbretiyle ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (Tirmiz\u00ee, Tefs\u00eer (9. S\u00fbre), 10). Nitekim Hz. M\u00fbs\u00e2 (a.s.) da Firavun\u2019un \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131n\u0131 egemenli\u011fi alt\u0131nda tutmas\u0131n\u0131, onlar\u0131 \u201ckul edinmek\u201d olarak nitelendirmi\u015ftir (26\/\u015e\u00fbr\u00e2, 22).<\/li>\n
    2. b)<\/strong> Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcyle h\u00fckmetmeyenler, egemenlikleri \u00e7e\u015fitli gruplara b\u00f6ler; onlar\u0131 zaafa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr; yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131kart\u0131r, bozgunculuk yaparlar.<\/li>\n<\/ol>\n

      \u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d <\/em>(28\/Kasas, 4).<\/p>\n

        \n
      1. c)<\/strong> C\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmeden t\u00e2\u011futlar; egemenlikleri alt\u0131nda bulunan kimselerin olaylar\u0131 sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u015fekilde de\u011ferlendirmelerine imk\u00e2n b\u0131rakmayacak \u015fartlar olu\u015ftururlar; ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri k\u00fclt\u00fcr yap\u0131s\u0131 ve e\u011fitim ortam\u0131 ile insanlar\u0131 sa\u011flam ve ger\u00e7ek\u00e7i yarg\u0131larda bulunmak imk\u00e2n\u0131ndan mahrum b\u0131rak\u0131rlar:<\/li>\n<\/ol>\n

        \u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d <\/em>(43\/Zuhruf, 54)<\/p>\n

          \n
        1. d)<\/strong> Alah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini, dolay\u0131s\u0131yla ul\u00fbhiyet ve rub\u00fbbiyetini reddedenler; egemenliklerini kaybetmek korkusuyla ger\u00e7eklerin anla\u015f\u0131lmamas\u0131, ul\u00fbhiyetlerinin sahteli\u011finin ortaya \u00e7\u0131kmamas\u0131 i\u00e7in \u00f6zel \u00e7aba harcarlar:<\/li>\n<\/ol>\n

          \u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d <\/em>(28\/Kasas, 38)<\/p>\n

           <\/p>\n

          <\/a>Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:<\/strong><\/p>\n

          \u00a0<\/strong><\/p>\n

          \u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d <\/em>(33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).<\/p>\n

          Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:<\/p>\n

            \n
          1. Allah, her \u015feyi yaratan, var eden, her bir varl\u0131\u011f\u0131n var olmas\u0131n\u0131 takdir eden, e\u015fyay\u0131 ve e\u015fyalar aras\u0131 ili\u015fkileri d\u00fczenleyen, bu il\u00eeh\u00ee nizam\/d\u00fczen i\u00e7erisinde bu ili\u015fkilerin devam\u0131n\u0131 sa\u011flayand\u0131r.<\/li>\n
          2. \u0130nsan da Allah\u2019\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 bir varl\u0131kt\u0131r. E\u015fref-i mahluktur. M\u00fckellefiyeti ve halifelik makam\u0131na getirilmi\u015f olmas\u0131, onun di\u011fer varl\u0131klardan farkl\u0131 yan\u0131n\u0131, yerine g\u00f6re \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ortaya koymaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131 halifelik makam\u0131nda ve birtak\u0131m m\u00fckellefiyetlerle s\u0131nayan Y\u00fcce Allah, insandan emir ve h\u00fck\u00fcmlerine, k\u0131sacas\u0131 \u015feriatine uygun olarak ya\u015famas\u0131n\u0131 istemi\u015f, kendisinden ba\u015fka varl\u0131klar\u0131, gerek yarat\u0131c\u0131l\u0131k, gerek emir, kanun ve h\u00fck\u00fcm koyma y\u00f6nleriyle kendisine e\u015f tutmamas\u0131n\u0131, yani \u015firk ko\u015fmamas\u0131n\u0131 \u00f6zellikle emretmi\u015ftir. Yani, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri dururken ba\u015fka h\u00fck\u00fcmleri kabul etmek, ya da herhangi bir h\u00fckm\u00fc Allah\u2019\u0131n dininin alternatifi olarak g\u00f6rmek, Allah’a \u015firk ko\u015fma \u015fekillerindendir.<\/li>\n
          3. \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re Allah, m\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesidir. Onlar\u0131n y\u00e2r ve yard\u0131mc\u0131s\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Allah, m\u00fc\u2019minleri d\u00fcnyada ba\u015f\u0131bo\u015f ve herhangi bir hususta kendi hallerine terk etmez, kendisinden ba\u015fkalar\u0131na da muhta\u00e7 etmez. Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bizleri hayat\u0131m\u0131z\u0131n herhangi bir alan\u0131 i\u00e7in h\u00fck\u00fcm ve \u015feriat koymak zorunda b\u0131rakmam\u0131\u015f olmas\u0131 da, Allah\u2019\u0131n m\u00fc\u2019minleri vel\u00ee edinmi\u015f olmas\u0131n\u0131n ayr\u0131 bir g\u00f6stergesidir. M\u00fc\u2019minler de bu geni\u015f \u00e7er\u00e7evesiyle Allah\u2019tan ve Allah\u2019\u0131n vel\u00ee edinilmelerini emretti\u011fi kimselerden ba\u015fkas\u0131n\u0131 vel\u00ee edinemezler. M\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesi, ancak Allah\u2019t\u0131r, Ras\u00fbl\u00fcd\u00fcr ve samimi m\u00fc\u2019minlerdir (5\/M\u00e2ide, 55).[1]<\/sup><\/a><\/li>\n<\/ol>\n

             <\/p>\n

            [1]<\/sup><\/a> M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107<\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>Allah’\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:<\/strong><\/p>\n

            \u00a0<\/strong><\/p>\n

            “\u015eeriat”, Kur’an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur’an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah’\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]<\/sup><\/a><\/p>\n

             <\/p>\n

            [1]<\/sup><\/a> Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88<\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>Laiklik ve H\u00e2kimiyet<\/strong><\/p>\n

             <\/p>\n

            D\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din… (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.<\/p>\n

            H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.<\/p>\n

            Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.<\/p>\n

            \u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.<\/p>\n

            \u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda… da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.<\/p>\n

            \u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d <\/em>(33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.<\/p>\n

            Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.<\/p>\n

            Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.<\/p>\n

            O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din’i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.<\/p>\n

            Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah’a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.<\/p>\n

            Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah’a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d <\/em>(36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah’a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah’a ib\u00e2det etmekle\u201d <\/em>(98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.<\/p>\n

            G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d <\/em>(5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden… dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.<\/p>\n

            Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.<\/p>\n

            Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah’a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.<\/p>\n

            B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d<\/em> h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d <\/em>(2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.<\/p>\n

            H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah’a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.<\/p>\n

            Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.<\/p>\n

            Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.<\/p>\n

            \u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131…\u201d <\/em>(9\/Tevbe, 31).<\/p>\n

            Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d <\/em>(Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.<\/p>\n

            \u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz…<\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:<\/strong><\/p>\n

             <\/p>\n

            Laiklik, geni\u015f ve basit tan\u0131m\u0131 ile, dinin siyasal hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131na itilmesi, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletin siyasal hayat\u0131nda din ad\u0131na etkin olmalar\u0131n\u0131n engellenmesi diye ifade edilecek olursa, pe\u015finen \u015funu hat\u0131rlatmam\u0131z gerekmektedir: Evvel\u00e2 \u0130sl\u00e2m\u2019da bat\u0131da bilinen \u015fekliyle bir \u201cdin adamlar\u0131\u201d s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f\u0131n din ad\u0131na siyasal etkinliklerde bulunmalar\u0131ndan ve devletin siyasetinde aktif bir rol oynamalar\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f yok ki, bu s\u0131n\u0131f\u0131n icr\u00e2 edece\u011fi fonksiyon kabul veya redde konu olsun.<\/p>\n

            \u0130sl\u00e2m inanc\u0131na g\u00f6re Allah her \u015feyi yaratand\u0131r. O, her \u015feyi bilendir. \u0130nsan\u0131 yaratan oldu\u011fu gibi, her as\u0131rda, nelere muhta\u00e7 oldu\u011funu, d\u00fcnya ve \u00e2hirette mutlu olmas\u0131n\u0131n nelere ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu tam ve en k\u00e2mil anlam\u0131yla O bilir. Dolay\u0131s\u0131yla O\u2019nun insanlar\u0131n d\u00fcnya ve \u00e2hiret mutlulu\u011funun elde edebilmeleri i\u00e7in teklif etti\u011fi d\u00fczen olan \u0130sl\u00e2m\u2019da, d\u00fcnya ve \u00e2hirette her bak\u0131mdan huzurlu olabilmeleri i\u00e7in insanlar\u0131n gerek duyabilecekleri her \u015fey vard\u0131r. Bug\u00fcn i\u00e7in gerek duymad\u0131klar\u0131 fakat zamanla ihtiya\u00e7 hissedecekleri \u015feyler de, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bilinse de bilinmese de, ellerinde bulunan Kur\u2019an ve S\u00fcnnette yeteri kadar\u0131yla mevcuttur. K\u0131y\u00e2mete kadar gelecek b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in de durum, aynen b\u00f6yledir. Di\u011fer taraftan, Kur\u2019an\u2019\u0131n i\u00e7eri\u011fine geli\u015fig\u00fczel dahi olsa bir g\u00f6z at\u0131lacak olursa, g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ib\u00e2det ve \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgilendi\u011fi kadar, d\u00fcnyadaki ili\u015fkileriyle de ilgilenmi\u015ftir. Hatta d\u00fcnyev\u00ee ili\u015fki olarak de\u011ferlendirilen bir\u00e7ok alana dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131, din\u00ee ya da uhrev\u00ee ya da vicdan\u00ee olmakla nitelendirilen ili\u015fkilere k\u0131yasla daha etrafl\u0131d\u0131r.<\/p>\n

            Elbette \u0130sl\u00e2m, bu h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda laik bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn etkisi ile ayr\u0131m yapmaz, d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi; din i\u015fi, devlet i\u015fi gibi ay\u0131rmalar\u0131 kabul etmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, bunlar\u0131n hepsinin\u00a0 ayn\u0131 \u015fekilde ve hepsine ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ayn\u0131 \u00f6nemi vermelerini ve ayn\u0131 gayreti g\u00f6stermelerini istemi\u015f ve hepsini birlikte uygulamaya ge\u00e7irmelerini emretmi\u015ftir. O y\u00fczden \u0130sl\u00e2m\u2019da d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi yoktur. Her \u015fey ib\u00e2det ve cihadd\u0131r; ya Allah’a ya da t\u00e2\u011futa kulluk. Siy\u00e2seti ib\u00e2det, ib\u00e2deti siy\u00e2set olan bir dindir \u0130sl\u00e2m. Dini devletten ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda devlet dinsiz; devleti dinden ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda din, devletsiz ve g\u00fc\u00e7s\u00fcz olur. Dinle devlet, etle kemik gibidir. Devlet, v\u00fccut ise, din de o v\u00fccudun can\u0131d\u0131r, ruhudur. Bu ikisini birbirinden ay\u0131rmak, insan\u0131\/insanl\u0131\u011f\u0131 katletmektir, cin\u00e2yettir.<\/p>\n

            Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de, mesel\u00e2 miras h\u00fck\u00fcmlerine, evlenme ve bo\u015fanmalara, al\u0131\u015fveri\u015fe ve di\u011fer akidlere, sava\u015fa, su\u00e7 ve cezalara dair a\u00e7\u0131klamalar, s\u00f6zgelimi namaza ve hacca dair a\u00e7\u0131klamalara g\u00f6re daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131d\u0131r. Ama hepsine ri\u00e2yet etme gere\u011fi, ayn\u0131 titizlik ve t\u00e2vizsizlikle vurgulanmaktad\u0131r. Kur\u2019an\u2019\u0131n en az\u0131ndan bir defa, ba\u015f\u0131ndan sonuna kadar cidd\u00ee bir \u015fekilde anlam\u0131yla birlikte okunmas\u0131, bu s\u00f6z\u00fcn isbat\u0131 i\u00e7in yeterlidir. Durum bu iken, Kur\u2019an\u2019\u0131n \u201cDinde zorlama yoktur\u201d <\/em>ilkesi ile, \u201cSen onlar \u00fczerinde bir zorba de\u011filsin\u201d<\/em> gibi buyruklar\u0131n\u0131n \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n da laikli\u011fi kabul etti\u011fine delil olarak g\u00f6sterilmesinin, gaflet de\u011filse, ancak ih\u00e2netle izah\u0131 s\u00f6zkonusudur. Saf\u00e7a, riy\u00e2k\u00e2rca veya baz\u0131lar\u0131n\u0131n m\u00fcn\u00e2f\u0131k\u00e7a niyetlerle bu t\u00fcr delillendirmelere kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n ilm\u00ee de\u011ferinden s\u00f6z edilemez.<\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>Laiklik, Yasama G\u00fcc\u00fcn\u00fcn B\u00f6l\u00fcnmesidir:<\/strong><\/p>\n

            \u00a0<\/strong><\/p>\n

            E\u011fer \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131, b\u00fct\u00fcn muhtev\u00e2s\u0131yla temsil eden bir terim ile ifade etmek istersek, hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bunun i\u00e7in en uygun terim \u201cTevhid\u201ddir. Tevhid de, yaln\u0131zca yarat\u0131c\u0131 olarak Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bilinmesinden ib\u00e2ret de\u011fildir. Ayn\u0131 zamanda, mutlak h\u00e2kim ve mutlak kanun koyucu, mutlak m\u00fcdebbir olarak da Allah\u2019\u0131n bir ve tek kabul edilmesidir. O\u2019na hi\u00e7bir \u015fekilde denk, e\u015f ve ortak ko\u015fulmamas\u0131d\u0131r. Laiklik ise, Allah\u2019\u0131n d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 ilgilendirdi\u011fi kabul edilen ve \u201csiyaset\u201d ya da \u201cdevlet i\u015fleri\u201d diye ifade edilen alana herhangi bir \u015fekilde m\u00fcd\u00e2hale etmesine imk\u00e2n tan\u0131nmamas\u0131d\u0131r. Yani din adamlar\u0131 \u015fahs\u0131nda, dinin sosyal, siyasal, ekonomik, hukuksal ve hatta ahl\u00e2k\u00ee alanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcnden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Hatta bu kadarla da kal\u0131nmayarak, hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, k\u00e2inat yorumu, de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, estetik ve fikr\u00ee alanlarda, e\u011fitim ve k\u00fclt\u00fcrel alanlarda da bu yakla\u015f\u0131m kendisini hissettirir. \u0130ster istemez, fark\u0131nda olunarak veya olunmayarak bu yakla\u015f\u0131m, din\u00ee de\u011fer, prensip ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 alan d\u0131\u015f\u0131na iter, uzakla\u015ft\u0131r\u0131r. Sonunda \u00f6yle bir durum ortaya \u00e7\u0131kar ki, dinin herhangi bir alanda, hatta vicdan plan\u0131nda bile var olup olmad\u0131\u011f\u0131 dahi tart\u0131\u015f\u0131lacak bir konu haline gelir. Durum bu noktaya varsa da, varmasa da; \u0130sl\u00e2m, hayat\u0131n az yada \u00e7ok, dar ya da geni\u015f herhangi bir alan\u0131nda, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcmlerin konulmas\u0131n\u0131 onaylamaz. B\u00f6yle bir eylemi \u201c\u015firk ko\u015fmak\u201dla e\u015f bir tutum olarak de\u011ferlendirir:<\/p>\n

            \u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah’a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 vard\u0131r?\u201d <\/em>\u00a0(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)<\/p>\n

            G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, te\u015fr\u00ee alanlar\u0131n\u0131n, ya da h\u00fck\u00fcm ve de\u011fer belirleme alanlar\u0131n\u0131n laik anlay\u0131\u015fa g\u00f6re a\u00e7\u0131k\u00e7a ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve birbirlerinden kesinlikle ayr\u0131lmalar\u0131, dinin devlet y\u00f6netiminden t\u00fcm\u00fcyle uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, laiklik i\u00e7in ne kadar vazge\u00e7ilemez ve sorunlu bir ilke ise; \u0130sl\u00e2m a\u00e7\u0131s\u0131ndan da b\u00f6yle bir ayr\u0131m, en dar s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalsa dahi, Kur\u2019an\u2019\u0131n kabul edebilece\u011fi, benimseyebilece\u011fi bir yakla\u015f\u0131m de\u011fildir. Laiklik, \u00e7ok tanr\u0131l\u0131 olmak demektir. C\u00e2mideki il\u00e2h\u0131n ba\u015fka; sokaktaki, mahkemedeki, meclisteki… il\u00e2h\u0131n ba\u015fka oldu\u011fu bir d\u00fczendir. \u0130sl\u00e2m, ne kadar Tevhidi esas almakta ise; laiklik de o derece \u015firki esas al\u0131r. Tevhid ve \u015firkin bir arada bulunup bar\u0131nmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, her alanda yaln\u0131zca Allah’a ib\u00e2dete d\u00e2vet eder ve bunu esas al\u0131rken; laiklik de di\u011fer t\u00fcm be\u015fer\u00ee d\u00fczenler gibi, \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. \u015eeytan\u0131n insanlar\u0131 b\u00f6lmeyi, darmada\u011f\u0131n etmeyi esas alan ve dosdo\u011fru yol olan s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem d\u0131\u015f\u0131nda kalan yollar\u0131ndan bir yoldur.<\/p>\n

            \u201cVe (de ki:) \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 153)<\/p>\n

            M\u00fcsl\u00fcman her \u015feyiyle, her \u015feyini Allah\u2019\u0131n emretti\u011fi \u015fekilde ve Allah i\u00e7in yapan ve d\u00fczenleyendir.<\/p>\n

            \u201cDe ki: Benim namaz\u0131m (hacc\u0131m, kurban\u0131m) ve di\u011fer ib\u00e2detlerim, hayat\u0131m ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm, \u00e2lemlerin Rabbi Allah i\u00e7indir. O\u2019nun orta\u011f\u0131 yoktur. Ben, bununla emrolundum ve ben m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ilkiyim.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 162-163)[1]<\/sup><\/a><\/p>\n

            \u00a0<\/em><\/p>\n

             <\/p>\n

            [1]<\/sup><\/a> M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 22-47\u00a0 <\/em>\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0<\/em><\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>Demokrasi ve H\u00e2kimiyet<\/strong><\/p>\n

             <\/p>\n

            Demokrasi, bilindi\u011fi gibi bat\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc olan bir sistemdir. Bat\u0131 medeniyetinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi, insan\u0131n kendini ilahla\u015ft\u0131rarak, tanr\u0131ya ba\u015fkald\u0131r\u0131, nefse, hev\u00e2ya ve \u015feytana t\u00e2bi olmakt\u0131r. Demokrasi anlay\u0131\u015f\u0131nda da bu \u00f6zelli\u011fi g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n nizam\u0131n\u0131 kabul etmeyip, y\u00f6netimde insanlar\u0131n h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 ve Allah’\u0131n indirdi\u011fini b\u0131rak\u0131p kendi h\u00fck\u00fcmleriyle kendilerini y\u00f6netmek istemeleridir. Bunu demokratlar\u0131n ifadeleriyle (daha do\u011frusu, hal dilleriyle) s\u00f6yleyecek olursak: \u201cSen kim oluyorsun ey tanr\u0131! Biz kendi hayat\u0131m\u0131z\u0131 kendimiz d\u00fczenleyebiliriz. Kendimiz d\u00fczenlemek i\u00e7in y\u00f6ntemler buluyor ve uyguluyoruz\u201d demekteler; dilleriyle veya tav\u0131rlar\u0131yla. -Basite indirgeyecek olursak- demokratik s\u00f6ylemin i\u00e7eri\u011fi ve anlam\u0131 i\u015fte budur. Haliyle, ba\u015fka bir b\u00e2t\u0131l g\u00e2ye i\u00e7in, insan\u0131\/halk\u0131 putla\u015ft\u0131rma amac\u0131yla b\u00e2t\u0131l tanr\u0131lara ba\u015fkald\u0131r\u0131l\u0131nca, hak il\u00e2h olan Allah Te\u00e2l\u00e2\u2019ya da ba\u015fkald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f oluyor. \u201cHev\u00e2s\u0131n\u0131 il\u00e2h edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Onun koruyucusu (bek\u00e7isi, vekili) sen mi olacaks\u0131n?\u201d <\/em>(25\/Furkan, 43) \u0130ster \u201ch\u00fcmanizm\u201d ad\u0131yla, ister \u201cdemokrasi\u201d ideolojisiyle, Bat\u0131n\u0131n anlay\u0131\u015f\u0131, insan\u0131 Tanr\u0131 yerine koymakt\u0131r; insan\u0131, yani kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmak. Bat\u0131da d\u00fc\u015f\u00fcnce, inan\u0131\u015f, ideoloji ve sistemlerin hepsi hakk\u0131nda bu yarg\u0131 ge\u00e7erlidir; bu h\u00fck\u00fcm, ortak bir de\u011ferlendirmedir.<\/p>\n

            Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m\u00ee d\u00e2vet vard\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u00ee mesaj, Allah’a ba\u015fkald\u0131r\u0131 yerine ib\u00e2deti \u00f6ng\u00f6r\u00fcr. Fakat birilerine de ba\u015fkald\u0131rmay\u0131 emreder. Bu da nefsi, hev\u00e2y\u0131 ve \u015feytan\u0131 kapsam\u0131na alan \u201ct\u00e2\u011fut\u201da ba\u015fkald\u0131rmakt\u0131r. \u201cDe ki: \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 153) \u00c2yet-i kerime, ger\u00e7ekten m\u00fcsl\u00fcman\u0131n hayat\u0131n\u0131, herhangi bir gedik b\u0131rakmaks\u0131z\u0131n tamam\u0131yla Allah’a tahsis etmi\u015ftir. \u0130\u015fte Allah’a teslimiyet bu demektir. \u00d6l\u00fcm ile noktalan\u0131ncaya kadar, hayat\u0131m\u0131z\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fc, inan\u00e7 ve kanaatlerimizden ba\u015flayarak t\u00fcm eylemlerimizi Allah i\u00e7in, Allah’a teslimiyet s\u00fbretiyle ortaya koyaca\u011f\u0131z. \u0130sl\u00e2m budur; b\u00f6yle bir teslimiyettir.<\/p>\n

            B\u00fct\u00fcn siyas\u00ee sistemlerin, ideolojilerin oldu\u011fu gibi, demokrasinin de can al\u0131c\u0131 noktas\u0131; h\u00e2kimiyet\/egemenlik meselesidir. Yukar\u0131da da belirtildi\u011fi gibi, h\u00e2kimiyet, daha ilerisi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyen, siyasal bir g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fi ifade eder. Yani siyasal g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fin, iktidar ve muktedir olu\u015fun en ileri derecesini ifade eder. Bu en \u00fcst\u00fcn kabul edilen otorite, kanunlar\u0131 yapar. Y\u00f6neticiler ona g\u00f6re belirlenir. Y\u00f6netimin nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 ve bu esaslar\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 o belirler. H\u00e2kimiyet anlay\u0131\u015f\u0131 itibar\u0131yla \u0130sl\u00e2m bir tarafta, di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler bir taraftad\u0131r. \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti mutlak olarak sadece Allah\u2019ta kabul eder; Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak bilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler, h\u00e2kimiyeti kimde g\u00f6r\u00fcyorlarsa ona g\u00f6re isim al\u0131rlar.<\/p>\n

            Demokrasi, h\u00e2kimiyetin halk\u0131n elinde olmas\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. Krall\u0131k, h\u00e2kimiyetin kral\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Teokrasi, h\u00e2kimiyetin Allah ad\u0131na konu\u015ftu\u011funu iddia eden din adam\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da kendini tanr\u0131 yerine koyanlar\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Buna benzer di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler de b\u00f6yledir. Yani siyas\u00ee sistemler, h\u00e2kimiyeti elinde bulunduranlara g\u00f6re tan\u0131mlan\u0131r ve ona g\u00f6re isimlerini al\u0131rlar. Yaln\u0131z \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019ta g\u00f6r\u00fcr, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul eder. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin (dinlerin) \u00f6zelli\u011fi ise, h\u00e2kimiyeti Allah’ta g\u00f6rmeyip insanda g\u00f6rmeleridir. H\u00e2kimiyeti insanda g\u00f6rmek gibi ortak bir paydaya sahip olduktan sonra, bu insanlar\u0131n \u201ckim veya kimler?\u201d sorusuna verdikleri farkl\u0131 cevaplara g\u00f6re isim alsalar da, m\u00fcsl\u00fcmana g\u00f6re b\u00fct\u00fcn bunlar t\u00e2\u011fut\u00ee ideoloji ve \u015feytan\u00ee d\u00fczenlerdir.<\/p>\n

            H\u00e2kimiyet noktas\u0131nda demokraside yetki; halk\u0131n veya milletindir; Yani, toplumun geneli, egemenli\u011fe sahip kabul edilir. Hangi inanca sahip olurlarsa olsunlar, fertler birbirlerine e\u015fit olduklar\u0131na g\u00f6re de, her bir \u015fah\u0131s, o h\u00e2kimiyetin bir birimine, bir par\u00e7as\u0131na sahiptir. Yani 70 milyonluk bir \u00fclkede h\u00e2kimiyet, 70 milyon e\u015fit par\u00e7aya b\u00f6l\u00fcnm\u00fc\u015f demektir. Bunun Kur\u2019\u00e2n\u00ee ifadesi 70 milyon il\u00e2h kabul ediliyor, demektir. Herkes h\u00e2kimiyetin e\u015fit bir par\u00e7as\u0131na sahip oldu\u011fundan, zaman\u0131 gelince h\u00e2kimiyet par\u00e7alar\u0131n\u0131n sahipleri oylar\u0131n\u0131 bir tarafta toplar ve ittifak\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 halde, \u00e7o\u011funlu\u011fu te\u015fkil eden par\u00e7alar\u0131n toplam\u0131 do\u011frultusunda icraatlar yap\u0131l\u0131r, kararlar al\u0131n\u0131r. Bu noktada h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme gelir. Demokrasi, \u00e7ok tanr\u0131c\u0131 Grek k\u00fclt\u00fcr\u00fcne dayal\u0131, ondan kaynaklanan bir sistemdir. Yani, irtic\u00e2n\u0131n esas\u0131d\u0131r. \u015eu irtic\u00e2ya kar\u015f\u0131 dayat\u0131lmak istenen demokrasi, as\u0131l irtic\u00e2n\u0131n kendisidir; as\u0131l m\u00fcrtec\u00ee de demokratlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, k\u00f6k\u00fc, tarihi itibar\u0131yla eski Yunan\u2019a kadar uzanan bir m\u00fcrtec\u00eelik yap\u0131yorlar. Ondan da eski bir k\u00f6k\u00fc var; \u015feytana kadar uzanan bir ba\u015fkald\u0131r\u0131ya kadar devam edip uzan\u0131yor, k\u00f6kleri oraya kadar var\u0131yor, Allah’a ba\u015fkald\u0131r\u0131 ve \u015feytana itaat olan bir siyas\u00ee sisteme t\u00e2bi oluyorlar demokrat m\u00fcrtec\u00eeler.<\/p>\n

            Demokrasi, halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun h\u00e2kimiyeti diye ifade edilse bile, bu iddian\u0131n kand\u0131rmacadan ib\u00e2ret oldu\u011fu uygulamalardan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Demokrasilerde \u00e7o\u011funlu\u011fun ittifak\u0131 bile yoktur. Demokrasi ile y\u00f6netilen bir rejimde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun s\u00f6z\u00fc nerede ve nas\u0131l ge\u00e7erli oluyor? Parti aritmetikleri i\u00e7inde, % 25-30 oy alan her parti iktidar olur. Nerede \u00e7o\u011funluk? % 70-75 muh\u00e2lefette kald\u0131. Yani, demokraside demokrasi yoktur. Demokrasiler, kendi mant\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan bile sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lma y\u00f6ntemini dahi icat etmekten \u00e2cizdirler. \u015eimdiye kadar Bat\u0131da ve co\u011frafyam\u0131zda bir\u00e7ok se\u00e7im sistemi uygulanm\u0131\u015ft\u0131r. Ancak, bunlar\u0131n hi\u00e7birisinin asgar\u00ee d\u00fczeydeki \u00e7o\u011funlu\u011fun ir\u00e2desini iktidar olarak yans\u0131tabilecek yeterlikte oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fclememektedir. Demokrasi, uygulamaya ge\u00e7ti\u011fi tarihten g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, sadece iki partinin oldu\u011fu yerlerde bile, hi\u00e7bir zaman, hi\u00e7bir parti \u00e7o\u011funlu\u011fu sa\u011flayarak iktidar olmu\u015f de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc se\u00e7imlere kat\u0131lmayanlar vard\u0131r; y\u00f6nlendirilenler, kand\u0131r\u0131lanlar, halka sorulmadan aday g\u00f6sterilenler, kendisini tam olarak temsil etmedi\u011finden, mecb\u00fbren kendisine en yak\u0131n oldu\u011funu sand\u0131\u011f\u0131 veya ehven ki\u015fiyi se\u00e7mek veya k\u00fcsmek zorunda b\u0131rak\u0131lanlar vard\u0131r.<\/p>\n

            Dolay\u0131s\u0131yla demokrasi, uygulanmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z bir tezdir, bir \u00fctopyad\u0131r. \u015eimdiye kadar bat\u0131 felsefelerinde ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olan \u00fctopyalardan bir \u00fctopya. Fakat bu demokratik sihirbazlar, medya ve di\u011fer imk\u00e2nlar (bilim adamlar\u0131, e\u011fitim kurumlar\u0131 ve d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler) v\u00e2s\u0131tas\u0131yla, demokrasinin \u00fctopya olma \u00f6zelli\u011fini insanlar\u0131n g\u00f6zlerinden sakl\u0131yorlar. \u0130nsanlar\u0131n bunu g\u00f6rmelerine m\u00fcmk\u00fcn mertebe imk\u00e2n ve f\u0131rsat tan\u0131mamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ger\u00e7e\u011fin g\u00f6r\u00fclmesine sebep olacak herhangi bir \u015fey oldu\u011fu zaman, birtak\u0131m oyalamalar icat edilerek insanlar onlarla me\u015fgul edilir ve ger\u00e7e\u011fe n\u00fcfuz etmeleri b\u00f6ylelikle \u00f6nlenmi\u015f olur. Kanaatleri samimi olarak kabul g\u00f6rmeyen az\u0131nl\u0131k ise demokraside her zaman bir k\u00fcsk\u00fcnler kitlesi meydana getirir. Dolay\u0131s\u0131yla yap\u0131lan uygulamalara bu muh\u00e2lefettekiler hi\u00e7bir zaman kat\u0131lmazlar.<\/p>\n

            Bu ele\u015ftirilerimiz, demokrasinin kendi mant\u0131\u011f\u0131 ile demokrasiye bir reddiyedir. G\u00f6r\u00fcl\u00fcyor ki demokrasi, hi\u00e7bir zaman i\u00e7in demokrasiyi savunanlar\u0131n ileri s\u00fcrd\u00fckleri gibi, insanl\u0131\u011f\u0131n en ideal sistemi, ya da en az yanl\u0131\u015f\u0131 olan sistemi olamaz. \u00c7or\u00e7il’e atfedilen bir s\u00f6z vard\u0131r. “Demokrasi, d\u00fcnyadaki en g\u00fczel ikinci sistemdir.” Sormu\u015flar; “demokrasiyi neden ikincili\u011fe indirdin?” diye. “Birincisi yok ki!” diye cevap vermi\u015f. Ger\u00e7ek \u00f6yle de\u011fil; demokrasi \u00f6yle ikinci, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u0131radaki bir d\u00fczen fil\u00e2n de\u011fil; bir curcunadan ib\u00e2rettir. Efl\u00e2tun’un t\u00e2biriyle; “demokrasi, \u015farlatanlar d\u00fczenidir.” Demokrasinin babas\u0131 say\u0131lan Jan Jack Russo da benzer bir \u015fey diyor: Demokrasiyi uzun uzun anlatt\u0131ktan sonra; “Emil” adl\u0131 kitab\u0131nda “do\u011frusunu s\u00f6ylemek l\u00e2z\u0131msa” diyor, “insanlar kendi kendilerine kanun yapamazlar. Bize kanunlar verecek il\u00e2hlar l\u00e2z\u0131m.”<\/p>\n

            \u0130nsan hayat\u0131 \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ve \u00e7ok boyutludur. B\u00fct\u00fcn bu y\u00f6nleri ve boyutlar\u0131 ile insan hayat\u0131n\u0131 tamam\u0131yla ku\u015fatm\u0131\u015f hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem yoktur. \u0130nsan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatmak iddias\u0131nda olan be\u015fer\u00ee hi\u00e7bir ideoloji ve d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece \u0130sl\u00e2m, insan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle ve boyutlar\u0131yla ku\u015fatmay\u0131 hedeflemi\u015f ve ger\u00e7ekten ku\u015fatm\u0131\u015f k\u00e2mil bir din h\u00fcviyetine sahiptir. Sadece \u0130sl\u00e2m, inan\u00e7, davran\u0131\u015f, sosyal ve siyasal d\u00fczen, ahl\u00e2k, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve \u00e2hiret anlay\u0131\u015f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve ya\u015fama bi\u00e7imi, insan\u0131n kendisiyle, \u00e7evresi ve Rabbiyle t\u00fcm ili\u015fkilerini tanzim eder. T\u00fcm bu alanlarla ilgili ku\u015fat\u0131c\u0131 h\u00fck\u00fcmler koyar. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee ideolojiler, t\u00fcm ahl\u00e2k g\u00f6r\u00fc\u015fleri, sosyal ve siyasal insan\u00ee g\u00f6r\u00fc\u015fler, hangisi olursa olsun, \u0130sl\u00e2m’\u0131n bak\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re esas itibar\u0131yla birer dindir. Fakat bu dinlerin hi\u00e7 birisi insan\u0131n hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla ku\u015fatmak iddias\u0131nda olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bazen m\u00fc\u015fterek birka\u00e7 be\u015fer\u00ee ideoloji veya be\u015fer\u00ee din bir araya gelir ve insan hayat\u0131n\u0131 ku\u015fatmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Be\u015fer\u00ee sistemlerin herhangi birisini bir yerde kabul etti\u011finiz zaman, siz sadece o kadar\u0131yla hayat\u0131n\u0131z\u0131n tamam\u0131n\u0131 tanzim edemezsiniz.<\/p>\n

            Hayat\u0131n\u0131z\u0131n di\u011fer a\u00e7\u0131klar\u0131n\u0131, di\u011fer y\u00f6nlerini de uygun g\u00f6rece\u011finiz veya o kabul etti\u011finiz sistemle uyu\u015fabilecek ba\u015fkalar\u0131yla doldurursunuz. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin en b\u00fcy\u00fck ortak paydas\u0131 ise, laikliktir. Siyas\u00ee hayat\u0131n\u0131za demokrasiyi getirip h\u00e2kim k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z takdirde, hukukunuz ne olacak? Ahl\u00e2k\u0131n\u0131z, iktisad\u00ee ili\u015fkileriniz ne olacak? \u0130\u015fte bu noktada, demokrasi b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 “h\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletindir” diyerek millet ve milletin yetkili g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kimseler yoluyla temsili s\u00fbretiyle, temsil\u00ee sisteme uygun olarak se\u00e7ilen kimseler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla bu sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Temsil yetkisine sahip bulunan ki\u015fi ve kurumlar, onlar\u0131n hukukunu belirler. Hukukun b\u00fcnyesi i\u00e7erisinde iktisad\u00ee ili\u015fkileri ortaya koyar. Bunlar\u0131n sonucu olarak bir ahl\u00e2k anlay\u0131\u015f\u0131 da olu\u015fur. Toplumsal hayat\u0131n gerekli di\u011fer b\u00fct\u00fcn kurumlar\u0131 bu yap\u0131 ile uyumlu olarak ya da en az\u0131ndan \u00e7eli\u015fki arzetmeyecek \u015fekilde ortaya \u00e7\u0131kar.<\/p>\n

            B\u00fct\u00fcn sistemler ilk ortaya konulduklar\u0131 zaman, hangi \u00e7er\u00e7eve i\u00e7in konulmu\u015f olurlarsa olsunlar, sadece orada kalmazlar; insan hayat\u0131n\u0131n tamam\u0131n\u0131 kapsarlar; en az\u0131nda pratikte bu b\u00f6yledir. Hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem, k\u00e2mil olamaz ve insanlar, be\u015fer\u00ee sistemlerde deneme yan\u0131lma yoluyla mesafe alabilirler. O bak\u0131mdan be\u015fer\u00ee sistemler esas m\u00e2hiyetleri itibar\u0131yla bir yaz boz tahtas\u0131d\u0131rlar. Bunu, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z be\u015fer\u00ee sistemin mesel\u00e2 kanunlar\u0131nda \u00e7ok rahat bir \u015fekilde g\u00f6rebiliriz.<\/p>\n

             <\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>Be\u015fer\u00ee Sistemlerin D\u00fcnyev\u00eeli\u011fi; \u0130sl\u00e2m’\u0131n Uhrev\u00eeli\u011fi:<\/strong><\/p>\n

            \u00a0<\/strong><\/p>\n

            Be\u015fer\u00ee sistemler eksiklerini ba\u015fka sistemler v\u00e2s\u0131tas\u0131yla tamamlasalar bile \u00e2hirete y\u00f6nelik hi\u00e7bir \u015fey s\u00f6ylemezler. \u0130nsan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonras\u0131yla ilgilenmezler. Dolay\u0131s\u0131yla be\u015fer\u00ee sistemler ne kadar ileri olurlarsa olsunlar, ilgilendikleri \u00f6zel alanda bile m\u00fckemmel olamazlar ve insan\u0131n \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat\u0131 i\u00e7in bir \u015feyler verme iddias\u0131nda bulunamazlar. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u00e2hireti hesaba katmadan en ufak bir davran\u0131\u015fta bulunamaz. M\u00fcsl\u00fcman, d\u00fcnya hayat\u0131yla \u00e2hireti hedefleyendir. D\u00fcnyadaki olumlu veya olumsuz\u00a0 geli\u015fmeler, imtihan kabul edildi\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman\u0131n istikameti \u00fczerinde etkili de\u011fildir.<\/p>\n

            “T\u00e2 ki, elde etti\u011finizle sevinmeyesiniz, kaybetti\u011finiz dolay\u0131s\u0131yla da \u00fcz\u00fclmeyesiniz.” <\/em>(57\/Had\u00eed, 23)<\/p>\n

            D\u00fcnya hayat\u0131nda ele ge\u00e7irdiklerimize sevinmeye de\u011fmez; kaybettiklerimiz i\u00e7in \u00fcz\u00fclmeye de\u011fmedi\u011fi gibi.<\/p>\n

            \u00d6nemli olan, m\u00fcsl\u00fcman olarak ki\u015finin kendi sorumlulu\u011funu yerine getirmesidir. M\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in en m\u00fchim \u015fey, amellerinin s\u00e2lih olmas\u0131, eylemlerinin kabul edilecek vas\u0131fta bulunmas\u0131d\u0131r. Bu ger\u00e7ekle\u015fince, \u00f6nde veya arkada olmak \u00f6nemli de\u011fildir. Netice alm\u0131\u015f, d\u00fcnyada ba\u015far\u0131l\u0131 olmu\u015f veya ma\u011flup d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f, marjinal kalm\u0131\u015f, hi\u00e7 \u00f6nemli de\u011fildir. Bir hadis-i \u015ferifte \u015f\u00f6yle buyrulur: “K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde kimi peygamber yan\u0131nda iki \u00fc\u00e7 m\u00fc’minle birlikte gelecek.” <\/em>Yani iki \u00fc\u00e7 tane, hatta tek ba\u015f\u0131na gelen peygamberleri biz marjinal kald\u0131 diye d\u00e2vetlerini tebli\u011f etmede kusurlu davrand\u0131klar\u0131n\u0131 m\u0131 kabul edece\u011fiz? Nuh (a.s.) 950 y\u0131l istikamet \u00fczere yapt\u0131\u011f\u0131 tebli\u011fde d\u00fcnyev\u00ee a\u00e7\u0131dan netice alamad\u0131 veya \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck bir sonu\u00e7 ald\u0131 diye, yapt\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fcmseyecek, marjinal kald\u0131 diye tenkit edebilecek miyiz?<\/p>\n

            Dolay\u0131s\u0131yla biz hakk\u0131 ve hakikati ba\u015far\u0131larda, \u00e7oklukta, azl\u0131kta, \u00f6nde ve arkada olmakta de\u011fil; Allah’\u0131n kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine mutabakatta arar\u0131z. Allah’\u0131n Kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine uygun oldumu bir i\u015f g\u00fczeldir; neticesi d\u00fcnyev\u00ee olarak hi\u00e7 olsa bile. \u00d6nemli olan Allah’\u0131n verece\u011fi de\u011ferdir. D\u00fcnyev\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 Allah verirse ne \u00e2l\u00e2, vermezse vermez. Hayat\u0131m\u0131z ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm\u00fcz, Allah i\u00e7in olabiliyorsa, netice odur. \u0130\u015fte bu anlam\u0131yla hayat\u0131 ku\u015fatan biricik sistem, k\u00e2mil din, sadece Allah Te\u00e2l\u00e2’n\u0131n dinidir.<\/p>\n

             <\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>\u0130sl\u00e2m’\u0131n Eksizli\u011fi ile Be\u015fer\u00ee Sistemlerin Yetersizli\u011fi:<\/strong><\/p>\n

            \u00a0<\/strong><\/p>\n

            B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemler eksiktir, par\u00e7ac\u0131d\u0131r. \u00c7\u00f6z\u00fcm getiremeyi\u015fleri, insanlar\u0131 mutlulu\u011fa ula\u015ft\u0131ramay\u0131\u015flar\u0131, bunun en a\u00e7\u0131k g\u00f6stergesidir. Kendilerinin kendileri i\u00e7in belirledikleri hedefleri dahi ger\u00e7ekle\u015ftiremeyi\u015fleri bir tarafa, m\u00fcsl\u00fcman olarak bizim onlara y\u00f6neltece\u011fimiz en b\u00fcy\u00fck ele\u015ftiri, bu sistemlerin eksik oldu\u011fuyla ilgilidir. Bu sistemler, yamal\u0131 boh\u00e7ad\u0131r; insan\u0131 ku\u015fatamazlar, k\u00e2mil din olamazlar, \u00e2hiretle ilgili s\u00f6yleyecek s\u00f6zleri de yoktur. Yaln\u0131z Allah’\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m’d\u0131r, hayat\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatan, d\u00fcnyay\u0131 ve \u00e2hireti i\u00e7eren. Mevcut sistemler bize Allah’\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131 kazand\u0131ramaz. Dolay\u0131s\u0131yla biz, insanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcne Allah’\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131n nas\u0131l kazan\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011fretmeyi, b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc \u00fczerimize alm\u0131\u015f kimseler olarak ortaday\u0131z.\u00a0 \u00a0<\/strong><\/p>\n

            \u0130sl\u00e2m’\u0131n kem\u00e2li vahye dayal\u0131 olmaktan kaynaklan\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bat\u0131n\u0131n zev\u00e2li, b\u00f6yle bir dinden mahrum olu\u015fundan kaynaklanmaktad\u0131r. Felsefeleri, ideolojileri, rejimleri ve hev\u00e2lar\u0131 hepsi \u015feytan\u0131n insanlara telkin etti\u011fi lehviyattand\u0131r. Kur’\u00e2n-\u0131 Kerim’in belirtti\u011fine g\u00f6re \u015feytanlar da dostlar\u0131na telkinatta bulunurlar. Demek ki d\u00fcnyada ezelden beri, \u00c2dem (a.s.)’den beri, iki \u015fey \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p durmaktad\u0131r. Allah’\u0131n vahyi ve \u015feytan\u0131n, dostlar\u0131na telkin etti\u011fi vahiyler; Hak ile b\u00e2t\u0131l. \u0130sl\u00e2m’\u0131n kem\u00e2linin bir neticesi olarak \u0130sl\u00e2m, her zaman ve mek\u00e2nda b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131n her t\u00fcrl\u00fc ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layabilecek vasfa sahiptir.[1]<\/sup><\/a><\/p>\n

            \u00c7okluk veya \u00e7o\u011funluk, ya da \u00e7o\u011fulculuk denildi\u011finde, temelinde yatan birey, yani bir tek insandan bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Bir’inde do\u011frular\u0131 veya e\u011frileri tesbit yetkisi bulunmayanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun nas\u0131l bu yetkiye sahip olabildikleri h\u00e2l\u00e2 a\u00e7\u0131klanamam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece s\u0131f\u0131rlar\u0131n veya yaln\u0131z eksilerin yanyana gelmesiyle tatmin edici rakamlar\u0131n veya art\u0131lar\u0131n \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, \u00e7\u0131kabildi\u011fi izah edilememi\u015f bir kand\u0131rmacad\u0131r. Yol g\u00f6stereni bulunmayan insan\u0131n \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k i\u00e7inde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131, bilmediklerinin \u00f6\u011fretilmemesi halinde bir \u015fey bilmez durumda devam etti\u011fini her ne hikmetse d\u00fc\u015f\u00fcnemeyen insan, bir Rabb’e (e\u011fitici, terbiye edici m\u00fcrebb\u00ee’ye) hep ihtiya\u00e7 duymu\u015ftur. B\u00fct\u00fcn mesele, bu m\u00fcrebb\u00eenin (terbiyecinin) kim olmas\u0131 gerekti\u011fi hususudur. \u0130\u015fte insan bu noktada hep yan\u0131lm\u0131\u015f, bir t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek terbiyecisini bulamam\u0131\u015f, insana ac\u0131yan yarat\u0131c\u0131s\u0131 merhameti ile ona s\u00fcrekli olarak terbiye esaslar\u0131n\u0131 bildiren el\u00e7ileriyle yol g\u00f6stermi\u015ftir. \u00c7o\u011funun, \u00e7o\u011funlu\u011fun bu yolu kabul etmemesine, hev\u00e2s\u0131na uymas\u0131na ra\u011fmen yarat\u0131c\u0131 Allah tekrar el\u00e7iler g\u00f6ndermi\u015f ve kullar\u0131na ger\u00e7ekten ac\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131, ma\u011ffiret edicili\u011fini g\u00f6stermi\u015ftir. Kur’an bu yol g\u00f6stericili\u011fin en son eseri olarak elimizde, \u00f6n\u00fcm\u00fczdedir.<\/p>\n

            Bir\u00e7ok \u00e2yetinde, hev\u00e2s\u0131na t\u00e2bi olan insan\u0131n nas\u0131l azg\u0131nla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131, kendi dengesini nas\u0131l bozdu\u011funu, sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ruh yap\u0131s\u0131na sahip olamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klayan Rabbimiz (terbiyecimiz) Allah, kendini bozan\u0131n \u00e7evresini de bozdu\u011fundan defaatle s\u00f6z etmekte, yery\u00fcz\u00fcn\u00fc ifs\u00e2d\u0131ndan bahsetmektedir. Yery\u00fcz\u00fc, hal\u00eefelik g\u00f6revinin icr\u00e2 edilece\u011fi, \u00eemar ve \u0131slah tavr\u0131yla yakla\u015f\u0131lmas\u0131 gerekn insan\u0131n bir \u00e7evredir. \u0130nsan, bu \u00e7evre ile vard\u0131r. \u0130nsan, do\u011fas\u0131n\u0131, ancak, bu do\u011fan\u0131n sahibince bildirilen esaslara uyarak koruyabilir. Korunamam\u0131\u015f do\u011fa, ister insan tabiat\u0131 olsun, ister insan\u0131n i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortam olsun, insan i\u00e7in sa\u011fl\u0131ks\u0131z bir ortam olarak ki\u015fili\u011fini koruyamaman\u0131n, giderek korkman\u0131n, koku\u015fman\u0131n ortam\u0131 olacakt\u0131r. \u00d6yle de olmu\u015ftur.<\/p>\n

            Analar\u0131n\u0131n karn\u0131ndan bir \u015fey bilmed halde \u00e7\u0131kar\u0131lan insanlar\u0131n, \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 takip eden bir s\u00fcre sonra “k\u00fcll\u00fc \u015fey’in kad\u00eer” bir varl\u0131k haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011filken, insan\u0131n temel yan\u0131lg\u0131s\u0131, b\u00f6yle olabildi\u011fini sanmas\u0131, yani kendini, hev\u00e2s\u0131n\u0131, kendi gibi insanlar\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu san\u0131 ve de\u011ferlendirme, insan\u0131 azg\u0131nla\u015ft\u0131rmakta; tu\u011fy\u00e2n\u0131, ba\u011fyi ve fes\u00e2d\u0131 giderek kendinden \u00e7evresine, \u00e7evresinden kendine ve di\u011fer insanlara y\u00f6nelmi\u015f; ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00fcnyay\u0131, i\u00e7inde kendisi de bulundu\u011fu halde berbat etmektedir.<\/p>\n

            Kayna\u011f\u0131 insan akl\u0131 olan, bu akl\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortamdan etkilenmi\u015fli\u011finin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikirleriyle biri, di\u011ferinden farkl\u0131 yerlere varan ak\u0131llar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun veya az\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n varaca\u011f\u0131 yer, kendine ters d\u00fc\u015fen yerdir. Kendini yads\u0131yan yerdir. \u0130nsan\u0131 kendinden uzakla\u015ft\u0131ran, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 engelleyen yolda kullan\u0131lan ak\u0131l, insano\u011flu var oldu olal\u0131 kendi ba\u015f\u0131na do\u011fru yolu bulamam\u0131\u015ft\u0131r. Ancak Yaratan Rabbi insana s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eemi, bu do\u011fru yolu g\u00f6stermi\u015ftir.<\/p>\n

            “Ne yapaca\u011f\u0131n\u0131 bilmez halde bulup da do\u011fru yolu g\u00f6stermedi mi?” <\/em>(93\/Duh\u00e2, 7).<\/p>\n

            \u0130nsan, kendine g\u00f6sterilen yolu bile koruyamazken, bu yoldan ayr\u0131lmamay\u0131 bile beceremezken, kendi ba\u015f\u0131na t\u00fcm\u00fcyle do\u011fru bir yol bulmas\u0131n\u0131 ondan beklemek, olmayacak \u015fey beklemektir. Zaten kendi de, kendi buldu\u011fu yoldan memnun olmam\u0131\u015f, olamam\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

            Akl\u0131n\u0131, hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen insan, bu tanr\u0131s\u0131ndan r\u00e2z\u0131 de\u011fildir. Akl\u0131n ve arzular\u0131n tanr\u0131 kabul edildi\u011fi demokrasiler, insanlar\u0131n kendi\u011fe gelmelerini \u00f6nleyen bir uyu\u015fmu\u015flukla, kendilerine gelmelerini engellemektedir. Afyonun insan\u0131 uyu\u015fturdu\u011fu gibi insanlar\u0131 uyu\u015fturan, bu uyu\u015fturup uyutmada m\u00fczik, futbol ve medyadan da yararlanan demokrasiler, onlar i\u00e7in yaln\u0131z ekonomik insan, seksolojik insan tan\u0131m\u0131 getirebilmekte, insan\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc bu y\u00f6nleri de bulunan ama, asla bunlardan ibaret olmayan bir varl\u0131k oldu\u011funu g\u00f6rebilmesine imk\u00e2n b\u0131rakmamaktad\u0131r. Demokrasiler insanlar\u0131; insan olmaktan, insanl\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131na varmaktan al\u0131koyan insanlar\u0131n \u00f6n\u00fcnde a\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 bir b\u00fcy\u00fck engel olarak durmaktad\u0131r. Bu engeli a\u015famayan insan\u0131n, insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n fark\u0131na varabilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.<\/p>\n

            \u00c7oklu\u011fu da, \u00e7o\u011funlu\u011fu da, \u00e7o\u011fulculu\u011fu da demokrasi b\u00fct\u00fcn\u00fcne g\u00fcvenmemesi i\u00e7in ya\u015fam\u0131n\u0131n sa\u011flamas\u0131n\u0131 yapmakla varaca\u011f\u0131 nokta, insana, kendinin fark\u0131na varmas\u0131na yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. Teslim olmadan, bir rabbe kul olmadan yapamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclen insan\u0131n, teslim olmamas\u0131 de\u011fil; kime ve neye teslim olaca\u011f\u0131 ile ilgili tercihleri s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, “kendi hev\u00e2s\u0131na m\u0131, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n (\u00e7o\u011funlu\u011fun) hev\u00e2s\u0131na m\u0131, yoksa Allah’a m\u0131 teslim olmal\u0131d\u0131r?” sorusuna verilecek is\u00e2betli cevap insan\u0131n ufkunu a\u00e7acakt\u0131r. A\u00e7\u0131lan \u015fuuru, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fc g\u00f6rmesini, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r. \u00d6n\u00fc a\u00e7\u0131lan insan\u0131n g\u00f6rebildi\u011fi b\u00fct\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131nda yapaca\u011f\u0131 se\u00e7im elbette daha isabetli olacakt\u0131r. Hayat, kendisine hayat verene teslim olmakla anlamlanacakt\u0131r. Teslim olamadan yapamayan insan, en g\u00fcvenilir (el-M\u00fc’min) teslim olmakla (m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kla) ancak tatmin olabilir.<\/a>[2]<\/sup><\/a><\/p>\n

             <\/p>\n

            [1]<\/sup><\/a> M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 53-90<\/p>\n

            <\/a>[2]<\/sup><\/a> Erc\u00fcmend \u00d6zkan, \u0130nanmak ve Ya\u015famak, c. 2, s. 147-150<\/p>\n

             <\/p>\n

            <\/a>Demokrasi Oyunu:<\/strong><\/p>\n

             <\/p>\n

            \u201cVer oyunu, g\u00f6r oyunu!\u201d\u00a0 \u201cKim daha oy al\u0131yor\/oyal\u0131yor?\u201d\u00a0 “Oy, oy!” diye halktan rey dilenenler, i\u015f ba\u015f\u0131na ge\u00e7tiklerinde halk\u0131 “of, of!” diye inletirler. Buna ra\u011fmen oyun devam eder. Demokrasi s\u00e2yesinde insan, \u0131s\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 delikten bir de\u011fil; on kez \u0131s\u0131r\u0131l\u0131r. Tahterevallidir demokrasi; partilerin biri iner, biri \u00e7\u0131kar. Ama bu tahterevallinin \u00fczerine binilip oturulan yerinde g\u0131c\u0131rdayan tahta kalas de\u011fil; inleyen halk vard\u0131r. Hangi doktrin, rejimde h\u00e2kimse, onun koydu\u011fu kurallar i\u015flemekte, h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn \u00e7ark\u0131n\u0131n i\u015flemesi i\u00e7in halk\u0131n deste\u011fine ihtiya\u00e7 duyuldu\u011fundan, senaryosu \u00f6nceden yaz\u0131lm\u0131\u015f oyunda, halka sadece fig\u00fcran roller verilmektedir. Halk\u0131n se\u00e7mek mecb\u00fbriyetinde oldu\u011fu d\u00fczenin memurlar\u0131, isteseler bile h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn\/derin devletin sistemini de\u011fi\u015ftirme hakk\u0131na sahip olmad\u0131klar\u0131ndan, halk\u0131 temsilen se\u00e7ilenlere d\u00fc\u015fen i\u015f, mevcut sistemin \u00e7ark\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda durmaktan \u00f6teye gitmez. Bu olayda halka d\u00fc\u015fen ise, d\u00fczenin baz\u0131 yerlerine idareciler t\u00e2yin ederek onlar\u0131n su\u00e7una ortak olmakt\u0131r.<\/p>\n

            Demokrasi bir y\u00f6netim bi\u00e7imidir; y\u00f6netimleri belirleme bi\u00e7imi de\u011fil! Kendisi bir d\u00fczendir; ba\u015fka d\u00fczenlere kap\u0131 de\u011fil! Davul tutanlar\u0131 se\u00e7me i\u015fidir; tokmaklar\u0131 de\u011fil! Egemen g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan kurallar\u0131 belirlenmi\u015f oyundur; oyun kurallar\u0131n\u0131 belirleme i\u015fi de\u011fil! Demokrasi, kitab\u0131na uydurma rejimidir; Kitab\u2019a uyma de\u011fil! Demokrasi ile disiplini esas alan rejimler aras\u0131ndaki fark, \u00f6nemsizdir: Totaliter rejimlerde kral veya general; \u201cBen b\u00f6yle istiyorum!\u201d der; Demokrasi ise, \u201csen b\u00f6yle istiyorsun!\u201d der.<\/p>\n

            Din kurumlar\u0131n\u0131n ba\u011f\u0131ms\u0131z olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00fczen nas\u0131l demokrat olabilir? Anayasan\u0131n baz\u0131 maddelerinin de\u011fi\u015ftirilmesi teklif bile edilemez, halk kendi istedi\u011fi sistemi se\u00e7emez, kurulu d\u00fczenin uygulay\u0131c\u0131lar\u0131 olarak kendi \u00f6nlerine \u00e7\u0131kar\u0131lan isimler aras\u0131nda bir tercih yapmak, i\u00e7inde kendine benzeyen bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in dayat\u0131lan adaylardan ehven-i \u015ferri tercih etmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rsa, buna oyun denilmez mi? Halk idaresi diye, halk\u0131n inanc\u0131na, ya\u015fay\u0131\u015f ve ahl\u00e2k\u0131na sald\u0131ran d\u00fczenin ad\u0131d\u0131r bu \u00fclkede demokrasi. Ba\u015fta Kemalizm ve onun ilkeleri olmak \u00fczere, laiklik vb. tabular\u0131n bulundu\u011fu d\u00fczen, nas\u0131l halk\u0131n y\u00f6netimi olabilir? Demokrasilerde egemenlik kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z paran\u0131nd\u0131r, medyan\u0131nd\u0131r, derin devletindir; ama halk\u0131n de\u011fildir. Halk, r\u00fczg\u00e2r ne y\u00f6nden esiyorsa onun g\u00fcc\u00fcyle savrulan yaprak gibidir. Ulusal ve uluslararas\u0131 istihb\u00e2r\u00e2t \u00f6rg\u00fctleri, kartel ve holding patronlar\u0131, siyonizm, a\u011falar, \u015feyhler, hizmet ad\u0131 alt\u0131nda devlet r\u00fc\u015fvetleri, rekl\u00e2m, aldatmaya dayal\u0131 propaganda, se\u00e7im kanunu vb. adla se\u00e7im hile ve aldatmacalar\u0131, b\u00fcy\u00fck partilerin devlet yard\u0131m\u0131 vb. yollarla avantajlar\u0131… b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n halk\u0131 y\u00f6nlendirmedi\u011fini kim iddia edebilir? \u00d6yleyse, ger\u00e7ekten halk m\u0131 y\u00f6netiyor halk\u0131?<\/p>\n

            G\u00fc\u00e7l\u00fcn\u00fcn h\u00e2kim oldu\u011fu rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. \u00c7a\u011fda\u015f bir masaldan ibarettir. Her ne kadar tersi iddia ediliyor olsa bile, se\u00e7enlerin ve hatta se\u00e7ilenlerin de\u011fil; se\u00e7tirenlerin ve derindekilerin ir\u00e2desi \u00f6nemlidir. Demokrasi, bir Truva at\u0131d\u0131r. Halka, oy vermeme h\u00fcrriyeti bile vermeyen \u00e7a\u011fda\u015f dayatma rejimidir. %51 delinin % 49 ak\u0131ll\u0131ya g\u00e2lip getirilmesinin ad\u0131d\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanla k\u00e2firin, m\u00fcc\u00e2hidle \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131n, \u00e2limle c\u00e2hilin, ayd\u0131nla avam\u0131n e\u015fit oldu\u011fu ad\u00e2letsiz rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. Demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan, oy veren insanlar, e\u015fit olmas\u0131na e\u015fittir, ama baz\u0131lar\u0131 daha \u00e7ok e\u015fittir. Elli bir pirenin k\u0131rk dokuz file g\u00e2lip getirilmesidir demokrasi. Kazanan ve kaybedenin ma\u00e7tan \u00f6nce belli oldu\u011fu \u015fikeli bir kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131r. Hakka ra\u011fmen halk idaresi olmas\u0131n\u0131n yan\u0131nda; asl\u0131nda halka ra\u011fmen egemen \u00e7evrelerin halk\u0131n inanc\u0131na ters dayatmalar rejimidir. Teorisiyle prati\u011fi birbirine bu denli ters bir anlay\u0131\u015f, ba\u015fka hi\u00e7bir ideolojide bu kadar s\u0131r\u0131tmaz.<\/p>\n

            Kimler parti kurabilir? Partiler kanunu, hangi mecb\u00fbriyetler getirmektedir? Mesel\u00e2 \u0130sl\u00e2m partisi kurulabilir mi? Hani, halk\u0131n idaresi idi demokrasi; ya halk \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 istiyorsa? Buna f\u0131rsat vermeden, yolu a\u00e7madan halk\u0131n isteyip istemedi\u011fi nas\u0131l belli olacakt\u0131r? Kimleri se\u00e7ebilir vatanda\u015f? Partiler ve adaylar her g\u00f6r\u00fc\u015fe a\u00e7\u0131k m\u0131d\u0131r? Rejim, Atat\u00fcrk ilkelerini t\u00e2vizsiz uygulamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Ger\u00e7ekten halk m\u0131 istemektedir bu kadar heykeli? Halk Kemalist midir de, halk\u0131n y\u00f6netimi denilen demokrasi rejiminde y\u00f6netim onun ilkelerinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kamaz? Halk\u0131n inan\u00e7 ve ib\u00e2detleri, halk\u0131n se\u00e7ti\u011fi y\u00f6neticilere ve onlar\u0131n y\u00f6nettikleri d\u00fczene ne kadar yans\u0131yabilmektedir? Halk\u0131 etkilemede medyan\u0131n, propagandan\u0131n ve kaynak olarak paran\u0131n g\u00fcc\u00fc nedir?<\/p>\n

            Ve bir d\u00fcd\u00fck \u00f6tt\u00fcr\u00fcl\u00fcnce halk\u0131n ir\u00e2desi ne durumlara d\u00fc\u015fmektedir? Demokrasi, demokrasinin raylar\u0131na oturtulmak ad\u0131na katledilerek demokratik (!) darbeler yap\u0131l\u0131r her on senede bir. Demokrasiye kimler ve ne ad\u0131na balans ayar\u0131 yapmaktad\u0131r? Partileri halka ra\u011fmen kim kapatmakta ve kapatmakla tehdit etmektedir? Bunun demokrasi ile neresi ba\u011fda\u015fmaktad\u0131r? Milyonlarca oyu kim, hangi gerek\u00e7eyle ge\u00e7ersiz\/etkisiz saymakta, daha az oya daha b\u00fcy\u00fck yetkiyi kim, nas\u0131l vermektedir? Demokrasi ile ilgili bu t\u00fcr sorunlar\u0131 ve sorular\u0131 \u00e7o\u011faltmak m\u00fcmk\u00fcn…<\/p>\n

            Kapitalizmin s\u00f6m\u00fcr\u00fcs\u00fcn\u00fc perdeleyen bir simgedir demokrasi. Demos-kratos: Yunanca; Halk\u0131n y\u00f6netimi anlam\u0131na geliyor, yani halk\u0131n h\u00e2kimiyeti. Bat\u0131l\u0131lar\u0131n helvadan putudur demokrasi; istedikleri zaman yiyip yutarlar. Bat\u0131l\u0131lar ni\u00e7in Kuveyt\u2019te, k\u00f6rfez \u00fclkelerinde, Suudi Arabistan\u2019da vb. yerlerde demokrasi istemez? Baz\u0131 yerler i\u00e7inse zorunludur demokrasi. Bat\u0131n\u0131n, demokrasi kaval\u0131yla kolay g\u00fcdebilece\u011fi \u00fclkelerde her konunun demokrasiyle ili\u015fkisi kurulurken, Bat\u0131, i\u015fine gelmedi\u011fi yer ve zamanlarda, emir kullar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla demokrasiyi ask\u0131ya al\u0131r veya ald\u0131rt\u0131r, darbeler yapt\u0131r\u0131l\u0131r. Mesel\u00e2 T\u00fcrkiye\u2019de m\u00fcsl\u00fcmanlara zul\u00fcm g\u00fcndeme getirilmezken Apo\u2019nun idam\u0131 bir demokrasi meselesi kabul edilir.<\/p>\n

            Demokrasi, monar\u015finin egemenli\u011fine g\u00f6z dikmi\u015f, krall\u0131k veya padi\u015fahl\u0131\u011f\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131 \u00fczerine antitez olmu\u015ftur. Ger\u00e7i demokrasinin be\u015fi\u011fi denilen yerlerde, Bat\u0131da kral ve krali\u00e7eler h\u00e2l\u00e2 en \u00fcst y\u00f6neticilerdir; bu tezat bile de\u011ferlendirilmez. \u0130ngiltere, Bel\u00e7ika, Hollanda, Danimarka, L\u00fcksemburg gibi \u00fclkelerin ba\u015f\u0131nda h\u00e2l\u00e2 kral veya krali\u00e7eler vard\u0131r. Padi\u015fahl\u0131\u011fa alternatif olarak kabul edilen demokraside 550 tane padi\u015fah ve arkalar\u0131nda say\u0131s\u0131n\u0131 kimsenin bilmedi\u011fi gizli padi\u015fahlar bulunan bir anlay\u0131\u015f m\u0131d\u0131r halk\u0131n istedi\u011fi y\u00f6netim? C\u00e2hiliyye d\u00f6nemindeki m\u00fc\u015frikler de demokratt\u0131. Mekke\u2019de de demokrasi vard\u0131: \u0130steyen istedi\u011fi putu serbest\u00e7e se\u00e7ebiliyor, kimse kar\u0131\u015fm\u0131yordu. Ayn\u0131 \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hiliyyede de vard\u0131r: Zul\u00fcmlerden zul\u00fcm be\u011fenebilir, t\u00e2\u011futlardan bir t\u00e2\u011fut se\u00e7ebilir insan, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki \u00e7a\u011fda\u015f demokrasilerde. Hakk\u0131n\u0131 yemeyelim: Tavuklara k\u00fcmeslerini, bek\u00e7ilerini ve kurtlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir demokrasi. Hileli yollarla da olsa, halka gardiyanlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir.<\/p>\n

            \u201cDemokrasilerde \u00e7are t\u00fckenmez\u201d mi acaba? Bug\u00fcne kadar \u00fclkedeki \u00e7aresizliklere ne demeli? Do\u011frusu \u015f\u00f6yle olmal\u0131: \u201cDemokrasilerde \u00e7ene t\u00fckenmez!\u201d Politika, i\u015f \u00fcretmeye de\u011fil; laf \u00fcretmeye dayan\u0131r bu \u00fclkede, demogoji, laf yar\u0131\u015f\u0131, kand\u0131rma t\u00fckenmez bu d\u00fczende. Halk se\u00e7ime kat\u0131labilir ama, y\u00f6netimi hi\u00e7bir zaman ele ge\u00e7iremez. Y\u00f6netim ve halk ayr\u0131m\u0131 vard\u0131r halk\u0131n idaresi denilen demokraside.<\/p>\n

            \u0130sl\u00e2m\u2019da halk\u0131n de\u011fil; Hakk\u0131n h\u00fckm\u00fc \u00f6nemlidir. Halk Hakka kul olmal\u0131, O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne teslim olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc,\u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler\u201d<\/em> (45\/C\u00e2siye, 26), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu \u015f\u00fckretmezler\u201d<\/em> (40\/\u011e\u00e2fir, 59), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu nank\u00f6rd\u00fcr\u201d<\/em> (25\/Furkan, 50) ve \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu m\u00fc\u2019min de\u011fildir, iman etmezler\u201d<\/em> (40\/\u011e\u00e2fir, 59). O y\u00fczden halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funa uymak, dal\u00e2lettir\/sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u201cYery\u00fcz\u00fcnde bulunanlar\u0131n \u00e7o\u011funa uyacak olursan, seni Allah\u2019\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131rlar. Onlar zandan ba\u015fka bir \u015feye t\u00e2bi olmaz, yalandan ba\u015fka (s\u00f6z de) s\u00f6ylemezler.\u201d <\/em>(6\/En\u2019\u00e2m, 116). \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011funun bilmedi\u011fini, \u015f\u00fckretmedi\u011fini, ak\u0131llar\u0131n\u0131 kullanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, g\u00fcnah ve haram pe\u015finde ko\u015ftuklar\u0131n\u0131, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 haks\u0131z yere yediklerini, \u00e7oklu\u011fu ve \u00e7o\u011funlu\u011fu ile b\u00f6b\u00fcrlenip \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu y\u00fczden mallar\u0131n\u0131n ve evlatlar\u0131n\u0131n \u00e7oklu\u011fu ile \u00f6v\u00fcnd\u00fcklerini, daha \u00e7ok ve daha zengin olduklar\u0131 halde kendilerinden \u00f6nce nice topluluklar\u0131 yok edildi\u011fini, b\u00fct\u00fcn bunlardan ders almayan insanlar\u0131n yine pek \u00e7o\u011funun yoldan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 Kur’an, say\u0131lamayacak kadar \u00e7oklukta ve \u0131srarla anlatmaktad\u0131r. \u00c7oklu\u011fun ancak Allah’\u0131 zikredip anmada, \u015f\u00fckretmede, kulluk ve ib\u00e2det etmede, takv\u00e2da i\u015fe yarayan bir \u015fey oldu\u011fu da yine Kur’an’da \u0131srarla \u00fczerinde durulun hakikatler olarak ifade edilmektedir.<\/p>\n

            \u00c7o\u011funun ak\u0131ls\u0131zl\u0131klar\u0131ndan bahsedilen insanlar, Allah’\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine itibar etmeyen, Rab olarak sadece Allah’\u0131 kabullenmek istemeyen kalabal\u0131klard\u0131r. S\u00fcr\u00fcle\u015ftirilen, s\u00f6m\u00fcr\u00fclen, k\u00f6lele\u015ftirilen y\u0131\u011f\u0131nlard\u0131r. \u00c7al\u0131\u015fan kafalar, akl-\u0131 sel\u00eem sahipleri, kendilerinin fark\u0131na varan kafalard\u0131r. Kendinin fark\u0131na varanlar, Allah’\u0131n fark\u0131na var\u0131rlar; Allah ile kendileri aras\u0131ndaki fark\u0131 farkederler. Hadlerini bilirler ve O’na ait olan, olmas\u0131 gereken h\u00e2kimiyeti kendi zimmetlerine ge\u00e7irerek haks\u0131zl\u0131k edip il\u00e2hl\u0131k taslamazlar. “Onlar\u0131n (\u0130nsanlar\u0131n) \u00e7o\u011fu zandan ba\u015fka bir \u015feye uymaz. \u015e\u00fcphesiz zan, haktan\/ger\u00e7ekten hi\u00e7bir \u015fey ifade etmez.” <\/em>(10\/Y\u00fbnus, 36). Haktan, hakikatten bir \u015feyin ifadesi olmayan zanna uyanlar, ister \u00e7o\u011funluk, ister az\u0131nl\u0131k olsun, ger\u00e7ekten bir \u015feyin ifadesi olmayana uyduklar\u0131na g\u00f6re akletmiyorlar demek de\u011fil midir? \u00a0<\/em>\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0<\/em><\/p>\n

            Halk deyimiyle “nerede \u00e7okluk, orada …”\u00a0 Kendi taraftarlar\u0131 ve ideologlar\u0131 bile, demokrasinin g\u00f6rmezlikten gelinemeyecek zaaflar\u0131ndan haberdard\u0131r: “\u0130yi h\u00fck\u00fcmetler aras\u0131nda demokrasi en k\u00f6t\u00fcs\u00fc, fakat k\u00f6t\u00fclerin en iyisidir.” (Aristoteles) “H\u00fck\u00fcmetlerin en iyisi, bize kendimizi y\u00f6netmemizi \u00f6\u011freten h\u00fck\u00fcmetlerdir.” (Goethe)<\/p>\n

            Demokrasilerde mutlak do\u011fru, \u00e7o\u011funlu\u011fun tespit etti\u011fi (ya da \u00f6yle farzedilen) g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcr. Do\u011fru, parmak say\u0131s\u0131na g\u00f6re belli olur. Halkt\u0131r hakem, o ne demi\u015fse do\u011frudur. Serbest k\u0131lma veya yasaklama (hel\u00e2l ve haram k\u0131lma) yetkisi, halk\u0131nd\u0131r, se\u00e7ilmi\u015flerindir. Bunun uygulamada b\u00f6yle olup olmad\u0131\u011f\u0131 da, do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131 da tart\u0131\u015f\u0131lmaz.<\/p>\n

            Ayn\u0131 co\u011frafyada ya\u015fayan insanlar olarak hepimiz, ayn\u0131 geminin yolcular\u0131y\u0131z. Gemide delik a\u00e7anlar, sadece kendilerini bat\u0131rm\u0131\u015f olmazlar. G\u00e2fil, h\u00e2in, ehil olmayan, g\u00fcvenilmez (m\u00fc’min olmayan) kaptan\u0131n, elindeki bozuk pusula ve yanl\u0131\u015f harita ile gemiyi s\u00fcrmesine r\u0131z\u00e2 g\u00f6stermek, t\u00fcm yolcular i\u00e7in hayat\u00ee tehlike demektir. Kaptan ve tayfalar\u0131n yanl\u0131\u015f rotalar\u0131na seyirci kalmak, t\u00fcm yolcular\u0131 da gitmeleri gereken yere ula\u015fmalar\u0131na engel olacakt\u0131r. “Devlet gemisinin sorumlu kaptan\u0131, sadece bu gemiyi y\u00f6neten de\u011fil; ayn\u0131 zamanda bu gemiyle yolculuk edenlerdir.”<\/p>\n

            Y\u00f6neticilerin ama\u00e7 ve \u00e7\u0131karlar\u0131 ile onlar\u0131 se\u00e7enlerin ama\u00e7 ve beklentilerinin ayn\u0131 oldu\u011funu kim iddia edebilir? Enflasyon, deval\u00fcasyon, vergi vb. adlar alt\u0131nda halk, kendi cebindeki paralar\u0131 soydurmak, baz\u0131lar\u0131na hortumlatmak i\u00e7in mi se\u00e7mektedir se\u00e7tiklerini? Halk yarg\u0131lan\u0131rken, halk\u0131n vekillerinin yapt\u0131klar\u0131 niye yanlar\u0131na k\u00e2r kalmaktad\u0131r? Ka\u00e7 parlamenter bug\u00fcne kadar su\u00e7lanabilmi\u015f ve ka\u00e7 tanesi cezas\u0131n\u0131 \u00e7ekmi\u015ftir? Partilerin ba\u015f\u0131nda kapat\u0131lma korkusu Demokles\u2019in k\u0131l\u0131c\u0131 gibi durur; her on y\u0131lda bir darbeler \u00e2det oldu\u011fu i\u00e7in, buna sebep olmamak, fincanc\u0131 kat\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00fcrk\u00fctmemek gerekmektedir. Demokratik d\u00fczenin vazge\u00e7ilemez unsurlar\u0131 olan partiler, kendi i\u00e7lerinde sahi ne kadar demokrasiye uygun davran\u0131yorlar? Lidere ra\u011fmen farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f bildirilebilir, o istemeden birisi onun partisinden aday olabilir mi dersiniz?<\/p>\n

            Demokrasi, s\u00f6z\u00fcm ona m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 taraf\u0131ndan kutsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r, bat\u0131l\u0131 cad\u0131 mankene ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takt\u0131r\u0131l\u0131r: \u201cHalk\u0131n ir\u00e2desi Hakk\u0131n ir\u00e2desidir.\u201d\u00a0 \u201cHalka hizmet, Hakka hizmettir.\u201d \u201c\u0130sl\u00e2m, demokrasinin ta kendisidir…\u201d<\/p>\n

            Konuyu \u00f6zetlemek gerekirse; Her y\u00f6n\u00fcyle kendisine has bir muhtev\u00e2ya sahip olan \u0130sl\u00e2m Dininin, esas gayesini te\u015fkil eden \u201cdini yaln\u0131zca Allah’a has k\u0131lma\u201dy\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in, di\u011fer bir ifade ile \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in kendine has bir yol ve yordam\u0131n\u0131n olaca\u011f\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a bilinen hususlardand\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in yap\u0131lacak her bir do\u011fru eylem, hatta zihinsel fa\u00e2liyetler bile birer s\u00e2lih ameldir. Yani bu maksatla yap\u0131lacak i\u015flerimizin kabul edilebilmesi i\u00e7in, bir ameli, s\u00e2lih k\u0131lan \u00f6zellikler \u015funlard\u0131r:<\/p>\n

            1)<\/strong> Yap\u0131lacak amel ile birlikte sahih bir ak\u00eedenin bulunmas\u0131,<\/p>\n

            2)<\/strong> Yap\u0131lacak amelin ihl\u00e2sla, yani yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131 g\u00f6zetilerek yap\u0131lmas\u0131,<\/p>\n

            3)<\/strong> Bu amelin, \u015feriatin o amel i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131, yani Kitaba ve S\u00fcnnete uygun olmas\u0131 (ittib\u00e2). Dolay\u0131s\u0131yla \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in izlenecek yolun, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n kendi b\u00fcnyesinden al\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131, yahut en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklam\u0131\u015f oldu\u011fu g\u00e2ye ve maksatlara g\u00f6t\u00fcren bir yol olmamas\u0131 gerekmektedir. Buna ba\u011fl\u0131 olarak, \u015funu rahatl\u0131kla s\u00f6yleyebiliriz: Demokrasi, esas itibar\u0131yla, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul etmeyip bu hakk\u0131 kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak halkta ya da millette g\u00f6ren bir rejimin ad\u0131d\u0131r. Demokratik y\u00f6ntemler de bu amac\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in ortaya konulmu\u015f yollard\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bir kimse, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lmak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma ib\u00e2detini \u00eefa ederken, hi\u00e7bir y\u00f6n\u00fcyle \u0130sl\u00e2m\u2019la ba\u011fda\u015fmayan bu y\u00f6ntemleri, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lman\u0131n v\u00e2s\u0131tas\u0131 olarak kullanamaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir durumda en az\u0131ndan s\u00e2lih amelde aranan \u201cittib\u00e2\u201d \u015fart\u0131 bulunmayacakt\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir amel, en az\u0131ndan red edilmi\u015f olacakt\u0131r.<\/p>\n

            Kald\u0131 ki, her bir sistemin y\u00f6ntemi de ancak kendi tabiat\u0131na uygundur. Ama\u00e7 ile y\u00f6ntem aras\u0131ndaki tabiat farl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 birtak\u0131m sonu\u00e7lara ula\u015ft\u0131ramayaca\u011f\u0131 da hem mant\u0131k\u00ee bir ger\u00e7ektir; hem de art\u0131k gerek \u0130sl\u00e2m \u00e2leminde ve gerekse co\u011frafyam\u0131zda ya\u015fanan deneyimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduracak olursak, v\u00e2k\u0131a daha a\u00e7\u0131k ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Laiklik ise; en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n devlet ve toplum hayat\u0131na dair h\u00fck\u00fcmlerini red ve iptale d\u00e2vet etti\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman a\u00e7\u0131s\u0131ndan kabul edilmesi imk\u00e2ns\u0131z bir siyasal yakla\u015f\u0131md\u0131r.<\/p>\n

            Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmleri ve \u00f6ncelikle de Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini (hangi \u00e7er\u00e7evede olursa olsun) red etmek de, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131nda b\u00fct\u00fcn sistemlerin ortak y\u00f6n\u00fcn\u00fc te\u015fkil eder. Dolay\u0131s\u0131yla h\u00e2kimiyeti b\u00fct\u00fcn kapsam ve boyutlar\u0131yla Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak g\u00f6rmeyen bir sistem ve din de, m\u00fcsl\u00fcman taraf\u0131ndan red edilmeye mahk\u00fbmdur. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcm ve h\u00e2kimiyetini k\u0131smen ya da tamamen red eden sistemlerin, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re ba\u015fka bir \u015fekilde de\u011ferlendirilmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 gibi; m\u00fcsl\u00fcman\u0131n da bunlar\u0131 red etmekten ba\u015fka bir tav\u0131r tak\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 beklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.<\/p>\n

            M\u00fcsl\u00fcmanlar Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni ger\u00e7ek m\u00e2hiyetiyle kavray\u0131p k\u00fcll\u00ee ve c\u00fcz\u2019\u00ee hi\u00e7bir alanda \u0130sl\u00e2m\u2019dan ba\u015fka herhangi bir sisteme ihtiya\u00e7 duymay\u0131p yaln\u0131zca Rablerinin dini ile yetinerek, sadece o dinin g\u00f6sterdi\u011fi do\u011frultuda, g\u00f6sterdi\u011fi hedefe do\u011fru ilerleyecek olurlarsa, hem kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u0131slah edip birbirleriyle ili\u015fkilerini d\u00fczeltecek, hem de Rableriyle aralar\u0131n\u0131 d\u00fczelterek O\u2019nun rahmet ve in\u00e2yetine mazhar olacaklard\u0131r: \u201cU\u011frumuzda cihad edenleri, elbette Biz Onlar\u0131, yollar\u0131m\u0131za iletiriz. Muhakkak ki Allah, ihs\u00e2n edenlerle beraberdir.\u201d <\/em>(29\/Ankeb\u00fbt, 69)<\/p>\n

             <\/p>\n

            Konuyla \u0130lgili Geni\u015f Bilgi Al\u0131nabilecek Kaynaklar<\/strong><\/p>\n

             <\/p>\n

              \n
            1. Kur\u2019an\u2019da Siyas\u00ee Kavramlar, Vecdi Aky\u00fcz, Kitabevi Y. s. 41-62<\/li>\n
            2. Kur\u2019an\u2019da Temel Kavramlar, Ali \u00dcnal, K\u0131rkambar Y. s. 164-171<\/li>\n
            3. Kur\u2019am\u2019\u0131n Temel Kavramlar\u0131, H\u00fcseyin K. Ece, Beyan Y. s. 279-281<\/li>\n
            4. <\/li>\n
            5. Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimo\u011flu, \u0130nk\u0131lab Y. s. 188-191<\/li>\n
            6. Fikr\u00ee Tevhide Do\u011fru, Halil Atalay, Ribat Ne\u015friyat, s. 11-23<\/li>\n
            7. \u015e\u00e2mil \u0130sl\u00e2m Ansiklopedisi, c. 2, s. 298-301; c. 3; 33; c. 6, s. 29-30<\/li>\n
            8. Kur\u2019an Ansiklopedisi, S\u00fcleyman Ate\u015f, KUBA Y. c. 7, s. 236-245; c. 9, s. 5-38<\/li>\n
            9. \u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y. s. 149-156<\/li>\n
            10. Nurdan C\u00fcmleler, Al\u00e2addin Ba\u015far, Zafer Y. c. 1, s. 68-72<\/li>\n
            11. Dinde \u00d6l\u00e7\u00fcl\u00fc Olmak, Abdurrahman b. El-Luveyh\u0131k, Kay\u0131han Y. s. 260-278<\/li>\n
            12. \u0130nanmak ve Ya\u015famak, Erc\u00fcmend \u00d6zkan, Anlam Y. c. 2, s. 187-196<\/li>\n
            13. Kur\u2019an\u2019da \u0130nsan Psikolojisi, Hayati Ayd\u0131n, Tima\u015f Y. s. 203-207<\/li>\n
            14. \u0130man ve Tav\u0131r, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u015eafak Y.<\/li>\n
            15. \u0130sl\u00e2m Devlet Yap\u0131s\u0131, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130\u015faret\/Bunuc Y.<\/li>\n
            16. \u0130sl\u00e2m’da Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcnce ve \u0130dare, Harun Han \u015eirvani, Nur Y.<\/li>\n
            17. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n \u00d6n\u00fcndeki Engeller, Abdurrahman \u00c7obano\u011flu, \u0130htar Y.<\/li>\n
            18. C\u00e2hiliyenin H\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc \u0130stiyorlar? Ziy\u00e2eddin el-Kudsi, Hak Y.<\/li>\n
            19. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, Ziya\u00fcddin el-Kudsi, Hak Y.<\/li>\n
            20. H\u00fckm\u00fcllah, Heyet, Hil\u00e2l Y.<\/li>\n
            21. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, \u00c2yetullah e\u015f-\u015eiran, \u0130htar Y.<\/li>\n
            22. \u0130nan\u00e7 Sorunlar\u0131, Hudaybi, \u0130nk\u0131l\u00e2b Y.<\/li>\n
            23. \u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y.<\/li>\n
            24. \u0130sl\u00e2m \u015eeriat\u0131, Abd\u00fclkadir Udeh, Nur Y.<\/li>\n
            25. \u0130sl\u00e2m ve Siyasi Durumumuz, Abd\u00fclkadir Udeh, P\u0131nar Y.<\/li>\n
            26. \u0130sl\u00e2m Siyasi D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.<\/li>\n
            27. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Siyasi Yorumu, Ebu\u2019l-Hasan Ali Nedvi, Akabe Y.<\/li>\n
            28. Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.<\/li>\n
            29. Devlet ve Devrim, M\u00fcnir \u015eefik, D\u00fcnya Y.<\/li>\n
            30. Modern \u00c7a\u011fda \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Politik Sistemi, Lokman Tayyib, \u0130lke Y.<\/li>\n
            31. Anayasa ve Demokrasi, Abdurrahman Dilipak, Emre Y.<\/li>\n
            32. Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, M. Be\u015fir Eryarsoy, Buruc Y.<\/li>\n
            33. Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.<\/li>\n
            34. \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, Mevdudi, Hilal Y.<\/li>\n
            35. Gelin Bu D\u00fcnyay\u0131 De\u011fi\u015ftirelim, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn\/\u0130nk\u0131l\u00e2b Y.<\/li>\n
            36. \u0130sl\u00e2m \u0130nk\u0131l\u00e2b\u0131n\u0131n S\u00fcreci, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.<\/li>\n<\/ol>\n

              37- \u0130sl\u00e2m Nizam\u0131, Mevdudi, Hilal Y.<\/p>\n

                \n
              1. \u0130sl\u00e2m\u2019da Siyasi Sistem, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.<\/li>\n
              2. Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re D\u00f6rt Terim, Mevdudi, Beyan Y.<\/li>\n
              3. \u0130sl\u00e2m Kapitalizm \u00c7at\u0131\u015fmas\u0131, Seyyid Kutub, Bir\/Arslan Y.<\/li>\n
              4. Yoldaki \u0130\u015faretler, Seyyid Kutub, Fecr\/D\u00fcnya\/\u00d6zg\u00fcn\/P\u0131nar Y.<\/li>\n
              5. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n D\u00fcnya G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, Seyyid Kutub, Arslan Y.<\/li>\n
              6. \u0130sl\u00e2m Toplumuna Do\u011fru, Seyyid Kutub, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.<\/li>\n
              7. Ya\u015fas\u0131n \u015eeriat, Abdurrahman Dilipak, G\u00f6r\u00fc\u015f\/Risale Y.<\/li>\n
              8. \u0130sl\u00e2m \u2013 Laiklik, Yusuf Kardavi, Denge Y.<\/li>\n
              9. \u0130sl\u00e2m, Laiklik ve Kenan Evren, N. Y\u00fccel Mutlu, Rehber Y.<\/li>\n
              10. \u0130sl\u00e2m ve Laisizm, Nakib Attas, P\u0131nar Y.<\/li>\n
              11. Laik D\u00fczende \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 Ya\u015famak, 1-2, Hayreddin Karaman, \u0130z Y.<\/li>\n
              12. Laiklik Yarg\u0131lan\u0131yor, Rauf Pehlivan, Gonca Y.<\/li>\n
              13. Laik Vah\u015fet, Faruk K\u00f6se, Mektup Y.<\/li>\n
              14. Laiklik \u00c7\u0131kmaz\u0131, Ahmed Ta\u015fgetiren, Erkam Y.<\/li>\n
              15. Laiklik Devrini Kapam\u0131\u015ft\u0131r, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.<\/li>\n
              16. \u0130sl\u00e2m A\u00e7\u0131s\u0131ndan Laiklik, Muhammed \u0130sl\u00e2mo\u011flu (Sadreddin Y\u00fcksel), \u00d6zel Y.<\/li>\n
              17. Laikli\u011fin Neresindeyiz? Saf\u00e2 M\u00fcrsel, Yeni Asya Y.<\/li>\n
              18. Laik Demokratik Cumhuriyet \u0130lkelerine Ba\u011fl\u0131 Kalaca\u011f\u0131ma, Abdurrahman Dilipak, Risale Y.<\/li>\n
              19. Laisizm, Abdurrahman Dilipak, Beyan Y.<\/li>\n
              20. Din ve Laiklik, Ali Fuad Ba\u015fgil, Ya\u011fmur Y.<\/li>\n
              21. T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik \u0130deolojisi, Ahmet Parlak\u0131\u015f\u0131k, Objektif Y.<\/li>\n
              22. T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik ve Fikir \u00d6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc, Fehmi Koru, Beyan Y.<\/li>\n
              23. M\u00fcsl\u00fcman Laik Olamaz, Ali Kemal Saran, \u015eelale Y.<\/li>\n
              24. Sosyalizm Bitti Laiklik Al\u0131r m\u0131yd\u0131n\u0131z? Yavuz Bahad\u0131ro\u011flu, Nesil Bas\u0131m Y.<\/li>\n
              25. Osmanl\u0131 ve Safev\u00eelerde Din-Devlet \u0130li\u015fkisi, Vecih Kevseran\u00ee, Denge Y.<\/li>\n
              26. Meden\u00ee Vah\u015fet, H\u00fcsn\u00fc Akta\u015f, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.<\/li>\n
              27. \u00c7a\u011fda\u015f Truva At\u0131 Demokrasi, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.<\/li>\n
              28. Demokrasi Risalesi, Ya\u015far Kaplan, Tima\u015f Y.<\/li>\n
              29. Alaturka Demokrasi ve Alaturka Laiklik, \u0130hsan S\u00fcreyya S\u0131rma, Beyan Y.<\/li>\n
              30. Demokrasi ve Totalitarizm,\u00a0 Raymond Aron, K\u00fclt\u00fcr Bakanl\u0131\u011f\u0131 Y.<\/li>\n
              31. \u0130zmlerin \u00c7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Y\u00fckseli\u015fi, M. Emin Gerger, \u015eelale Y.<\/li>\n
              32. \u0130sl\u00e2m I\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hareketler ve \u0130deolojiler, Fethi Yeken, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.<\/li>\n
              33. De\u011fi\u015fim S\u00fcrecinde \u0130sl\u00e2m, J. Esposito, J. Donohue, \u0130nsan Y.<\/li>\n
              34. C\u00e2hiliye D\u00fczeninin Ruh Haritas\u0131, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.<\/li>\n
              35. \u0130lahlar Rejiminin Anatomisi, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.<\/li>\n
              36. L\u00e2 1-2, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.<\/li>\n
              37. \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Partinin H\u00fckm\u00fc, Muhammed Fatih, Tevhid\u00ee \u00c7ekirdek Y.<\/li>\n
              38. Siyasal Kat\u0131l\u0131m, Z\u00fcbeyir Yetik, Fikir Y.<\/li>\n
              39. \u0130sl\u00e2m\u2019da \u0130m\u00e2met ve Hil\u00e2fet, Hasan G\u00fcm\u00fc\u015fo\u011flu, Kay\u0131han Y.<\/li>\n
              40. Hil\u00e2fet: Modern Arap D\u00fc\u015f\u00fcncesinin Ele\u015ftirisi,\u00a0 Fehmi \u015einnavi, \u0130nsan Y.<\/li>\n
              41. Halifesiz G\u00fcnler, Hakan Albayrak, Denge Y.<\/li>\n
              42. Hil\u00e2fet ve \u015eeh\u00e2det, Muhammed B\u00e2k\u0131r es-Sadr, Objektif Y.<\/li>\n
              43. Hil\u00e2fet ve Halifesiz M\u00fcsl\u00fcmanlar, Sad\u0131k Albayrak, Ara\u015ft\u0131rma Y.<\/li>\n
              44. Hil\u00e2fet Nas\u0131l Y\u0131k\u0131ld\u0131? Abd\u00fclkadim Zellum, Hizb\u00fc\u2019t-Tahrir Y.<\/li>\n
              45. Hil\u00e2fet ve Kemalizm, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u00c2lem Y\/Ara\u015ft\u0131rma Y.<\/li>\n
              46. Hil\u00e2fetin \u0130lg\u00e2s\u0131n\u0131n Arkaplan\u0131, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u0130nsan Y.<\/li>\n
              47. Hil\u00e2fet-i \u0130sl\u00e2miyye ve T.B.M. Meclisi, \u0130smail \u015e\u00fckr\u00fc, Bedir Y.<\/li>\n
              48. Hil\u00e2fet (Ge\u00e7mi\u015fi ve Gelece\u011fi ile), Kadir M\u0131s\u0131ro\u011flu, Sebil Y.<\/li>\n
              49. Hil\u00e2fet ve Saltanat, Mevdudi, Hil\u00e2l Y.<\/li>\n
              50. Hil\u00e2fetin Saltanata D\u00f6n\u00fc\u015fmesi, Vecdi Aky\u00fcz, Derg\u00e2h Y.<\/li>\n
              51. Hil\u00e2fet Hareketleri, Mim Kemal \u00d6ke, T. Diyanet Vakf\u0131 Y.<\/li>\n
              52. Hil\u00e2fetin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 S\u00fcrecinde Cumhuriyetin \u0130lan\u0131,\u00a0 1-2, Murat \u00c7ulcu, Kasta\u015f Y.<\/li>\n
              53. Halifeli\u011fin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 ve Laiklik, Se\u00e7il Akg\u00fcn, Turhan Kitabevi Y.<\/li>\n
              54. \u0130sl\u00e2m Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.<\/li>\n
              55. Devlet ve Din, \u00c7etin \u00d6zek, Ada Y.<\/li>\n
              56. Ceza Hukuku ve Demokratik D\u00fczenin Korunmas\u0131nda Laiklik \u0130lkesi, \u00c7etin \u00d6zek, 1978, \u0130stanbul<\/li>\n
              57. T\u00fcrk Hukukunda Laikli\u011fi Koruyucu Ceza H\u00fck\u00fcmleri, \u00c7etin \u00d6zek, 1961, \u0130stanbul<\/li>\n<\/ol>\n

                 <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

                B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun. H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET \u00a0 H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 “H\u00fckm” kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda […]<\/p>\n","protected":false},"author":13,"featured_media":9807,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"yoast_head":"\nKEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM - HAK\u0130M\u0130YET Nedir? • Ebrar Medya<\/title>\n<meta name=\"description\" content=\"B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET\u00a0H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 "H\u00fckm" kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:\u00a0\u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem'dir.S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla "hukm"\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.\u00a0Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.\u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 51)Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:\u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah'a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d (\u0130bn Kesir, III\/490)Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah'a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah'a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur'an'da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r. \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:\u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah'a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah'a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.[1]\u00a0[1] Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyetKur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:a) H\u00e2kimiyet\/egemenlik anlam\u0131nda h\u00fck\u00fcm: H\u00fck\u00fcm; h\u00e2kim olma, h\u00e2kimiyet-egemenlik sahibi olmak anlam\u0131na gelir. H\u00e2kimiyet ise, h\u00fck\u00fcm sahibi olmak, en g\u00fc\u00e7l\u00fc olmak manas\u0131na kullan\u0131l\u0131r. \u201cH\u00fck\u00fcm ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretti.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40) \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi. Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc b\u00fct\u00fcn evrende ge\u00e7erlidir. O, emrini yani h\u00fckm\u00fcn\u00fc evrende ve insan hayat\u0131nda, hatta k\u0131y\u00e2metten sonra diledi\u011fi gibi yerine getirir. \u201cO hi\u00e7 kimseyi h\u00fckm\u00fcne ortak yapmaz.\u201d (18\/Kehf, 26)b) Allah\u2019\u0131n verdi\u011fi karar anlam\u0131nda (13\/Ra\u2019d, 41),c) Allah\u2019\u0131n koydu\u011fu kurallar, prensipler ve bunlara uyman\u0131n gereklili\u011fi anlam\u0131nda (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47),d) K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde Allah'\u0131n insanlar\u0131 hesaba \u00e7ekip onlar hakk\u0131nda karar vermesi anlam\u0131nda (2\/Bakara, 113; 4\/Nis\u00e2, 141).e) Mahkeme karar\u0131 anlam\u0131nda (21\/Enbiy\u00e2,\u00a0 78).Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47)."...Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir." (2\/Bakara, 113)\u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi...\u201d (2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u201cEy iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah'a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah'a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d (4\/Nis\u00e2, 59)\u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar. Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d (4\/Nis\u00e2, 60)\u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d (4\/Nis\u00e2, 61)\u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d (4\/Nis\u00e2, 65)\u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d (4\/Nis\u00e2, 105)\u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d (5\/M\u00e2ide, 42)\u201c...\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 44)\u201c...Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 45, 47)\u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 48)\u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d (5\/M\u00e2ide, 49)\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)\u201c...H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 57)\u201c...Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 62)\u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 114)\u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (10\/Y\u00fbnus, 109)\u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)\u201c...H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 67)\u201c...Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez...\u201d (13\/Ra\u2019d, 11)\u201c...Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez.\u201d (18\/Kehf, 26)\u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah'a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 47-52)\u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d (28\/Kasas, 70)\u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 4)\u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36)\u201c...\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d (38\/S\u00e2d, 26)\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)\u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (45\/C\u00e2siye, 21)\u201c...Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d (60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)\u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz?\u201d (68\/Kalem, 36)\u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d (95\/T\u00een, 8)\u201c...Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d (2\/Bakara, 85)H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131rHukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.\u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0\u00a0[1] Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:\u00a0Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.\u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0[1] \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah'a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet...\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.\u00a0Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:\u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? (28\/Kasas, 71-72)b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:\u00a0B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.\u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir...\u201d (22\/Hacc, 55-56)\u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah'a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d (40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)\u00a0c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:\u00a0Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d (7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d (5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah'a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:\u00a0Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:\u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40).Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah'a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah'a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:\u00a0Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca\u00a0\u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:a) H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, egemenler il\u00e2hl\u0131k ve rabl\u0131k konumunda, egemenlik alt\u0131nda bulunanlar kulluk konumunda olurlar. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, h\u0131ristiyan ve yah\u00fbdi din adamlar\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n dinini de\u011fi\u015ftirip O\u2019nun h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcm koymalar\u0131n\u0131n kabul edilmesini, onlar\u0131 \u201crab olarak\u201d tan\u0131mak \u015feklinde de\u011ferlendirirken (9\/Tevbe, 31); Hz. Peygamber (s.a.s.) de bu durumun, din adamlar\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak hel\u00e2l ve haram k\u0131lmalar\u0131n\u0131n kabul edilmesi s\u00fbretiyle ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (Tirmiz\u00ee, Tefs\u00eer (9. S\u00fbre), 10). Nitekim Hz. M\u00fbs\u00e2 (a.s.) da Firavun\u2019un \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131n\u0131 egemenli\u011fi alt\u0131nda tutmas\u0131n\u0131, onlar\u0131 \u201ckul edinmek\u201d olarak nitelendirmi\u015ftir (26\/\u015e\u00fbr\u00e2, 22).b) Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcyle h\u00fckmetmeyenler, egemenlikleri \u00e7e\u015fitli gruplara b\u00f6ler; onlar\u0131 zaafa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr; yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131kart\u0131r, bozgunculuk yaparlar.\u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d (28\/Kasas, 4).c) C\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmeden t\u00e2\u011futlar; egemenlikleri alt\u0131nda bulunan kimselerin olaylar\u0131 sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u015fekilde de\u011ferlendirmelerine imk\u00e2n b\u0131rakmayacak \u015fartlar olu\u015ftururlar; ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri k\u00fclt\u00fcr yap\u0131s\u0131 ve e\u011fitim ortam\u0131 ile insanlar\u0131 sa\u011flam ve ger\u00e7ek\u00e7i yarg\u0131larda bulunmak imk\u00e2n\u0131ndan mahrum b\u0131rak\u0131rlar:\u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d (43\/Zuhruf, 54)d) Alah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini, dolay\u0131s\u0131yla ul\u00fbhiyet ve rub\u00fbbiyetini reddedenler; egemenliklerini kaybetmek korkusuyla ger\u00e7eklerin anla\u015f\u0131lmamas\u0131, ul\u00fbhiyetlerinin sahteli\u011finin ortaya \u00e7\u0131kmamas\u0131 i\u00e7in \u00f6zel \u00e7aba harcarlar:\u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d (28\/Kasas, 38)Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:\u00a0\u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:Allah, her \u015feyi yaratan, var eden, her bir varl\u0131\u011f\u0131n var olmas\u0131n\u0131 takdir eden, e\u015fyay\u0131 ve e\u015fyalar aras\u0131 ili\u015fkileri d\u00fczenleyen, bu il\u00eeh\u00ee nizam\/d\u00fczen i\u00e7erisinde bu ili\u015fkilerin devam\u0131n\u0131 sa\u011flayand\u0131r.\u0130nsan da Allah\u2019\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 bir varl\u0131kt\u0131r. E\u015fref-i mahluktur. M\u00fckellefiyeti ve halifelik makam\u0131na getirilmi\u015f olmas\u0131, onun di\u011fer varl\u0131klardan farkl\u0131 yan\u0131n\u0131, yerine g\u00f6re \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ortaya koymaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131 halifelik makam\u0131nda ve birtak\u0131m m\u00fckellefiyetlerle s\u0131nayan Y\u00fcce Allah, insandan emir ve h\u00fck\u00fcmlerine, k\u0131sacas\u0131 \u015feriatine uygun olarak ya\u015famas\u0131n\u0131 istemi\u015f, kendisinden ba\u015fka varl\u0131klar\u0131, gerek yarat\u0131c\u0131l\u0131k, gerek emir, kanun ve h\u00fck\u00fcm koyma y\u00f6nleriyle kendisine e\u015f tutmamas\u0131n\u0131, yani \u015firk ko\u015fmamas\u0131n\u0131 \u00f6zellikle emretmi\u015ftir. Yani, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri dururken ba\u015fka h\u00fck\u00fcmleri kabul etmek, ya da herhangi bir h\u00fckm\u00fc Allah\u2019\u0131n dininin alternatifi olarak g\u00f6rmek, Allah'a \u015firk ko\u015fma \u015fekillerindendir.\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re Allah, m\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesidir. Onlar\u0131n y\u00e2r ve yard\u0131mc\u0131s\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Allah, m\u00fc\u2019minleri d\u00fcnyada ba\u015f\u0131bo\u015f ve herhangi bir hususta kendi hallerine terk etmez, kendisinden ba\u015fkalar\u0131na da muhta\u00e7 etmez. Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bizleri hayat\u0131m\u0131z\u0131n herhangi bir alan\u0131 i\u00e7in h\u00fck\u00fcm ve \u015feriat koymak zorunda b\u0131rakmam\u0131\u015f olmas\u0131 da, Allah\u2019\u0131n m\u00fc\u2019minleri vel\u00ee edinmi\u015f olmas\u0131n\u0131n ayr\u0131 bir g\u00f6stergesidir. M\u00fc\u2019minler de bu geni\u015f \u00e7er\u00e7evesiyle Allah\u2019tan ve Allah\u2019\u0131n vel\u00ee edinilmelerini emretti\u011fi kimselerden ba\u015fkas\u0131n\u0131 vel\u00ee edinemezler. M\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesi, ancak Allah\u2019t\u0131r, Ras\u00fbl\u00fcd\u00fcr ve samimi m\u00fc\u2019minlerdir (5\/M\u00e2ide, 55).[1]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107Allah'\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:\u00a0"\u015eeriat", Kur'an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur'an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah'\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]\u00a0[1] Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88Laiklik ve H\u00e2kimiyetD\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din... (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.\u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.\u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda... da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.\u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din'i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah'a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah'a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d (36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2det etmekle\u201d (98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d (5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden... dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah'a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d (2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah'a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.\u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131...\u201d (9\/Tevbe, 31).Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d (Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.\u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz...\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:Laiklik, geni\u015f ve basit tan\u0131m\u0131 ile, dinin siyasal hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131na itilmesi, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletin siyasal hayat\u0131nda din ad\u0131na etkin olmalar\u0131n\u0131n engellenmesi diye ifade edilecek olursa, pe\u015finen \u015funu hat\u0131rlatmam\u0131z gerekmektedir: Evvel\u00e2 \u0130sl\u00e2m\u2019da bat\u0131da bilinen \u015fekliyle bir \u201cdin adamlar\u0131\u201d s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f\u0131n din ad\u0131na siyasal etkinliklerde bulunmalar\u0131ndan ve devletin siyasetinde aktif bir rol oynamalar\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f yok ki, bu s\u0131n\u0131f\u0131n icr\u00e2 edece\u011fi fonksiyon kabul veya redde konu olsun.\u0130sl\u00e2m inanc\u0131na g\u00f6re Allah her \u015feyi yaratand\u0131r. O, her \u015feyi bilendir. \u0130nsan\u0131 yaratan oldu\u011fu gibi, her as\u0131rda, nelere muhta\u00e7 oldu\u011funu, d\u00fcnya ve \u00e2hirette mutlu olmas\u0131n\u0131n nelere ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu tam ve en k\u00e2mil anlam\u0131yla O bilir. Dolay\u0131s\u0131yla O\u2019nun insanlar\u0131n d\u00fcnya ve \u00e2hiret mutlulu\u011funun elde edebilmeleri i\u00e7in teklif etti\u011fi d\u00fczen olan \u0130sl\u00e2m\u2019da, d\u00fcnya ve \u00e2hirette her bak\u0131mdan huzurlu olabilmeleri i\u00e7in insanlar\u0131n gerek duyabilecekleri her \u015fey vard\u0131r. Bug\u00fcn i\u00e7in gerek duymad\u0131klar\u0131 fakat zamanla ihtiya\u00e7 hissedecekleri \u015feyler de, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bilinse de bilinmese de, ellerinde bulunan Kur\u2019an ve S\u00fcnnette yeteri kadar\u0131yla mevcuttur. K\u0131y\u00e2mete kadar gelecek b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in de durum, aynen b\u00f6yledir. Di\u011fer taraftan, Kur\u2019an\u2019\u0131n i\u00e7eri\u011fine geli\u015fig\u00fczel dahi olsa bir g\u00f6z at\u0131lacak olursa, g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ib\u00e2det ve \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgilendi\u011fi kadar, d\u00fcnyadaki ili\u015fkileriyle de ilgilenmi\u015ftir. Hatta d\u00fcnyev\u00ee ili\u015fki olarak de\u011ferlendirilen bir\u00e7ok alana dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131, din\u00ee ya da uhrev\u00ee ya da vicdan\u00ee olmakla nitelendirilen ili\u015fkilere k\u0131yasla daha etrafl\u0131d\u0131r.Elbette \u0130sl\u00e2m, bu h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda laik bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn etkisi ile ayr\u0131m yapmaz, d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi; din i\u015fi, devlet i\u015fi gibi ay\u0131rmalar\u0131 kabul etmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, bunlar\u0131n hepsinin\u00a0 ayn\u0131 \u015fekilde ve hepsine ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ayn\u0131 \u00f6nemi vermelerini ve ayn\u0131 gayreti g\u00f6stermelerini istemi\u015f ve hepsini birlikte uygulamaya ge\u00e7irmelerini emretmi\u015ftir. O y\u00fczden \u0130sl\u00e2m\u2019da d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi yoktur. Her \u015fey ib\u00e2det ve cihadd\u0131r; ya Allah'a ya da t\u00e2\u011futa kulluk. Siy\u00e2seti ib\u00e2det, ib\u00e2deti siy\u00e2set olan bir dindir \u0130sl\u00e2m. Dini devletten ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda devlet dinsiz; devleti dinden ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda din, devletsiz ve g\u00fc\u00e7s\u00fcz olur. Dinle devlet, etle kemik gibidir. Devlet, v\u00fccut ise, din de o v\u00fccudun can\u0131d\u0131r, ruhudur. Bu ikisini birbirinden ay\u0131rmak, insan\u0131\/insanl\u0131\u011f\u0131 katletmektir, cin\u00e2yettir.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de, mesel\u00e2 miras h\u00fck\u00fcmlerine, evlenme ve bo\u015fanmalara, al\u0131\u015fveri\u015fe ve di\u011fer akidlere, sava\u015fa, su\u00e7 ve cezalara dair a\u00e7\u0131klamalar, s\u00f6zgelimi namaza ve hacca dair a\u00e7\u0131klamalara g\u00f6re daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131d\u0131r. Ama hepsine ri\u00e2yet etme gere\u011fi, ayn\u0131 titizlik ve t\u00e2vizsizlikle vurgulanmaktad\u0131r. Kur\u2019an\u2019\u0131n en az\u0131ndan bir defa, ba\u015f\u0131ndan sonuna kadar cidd\u00ee bir \u015fekilde anlam\u0131yla birlikte okunmas\u0131, bu s\u00f6z\u00fcn isbat\u0131 i\u00e7in yeterlidir. Durum bu iken, Kur\u2019an\u2019\u0131n \u201cDinde zorlama yoktur\u201d ilkesi ile, \u201cSen onlar \u00fczerinde bir zorba de\u011filsin\u201d gibi buyruklar\u0131n\u0131n \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n da laikli\u011fi kabul etti\u011fine delil olarak g\u00f6sterilmesinin, gaflet de\u011filse, ancak ih\u00e2netle izah\u0131 s\u00f6zkonusudur. Saf\u00e7a, riy\u00e2k\u00e2rca veya baz\u0131lar\u0131n\u0131n m\u00fcn\u00e2f\u0131k\u00e7a niyetlerle bu t\u00fcr delillendirmelere kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n ilm\u00ee de\u011ferinden s\u00f6z edilemez.Laiklik, Yasama G\u00fcc\u00fcn\u00fcn B\u00f6l\u00fcnmesidir:\u00a0E\u011fer \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131, b\u00fct\u00fcn muhtev\u00e2s\u0131yla temsil eden bir terim ile ifade etmek istersek, hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bunun i\u00e7in en uygun terim \u201cTevhid\u201ddir. Tevhid de, yaln\u0131zca yarat\u0131c\u0131 olarak Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bilinmesinden ib\u00e2ret de\u011fildir. Ayn\u0131 zamanda, mutlak h\u00e2kim ve mutlak kanun koyucu, mutlak m\u00fcdebbir olarak da Allah\u2019\u0131n bir ve tek kabul edilmesidir. O\u2019na hi\u00e7bir \u015fekilde denk, e\u015f ve ortak ko\u015fulmamas\u0131d\u0131r. Laiklik ise, Allah\u2019\u0131n d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 ilgilendirdi\u011fi kabul edilen ve \u201csiyaset\u201d ya da \u201cdevlet i\u015fleri\u201d diye ifade edilen alana herhangi bir \u015fekilde m\u00fcd\u00e2hale etmesine imk\u00e2n tan\u0131nmamas\u0131d\u0131r. Yani din adamlar\u0131 \u015fahs\u0131nda, dinin sosyal, siyasal, ekonomik, hukuksal ve hatta ahl\u00e2k\u00ee alanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcnden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Hatta bu kadarla da kal\u0131nmayarak, hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, k\u00e2inat yorumu, de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, estetik ve fikr\u00ee alanlarda, e\u011fitim ve k\u00fclt\u00fcrel alanlarda da bu yakla\u015f\u0131m kendisini hissettirir. \u0130ster istemez, fark\u0131nda olunarak veya olunmayarak bu yakla\u015f\u0131m, din\u00ee de\u011fer, prensip ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 alan d\u0131\u015f\u0131na iter, uzakla\u015ft\u0131r\u0131r. Sonunda \u00f6yle bir durum ortaya \u00e7\u0131kar ki, dinin herhangi bir alanda, hatta vicdan plan\u0131nda bile var olup olmad\u0131\u011f\u0131 dahi tart\u0131\u015f\u0131lacak bir konu haline gelir. Durum bu noktaya varsa da, varmasa da; \u0130sl\u00e2m, hayat\u0131n az yada \u00e7ok, dar ya da geni\u015f herhangi bir alan\u0131nda, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcmlerin konulmas\u0131n\u0131 onaylamaz. B\u00f6yle bir eylemi \u201c\u015firk ko\u015fmak\u201dla e\u015f bir tutum olarak de\u011ferlendirir:\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 vard\u0131r?\u201d \u00a0(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, te\u015fr\u00ee alanlar\u0131n\u0131n, ya da h\u00fck\u00fcm ve de\u011fer belirleme alanlar\u0131n\u0131n laik anlay\u0131\u015fa g\u00f6re a\u00e7\u0131k\u00e7a ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve birbirlerinden kesinlikle ayr\u0131lmalar\u0131, dinin devlet y\u00f6netiminden t\u00fcm\u00fcyle uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, laiklik i\u00e7in ne kadar vazge\u00e7ilemez ve sorunlu bir ilke ise; \u0130sl\u00e2m a\u00e7\u0131s\u0131ndan da b\u00f6yle bir ayr\u0131m, en dar s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalsa dahi, Kur\u2019an\u2019\u0131n kabul edebilece\u011fi, benimseyebilece\u011fi bir yakla\u015f\u0131m de\u011fildir. Laiklik, \u00e7ok tanr\u0131l\u0131 olmak demektir. C\u00e2mideki il\u00e2h\u0131n ba\u015fka; sokaktaki, mahkemedeki, meclisteki... il\u00e2h\u0131n ba\u015fka oldu\u011fu bir d\u00fczendir. \u0130sl\u00e2m, ne kadar Tevhidi esas almakta ise; laiklik de o derece \u015firki esas al\u0131r. Tevhid ve \u015firkin bir arada bulunup bar\u0131nmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, her alanda yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2dete d\u00e2vet eder ve bunu esas al\u0131rken; laiklik de di\u011fer t\u00fcm be\u015fer\u00ee d\u00fczenler gibi, \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. \u015eeytan\u0131n insanlar\u0131 b\u00f6lmeyi, darmada\u011f\u0131n etmeyi esas alan ve dosdo\u011fru yol olan s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem d\u0131\u015f\u0131nda kalan yollar\u0131ndan bir yoldur.\u201cVe (de ki:) \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153)M\u00fcsl\u00fcman her \u015feyiyle, her \u015feyini Allah\u2019\u0131n emretti\u011fi \u015fekilde ve Allah i\u00e7in yapan ve d\u00fczenleyendir.\u201cDe ki: Benim namaz\u0131m (hacc\u0131m, kurban\u0131m) ve di\u011fer ib\u00e2detlerim, hayat\u0131m ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm, \u00e2lemlerin Rabbi Allah i\u00e7indir. O\u2019nun orta\u011f\u0131 yoktur. Ben, bununla emrolundum ve ben m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ilkiyim.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 162-163)[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 22-47\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasi ve H\u00e2kimiyetDemokrasi, bilindi\u011fi gibi bat\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc olan bir sistemdir. Bat\u0131 medeniyetinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi, insan\u0131n kendini ilahla\u015ft\u0131rarak, tanr\u0131ya ba\u015fkald\u0131r\u0131, nefse, hev\u00e2ya ve \u015feytana t\u00e2bi olmakt\u0131r. Demokrasi anlay\u0131\u015f\u0131nda da bu \u00f6zelli\u011fi g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n nizam\u0131n\u0131 kabul etmeyip, y\u00f6netimde insanlar\u0131n h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 ve Allah'\u0131n indirdi\u011fini b\u0131rak\u0131p kendi h\u00fck\u00fcmleriyle kendilerini y\u00f6netmek istemeleridir. Bunu demokratlar\u0131n ifadeleriyle (daha do\u011frusu, hal dilleriyle) s\u00f6yleyecek olursak: \u201cSen kim oluyorsun ey tanr\u0131! Biz kendi hayat\u0131m\u0131z\u0131 kendimiz d\u00fczenleyebiliriz. Kendimiz d\u00fczenlemek i\u00e7in y\u00f6ntemler buluyor ve uyguluyoruz\u201d demekteler; dilleriyle veya tav\u0131rlar\u0131yla. -Basite indirgeyecek olursak- demokratik s\u00f6ylemin i\u00e7eri\u011fi ve anlam\u0131 i\u015fte budur. Haliyle, ba\u015fka bir b\u00e2t\u0131l g\u00e2ye i\u00e7in, insan\u0131\/halk\u0131 putla\u015ft\u0131rma amac\u0131yla b\u00e2t\u0131l tanr\u0131lara ba\u015fkald\u0131r\u0131l\u0131nca, hak il\u00e2h olan Allah Te\u00e2l\u00e2\u2019ya da ba\u015fkald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f oluyor. \u201cHev\u00e2s\u0131n\u0131 il\u00e2h edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Onun koruyucusu (bek\u00e7isi, vekili) sen mi olacaks\u0131n?\u201d (25\/Furkan, 43) \u0130ster \u201ch\u00fcmanizm\u201d ad\u0131yla, ister \u201cdemokrasi\u201d ideolojisiyle, Bat\u0131n\u0131n anlay\u0131\u015f\u0131, insan\u0131 Tanr\u0131 yerine koymakt\u0131r; insan\u0131, yani kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmak. Bat\u0131da d\u00fc\u015f\u00fcnce, inan\u0131\u015f, ideoloji ve sistemlerin hepsi hakk\u0131nda bu yarg\u0131 ge\u00e7erlidir; bu h\u00fck\u00fcm, ortak bir de\u011ferlendirmedir.Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m\u00ee d\u00e2vet vard\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u00ee mesaj, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 yerine ib\u00e2deti \u00f6ng\u00f6r\u00fcr. Fakat birilerine de ba\u015fkald\u0131rmay\u0131 emreder. Bu da nefsi, hev\u00e2y\u0131 ve \u015feytan\u0131 kapsam\u0131na alan \u201ct\u00e2\u011fut\u201da ba\u015fkald\u0131rmakt\u0131r. \u201cDe ki: \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153) \u00c2yet-i kerime, ger\u00e7ekten m\u00fcsl\u00fcman\u0131n hayat\u0131n\u0131, herhangi bir gedik b\u0131rakmaks\u0131z\u0131n tamam\u0131yla Allah'a tahsis etmi\u015ftir. \u0130\u015fte Allah'a teslimiyet bu demektir. \u00d6l\u00fcm ile noktalan\u0131ncaya kadar, hayat\u0131m\u0131z\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fc, inan\u00e7 ve kanaatlerimizden ba\u015flayarak t\u00fcm eylemlerimizi Allah i\u00e7in, Allah'a teslimiyet s\u00fbretiyle ortaya koyaca\u011f\u0131z. \u0130sl\u00e2m budur; b\u00f6yle bir teslimiyettir.B\u00fct\u00fcn siyas\u00ee sistemlerin, ideolojilerin oldu\u011fu gibi, demokrasinin de can al\u0131c\u0131 noktas\u0131; h\u00e2kimiyet\/egemenlik meselesidir. Yukar\u0131da da belirtildi\u011fi gibi, h\u00e2kimiyet, daha ilerisi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyen, siyasal bir g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fi ifade eder. Yani siyasal g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fin, iktidar ve muktedir olu\u015fun en ileri derecesini ifade eder. Bu en \u00fcst\u00fcn kabul edilen otorite, kanunlar\u0131 yapar. Y\u00f6neticiler ona g\u00f6re belirlenir. Y\u00f6netimin nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 ve bu esaslar\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 o belirler. H\u00e2kimiyet anlay\u0131\u015f\u0131 itibar\u0131yla \u0130sl\u00e2m bir tarafta, di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler bir taraftad\u0131r. \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti mutlak olarak sadece Allah\u2019ta kabul eder; Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak bilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler, h\u00e2kimiyeti kimde g\u00f6r\u00fcyorlarsa ona g\u00f6re isim al\u0131rlar.Demokrasi, h\u00e2kimiyetin halk\u0131n elinde olmas\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. Krall\u0131k, h\u00e2kimiyetin kral\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Teokrasi, h\u00e2kimiyetin Allah ad\u0131na konu\u015ftu\u011funu iddia eden din adam\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da kendini tanr\u0131 yerine koyanlar\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Buna benzer di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler de b\u00f6yledir. Yani siyas\u00ee sistemler, h\u00e2kimiyeti elinde bulunduranlara g\u00f6re tan\u0131mlan\u0131r ve ona g\u00f6re isimlerini al\u0131rlar. Yaln\u0131z \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019ta g\u00f6r\u00fcr, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul eder. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin (dinlerin) \u00f6zelli\u011fi ise, h\u00e2kimiyeti Allah'ta g\u00f6rmeyip insanda g\u00f6rmeleridir. H\u00e2kimiyeti insanda g\u00f6rmek gibi ortak bir paydaya sahip olduktan sonra, bu insanlar\u0131n \u201ckim veya kimler?\u201d sorusuna verdikleri farkl\u0131 cevaplara g\u00f6re isim alsalar da, m\u00fcsl\u00fcmana g\u00f6re b\u00fct\u00fcn bunlar t\u00e2\u011fut\u00ee ideoloji ve \u015feytan\u00ee d\u00fczenlerdir.H\u00e2kimiyet noktas\u0131nda demokraside yetki; halk\u0131n veya milletindir; Yani, toplumun geneli, egemenli\u011fe sahip kabul edilir. Hangi inanca sahip olurlarsa olsunlar, fertler birbirlerine e\u015fit olduklar\u0131na g\u00f6re de, her bir \u015fah\u0131s, o h\u00e2kimiyetin bir birimine, bir par\u00e7as\u0131na sahiptir. Yani 70 milyonluk bir \u00fclkede h\u00e2kimiyet, 70 milyon e\u015fit par\u00e7aya b\u00f6l\u00fcnm\u00fc\u015f demektir. Bunun Kur\u2019\u00e2n\u00ee ifadesi 70 milyon il\u00e2h kabul ediliyor, demektir. Herkes h\u00e2kimiyetin e\u015fit bir par\u00e7as\u0131na sahip oldu\u011fundan, zaman\u0131 gelince h\u00e2kimiyet par\u00e7alar\u0131n\u0131n sahipleri oylar\u0131n\u0131 bir tarafta toplar ve ittifak\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 halde, \u00e7o\u011funlu\u011fu te\u015fkil eden par\u00e7alar\u0131n toplam\u0131 do\u011frultusunda icraatlar yap\u0131l\u0131r, kararlar al\u0131n\u0131r. Bu noktada h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme gelir. Demokrasi, \u00e7ok tanr\u0131c\u0131 Grek k\u00fclt\u00fcr\u00fcne dayal\u0131, ondan kaynaklanan bir sistemdir. Yani, irtic\u00e2n\u0131n esas\u0131d\u0131r. \u015eu irtic\u00e2ya kar\u015f\u0131 dayat\u0131lmak istenen demokrasi, as\u0131l irtic\u00e2n\u0131n kendisidir; as\u0131l m\u00fcrtec\u00ee de demokratlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, k\u00f6k\u00fc, tarihi itibar\u0131yla eski Yunan\u2019a kadar uzanan bir m\u00fcrtec\u00eelik yap\u0131yorlar. Ondan da eski bir k\u00f6k\u00fc var; \u015feytana kadar uzanan bir ba\u015fkald\u0131r\u0131ya kadar devam edip uzan\u0131yor, k\u00f6kleri oraya kadar var\u0131yor, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 ve \u015feytana itaat olan bir siyas\u00ee sisteme t\u00e2bi oluyorlar demokrat m\u00fcrtec\u00eeler.Demokrasi, halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun h\u00e2kimiyeti diye ifade edilse bile, bu iddian\u0131n kand\u0131rmacadan ib\u00e2ret oldu\u011fu uygulamalardan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Demokrasilerde \u00e7o\u011funlu\u011fun ittifak\u0131 bile yoktur. Demokrasi ile y\u00f6netilen bir rejimde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun s\u00f6z\u00fc nerede ve nas\u0131l ge\u00e7erli oluyor? Parti aritmetikleri i\u00e7inde, % 25-30 oy alan her parti iktidar olur. Nerede \u00e7o\u011funluk? % 70-75 muh\u00e2lefette kald\u0131. Yani, demokraside demokrasi yoktur. Demokrasiler, kendi mant\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan bile sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lma y\u00f6ntemini dahi icat etmekten \u00e2cizdirler. \u015eimdiye kadar Bat\u0131da ve co\u011frafyam\u0131zda bir\u00e7ok se\u00e7im sistemi uygulanm\u0131\u015ft\u0131r. Ancak, bunlar\u0131n hi\u00e7birisinin asgar\u00ee d\u00fczeydeki \u00e7o\u011funlu\u011fun ir\u00e2desini iktidar olarak yans\u0131tabilecek yeterlikte oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fclememektedir. Demokrasi, uygulamaya ge\u00e7ti\u011fi tarihten g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, sadece iki partinin oldu\u011fu yerlerde bile, hi\u00e7bir zaman, hi\u00e7bir parti \u00e7o\u011funlu\u011fu sa\u011flayarak iktidar olmu\u015f de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc se\u00e7imlere kat\u0131lmayanlar vard\u0131r; y\u00f6nlendirilenler, kand\u0131r\u0131lanlar, halka sorulmadan aday g\u00f6sterilenler, kendisini tam olarak temsil etmedi\u011finden, mecb\u00fbren kendisine en yak\u0131n oldu\u011funu sand\u0131\u011f\u0131 veya ehven ki\u015fiyi se\u00e7mek veya k\u00fcsmek zorunda b\u0131rak\u0131lanlar vard\u0131r.Dolay\u0131s\u0131yla demokrasi, uygulanmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z bir tezdir, bir \u00fctopyad\u0131r. \u015eimdiye kadar bat\u0131 felsefelerinde ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olan \u00fctopyalardan bir \u00fctopya. Fakat bu demokratik sihirbazlar, medya ve di\u011fer imk\u00e2nlar (bilim adamlar\u0131, e\u011fitim kurumlar\u0131 ve d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler) v\u00e2s\u0131tas\u0131yla, demokrasinin \u00fctopya olma \u00f6zelli\u011fini insanlar\u0131n g\u00f6zlerinden sakl\u0131yorlar. \u0130nsanlar\u0131n bunu g\u00f6rmelerine m\u00fcmk\u00fcn mertebe imk\u00e2n ve f\u0131rsat tan\u0131mamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ger\u00e7e\u011fin g\u00f6r\u00fclmesine sebep olacak herhangi bir \u015fey oldu\u011fu zaman, birtak\u0131m oyalamalar icat edilerek insanlar onlarla me\u015fgul edilir ve ger\u00e7e\u011fe n\u00fcfuz etmeleri b\u00f6ylelikle \u00f6nlenmi\u015f olur. Kanaatleri samimi olarak kabul g\u00f6rmeyen az\u0131nl\u0131k ise demokraside her zaman bir k\u00fcsk\u00fcnler kitlesi meydana getirir. Dolay\u0131s\u0131yla yap\u0131lan uygulamalara bu muh\u00e2lefettekiler hi\u00e7bir zaman kat\u0131lmazlar.Bu ele\u015ftirilerimiz, demokrasinin kendi mant\u0131\u011f\u0131 ile demokrasiye bir reddiyedir. G\u00f6r\u00fcl\u00fcyor ki demokrasi, hi\u00e7bir zaman i\u00e7in demokrasiyi savunanlar\u0131n ileri s\u00fcrd\u00fckleri gibi, insanl\u0131\u011f\u0131n en ideal sistemi, ya da en az yanl\u0131\u015f\u0131 olan sistemi olamaz. \u00c7or\u00e7il'e atfedilen bir s\u00f6z vard\u0131r. "Demokrasi, d\u00fcnyadaki en g\u00fczel ikinci sistemdir." Sormu\u015flar; "demokrasiyi neden ikincili\u011fe indirdin?" diye. "Birincisi yok ki!" diye cevap vermi\u015f. Ger\u00e7ek \u00f6yle de\u011fil; demokrasi \u00f6yle ikinci, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u0131radaki bir d\u00fczen fil\u00e2n de\u011fil; bir curcunadan ib\u00e2rettir. Efl\u00e2tun'un t\u00e2biriyle; "demokrasi, \u015farlatanlar d\u00fczenidir." Demokrasinin babas\u0131 say\u0131lan Jan Jack Russo da benzer bir \u015fey diyor: Demokrasiyi uzun uzun anlatt\u0131ktan sonra; "Emil" adl\u0131 kitab\u0131nda "do\u011frusunu s\u00f6ylemek l\u00e2z\u0131msa" diyor, "insanlar kendi kendilerine kanun yapamazlar. Bize kanunlar verecek il\u00e2hlar l\u00e2z\u0131m."\u0130nsan hayat\u0131 \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ve \u00e7ok boyutludur. B\u00fct\u00fcn bu y\u00f6nleri ve boyutlar\u0131 ile insan hayat\u0131n\u0131 tamam\u0131yla ku\u015fatm\u0131\u015f hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem yoktur. \u0130nsan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatmak iddias\u0131nda olan be\u015fer\u00ee hi\u00e7bir ideoloji ve d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece \u0130sl\u00e2m, insan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle ve boyutlar\u0131yla ku\u015fatmay\u0131 hedeflemi\u015f ve ger\u00e7ekten ku\u015fatm\u0131\u015f k\u00e2mil bir din h\u00fcviyetine sahiptir. Sadece \u0130sl\u00e2m, inan\u00e7, davran\u0131\u015f, sosyal ve siyasal d\u00fczen, ahl\u00e2k, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve \u00e2hiret anlay\u0131\u015f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve ya\u015fama bi\u00e7imi, insan\u0131n kendisiyle, \u00e7evresi ve Rabbiyle t\u00fcm ili\u015fkilerini tanzim eder. T\u00fcm bu alanlarla ilgili ku\u015fat\u0131c\u0131 h\u00fck\u00fcmler koyar. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee ideolojiler, t\u00fcm ahl\u00e2k g\u00f6r\u00fc\u015fleri, sosyal ve siyasal insan\u00ee g\u00f6r\u00fc\u015fler, hangisi olursa olsun, \u0130sl\u00e2m'\u0131n bak\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re esas itibar\u0131yla birer dindir. Fakat bu dinlerin hi\u00e7 birisi insan\u0131n hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla ku\u015fatmak iddias\u0131nda olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bazen m\u00fc\u015fterek birka\u00e7 be\u015fer\u00ee ideoloji veya be\u015fer\u00ee din bir araya gelir ve insan hayat\u0131n\u0131 ku\u015fatmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Be\u015fer\u00ee sistemlerin herhangi birisini bir yerde kabul etti\u011finiz zaman, siz sadece o kadar\u0131yla hayat\u0131n\u0131z\u0131n tamam\u0131n\u0131 tanzim edemezsiniz.Hayat\u0131n\u0131z\u0131n di\u011fer a\u00e7\u0131klar\u0131n\u0131, di\u011fer y\u00f6nlerini de uygun g\u00f6rece\u011finiz veya o kabul etti\u011finiz sistemle uyu\u015fabilecek ba\u015fkalar\u0131yla doldurursunuz. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin en b\u00fcy\u00fck ortak paydas\u0131 ise, laikliktir. Siyas\u00ee hayat\u0131n\u0131za demokrasiyi getirip h\u00e2kim k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z takdirde, hukukunuz ne olacak? Ahl\u00e2k\u0131n\u0131z, iktisad\u00ee ili\u015fkileriniz ne olacak? \u0130\u015fte bu noktada, demokrasi b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 "h\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletindir" diyerek millet ve milletin yetkili g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kimseler yoluyla temsili s\u00fbretiyle, temsil\u00ee sisteme uygun olarak se\u00e7ilen kimseler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla bu sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Temsil yetkisine sahip bulunan ki\u015fi ve kurumlar, onlar\u0131n hukukunu belirler. Hukukun b\u00fcnyesi i\u00e7erisinde iktisad\u00ee ili\u015fkileri ortaya koyar. Bunlar\u0131n sonucu olarak bir ahl\u00e2k anlay\u0131\u015f\u0131 da olu\u015fur. Toplumsal hayat\u0131n gerekli di\u011fer b\u00fct\u00fcn kurumlar\u0131 bu yap\u0131 ile uyumlu olarak ya da en az\u0131ndan \u00e7eli\u015fki arzetmeyecek \u015fekilde ortaya \u00e7\u0131kar.B\u00fct\u00fcn sistemler ilk ortaya konulduklar\u0131 zaman, hangi \u00e7er\u00e7eve i\u00e7in konulmu\u015f olurlarsa olsunlar, sadece orada kalmazlar; insan hayat\u0131n\u0131n tamam\u0131n\u0131 kapsarlar; en az\u0131nda pratikte bu b\u00f6yledir. Hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem, k\u00e2mil olamaz ve insanlar, be\u015fer\u00ee sistemlerde deneme yan\u0131lma yoluyla mesafe alabilirler. O bak\u0131mdan be\u015fer\u00ee sistemler esas m\u00e2hiyetleri itibar\u0131yla bir yaz boz tahtas\u0131d\u0131rlar. Bunu, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z be\u015fer\u00ee sistemin mesel\u00e2 kanunlar\u0131nda \u00e7ok rahat bir \u015fekilde g\u00f6rebiliriz.Be\u015fer\u00ee Sistemlerin D\u00fcnyev\u00eeli\u011fi; \u0130sl\u00e2m'\u0131n Uhrev\u00eeli\u011fi:\u00a0Be\u015fer\u00ee sistemler eksiklerini ba\u015fka sistemler v\u00e2s\u0131tas\u0131yla tamamlasalar bile \u00e2hirete y\u00f6nelik hi\u00e7bir \u015fey s\u00f6ylemezler. \u0130nsan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonras\u0131yla ilgilenmezler. Dolay\u0131s\u0131yla be\u015fer\u00ee sistemler ne kadar ileri olurlarsa olsunlar, ilgilendikleri \u00f6zel alanda bile m\u00fckemmel olamazlar ve insan\u0131n \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat\u0131 i\u00e7in bir \u015feyler verme iddias\u0131nda bulunamazlar. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u00e2hireti hesaba katmadan en ufak bir davran\u0131\u015fta bulunamaz. M\u00fcsl\u00fcman, d\u00fcnya hayat\u0131yla \u00e2hireti hedefleyendir. D\u00fcnyadaki olumlu veya olumsuz\u00a0 geli\u015fmeler, imtihan kabul edildi\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman\u0131n istikameti \u00fczerinde etkili de\u011fildir."T\u00e2 ki, elde etti\u011finizle sevinmeyesiniz, kaybetti\u011finiz dolay\u0131s\u0131yla da \u00fcz\u00fclmeyesiniz." (57\/Had\u00eed, 23)D\u00fcnya hayat\u0131nda ele ge\u00e7irdiklerimize sevinmeye de\u011fmez; kaybettiklerimiz i\u00e7in \u00fcz\u00fclmeye de\u011fmedi\u011fi gibi.\u00d6nemli olan, m\u00fcsl\u00fcman olarak ki\u015finin kendi sorumlulu\u011funu yerine getirmesidir. M\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in en m\u00fchim \u015fey, amellerinin s\u00e2lih olmas\u0131, eylemlerinin kabul edilecek vas\u0131fta bulunmas\u0131d\u0131r. Bu ger\u00e7ekle\u015fince, \u00f6nde veya arkada olmak \u00f6nemli de\u011fildir. Netice alm\u0131\u015f, d\u00fcnyada ba\u015far\u0131l\u0131 olmu\u015f veya ma\u011flup d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f, marjinal kalm\u0131\u015f, hi\u00e7 \u00f6nemli de\u011fildir. Bir hadis-i \u015ferifte \u015f\u00f6yle buyrulur: "K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde kimi peygamber yan\u0131nda iki \u00fc\u00e7 m\u00fc'minle birlikte gelecek." Yani iki \u00fc\u00e7 tane, hatta tek ba\u015f\u0131na gelen peygamberleri biz marjinal kald\u0131 diye d\u00e2vetlerini tebli\u011f etmede kusurlu davrand\u0131klar\u0131n\u0131 m\u0131 kabul edece\u011fiz? Nuh (a.s.) 950 y\u0131l istikamet \u00fczere yapt\u0131\u011f\u0131 tebli\u011fde d\u00fcnyev\u00ee a\u00e7\u0131dan netice alamad\u0131 veya \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck bir sonu\u00e7 ald\u0131 diye, yapt\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fcmseyecek, marjinal kald\u0131 diye tenkit edebilecek miyiz?Dolay\u0131s\u0131yla biz hakk\u0131 ve hakikati ba\u015far\u0131larda, \u00e7oklukta, azl\u0131kta, \u00f6nde ve arkada olmakta de\u011fil; Allah'\u0131n kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine mutabakatta arar\u0131z. Allah'\u0131n Kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine uygun oldumu bir i\u015f g\u00fczeldir; neticesi d\u00fcnyev\u00ee olarak hi\u00e7 olsa bile. \u00d6nemli olan Allah'\u0131n verece\u011fi de\u011ferdir. D\u00fcnyev\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 Allah verirse ne \u00e2l\u00e2, vermezse vermez. Hayat\u0131m\u0131z ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm\u00fcz, Allah i\u00e7in olabiliyorsa, netice odur. \u0130\u015fte bu anlam\u0131yla hayat\u0131 ku\u015fatan biricik sistem, k\u00e2mil din, sadece Allah Te\u00e2l\u00e2'n\u0131n dinidir.\u0130sl\u00e2m'\u0131n Eksizli\u011fi ile Be\u015fer\u00ee Sistemlerin Yetersizli\u011fi:\u00a0B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemler eksiktir, par\u00e7ac\u0131d\u0131r. \u00c7\u00f6z\u00fcm getiremeyi\u015fleri, insanlar\u0131 mutlulu\u011fa ula\u015ft\u0131ramay\u0131\u015flar\u0131, bunun en a\u00e7\u0131k g\u00f6stergesidir. Kendilerinin kendileri i\u00e7in belirledikleri hedefleri dahi ger\u00e7ekle\u015ftiremeyi\u015fleri bir tarafa, m\u00fcsl\u00fcman olarak bizim onlara y\u00f6neltece\u011fimiz en b\u00fcy\u00fck ele\u015ftiri, bu sistemlerin eksik oldu\u011fuyla ilgilidir. Bu sistemler, yamal\u0131 boh\u00e7ad\u0131r; insan\u0131 ku\u015fatamazlar, k\u00e2mil din olamazlar, \u00e2hiretle ilgili s\u00f6yleyecek s\u00f6zleri de yoktur. Yaln\u0131z Allah'\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m'd\u0131r, hayat\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatan, d\u00fcnyay\u0131 ve \u00e2hireti i\u00e7eren. Mevcut sistemler bize Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131 kazand\u0131ramaz. Dolay\u0131s\u0131yla biz, insanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcne Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131n nas\u0131l kazan\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011fretmeyi, b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc \u00fczerimize alm\u0131\u015f kimseler olarak ortaday\u0131z.\u00a0 \u00a0\u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2li vahye dayal\u0131 olmaktan kaynaklan\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bat\u0131n\u0131n zev\u00e2li, b\u00f6yle bir dinden mahrum olu\u015fundan kaynaklanmaktad\u0131r. Felsefeleri, ideolojileri, rejimleri ve hev\u00e2lar\u0131 hepsi \u015feytan\u0131n insanlara telkin etti\u011fi lehviyattand\u0131r. Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in belirtti\u011fine g\u00f6re \u015feytanlar da dostlar\u0131na telkinatta bulunurlar. Demek ki d\u00fcnyada ezelden beri, \u00c2dem (a.s.)'den beri, iki \u015fey \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p durmaktad\u0131r. Allah'\u0131n vahyi ve \u015feytan\u0131n, dostlar\u0131na telkin etti\u011fi vahiyler; Hak ile b\u00e2t\u0131l. \u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2linin bir neticesi olarak \u0130sl\u00e2m, her zaman ve mek\u00e2nda b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131n her t\u00fcrl\u00fc ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layabilecek vasfa sahiptir.[1]\u00a0\u00c7okluk veya \u00e7o\u011funluk, ya da \u00e7o\u011fulculuk denildi\u011finde, temelinde yatan birey, yani bir tek insandan bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Bir'inde do\u011frular\u0131 veya e\u011frileri tesbit yetkisi bulunmayanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun nas\u0131l bu yetkiye sahip olabildikleri h\u00e2l\u00e2 a\u00e7\u0131klanamam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece s\u0131f\u0131rlar\u0131n veya yaln\u0131z eksilerin yanyana gelmesiyle tatmin edici rakamlar\u0131n veya art\u0131lar\u0131n \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, \u00e7\u0131kabildi\u011fi izah edilememi\u015f bir kand\u0131rmacad\u0131r. Yol g\u00f6stereni bulunmayan insan\u0131n \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k i\u00e7inde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131, bilmediklerinin \u00f6\u011fretilmemesi halinde bir \u015fey bilmez durumda devam etti\u011fini her ne hikmetse d\u00fc\u015f\u00fcnemeyen insan, bir Rabb'e (e\u011fitici, terbiye edici m\u00fcrebb\u00ee'ye) hep ihtiya\u00e7 duymu\u015ftur. B\u00fct\u00fcn mesele, bu m\u00fcrebb\u00eenin (terbiyecinin) kim olmas\u0131 gerekti\u011fi hususudur. \u0130\u015fte insan bu noktada hep yan\u0131lm\u0131\u015f, bir t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek terbiyecisini bulamam\u0131\u015f, insana ac\u0131yan yarat\u0131c\u0131s\u0131 merhameti ile ona s\u00fcrekli olarak terbiye esaslar\u0131n\u0131 bildiren el\u00e7ileriyle yol g\u00f6stermi\u015ftir. \u00c7o\u011funun, \u00e7o\u011funlu\u011fun bu yolu kabul etmemesine, hev\u00e2s\u0131na uymas\u0131na ra\u011fmen yarat\u0131c\u0131 Allah tekrar el\u00e7iler g\u00f6ndermi\u015f ve kullar\u0131na ger\u00e7ekten ac\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131, ma\u011ffiret edicili\u011fini g\u00f6stermi\u015ftir. Kur'an bu yol g\u00f6stericili\u011fin en son eseri olarak elimizde, \u00f6n\u00fcm\u00fczdedir.Bir\u00e7ok \u00e2yetinde, hev\u00e2s\u0131na t\u00e2bi olan insan\u0131n nas\u0131l azg\u0131nla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131, kendi dengesini nas\u0131l bozdu\u011funu, sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ruh yap\u0131s\u0131na sahip olamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klayan Rabbimiz (terbiyecimiz) Allah, kendini bozan\u0131n \u00e7evresini de bozdu\u011fundan defaatle s\u00f6z etmekte, yery\u00fcz\u00fcn\u00fc ifs\u00e2d\u0131ndan bahsetmektedir. Yery\u00fcz\u00fc, hal\u00eefelik g\u00f6revinin icr\u00e2 edilece\u011fi, \u00eemar ve \u0131slah tavr\u0131yla yakla\u015f\u0131lmas\u0131 gerekn insan\u0131n bir \u00e7evredir. \u0130nsan, bu \u00e7evre ile vard\u0131r. \u0130nsan, do\u011fas\u0131n\u0131, ancak, bu do\u011fan\u0131n sahibince bildirilen esaslara uyarak koruyabilir. Korunamam\u0131\u015f do\u011fa, ister insan tabiat\u0131 olsun, ister insan\u0131n i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortam olsun, insan i\u00e7in sa\u011fl\u0131ks\u0131z bir ortam olarak ki\u015fili\u011fini koruyamaman\u0131n, giderek korkman\u0131n, koku\u015fman\u0131n ortam\u0131 olacakt\u0131r. \u00d6yle de olmu\u015ftur.Analar\u0131n\u0131n karn\u0131ndan bir \u015fey bilmed halde \u00e7\u0131kar\u0131lan insanlar\u0131n, \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 takip eden bir s\u00fcre sonra "k\u00fcll\u00fc \u015fey'in kad\u00eer" bir varl\u0131k haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011filken, insan\u0131n temel yan\u0131lg\u0131s\u0131, b\u00f6yle olabildi\u011fini sanmas\u0131, yani kendini, hev\u00e2s\u0131n\u0131, kendi gibi insanlar\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu san\u0131 ve de\u011ferlendirme, insan\u0131 azg\u0131nla\u015ft\u0131rmakta; tu\u011fy\u00e2n\u0131, ba\u011fyi ve fes\u00e2d\u0131 giderek kendinden \u00e7evresine, \u00e7evresinden kendine ve di\u011fer insanlara y\u00f6nelmi\u015f; ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00fcnyay\u0131, i\u00e7inde kendisi de bulundu\u011fu halde berbat etmektedir.Kayna\u011f\u0131 insan akl\u0131 olan, bu akl\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortamdan etkilenmi\u015fli\u011finin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikirleriyle biri, di\u011ferinden farkl\u0131 yerlere varan ak\u0131llar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun veya az\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n varaca\u011f\u0131 yer, kendine ters d\u00fc\u015fen yerdir. Kendini yads\u0131yan yerdir. \u0130nsan\u0131 kendinden uzakla\u015ft\u0131ran, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 engelleyen yolda kullan\u0131lan ak\u0131l, insano\u011flu var oldu olal\u0131 kendi ba\u015f\u0131na do\u011fru yolu bulamam\u0131\u015ft\u0131r. Ancak Yaratan Rabbi insana s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eemi, bu do\u011fru yolu g\u00f6stermi\u015ftir."Ne yapaca\u011f\u0131n\u0131 bilmez halde bulup da do\u011fru yolu g\u00f6stermedi mi?" (93\/Duh\u00e2, 7).\u0130nsan, kendine g\u00f6sterilen yolu bile koruyamazken, bu yoldan ayr\u0131lmamay\u0131 bile beceremezken, kendi ba\u015f\u0131na t\u00fcm\u00fcyle do\u011fru bir yol bulmas\u0131n\u0131 ondan beklemek, olmayacak \u015fey beklemektir. Zaten kendi de, kendi buldu\u011fu yoldan memnun olmam\u0131\u015f, olamam\u0131\u015ft\u0131r.Akl\u0131n\u0131, hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen insan, bu tanr\u0131s\u0131ndan r\u00e2z\u0131 de\u011fildir. Akl\u0131n ve arzular\u0131n tanr\u0131 kabul edildi\u011fi demokrasiler, insanlar\u0131n kendi\u011fe gelmelerini \u00f6nleyen bir uyu\u015fmu\u015flukla, kendilerine gelmelerini engellemektedir. Afyonun insan\u0131 uyu\u015fturdu\u011fu gibi insanlar\u0131 uyu\u015fturan, bu uyu\u015fturup uyutmada m\u00fczik, futbol ve medyadan da yararlanan demokrasiler, onlar i\u00e7in yaln\u0131z ekonomik insan, seksolojik insan tan\u0131m\u0131 getirebilmekte, insan\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc bu y\u00f6nleri de bulunan ama, asla bunlardan ibaret olmayan bir varl\u0131k oldu\u011funu g\u00f6rebilmesine imk\u00e2n b\u0131rakmamaktad\u0131r. Demokrasiler insanlar\u0131; insan olmaktan, insanl\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131na varmaktan al\u0131koyan insanlar\u0131n \u00f6n\u00fcnde a\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 bir b\u00fcy\u00fck engel olarak durmaktad\u0131r. Bu engeli a\u015famayan insan\u0131n, insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n fark\u0131na varabilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.\u00c7oklu\u011fu da, \u00e7o\u011funlu\u011fu da, \u00e7o\u011fulculu\u011fu da demokrasi b\u00fct\u00fcn\u00fcne g\u00fcvenmemesi i\u00e7in ya\u015fam\u0131n\u0131n sa\u011flamas\u0131n\u0131 yapmakla varaca\u011f\u0131 nokta, insana, kendinin fark\u0131na varmas\u0131na yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. Teslim olmadan, bir rabbe kul olmadan yapamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclen insan\u0131n, teslim olmamas\u0131 de\u011fil; kime ve neye teslim olaca\u011f\u0131 ile ilgili tercihleri s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, "kendi hev\u00e2s\u0131na m\u0131, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n (\u00e7o\u011funlu\u011fun) hev\u00e2s\u0131na m\u0131, yoksa Allah'a m\u0131 teslim olmal\u0131d\u0131r?" sorusuna verilecek is\u00e2betli cevap insan\u0131n ufkunu a\u00e7acakt\u0131r. A\u00e7\u0131lan \u015fuuru, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fc g\u00f6rmesini, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r. \u00d6n\u00fc a\u00e7\u0131lan insan\u0131n g\u00f6rebildi\u011fi b\u00fct\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131nda yapaca\u011f\u0131 se\u00e7im elbette daha isabetli olacakt\u0131r. Hayat, kendisine hayat verene teslim olmakla anlamlanacakt\u0131r. Teslim olamadan yapamayan insan, en g\u00fcvenilir (el-M\u00fc'min) teslim olmakla (m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kla) ancak tatmin olabilir.[2]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 53-90[2] Erc\u00fcmend \u00d6zkan, \u0130nanmak ve Ya\u015famak, c. 2, s. 147-150Demokrasi Oyunu:\u201cVer oyunu, g\u00f6r oyunu!\u201d\u00a0 \u201cKim daha oy al\u0131yor\/oyal\u0131yor?\u201d\u00a0 "Oy, oy!" diye halktan rey dilenenler, i\u015f ba\u015f\u0131na ge\u00e7tiklerinde halk\u0131 "of, of!" diye inletirler. Buna ra\u011fmen oyun devam eder. Demokrasi s\u00e2yesinde insan, \u0131s\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 delikten bir de\u011fil; on kez \u0131s\u0131r\u0131l\u0131r. Tahterevallidir demokrasi; partilerin biri iner, biri \u00e7\u0131kar. Ama bu tahterevallinin \u00fczerine binilip oturulan yerinde g\u0131c\u0131rdayan tahta kalas de\u011fil; inleyen halk vard\u0131r. Hangi doktrin, rejimde h\u00e2kimse, onun koydu\u011fu kurallar i\u015flemekte, h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn \u00e7ark\u0131n\u0131n i\u015flemesi i\u00e7in halk\u0131n deste\u011fine ihtiya\u00e7 duyuldu\u011fundan, senaryosu \u00f6nceden yaz\u0131lm\u0131\u015f oyunda, halka sadece fig\u00fcran roller verilmektedir. Halk\u0131n se\u00e7mek mecb\u00fbriyetinde oldu\u011fu d\u00fczenin memurlar\u0131, isteseler bile h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn\/derin devletin sistemini de\u011fi\u015ftirme hakk\u0131na sahip olmad\u0131klar\u0131ndan, halk\u0131 temsilen se\u00e7ilenlere d\u00fc\u015fen i\u015f, mevcut sistemin \u00e7ark\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda durmaktan \u00f6teye gitmez. Bu olayda halka d\u00fc\u015fen ise, d\u00fczenin baz\u0131 yerlerine idareciler t\u00e2yin ederek onlar\u0131n su\u00e7una ortak olmakt\u0131r.Demokrasi bir y\u00f6netim bi\u00e7imidir; y\u00f6netimleri belirleme bi\u00e7imi de\u011fil! Kendisi bir d\u00fczendir; ba\u015fka d\u00fczenlere kap\u0131 de\u011fil! Davul tutanlar\u0131 se\u00e7me i\u015fidir; tokmaklar\u0131 de\u011fil! Egemen g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan kurallar\u0131 belirlenmi\u015f oyundur; oyun kurallar\u0131n\u0131 belirleme i\u015fi de\u011fil! Demokrasi, kitab\u0131na uydurma rejimidir; Kitab\u2019a uyma de\u011fil! Demokrasi ile disiplini esas alan rejimler aras\u0131ndaki fark, \u00f6nemsizdir: Totaliter rejimlerde kral veya general; \u201cBen b\u00f6yle istiyorum!\u201d der; Demokrasi ise, \u201csen b\u00f6yle istiyorsun!\u201d der.\u00a0\u00a0Din kurumlar\u0131n\u0131n ba\u011f\u0131ms\u0131z olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00fczen nas\u0131l demokrat olabilir? Anayasan\u0131n baz\u0131 maddelerinin de\u011fi\u015ftirilmesi teklif bile edilemez, halk kendi istedi\u011fi sistemi se\u00e7emez, kurulu d\u00fczenin uygulay\u0131c\u0131lar\u0131 olarak kendi \u00f6nlerine \u00e7\u0131kar\u0131lan isimler aras\u0131nda bir tercih yapmak, i\u00e7inde kendine benzeyen bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in dayat\u0131lan adaylardan ehven-i \u015ferri tercih etmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rsa, buna oyun denilmez mi? Halk idaresi diye, halk\u0131n inanc\u0131na, ya\u015fay\u0131\u015f ve ahl\u00e2k\u0131na sald\u0131ran d\u00fczenin ad\u0131d\u0131r bu \u00fclkede demokrasi. Ba\u015fta Kemalizm ve onun ilkeleri olmak \u00fczere, laiklik vb. tabular\u0131n bulundu\u011fu d\u00fczen, nas\u0131l halk\u0131n y\u00f6netimi olabilir? Demokrasilerde egemenlik kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z paran\u0131nd\u0131r, medyan\u0131nd\u0131r, derin devletindir; ama halk\u0131n de\u011fildir. Halk, r\u00fczg\u00e2r ne y\u00f6nden esiyorsa onun g\u00fcc\u00fcyle savrulan yaprak gibidir. Ulusal ve uluslararas\u0131 istihb\u00e2r\u00e2t \u00f6rg\u00fctleri, kartel ve holding patronlar\u0131, siyonizm, a\u011falar, \u015feyhler, hizmet ad\u0131 alt\u0131nda devlet r\u00fc\u015fvetleri, rekl\u00e2m, aldatmaya dayal\u0131 propaganda, se\u00e7im kanunu vb. adla se\u00e7im hile ve aldatmacalar\u0131, b\u00fcy\u00fck partilerin devlet yard\u0131m\u0131 vb. yollarla avantajlar\u0131... b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n halk\u0131 y\u00f6nlendirmedi\u011fini kim iddia edebilir? \u00d6yleyse, ger\u00e7ekten halk m\u0131 y\u00f6netiyor halk\u0131? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00fc\u00e7l\u00fcn\u00fcn h\u00e2kim oldu\u011fu rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. \u00c7a\u011fda\u015f bir masaldan ibarettir. Her ne kadar tersi iddia ediliyor olsa bile, se\u00e7enlerin ve hatta se\u00e7ilenlerin de\u011fil; se\u00e7tirenlerin ve derindekilerin ir\u00e2desi \u00f6nemlidir. Demokrasi, bir Truva at\u0131d\u0131r. Halka, oy vermeme h\u00fcrriyeti bile vermeyen \u00e7a\u011fda\u015f dayatma rejimidir. delinin % 49 ak\u0131ll\u0131ya g\u00e2lip getirilmesinin ad\u0131d\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanla k\u00e2firin, m\u00fcc\u00e2hidle \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131n, \u00e2limle c\u00e2hilin, ayd\u0131nla avam\u0131n e\u015fit oldu\u011fu ad\u00e2letsiz rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. Demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan, oy veren insanlar, e\u015fit olmas\u0131na e\u015fittir, ama baz\u0131lar\u0131 daha \u00e7ok e\u015fittir. Elli bir pirenin k\u0131rk dokuz file g\u00e2lip getirilmesidir demokrasi. Kazanan ve kaybedenin ma\u00e7tan \u00f6nce belli oldu\u011fu \u015fikeli bir kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131r. Hakka ra\u011fmen halk idaresi olmas\u0131n\u0131n yan\u0131nda; asl\u0131nda halka ra\u011fmen egemen \u00e7evrelerin halk\u0131n inanc\u0131na ters dayatmalar rejimidir. Teorisiyle prati\u011fi birbirine bu denli ters bir anlay\u0131\u015f, ba\u015fka hi\u00e7bir ideolojide bu kadar s\u0131r\u0131tmaz.Kimler parti kurabilir? Partiler kanunu, hangi mecb\u00fbriyetler getirmektedir? Mesel\u00e2 \u0130sl\u00e2m partisi kurulabilir mi? Hani, halk\u0131n idaresi idi demokrasi; ya halk \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 istiyorsa? Buna f\u0131rsat vermeden, yolu a\u00e7madan halk\u0131n isteyip istemedi\u011fi nas\u0131l belli olacakt\u0131r? Kimleri se\u00e7ebilir vatanda\u015f? Partiler ve adaylar her g\u00f6r\u00fc\u015fe a\u00e7\u0131k m\u0131d\u0131r? Rejim, Atat\u00fcrk ilkelerini t\u00e2vizsiz uygulamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Ger\u00e7ekten halk m\u0131 istemektedir bu kadar heykeli? Halk Kemalist midir de, halk\u0131n y\u00f6netimi denilen demokrasi rejiminde y\u00f6netim onun ilkelerinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kamaz? Halk\u0131n inan\u00e7 ve ib\u00e2detleri, halk\u0131n se\u00e7ti\u011fi y\u00f6neticilere ve onlar\u0131n y\u00f6nettikleri d\u00fczene ne kadar yans\u0131yabilmektedir? Halk\u0131 etkilemede medyan\u0131n, propagandan\u0131n ve kaynak olarak paran\u0131n g\u00fcc\u00fc nedir?Ve bir d\u00fcd\u00fck \u00f6tt\u00fcr\u00fcl\u00fcnce halk\u0131n ir\u00e2desi ne durumlara d\u00fc\u015fmektedir? Demokrasi, demokrasinin raylar\u0131na oturtulmak ad\u0131na katledilerek demokratik (!) darbeler yap\u0131l\u0131r her on senede bir. Demokrasiye kimler ve ne ad\u0131na balans ayar\u0131 yapmaktad\u0131r? Partileri halka ra\u011fmen kim kapatmakta ve kapatmakla tehdit etmektedir? Bunun demokrasi ile neresi ba\u011fda\u015fmaktad\u0131r? Milyonlarca oyu kim, hangi gerek\u00e7eyle ge\u00e7ersiz\/etkisiz saymakta, daha az oya daha b\u00fcy\u00fck yetkiyi kim, nas\u0131l vermektedir? Demokrasi ile ilgili bu t\u00fcr sorunlar\u0131 ve sorular\u0131 \u00e7o\u011faltmak m\u00fcmk\u00fcn...\u00a0Kapitalizmin s\u00f6m\u00fcr\u00fcs\u00fcn\u00fc perdeleyen bir simgedir demokrasi. Demos-kratos: Yunanca; Halk\u0131n y\u00f6netimi anlam\u0131na geliyor, yani halk\u0131n h\u00e2kimiyeti. Bat\u0131l\u0131lar\u0131n helvadan putudur demokrasi; istedikleri zaman yiyip yutarlar. Bat\u0131l\u0131lar ni\u00e7in Kuveyt\u2019te, k\u00f6rfez \u00fclkelerinde, Suudi Arabistan\u2019da vb. yerlerde demokrasi istemez? Baz\u0131 yerler i\u00e7inse zorunludur demokrasi. Bat\u0131n\u0131n, demokrasi kaval\u0131yla kolay g\u00fcdebilece\u011fi \u00fclkelerde her konunun demokrasiyle ili\u015fkisi kurulurken, Bat\u0131, i\u015fine gelmedi\u011fi yer ve zamanlarda, emir kullar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla demokrasiyi ask\u0131ya al\u0131r veya ald\u0131rt\u0131r, darbeler yapt\u0131r\u0131l\u0131r. Mesel\u00e2 T\u00fcrkiye\u2019de m\u00fcsl\u00fcmanlara zul\u00fcm g\u00fcndeme getirilmezken Apo\u2019nun idam\u0131 bir demokrasi meselesi kabul edilir.Demokrasi, monar\u015finin egemenli\u011fine g\u00f6z dikmi\u015f, krall\u0131k veya padi\u015fahl\u0131\u011f\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131 \u00fczerine antitez olmu\u015ftur. Ger\u00e7i demokrasinin be\u015fi\u011fi denilen yerlerde, Bat\u0131da kral ve krali\u00e7eler h\u00e2l\u00e2 en \u00fcst y\u00f6neticilerdir; bu tezat bile de\u011ferlendirilmez. \u0130ngiltere, Bel\u00e7ika, Hollanda, Danimarka, L\u00fcksemburg gibi \u00fclkelerin ba\u015f\u0131nda h\u00e2l\u00e2 kral veya krali\u00e7eler vard\u0131r. Padi\u015fahl\u0131\u011fa alternatif olarak kabul edilen demokraside 550 tane padi\u015fah ve arkalar\u0131nda say\u0131s\u0131n\u0131 kimsenin bilmedi\u011fi gizli padi\u015fahlar bulunan bir anlay\u0131\u015f m\u0131d\u0131r halk\u0131n istedi\u011fi y\u00f6netim? C\u00e2hiliyye d\u00f6nemindeki m\u00fc\u015frikler de demokratt\u0131. Mekke\u2019de de demokrasi vard\u0131: \u0130steyen istedi\u011fi putu serbest\u00e7e se\u00e7ebiliyor, kimse kar\u0131\u015fm\u0131yordu. Ayn\u0131 \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hiliyyede de vard\u0131r: Zul\u00fcmlerden zul\u00fcm be\u011fenebilir, t\u00e2\u011futlardan bir t\u00e2\u011fut se\u00e7ebilir insan, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki \u00e7a\u011fda\u015f demokrasilerde. Hakk\u0131n\u0131 yemeyelim: Tavuklara k\u00fcmeslerini, bek\u00e7ilerini ve kurtlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir demokrasi. Hileli yollarla da olsa, halka gardiyanlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir.\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u201cDemokrasilerde \u00e7are t\u00fckenmez\u201d mi acaba? Bug\u00fcne kadar \u00fclkedeki \u00e7aresizliklere ne demeli? Do\u011frusu \u015f\u00f6yle olmal\u0131: \u201cDemokrasilerde \u00e7ene t\u00fckenmez!\u201d Politika, i\u015f \u00fcretmeye de\u011fil; laf \u00fcretmeye dayan\u0131r bu \u00fclkede, demogoji, laf yar\u0131\u015f\u0131, kand\u0131rma t\u00fckenmez bu d\u00fczende. Halk se\u00e7ime kat\u0131labilir ama, y\u00f6netimi hi\u00e7bir zaman ele ge\u00e7iremez. Y\u00f6netim ve halk ayr\u0131m\u0131 vard\u0131r halk\u0131n idaresi denilen demokraside.\u0130sl\u00e2m\u2019da halk\u0131n de\u011fil; Hakk\u0131n h\u00fckm\u00fc \u00f6nemlidir. Halk Hakka kul olmal\u0131, O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne teslim olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc,\u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler\u201d (45\/C\u00e2siye, 26), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu \u015f\u00fckretmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu nank\u00f6rd\u00fcr\u201d (25\/Furkan, 50) ve \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu m\u00fc\u2019min de\u011fildir, iman etmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59). O y\u00fczden halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funa uymak, dal\u00e2lettir\/sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u201cYery\u00fcz\u00fcnde bulunanlar\u0131n \u00e7o\u011funa uyacak olursan, seni Allah\u2019\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131rlar. Onlar zandan ba\u015fka bir \u015feye t\u00e2bi olmaz, yalandan ba\u015fka (s\u00f6z de) s\u00f6ylemezler.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 116). \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011funun bilmedi\u011fini, \u015f\u00fckretmedi\u011fini, ak\u0131llar\u0131n\u0131 kullanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, g\u00fcnah ve haram pe\u015finde ko\u015ftuklar\u0131n\u0131, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 haks\u0131z yere yediklerini, \u00e7oklu\u011fu ve \u00e7o\u011funlu\u011fu ile b\u00f6b\u00fcrlenip \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu y\u00fczden mallar\u0131n\u0131n ve evlatlar\u0131n\u0131n \u00e7oklu\u011fu ile \u00f6v\u00fcnd\u00fcklerini, daha \u00e7ok ve daha zengin olduklar\u0131 halde kendilerinden \u00f6nce nice topluluklar\u0131 yok edildi\u011fini, b\u00fct\u00fcn bunlardan ders almayan insanlar\u0131n yine pek \u00e7o\u011funun yoldan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 Kur'an, say\u0131lamayacak kadar \u00e7oklukta ve \u0131srarla anlatmaktad\u0131r. \u00c7oklu\u011fun ancak Allah'\u0131 zikredip anmada, \u015f\u00fckretmede, kulluk ve ib\u00e2det etmede, takv\u00e2da i\u015fe yarayan bir \u015fey oldu\u011fu da yine Kur'an'da \u0131srarla \u00fczerinde durulun hakikatler olarak ifade edilmektedir.\u00c7o\u011funun ak\u0131ls\u0131zl\u0131klar\u0131ndan bahsedilen insanlar, Allah'\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine itibar etmeyen, Rab olarak sadece Allah'\u0131 kabullenmek istemeyen kalabal\u0131klard\u0131r. S\u00fcr\u00fcle\u015ftirilen, s\u00f6m\u00fcr\u00fclen, k\u00f6lele\u015ftirilen y\u0131\u011f\u0131nlard\u0131r. \u00c7al\u0131\u015fan kafalar, akl-\u0131 sel\u00eem sahipleri, kendilerinin fark\u0131na varan kafalard\u0131r. Kendinin fark\u0131na varanlar, Allah'\u0131n fark\u0131na var\u0131rlar; Allah ile kendileri aras\u0131ndaki fark\u0131 farkederler. Hadlerini bilirler ve O'na ait olan, olmas\u0131 gereken h\u00e2kimiyeti kendi zimmetlerine ge\u00e7irerek haks\u0131zl\u0131k edip il\u00e2hl\u0131k taslamazlar. "Onlar\u0131n (\u0130nsanlar\u0131n) \u00e7o\u011fu zandan ba\u015fka bir \u015feye uymaz. \u015e\u00fcphesiz zan, haktan\/ger\u00e7ekten hi\u00e7bir \u015fey ifade etmez." (10\/Y\u00fbnus, 36). Haktan, hakikatten bir \u015feyin ifadesi olmayan zanna uyanlar, ister \u00e7o\u011funluk, ister az\u0131nl\u0131k olsun, ger\u00e7ekten bir \u015feyin ifadesi olmayana uyduklar\u0131na g\u00f6re akletmiyorlar demek de\u011fil midir? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Halk deyimiyle "nerede \u00e7okluk, orada ..."\u00a0 Kendi taraftarlar\u0131 ve ideologlar\u0131 bile, demokrasinin g\u00f6rmezlikten gelinemeyecek zaaflar\u0131ndan haberdard\u0131r: "\u0130yi h\u00fck\u00fcmetler aras\u0131nda demokrasi en k\u00f6t\u00fcs\u00fc, fakat k\u00f6t\u00fclerin en iyisidir." (Aristoteles) "H\u00fck\u00fcmetlerin en iyisi, bize kendimizi y\u00f6netmemizi \u00f6\u011freten h\u00fck\u00fcmetlerdir." (Goethe)\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasilerde mutlak do\u011fru, \u00e7o\u011funlu\u011fun tespit etti\u011fi (ya da \u00f6yle farzedilen) g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcr. Do\u011fru, parmak say\u0131s\u0131na g\u00f6re belli olur. Halkt\u0131r hakem, o ne demi\u015fse do\u011frudur. Serbest k\u0131lma veya yasaklama (hel\u00e2l ve haram k\u0131lma) yetkisi, halk\u0131nd\u0131r, se\u00e7ilmi\u015flerindir. Bunun uygulamada b\u00f6yle olup olmad\u0131\u011f\u0131 da, do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131 da tart\u0131\u015f\u0131lmaz.Ayn\u0131 co\u011frafyada ya\u015fayan insanlar olarak hepimiz, ayn\u0131 geminin yolcular\u0131y\u0131z. Gemide delik a\u00e7anlar, sadece kendilerini bat\u0131rm\u0131\u015f olmazlar. G\u00e2fil, h\u00e2in, ehil olmayan, g\u00fcvenilmez (m\u00fc'min olmayan) kaptan\u0131n, elindeki bozuk pusula ve yanl\u0131\u015f harita ile gemiyi s\u00fcrmesine r\u0131z\u00e2 g\u00f6stermek, t\u00fcm yolcular i\u00e7in hayat\u00ee tehlike demektir. Kaptan ve tayfalar\u0131n yanl\u0131\u015f rotalar\u0131na seyirci kalmak, t\u00fcm yolcular\u0131 da gitmeleri gereken yere ula\u015fmalar\u0131na engel olacakt\u0131r. "Devlet gemisinin sorumlu kaptan\u0131, sadece bu gemiyi y\u00f6neten de\u011fil; ayn\u0131 zamanda bu gemiyle yolculuk edenlerdir."Y\u00f6neticilerin ama\u00e7 ve \u00e7\u0131karlar\u0131 ile onlar\u0131 se\u00e7enlerin ama\u00e7 ve beklentilerinin ayn\u0131 oldu\u011funu kim iddia edebilir? Enflasyon, deval\u00fcasyon, vergi vb. adlar alt\u0131nda halk, kendi cebindeki paralar\u0131 soydurmak, baz\u0131lar\u0131na hortumlatmak i\u00e7in mi se\u00e7mektedir se\u00e7tiklerini? Halk yarg\u0131lan\u0131rken, halk\u0131n vekillerinin yapt\u0131klar\u0131 niye yanlar\u0131na k\u00e2r kalmaktad\u0131r? Ka\u00e7 parlamenter bug\u00fcne kadar su\u00e7lanabilmi\u015f ve ka\u00e7 tanesi cezas\u0131n\u0131 \u00e7ekmi\u015ftir? Partilerin ba\u015f\u0131nda kapat\u0131lma korkusu Demokles\u2019in k\u0131l\u0131c\u0131 gibi durur; her on y\u0131lda bir darbeler \u00e2det oldu\u011fu i\u00e7in, buna sebep olmamak, fincanc\u0131 kat\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00fcrk\u00fctmemek gerekmektedir. Demokratik d\u00fczenin vazge\u00e7ilemez unsurlar\u0131 olan partiler, kendi i\u00e7lerinde sahi ne kadar demokrasiye uygun davran\u0131yorlar? Lidere ra\u011fmen farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f bildirilebilir, o istemeden birisi onun partisinden aday olabilir mi dersiniz?\u00a0Demokrasi, s\u00f6z\u00fcm ona m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 taraf\u0131ndan kutsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r, bat\u0131l\u0131 cad\u0131 mankene ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takt\u0131r\u0131l\u0131r: \u201cHalk\u0131n ir\u00e2desi Hakk\u0131n ir\u00e2desidir.\u201d\u00a0 \u201cHalka hizmet, Hakka hizmettir.\u201d \u201c\u0130sl\u00e2m, demokrasinin ta kendisidir...\u201d\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Konuyu \u00f6zetlemek gerekirse; Her y\u00f6n\u00fcyle kendisine has bir muhtev\u00e2ya sahip olan \u0130sl\u00e2m Dininin, esas gayesini te\u015fkil eden \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a has k\u0131lma\u201dy\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in, di\u011fer bir ifade ile \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in kendine has bir yol ve yordam\u0131n\u0131n olaca\u011f\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a bilinen hususlardand\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in yap\u0131lacak her bir do\u011fru eylem, hatta zihinsel fa\u00e2liyetler bile birer s\u00e2lih ameldir. Yani bu maksatla yap\u0131lacak i\u015flerimizin kabul edilebilmesi i\u00e7in, bir ameli, s\u00e2lih k\u0131lan \u00f6zellikler \u015funlard\u0131r:1) Yap\u0131lacak amel ile birlikte sahih bir ak\u00eedenin bulunmas\u0131,2) Yap\u0131lacak amelin ihl\u00e2sla, yani yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131 g\u00f6zetilerek yap\u0131lmas\u0131,3) Bu amelin, \u015feriatin o amel i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131, yani Kitaba ve S\u00fcnnete uygun olmas\u0131 (ittib\u00e2). Dolay\u0131s\u0131yla \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in izlenecek yolun, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n kendi b\u00fcnyesinden al\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131, yahut en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklam\u0131\u015f oldu\u011fu g\u00e2ye ve maksatlara g\u00f6t\u00fcren bir yol olmamas\u0131 gerekmektedir. Buna ba\u011fl\u0131 olarak, \u015funu rahatl\u0131kla s\u00f6yleyebiliriz: Demokrasi, esas itibar\u0131yla, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul etmeyip bu hakk\u0131 kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak halkta ya da millette g\u00f6ren bir rejimin ad\u0131d\u0131r. Demokratik y\u00f6ntemler de bu amac\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in ortaya konulmu\u015f yollard\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bir kimse, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lmak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma ib\u00e2detini \u00eefa ederken, hi\u00e7bir y\u00f6n\u00fcyle \u0130sl\u00e2m\u2019la ba\u011fda\u015fmayan bu y\u00f6ntemleri, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lman\u0131n v\u00e2s\u0131tas\u0131 olarak kullanamaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir durumda en az\u0131ndan s\u00e2lih amelde aranan \u201cittib\u00e2\u201d \u015fart\u0131 bulunmayacakt\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir amel, en az\u0131ndan red edilmi\u015f olacakt\u0131r.Kald\u0131 ki, her bir sistemin y\u00f6ntemi de ancak kendi tabiat\u0131na uygundur. Ama\u00e7 ile y\u00f6ntem aras\u0131ndaki tabiat farl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 birtak\u0131m sonu\u00e7lara ula\u015ft\u0131ramayaca\u011f\u0131 da hem mant\u0131k\u00ee bir ger\u00e7ektir; hem de art\u0131k gerek \u0130sl\u00e2m \u00e2leminde ve gerekse co\u011frafyam\u0131zda ya\u015fanan deneyimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduracak olursak, v\u00e2k\u0131a daha a\u00e7\u0131k ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Laiklik ise; en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n devlet ve toplum hayat\u0131na dair h\u00fck\u00fcmlerini red ve iptale d\u00e2vet etti\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman a\u00e7\u0131s\u0131ndan kabul edilmesi imk\u00e2ns\u0131z bir siyasal yakla\u015f\u0131md\u0131r.Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmleri ve \u00f6ncelikle de Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini (hangi \u00e7er\u00e7evede olursa olsun) red etmek de, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131nda b\u00fct\u00fcn sistemlerin ortak y\u00f6n\u00fcn\u00fc te\u015fkil eder. Dolay\u0131s\u0131yla h\u00e2kimiyeti b\u00fct\u00fcn kapsam ve boyutlar\u0131yla Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak g\u00f6rmeyen bir sistem ve din de, m\u00fcsl\u00fcman taraf\u0131ndan red edilmeye mahk\u00fbmdur. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcm ve h\u00e2kimiyetini k\u0131smen ya da tamamen red eden sistemlerin, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re ba\u015fka bir \u015fekilde de\u011ferlendirilmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 gibi; m\u00fcsl\u00fcman\u0131n da bunlar\u0131 red etmekten ba\u015fka bir tav\u0131r tak\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 beklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.M\u00fcsl\u00fcmanlar Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni ger\u00e7ek m\u00e2hiyetiyle kavray\u0131p k\u00fcll\u00ee ve c\u00fcz\u2019\u00ee hi\u00e7bir alanda \u0130sl\u00e2m\u2019dan ba\u015fka herhangi bir sisteme ihtiya\u00e7 duymay\u0131p yaln\u0131zca Rablerinin dini ile yetinerek, sadece o dinin g\u00f6sterdi\u011fi do\u011frultuda, g\u00f6sterdi\u011fi hedefe do\u011fru ilerleyecek olurlarsa, hem kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u0131slah edip birbirleriyle ili\u015fkilerini d\u00fczeltecek, hem de Rableriyle aralar\u0131n\u0131 d\u00fczelterek O\u2019nun rahmet ve in\u00e2yetine mazhar olacaklard\u0131r: \u201cU\u011frumuzda cihad edenleri, elbette Biz Onlar\u0131, yollar\u0131m\u0131za iletiriz. Muhakkak ki Allah, ihs\u00e2n edenlerle beraberdir.\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 69)\u00a0\u00a0\u00a0Konuyla \u0130lgili Geni\u015f Bilgi Al\u0131nabilecek KaynaklarKur\u2019an\u2019da Siyas\u00ee Kavramlar, Vecdi Aky\u00fcz, Kitabevi Y. s. 41-62Kur\u2019an\u2019da Temel Kavramlar, Ali \u00dcnal, K\u0131rkambar Y. s. 164-171Kur\u2019am\u2019\u0131n Temel Kavramlar\u0131, H\u00fcseyin K. Ece, Beyan Y. s. 279-281Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimo\u011flu, \u0130nk\u0131lab Y. s. 188-191Fikr\u00ee Tevhide Do\u011fru, Halil Atalay, Ribat Ne\u015friyat, s. 11-23\u015e\u00e2mil \u0130sl\u00e2m Ansiklopedisi, c. 2, s. 298-301; c. 3; 33; c. 6, s. 29-30Kur\u2019an Ansiklopedisi, S\u00fcleyman Ate\u015f, KUBA Y. c. 7, s. 236-245; c. 9, s. 5-38\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y. s. 149-156Nurdan C\u00fcmleler, Al\u00e2addin Ba\u015far, Zafer Y. c. 1, s. 68-72Dinde \u00d6l\u00e7\u00fcl\u00fc Olmak, Abdurrahman b. El-Luveyh\u0131k, Kay\u0131han Y. s. 260-278\u0130nanmak ve Ya\u015famak, Erc\u00fcmend \u00d6zkan, Anlam Y. c. 2, s. 187-196Kur\u2019an\u2019da \u0130nsan Psikolojisi, Hayati Ayd\u0131n, Tima\u015f Y. s. 203-207\u0130man ve Tav\u0131r, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u015eafak Y.\u0130sl\u00e2m Devlet Yap\u0131s\u0131, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130\u015faret\/Bunuc Y.\u0130sl\u00e2m'da Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcnce ve \u0130dare, Harun Han \u015eirvani, Nur Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n \u00d6n\u00fcndeki Engeller, Abdurrahman \u00c7obano\u011flu, \u0130htar Y.C\u00e2hiliyenin H\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc \u0130stiyorlar? Ziy\u00e2eddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, Ziya\u00fcddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00fckm\u00fcllah, Heyet, Hil\u00e2l Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, \u00c2yetullah e\u015f-\u015eiran, \u0130htar Y.\u0130nan\u00e7 Sorunlar\u0131, Hudaybi, \u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y.\u0130sl\u00e2m \u015eeriat\u0131, Abd\u00fclkadir Udeh, Nur Y.\u0130sl\u00e2m ve Siyasi Durumumuz, Abd\u00fclkadir Udeh, P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m Siyasi D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Siyasi Yorumu, Ebu\u2019l-Hasan Ali Nedvi, Akabe Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.Devlet ve Devrim, M\u00fcnir \u015eefik, D\u00fcnya Y.Modern \u00c7a\u011fda \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Politik Sistemi, Lokman Tayyib, \u0130lke Y.\u00a0\u00a0Anayasa ve Demokrasi, Abdurrahman Dilipak, Emre Y.Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, M. Be\u015fir Eryarsoy, Buruc Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, Mevdudi, Hilal Y.Gelin Bu D\u00fcnyay\u0131 De\u011fi\u015ftirelim, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn\/\u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m \u0130nk\u0131l\u00e2b\u0131n\u0131n S\u00fcreci, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.37- \u0130sl\u00e2m Nizam\u0131, Mevdudi, Hilal Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da Siyasi Sistem, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re D\u00f6rt Terim, Mevdudi, Beyan Y.\u0130sl\u00e2m Kapitalizm \u00c7at\u0131\u015fmas\u0131, Seyyid Kutub, Bir\/Arslan Y.Yoldaki \u0130\u015faretler, Seyyid Kutub, Fecr\/D\u00fcnya\/\u00d6zg\u00fcn\/P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n D\u00fcnya G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, Seyyid Kutub, Arslan Y.\u0130sl\u00e2m Toplumuna Do\u011fru, Seyyid Kutub, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0\u00a0\u00a0Ya\u015fas\u0131n \u015eeriat, Abdurrahman Dilipak, G\u00f6r\u00fc\u015f\/Risale Y.\u0130sl\u00e2m \u2013 Laiklik, Yusuf Kardavi, Denge Y.\u0130sl\u00e2m, Laiklik ve Kenan Evren, N. Y\u00fccel Mutlu, Rehber Y.\u0130sl\u00e2m ve Laisizm, Nakib Attas, P\u0131nar Y.Laik D\u00fczende \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 Ya\u015famak, 1-2, Hayreddin Karaman, \u0130z Y.Laiklik Yarg\u0131lan\u0131yor, Rauf Pehlivan, Gonca Y.Laik Vah\u015fet, Faruk K\u00f6se, Mektup Y.Laiklik \u00c7\u0131kmaz\u0131, Ahmed Ta\u015fgetiren, Erkam Y.Laiklik Devrini Kapam\u0131\u015ft\u0131r, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.\u0130sl\u00e2m A\u00e7\u0131s\u0131ndan Laiklik, Muhammed \u0130sl\u00e2mo\u011flu (Sadreddin Y\u00fcksel), \u00d6zel Y.Laikli\u011fin Neresindeyiz? Saf\u00e2 M\u00fcrsel, Yeni Asya Y.Laik Demokratik Cumhuriyet \u0130lkelerine Ba\u011fl\u0131 Kalaca\u011f\u0131ma, Abdurrahman Dilipak, Risale Y.Laisizm, Abdurrahman Dilipak, Beyan Y.Din ve Laiklik, Ali Fuad Ba\u015fgil, Ya\u011fmur Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik \u0130deolojisi, Ahmet Parlak\u0131\u015f\u0131k, Objektif Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik ve Fikir \u00d6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc, Fehmi Koru, Beyan Y.M\u00fcsl\u00fcman Laik Olamaz, Ali Kemal Saran, \u015eelale Y.Sosyalizm Bitti Laiklik Al\u0131r m\u0131yd\u0131n\u0131z? Yavuz Bahad\u0131ro\u011flu, Nesil Bas\u0131m Y.Osmanl\u0131 ve Safev\u00eelerde Din-Devlet \u0130li\u015fkisi, Vecih Kevseran\u00ee, Denge Y.\u00a0\u00a0Meden\u00ee Vah\u015fet, H\u00fcsn\u00fc Akta\u015f, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00c7a\u011fda\u015f Truva At\u0131 Demokrasi, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.Demokrasi Risalesi, Ya\u015far Kaplan, Tima\u015f Y.Alaturka Demokrasi ve Alaturka Laiklik, \u0130hsan S\u00fcreyya S\u0131rma, Beyan Y.Demokrasi ve Totalitarizm,\u00a0 Raymond Aron, K\u00fclt\u00fcr Bakanl\u0131\u011f\u0131 Y.\u00a0\u00a0\u0130zmlerin \u00c7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Y\u00fckseli\u015fi, M. Emin Gerger, \u015eelale Y.\u0130sl\u00e2m I\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hareketler ve \u0130deolojiler, Fethi Yeken, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0De\u011fi\u015fim S\u00fcrecinde \u0130sl\u00e2m, J. Esposito, J. Donohue, \u0130nsan Y.\u00a0C\u00e2hiliye D\u00fczeninin Ruh Haritas\u0131, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u0130lahlar Rejiminin Anatomisi, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.L\u00e2 1-2, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Partinin H\u00fckm\u00fc, Muhammed Fatih, Tevhid\u00ee \u00c7ekirdek Y.Siyasal Kat\u0131l\u0131m, Z\u00fcbeyir Yetik, Fikir Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da \u0130m\u00e2met ve Hil\u00e2fet, Hasan G\u00fcm\u00fc\u015fo\u011flu, Kay\u0131han Y.Hil\u00e2fet: Modern Arap D\u00fc\u015f\u00fcncesinin Ele\u015ftirisi,\u00a0 Fehmi \u015einnavi, \u0130nsan Y.Halifesiz G\u00fcnler, Hakan Albayrak, Denge Y.Hil\u00e2fet ve \u015eeh\u00e2det, Muhammed B\u00e2k\u0131r es-Sadr, Objektif Y.Hil\u00e2fet ve Halifesiz M\u00fcsl\u00fcmanlar, Sad\u0131k Albayrak, Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fet Nas\u0131l Y\u0131k\u0131ld\u0131? Abd\u00fclkadim Zellum, Hizb\u00fc\u2019t-Tahrir Y.Hil\u00e2fet ve Kemalizm, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u00c2lem Y\/Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fetin \u0130lg\u00e2s\u0131n\u0131n Arkaplan\u0131, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u0130nsan Y.Hil\u00e2fet-i \u0130sl\u00e2miyye ve T.B.M. Meclisi, \u0130smail \u015e\u00fckr\u00fc, Bedir Y.Hil\u00e2fet (Ge\u00e7mi\u015fi ve Gelece\u011fi ile), Kadir M\u0131s\u0131ro\u011flu, Sebil Y.Hil\u00e2fet ve Saltanat, Mevdudi, Hil\u00e2l Y.Hil\u00e2fetin Saltanata D\u00f6n\u00fc\u015fmesi, Vecdi Aky\u00fcz, Derg\u00e2h Y.Hil\u00e2fet Hareketleri, Mim Kemal \u00d6ke, T. Diyanet Vakf\u0131 Y.Hil\u00e2fetin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 S\u00fcrecinde Cumhuriyetin \u0130lan\u0131,\u00a0 1-2, Murat \u00c7ulcu, Kasta\u015f Y.Halifeli\u011fin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 ve Laiklik, Se\u00e7il Akg\u00fcn, Turhan Kitabevi Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.Devlet ve Din, \u00c7etin \u00d6zek, Ada Y.Ceza Hukuku ve Demokratik D\u00fczenin Korunmas\u0131nda Laiklik \u0130lkesi, \u00c7etin \u00d6zek, 1978, \u0130stanbulT\u00fcrk Hukukunda Laikli\u011fi Koruyucu Ceza H\u00fck\u00fcmleri, \u00c7etin \u00d6zek, 1961, \u0130stanbul\" \/>\n<meta name=\"robots\" content=\"index, follow, max-snippet:-1, max-image-preview:large, max-video-preview:-1\" \/>\n<link rel=\"canonical\" href=\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/\" \/>\n<meta property=\"og:locale\" content=\"tr_TR\" \/>\n<meta property=\"og:type\" content=\"article\" \/>\n<meta property=\"og:title\" content=\"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM - HAK\u0130M\u0130YET Nedir? • Ebrar Medya\" \/>\n<meta property=\"og:description\" content=\"B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET\u00a0H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 "H\u00fckm" kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:\u00a0\u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem'dir.S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla "hukm"\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.\u00a0Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.\u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 51)Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:\u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah'a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d (\u0130bn Kesir, III\/490)Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah'a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah'a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur'an'da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r. \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:\u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah'a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah'a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.[1]\u00a0[1] Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyetKur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:a) H\u00e2kimiyet\/egemenlik anlam\u0131nda h\u00fck\u00fcm: H\u00fck\u00fcm; h\u00e2kim olma, h\u00e2kimiyet-egemenlik sahibi olmak anlam\u0131na gelir. H\u00e2kimiyet ise, h\u00fck\u00fcm sahibi olmak, en g\u00fc\u00e7l\u00fc olmak manas\u0131na kullan\u0131l\u0131r. \u201cH\u00fck\u00fcm ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretti.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40) \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi. Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc b\u00fct\u00fcn evrende ge\u00e7erlidir. O, emrini yani h\u00fckm\u00fcn\u00fc evrende ve insan hayat\u0131nda, hatta k\u0131y\u00e2metten sonra diledi\u011fi gibi yerine getirir. \u201cO hi\u00e7 kimseyi h\u00fckm\u00fcne ortak yapmaz.\u201d (18\/Kehf, 26)b) Allah\u2019\u0131n verdi\u011fi karar anlam\u0131nda (13\/Ra\u2019d, 41),c) Allah\u2019\u0131n koydu\u011fu kurallar, prensipler ve bunlara uyman\u0131n gereklili\u011fi anlam\u0131nda (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47),d) K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde Allah'\u0131n insanlar\u0131 hesaba \u00e7ekip onlar hakk\u0131nda karar vermesi anlam\u0131nda (2\/Bakara, 113; 4\/Nis\u00e2, 141).e) Mahkeme karar\u0131 anlam\u0131nda (21\/Enbiy\u00e2,\u00a0 78).Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47)."...Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir." (2\/Bakara, 113)\u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi...\u201d (2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u201cEy iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah'a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah'a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d (4\/Nis\u00e2, 59)\u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar. Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d (4\/Nis\u00e2, 60)\u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d (4\/Nis\u00e2, 61)\u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d (4\/Nis\u00e2, 65)\u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d (4\/Nis\u00e2, 105)\u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d (5\/M\u00e2ide, 42)\u201c...\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 44)\u201c...Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 45, 47)\u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 48)\u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d (5\/M\u00e2ide, 49)\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)\u201c...H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 57)\u201c...Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 62)\u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 114)\u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (10\/Y\u00fbnus, 109)\u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)\u201c...H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 67)\u201c...Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez...\u201d (13\/Ra\u2019d, 11)\u201c...Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez.\u201d (18\/Kehf, 26)\u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah'a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 47-52)\u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d (28\/Kasas, 70)\u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 4)\u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36)\u201c...\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d (38\/S\u00e2d, 26)\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)\u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (45\/C\u00e2siye, 21)\u201c...Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d (60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)\u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz?\u201d (68\/Kalem, 36)\u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d (95\/T\u00een, 8)\u201c...Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d (2\/Bakara, 85)H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131rHukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.\u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0\u00a0[1] Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:\u00a0Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.\u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0[1] \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah'a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet...\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.\u00a0Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:\u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? (28\/Kasas, 71-72)b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:\u00a0B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.\u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir...\u201d (22\/Hacc, 55-56)\u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah'a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d (40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)\u00a0c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:\u00a0Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d (7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d (5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah'a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:\u00a0Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:\u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40).Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah'a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah'a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:\u00a0Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca\u00a0\u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:a) H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, egemenler il\u00e2hl\u0131k ve rabl\u0131k konumunda, egemenlik alt\u0131nda bulunanlar kulluk konumunda olurlar. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, h\u0131ristiyan ve yah\u00fbdi din adamlar\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n dinini de\u011fi\u015ftirip O\u2019nun h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcm koymalar\u0131n\u0131n kabul edilmesini, onlar\u0131 \u201crab olarak\u201d tan\u0131mak \u015feklinde de\u011ferlendirirken (9\/Tevbe, 31); Hz. Peygamber (s.a.s.) de bu durumun, din adamlar\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak hel\u00e2l ve haram k\u0131lmalar\u0131n\u0131n kabul edilmesi s\u00fbretiyle ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (Tirmiz\u00ee, Tefs\u00eer (9. S\u00fbre), 10). Nitekim Hz. M\u00fbs\u00e2 (a.s.) da Firavun\u2019un \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131n\u0131 egemenli\u011fi alt\u0131nda tutmas\u0131n\u0131, onlar\u0131 \u201ckul edinmek\u201d olarak nitelendirmi\u015ftir (26\/\u015e\u00fbr\u00e2, 22).b) Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcyle h\u00fckmetmeyenler, egemenlikleri \u00e7e\u015fitli gruplara b\u00f6ler; onlar\u0131 zaafa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr; yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131kart\u0131r, bozgunculuk yaparlar.\u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d (28\/Kasas, 4).c) C\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmeden t\u00e2\u011futlar; egemenlikleri alt\u0131nda bulunan kimselerin olaylar\u0131 sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u015fekilde de\u011ferlendirmelerine imk\u00e2n b\u0131rakmayacak \u015fartlar olu\u015ftururlar; ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri k\u00fclt\u00fcr yap\u0131s\u0131 ve e\u011fitim ortam\u0131 ile insanlar\u0131 sa\u011flam ve ger\u00e7ek\u00e7i yarg\u0131larda bulunmak imk\u00e2n\u0131ndan mahrum b\u0131rak\u0131rlar:\u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d (43\/Zuhruf, 54)d) Alah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini, dolay\u0131s\u0131yla ul\u00fbhiyet ve rub\u00fbbiyetini reddedenler; egemenliklerini kaybetmek korkusuyla ger\u00e7eklerin anla\u015f\u0131lmamas\u0131, ul\u00fbhiyetlerinin sahteli\u011finin ortaya \u00e7\u0131kmamas\u0131 i\u00e7in \u00f6zel \u00e7aba harcarlar:\u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d (28\/Kasas, 38)Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:\u00a0\u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:Allah, her \u015feyi yaratan, var eden, her bir varl\u0131\u011f\u0131n var olmas\u0131n\u0131 takdir eden, e\u015fyay\u0131 ve e\u015fyalar aras\u0131 ili\u015fkileri d\u00fczenleyen, bu il\u00eeh\u00ee nizam\/d\u00fczen i\u00e7erisinde bu ili\u015fkilerin devam\u0131n\u0131 sa\u011flayand\u0131r.\u0130nsan da Allah\u2019\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 bir varl\u0131kt\u0131r. E\u015fref-i mahluktur. M\u00fckellefiyeti ve halifelik makam\u0131na getirilmi\u015f olmas\u0131, onun di\u011fer varl\u0131klardan farkl\u0131 yan\u0131n\u0131, yerine g\u00f6re \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ortaya koymaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131 halifelik makam\u0131nda ve birtak\u0131m m\u00fckellefiyetlerle s\u0131nayan Y\u00fcce Allah, insandan emir ve h\u00fck\u00fcmlerine, k\u0131sacas\u0131 \u015feriatine uygun olarak ya\u015famas\u0131n\u0131 istemi\u015f, kendisinden ba\u015fka varl\u0131klar\u0131, gerek yarat\u0131c\u0131l\u0131k, gerek emir, kanun ve h\u00fck\u00fcm koyma y\u00f6nleriyle kendisine e\u015f tutmamas\u0131n\u0131, yani \u015firk ko\u015fmamas\u0131n\u0131 \u00f6zellikle emretmi\u015ftir. Yani, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri dururken ba\u015fka h\u00fck\u00fcmleri kabul etmek, ya da herhangi bir h\u00fckm\u00fc Allah\u2019\u0131n dininin alternatifi olarak g\u00f6rmek, Allah'a \u015firk ko\u015fma \u015fekillerindendir.\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re Allah, m\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesidir. Onlar\u0131n y\u00e2r ve yard\u0131mc\u0131s\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Allah, m\u00fc\u2019minleri d\u00fcnyada ba\u015f\u0131bo\u015f ve herhangi bir hususta kendi hallerine terk etmez, kendisinden ba\u015fkalar\u0131na da muhta\u00e7 etmez. Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bizleri hayat\u0131m\u0131z\u0131n herhangi bir alan\u0131 i\u00e7in h\u00fck\u00fcm ve \u015feriat koymak zorunda b\u0131rakmam\u0131\u015f olmas\u0131 da, Allah\u2019\u0131n m\u00fc\u2019minleri vel\u00ee edinmi\u015f olmas\u0131n\u0131n ayr\u0131 bir g\u00f6stergesidir. M\u00fc\u2019minler de bu geni\u015f \u00e7er\u00e7evesiyle Allah\u2019tan ve Allah\u2019\u0131n vel\u00ee edinilmelerini emretti\u011fi kimselerden ba\u015fkas\u0131n\u0131 vel\u00ee edinemezler. M\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesi, ancak Allah\u2019t\u0131r, Ras\u00fbl\u00fcd\u00fcr ve samimi m\u00fc\u2019minlerdir (5\/M\u00e2ide, 55).[1]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107Allah'\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:\u00a0"\u015eeriat", Kur'an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur'an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah'\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]\u00a0[1] Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88Laiklik ve H\u00e2kimiyetD\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din... (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.\u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.\u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda... da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.\u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din'i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah'a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah'a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d (36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2det etmekle\u201d (98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d (5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden... dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah'a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d (2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah'a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.\u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131...\u201d (9\/Tevbe, 31).Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d (Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.\u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz...\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:Laiklik, geni\u015f ve basit tan\u0131m\u0131 ile, dinin siyasal hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131na itilmesi, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletin siyasal hayat\u0131nda din ad\u0131na etkin olmalar\u0131n\u0131n engellenmesi diye ifade edilecek olursa, pe\u015finen \u015funu hat\u0131rlatmam\u0131z gerekmektedir: Evvel\u00e2 \u0130sl\u00e2m\u2019da bat\u0131da bilinen \u015fekliyle bir \u201cdin adamlar\u0131\u201d s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f\u0131n din ad\u0131na siyasal etkinliklerde bulunmalar\u0131ndan ve devletin siyasetinde aktif bir rol oynamalar\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f yok ki, bu s\u0131n\u0131f\u0131n icr\u00e2 edece\u011fi fonksiyon kabul veya redde konu olsun.\u0130sl\u00e2m inanc\u0131na g\u00f6re Allah her \u015feyi yaratand\u0131r. O, her \u015feyi bilendir. \u0130nsan\u0131 yaratan oldu\u011fu gibi, her as\u0131rda, nelere muhta\u00e7 oldu\u011funu, d\u00fcnya ve \u00e2hirette mutlu olmas\u0131n\u0131n nelere ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu tam ve en k\u00e2mil anlam\u0131yla O bilir. Dolay\u0131s\u0131yla O\u2019nun insanlar\u0131n d\u00fcnya ve \u00e2hiret mutlulu\u011funun elde edebilmeleri i\u00e7in teklif etti\u011fi d\u00fczen olan \u0130sl\u00e2m\u2019da, d\u00fcnya ve \u00e2hirette her bak\u0131mdan huzurlu olabilmeleri i\u00e7in insanlar\u0131n gerek duyabilecekleri her \u015fey vard\u0131r. Bug\u00fcn i\u00e7in gerek duymad\u0131klar\u0131 fakat zamanla ihtiya\u00e7 hissedecekleri \u015feyler de, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bilinse de bilinmese de, ellerinde bulunan Kur\u2019an ve S\u00fcnnette yeteri kadar\u0131yla mevcuttur. K\u0131y\u00e2mete kadar gelecek b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in de durum, aynen b\u00f6yledir. Di\u011fer taraftan, Kur\u2019an\u2019\u0131n i\u00e7eri\u011fine geli\u015fig\u00fczel dahi olsa bir g\u00f6z at\u0131lacak olursa, g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ib\u00e2det ve \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgilendi\u011fi kadar, d\u00fcnyadaki ili\u015fkileriyle de ilgilenmi\u015ftir. Hatta d\u00fcnyev\u00ee ili\u015fki olarak de\u011ferlendirilen bir\u00e7ok alana dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131, din\u00ee ya da uhrev\u00ee ya da vicdan\u00ee olmakla nitelendirilen ili\u015fkilere k\u0131yasla daha etrafl\u0131d\u0131r.Elbette \u0130sl\u00e2m, bu h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda laik bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn etkisi ile ayr\u0131m yapmaz, d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi; din i\u015fi, devlet i\u015fi gibi ay\u0131rmalar\u0131 kabul etmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, bunlar\u0131n hepsinin\u00a0 ayn\u0131 \u015fekilde ve hepsine ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ayn\u0131 \u00f6nemi vermelerini ve ayn\u0131 gayreti g\u00f6stermelerini istemi\u015f ve hepsini birlikte uygulamaya ge\u00e7irmelerini emretmi\u015ftir. O y\u00fczden \u0130sl\u00e2m\u2019da d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi yoktur. Her \u015fey ib\u00e2det ve cihadd\u0131r; ya Allah'a ya da t\u00e2\u011futa kulluk. Siy\u00e2seti ib\u00e2det, ib\u00e2deti siy\u00e2set olan bir dindir \u0130sl\u00e2m. Dini devletten ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda devlet dinsiz; devleti dinden ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda din, devletsiz ve g\u00fc\u00e7s\u00fcz olur. Dinle devlet, etle kemik gibidir. Devlet, v\u00fccut ise, din de o v\u00fccudun can\u0131d\u0131r, ruhudur. Bu ikisini birbirinden ay\u0131rmak, insan\u0131\/insanl\u0131\u011f\u0131 katletmektir, cin\u00e2yettir.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de, mesel\u00e2 miras h\u00fck\u00fcmlerine, evlenme ve bo\u015fanmalara, al\u0131\u015fveri\u015fe ve di\u011fer akidlere, sava\u015fa, su\u00e7 ve cezalara dair a\u00e7\u0131klamalar, s\u00f6zgelimi namaza ve hacca dair a\u00e7\u0131klamalara g\u00f6re daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131d\u0131r. Ama hepsine ri\u00e2yet etme gere\u011fi, ayn\u0131 titizlik ve t\u00e2vizsizlikle vurgulanmaktad\u0131r. Kur\u2019an\u2019\u0131n en az\u0131ndan bir defa, ba\u015f\u0131ndan sonuna kadar cidd\u00ee bir \u015fekilde anlam\u0131yla birlikte okunmas\u0131, bu s\u00f6z\u00fcn isbat\u0131 i\u00e7in yeterlidir. Durum bu iken, Kur\u2019an\u2019\u0131n \u201cDinde zorlama yoktur\u201d ilkesi ile, \u201cSen onlar \u00fczerinde bir zorba de\u011filsin\u201d gibi buyruklar\u0131n\u0131n \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n da laikli\u011fi kabul etti\u011fine delil olarak g\u00f6sterilmesinin, gaflet de\u011filse, ancak ih\u00e2netle izah\u0131 s\u00f6zkonusudur. Saf\u00e7a, riy\u00e2k\u00e2rca veya baz\u0131lar\u0131n\u0131n m\u00fcn\u00e2f\u0131k\u00e7a niyetlerle bu t\u00fcr delillendirmelere kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n ilm\u00ee de\u011ferinden s\u00f6z edilemez.Laiklik, Yasama G\u00fcc\u00fcn\u00fcn B\u00f6l\u00fcnmesidir:\u00a0E\u011fer \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131, b\u00fct\u00fcn muhtev\u00e2s\u0131yla temsil eden bir terim ile ifade etmek istersek, hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bunun i\u00e7in en uygun terim \u201cTevhid\u201ddir. Tevhid de, yaln\u0131zca yarat\u0131c\u0131 olarak Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bilinmesinden ib\u00e2ret de\u011fildir. Ayn\u0131 zamanda, mutlak h\u00e2kim ve mutlak kanun koyucu, mutlak m\u00fcdebbir olarak da Allah\u2019\u0131n bir ve tek kabul edilmesidir. O\u2019na hi\u00e7bir \u015fekilde denk, e\u015f ve ortak ko\u015fulmamas\u0131d\u0131r. Laiklik ise, Allah\u2019\u0131n d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 ilgilendirdi\u011fi kabul edilen ve \u201csiyaset\u201d ya da \u201cdevlet i\u015fleri\u201d diye ifade edilen alana herhangi bir \u015fekilde m\u00fcd\u00e2hale etmesine imk\u00e2n tan\u0131nmamas\u0131d\u0131r. Yani din adamlar\u0131 \u015fahs\u0131nda, dinin sosyal, siyasal, ekonomik, hukuksal ve hatta ahl\u00e2k\u00ee alanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcnden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Hatta bu kadarla da kal\u0131nmayarak, hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, k\u00e2inat yorumu, de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, estetik ve fikr\u00ee alanlarda, e\u011fitim ve k\u00fclt\u00fcrel alanlarda da bu yakla\u015f\u0131m kendisini hissettirir. \u0130ster istemez, fark\u0131nda olunarak veya olunmayarak bu yakla\u015f\u0131m, din\u00ee de\u011fer, prensip ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 alan d\u0131\u015f\u0131na iter, uzakla\u015ft\u0131r\u0131r. Sonunda \u00f6yle bir durum ortaya \u00e7\u0131kar ki, dinin herhangi bir alanda, hatta vicdan plan\u0131nda bile var olup olmad\u0131\u011f\u0131 dahi tart\u0131\u015f\u0131lacak bir konu haline gelir. Durum bu noktaya varsa da, varmasa da; \u0130sl\u00e2m, hayat\u0131n az yada \u00e7ok, dar ya da geni\u015f herhangi bir alan\u0131nda, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcmlerin konulmas\u0131n\u0131 onaylamaz. B\u00f6yle bir eylemi \u201c\u015firk ko\u015fmak\u201dla e\u015f bir tutum olarak de\u011ferlendirir:\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 vard\u0131r?\u201d \u00a0(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, te\u015fr\u00ee alanlar\u0131n\u0131n, ya da h\u00fck\u00fcm ve de\u011fer belirleme alanlar\u0131n\u0131n laik anlay\u0131\u015fa g\u00f6re a\u00e7\u0131k\u00e7a ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve birbirlerinden kesinlikle ayr\u0131lmalar\u0131, dinin devlet y\u00f6netiminden t\u00fcm\u00fcyle uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, laiklik i\u00e7in ne kadar vazge\u00e7ilemez ve sorunlu bir ilke ise; \u0130sl\u00e2m a\u00e7\u0131s\u0131ndan da b\u00f6yle bir ayr\u0131m, en dar s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalsa dahi, Kur\u2019an\u2019\u0131n kabul edebilece\u011fi, benimseyebilece\u011fi bir yakla\u015f\u0131m de\u011fildir. Laiklik, \u00e7ok tanr\u0131l\u0131 olmak demektir. C\u00e2mideki il\u00e2h\u0131n ba\u015fka; sokaktaki, mahkemedeki, meclisteki... il\u00e2h\u0131n ba\u015fka oldu\u011fu bir d\u00fczendir. \u0130sl\u00e2m, ne kadar Tevhidi esas almakta ise; laiklik de o derece \u015firki esas al\u0131r. Tevhid ve \u015firkin bir arada bulunup bar\u0131nmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, her alanda yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2dete d\u00e2vet eder ve bunu esas al\u0131rken; laiklik de di\u011fer t\u00fcm be\u015fer\u00ee d\u00fczenler gibi, \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. \u015eeytan\u0131n insanlar\u0131 b\u00f6lmeyi, darmada\u011f\u0131n etmeyi esas alan ve dosdo\u011fru yol olan s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem d\u0131\u015f\u0131nda kalan yollar\u0131ndan bir yoldur.\u201cVe (de ki:) \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153)M\u00fcsl\u00fcman her \u015feyiyle, her \u015feyini Allah\u2019\u0131n emretti\u011fi \u015fekilde ve Allah i\u00e7in yapan ve d\u00fczenleyendir.\u201cDe ki: Benim namaz\u0131m (hacc\u0131m, kurban\u0131m) ve di\u011fer ib\u00e2detlerim, hayat\u0131m ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm, \u00e2lemlerin Rabbi Allah i\u00e7indir. O\u2019nun orta\u011f\u0131 yoktur. Ben, bununla emrolundum ve ben m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ilkiyim.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 162-163)[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 22-47\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasi ve H\u00e2kimiyetDemokrasi, bilindi\u011fi gibi bat\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc olan bir sistemdir. Bat\u0131 medeniyetinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi, insan\u0131n kendini ilahla\u015ft\u0131rarak, tanr\u0131ya ba\u015fkald\u0131r\u0131, nefse, hev\u00e2ya ve \u015feytana t\u00e2bi olmakt\u0131r. Demokrasi anlay\u0131\u015f\u0131nda da bu \u00f6zelli\u011fi g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n nizam\u0131n\u0131 kabul etmeyip, y\u00f6netimde insanlar\u0131n h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 ve Allah'\u0131n indirdi\u011fini b\u0131rak\u0131p kendi h\u00fck\u00fcmleriyle kendilerini y\u00f6netmek istemeleridir. Bunu demokratlar\u0131n ifadeleriyle (daha do\u011frusu, hal dilleriyle) s\u00f6yleyecek olursak: \u201cSen kim oluyorsun ey tanr\u0131! Biz kendi hayat\u0131m\u0131z\u0131 kendimiz d\u00fczenleyebiliriz. Kendimiz d\u00fczenlemek i\u00e7in y\u00f6ntemler buluyor ve uyguluyoruz\u201d demekteler; dilleriyle veya tav\u0131rlar\u0131yla. -Basite indirgeyecek olursak- demokratik s\u00f6ylemin i\u00e7eri\u011fi ve anlam\u0131 i\u015fte budur. Haliyle, ba\u015fka bir b\u00e2t\u0131l g\u00e2ye i\u00e7in, insan\u0131\/halk\u0131 putla\u015ft\u0131rma amac\u0131yla b\u00e2t\u0131l tanr\u0131lara ba\u015fkald\u0131r\u0131l\u0131nca, hak il\u00e2h olan Allah Te\u00e2l\u00e2\u2019ya da ba\u015fkald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f oluyor. \u201cHev\u00e2s\u0131n\u0131 il\u00e2h edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Onun koruyucusu (bek\u00e7isi, vekili) sen mi olacaks\u0131n?\u201d (25\/Furkan, 43) \u0130ster \u201ch\u00fcmanizm\u201d ad\u0131yla, ister \u201cdemokrasi\u201d ideolojisiyle, Bat\u0131n\u0131n anlay\u0131\u015f\u0131, insan\u0131 Tanr\u0131 yerine koymakt\u0131r; insan\u0131, yani kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmak. Bat\u0131da d\u00fc\u015f\u00fcnce, inan\u0131\u015f, ideoloji ve sistemlerin hepsi hakk\u0131nda bu yarg\u0131 ge\u00e7erlidir; bu h\u00fck\u00fcm, ortak bir de\u011ferlendirmedir.Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m\u00ee d\u00e2vet vard\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u00ee mesaj, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 yerine ib\u00e2deti \u00f6ng\u00f6r\u00fcr. Fakat birilerine de ba\u015fkald\u0131rmay\u0131 emreder. Bu da nefsi, hev\u00e2y\u0131 ve \u015feytan\u0131 kapsam\u0131na alan \u201ct\u00e2\u011fut\u201da ba\u015fkald\u0131rmakt\u0131r. \u201cDe ki: \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153) \u00c2yet-i kerime, ger\u00e7ekten m\u00fcsl\u00fcman\u0131n hayat\u0131n\u0131, herhangi bir gedik b\u0131rakmaks\u0131z\u0131n tamam\u0131yla Allah'a tahsis etmi\u015ftir. \u0130\u015fte Allah'a teslimiyet bu demektir. \u00d6l\u00fcm ile noktalan\u0131ncaya kadar, hayat\u0131m\u0131z\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fc, inan\u00e7 ve kanaatlerimizden ba\u015flayarak t\u00fcm eylemlerimizi Allah i\u00e7in, Allah'a teslimiyet s\u00fbretiyle ortaya koyaca\u011f\u0131z. \u0130sl\u00e2m budur; b\u00f6yle bir teslimiyettir.B\u00fct\u00fcn siyas\u00ee sistemlerin, ideolojilerin oldu\u011fu gibi, demokrasinin de can al\u0131c\u0131 noktas\u0131; h\u00e2kimiyet\/egemenlik meselesidir. Yukar\u0131da da belirtildi\u011fi gibi, h\u00e2kimiyet, daha ilerisi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyen, siyasal bir g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fi ifade eder. Yani siyasal g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fin, iktidar ve muktedir olu\u015fun en ileri derecesini ifade eder. Bu en \u00fcst\u00fcn kabul edilen otorite, kanunlar\u0131 yapar. Y\u00f6neticiler ona g\u00f6re belirlenir. Y\u00f6netimin nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 ve bu esaslar\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 o belirler. H\u00e2kimiyet anlay\u0131\u015f\u0131 itibar\u0131yla \u0130sl\u00e2m bir tarafta, di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler bir taraftad\u0131r. \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti mutlak olarak sadece Allah\u2019ta kabul eder; Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak bilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler, h\u00e2kimiyeti kimde g\u00f6r\u00fcyorlarsa ona g\u00f6re isim al\u0131rlar.Demokrasi, h\u00e2kimiyetin halk\u0131n elinde olmas\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. Krall\u0131k, h\u00e2kimiyetin kral\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Teokrasi, h\u00e2kimiyetin Allah ad\u0131na konu\u015ftu\u011funu iddia eden din adam\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da kendini tanr\u0131 yerine koyanlar\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Buna benzer di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler de b\u00f6yledir. Yani siyas\u00ee sistemler, h\u00e2kimiyeti elinde bulunduranlara g\u00f6re tan\u0131mlan\u0131r ve ona g\u00f6re isimlerini al\u0131rlar. Yaln\u0131z \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019ta g\u00f6r\u00fcr, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul eder. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin (dinlerin) \u00f6zelli\u011fi ise, h\u00e2kimiyeti Allah'ta g\u00f6rmeyip insanda g\u00f6rmeleridir. H\u00e2kimiyeti insanda g\u00f6rmek gibi ortak bir paydaya sahip olduktan sonra, bu insanlar\u0131n \u201ckim veya kimler?\u201d sorusuna verdikleri farkl\u0131 cevaplara g\u00f6re isim alsalar da, m\u00fcsl\u00fcmana g\u00f6re b\u00fct\u00fcn bunlar t\u00e2\u011fut\u00ee ideoloji ve \u015feytan\u00ee d\u00fczenlerdir.H\u00e2kimiyet noktas\u0131nda demokraside yetki; halk\u0131n veya milletindir; Yani, toplumun geneli, egemenli\u011fe sahip kabul edilir. Hangi inanca sahip olurlarsa olsunlar, fertler birbirlerine e\u015fit olduklar\u0131na g\u00f6re de, her bir \u015fah\u0131s, o h\u00e2kimiyetin bir birimine, bir par\u00e7as\u0131na sahiptir. Yani 70 milyonluk bir \u00fclkede h\u00e2kimiyet, 70 milyon e\u015fit par\u00e7aya b\u00f6l\u00fcnm\u00fc\u015f demektir. Bunun Kur\u2019\u00e2n\u00ee ifadesi 70 milyon il\u00e2h kabul ediliyor, demektir. Herkes h\u00e2kimiyetin e\u015fit bir par\u00e7as\u0131na sahip oldu\u011fundan, zaman\u0131 gelince h\u00e2kimiyet par\u00e7alar\u0131n\u0131n sahipleri oylar\u0131n\u0131 bir tarafta toplar ve ittifak\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 halde, \u00e7o\u011funlu\u011fu te\u015fkil eden par\u00e7alar\u0131n toplam\u0131 do\u011frultusunda icraatlar yap\u0131l\u0131r, kararlar al\u0131n\u0131r. Bu noktada h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme gelir. Demokrasi, \u00e7ok tanr\u0131c\u0131 Grek k\u00fclt\u00fcr\u00fcne dayal\u0131, ondan kaynaklanan bir sistemdir. Yani, irtic\u00e2n\u0131n esas\u0131d\u0131r. \u015eu irtic\u00e2ya kar\u015f\u0131 dayat\u0131lmak istenen demokrasi, as\u0131l irtic\u00e2n\u0131n kendisidir; as\u0131l m\u00fcrtec\u00ee de demokratlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, k\u00f6k\u00fc, tarihi itibar\u0131yla eski Yunan\u2019a kadar uzanan bir m\u00fcrtec\u00eelik yap\u0131yorlar. Ondan da eski bir k\u00f6k\u00fc var; \u015feytana kadar uzanan bir ba\u015fkald\u0131r\u0131ya kadar devam edip uzan\u0131yor, k\u00f6kleri oraya kadar var\u0131yor, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 ve \u015feytana itaat olan bir siyas\u00ee sisteme t\u00e2bi oluyorlar demokrat m\u00fcrtec\u00eeler.Demokrasi, halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun h\u00e2kimiyeti diye ifade edilse bile, bu iddian\u0131n kand\u0131rmacadan ib\u00e2ret oldu\u011fu uygulamalardan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Demokrasilerde \u00e7o\u011funlu\u011fun ittifak\u0131 bile yoktur. Demokrasi ile y\u00f6netilen bir rejimde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun s\u00f6z\u00fc nerede ve nas\u0131l ge\u00e7erli oluyor? Parti aritmetikleri i\u00e7inde, % 25-30 oy alan her parti iktidar olur. Nerede \u00e7o\u011funluk? % 70-75 muh\u00e2lefette kald\u0131. Yani, demokraside demokrasi yoktur. Demokrasiler, kendi mant\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan bile sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lma y\u00f6ntemini dahi icat etmekten \u00e2cizdirler. \u015eimdiye kadar Bat\u0131da ve co\u011frafyam\u0131zda bir\u00e7ok se\u00e7im sistemi uygulanm\u0131\u015ft\u0131r. Ancak, bunlar\u0131n hi\u00e7birisinin asgar\u00ee d\u00fczeydeki \u00e7o\u011funlu\u011fun ir\u00e2desini iktidar olarak yans\u0131tabilecek yeterlikte oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fclememektedir. Demokrasi, uygulamaya ge\u00e7ti\u011fi tarihten g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, sadece iki partinin oldu\u011fu yerlerde bile, hi\u00e7bir zaman, hi\u00e7bir parti \u00e7o\u011funlu\u011fu sa\u011flayarak iktidar olmu\u015f de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc se\u00e7imlere kat\u0131lmayanlar vard\u0131r; y\u00f6nlendirilenler, kand\u0131r\u0131lanlar, halka sorulmadan aday g\u00f6sterilenler, kendisini tam olarak temsil etmedi\u011finden, mecb\u00fbren kendisine en yak\u0131n oldu\u011funu sand\u0131\u011f\u0131 veya ehven ki\u015fiyi se\u00e7mek veya k\u00fcsmek zorunda b\u0131rak\u0131lanlar vard\u0131r.Dolay\u0131s\u0131yla demokrasi, uygulanmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z bir tezdir, bir \u00fctopyad\u0131r. \u015eimdiye kadar bat\u0131 felsefelerinde ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olan \u00fctopyalardan bir \u00fctopya. Fakat bu demokratik sihirbazlar, medya ve di\u011fer imk\u00e2nlar (bilim adamlar\u0131, e\u011fitim kurumlar\u0131 ve d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler) v\u00e2s\u0131tas\u0131yla, demokrasinin \u00fctopya olma \u00f6zelli\u011fini insanlar\u0131n g\u00f6zlerinden sakl\u0131yorlar. \u0130nsanlar\u0131n bunu g\u00f6rmelerine m\u00fcmk\u00fcn mertebe imk\u00e2n ve f\u0131rsat tan\u0131mamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ger\u00e7e\u011fin g\u00f6r\u00fclmesine sebep olacak herhangi bir \u015fey oldu\u011fu zaman, birtak\u0131m oyalamalar icat edilerek insanlar onlarla me\u015fgul edilir ve ger\u00e7e\u011fe n\u00fcfuz etmeleri b\u00f6ylelikle \u00f6nlenmi\u015f olur. Kanaatleri samimi olarak kabul g\u00f6rmeyen az\u0131nl\u0131k ise demokraside her zaman bir k\u00fcsk\u00fcnler kitlesi meydana getirir. Dolay\u0131s\u0131yla yap\u0131lan uygulamalara bu muh\u00e2lefettekiler hi\u00e7bir zaman kat\u0131lmazlar.Bu ele\u015ftirilerimiz, demokrasinin kendi mant\u0131\u011f\u0131 ile demokrasiye bir reddiyedir. G\u00f6r\u00fcl\u00fcyor ki demokrasi, hi\u00e7bir zaman i\u00e7in demokrasiyi savunanlar\u0131n ileri s\u00fcrd\u00fckleri gibi, insanl\u0131\u011f\u0131n en ideal sistemi, ya da en az yanl\u0131\u015f\u0131 olan sistemi olamaz. \u00c7or\u00e7il'e atfedilen bir s\u00f6z vard\u0131r. "Demokrasi, d\u00fcnyadaki en g\u00fczel ikinci sistemdir." Sormu\u015flar; "demokrasiyi neden ikincili\u011fe indirdin?" diye. "Birincisi yok ki!" diye cevap vermi\u015f. Ger\u00e7ek \u00f6yle de\u011fil; demokrasi \u00f6yle ikinci, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u0131radaki bir d\u00fczen fil\u00e2n de\u011fil; bir curcunadan ib\u00e2rettir. Efl\u00e2tun'un t\u00e2biriyle; "demokrasi, \u015farlatanlar d\u00fczenidir." Demokrasinin babas\u0131 say\u0131lan Jan Jack Russo da benzer bir \u015fey diyor: Demokrasiyi uzun uzun anlatt\u0131ktan sonra; "Emil" adl\u0131 kitab\u0131nda "do\u011frusunu s\u00f6ylemek l\u00e2z\u0131msa" diyor, "insanlar kendi kendilerine kanun yapamazlar. Bize kanunlar verecek il\u00e2hlar l\u00e2z\u0131m."\u0130nsan hayat\u0131 \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ve \u00e7ok boyutludur. B\u00fct\u00fcn bu y\u00f6nleri ve boyutlar\u0131 ile insan hayat\u0131n\u0131 tamam\u0131yla ku\u015fatm\u0131\u015f hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem yoktur. \u0130nsan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatmak iddias\u0131nda olan be\u015fer\u00ee hi\u00e7bir ideoloji ve d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece \u0130sl\u00e2m, insan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle ve boyutlar\u0131yla ku\u015fatmay\u0131 hedeflemi\u015f ve ger\u00e7ekten ku\u015fatm\u0131\u015f k\u00e2mil bir din h\u00fcviyetine sahiptir. Sadece \u0130sl\u00e2m, inan\u00e7, davran\u0131\u015f, sosyal ve siyasal d\u00fczen, ahl\u00e2k, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve \u00e2hiret anlay\u0131\u015f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve ya\u015fama bi\u00e7imi, insan\u0131n kendisiyle, \u00e7evresi ve Rabbiyle t\u00fcm ili\u015fkilerini tanzim eder. T\u00fcm bu alanlarla ilgili ku\u015fat\u0131c\u0131 h\u00fck\u00fcmler koyar. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee ideolojiler, t\u00fcm ahl\u00e2k g\u00f6r\u00fc\u015fleri, sosyal ve siyasal insan\u00ee g\u00f6r\u00fc\u015fler, hangisi olursa olsun, \u0130sl\u00e2m'\u0131n bak\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re esas itibar\u0131yla birer dindir. Fakat bu dinlerin hi\u00e7 birisi insan\u0131n hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla ku\u015fatmak iddias\u0131nda olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bazen m\u00fc\u015fterek birka\u00e7 be\u015fer\u00ee ideoloji veya be\u015fer\u00ee din bir araya gelir ve insan hayat\u0131n\u0131 ku\u015fatmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Be\u015fer\u00ee sistemlerin herhangi birisini bir yerde kabul etti\u011finiz zaman, siz sadece o kadar\u0131yla hayat\u0131n\u0131z\u0131n tamam\u0131n\u0131 tanzim edemezsiniz.Hayat\u0131n\u0131z\u0131n di\u011fer a\u00e7\u0131klar\u0131n\u0131, di\u011fer y\u00f6nlerini de uygun g\u00f6rece\u011finiz veya o kabul etti\u011finiz sistemle uyu\u015fabilecek ba\u015fkalar\u0131yla doldurursunuz. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin en b\u00fcy\u00fck ortak paydas\u0131 ise, laikliktir. Siyas\u00ee hayat\u0131n\u0131za demokrasiyi getirip h\u00e2kim k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z takdirde, hukukunuz ne olacak? Ahl\u00e2k\u0131n\u0131z, iktisad\u00ee ili\u015fkileriniz ne olacak? \u0130\u015fte bu noktada, demokrasi b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 "h\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletindir" diyerek millet ve milletin yetkili g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kimseler yoluyla temsili s\u00fbretiyle, temsil\u00ee sisteme uygun olarak se\u00e7ilen kimseler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla bu sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Temsil yetkisine sahip bulunan ki\u015fi ve kurumlar, onlar\u0131n hukukunu belirler. Hukukun b\u00fcnyesi i\u00e7erisinde iktisad\u00ee ili\u015fkileri ortaya koyar. Bunlar\u0131n sonucu olarak bir ahl\u00e2k anlay\u0131\u015f\u0131 da olu\u015fur. Toplumsal hayat\u0131n gerekli di\u011fer b\u00fct\u00fcn kurumlar\u0131 bu yap\u0131 ile uyumlu olarak ya da en az\u0131ndan \u00e7eli\u015fki arzetmeyecek \u015fekilde ortaya \u00e7\u0131kar.B\u00fct\u00fcn sistemler ilk ortaya konulduklar\u0131 zaman, hangi \u00e7er\u00e7eve i\u00e7in konulmu\u015f olurlarsa olsunlar, sadece orada kalmazlar; insan hayat\u0131n\u0131n tamam\u0131n\u0131 kapsarlar; en az\u0131nda pratikte bu b\u00f6yledir. Hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem, k\u00e2mil olamaz ve insanlar, be\u015fer\u00ee sistemlerde deneme yan\u0131lma yoluyla mesafe alabilirler. O bak\u0131mdan be\u015fer\u00ee sistemler esas m\u00e2hiyetleri itibar\u0131yla bir yaz boz tahtas\u0131d\u0131rlar. Bunu, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z be\u015fer\u00ee sistemin mesel\u00e2 kanunlar\u0131nda \u00e7ok rahat bir \u015fekilde g\u00f6rebiliriz.Be\u015fer\u00ee Sistemlerin D\u00fcnyev\u00eeli\u011fi; \u0130sl\u00e2m'\u0131n Uhrev\u00eeli\u011fi:\u00a0Be\u015fer\u00ee sistemler eksiklerini ba\u015fka sistemler v\u00e2s\u0131tas\u0131yla tamamlasalar bile \u00e2hirete y\u00f6nelik hi\u00e7bir \u015fey s\u00f6ylemezler. \u0130nsan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonras\u0131yla ilgilenmezler. Dolay\u0131s\u0131yla be\u015fer\u00ee sistemler ne kadar ileri olurlarsa olsunlar, ilgilendikleri \u00f6zel alanda bile m\u00fckemmel olamazlar ve insan\u0131n \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat\u0131 i\u00e7in bir \u015feyler verme iddias\u0131nda bulunamazlar. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u00e2hireti hesaba katmadan en ufak bir davran\u0131\u015fta bulunamaz. M\u00fcsl\u00fcman, d\u00fcnya hayat\u0131yla \u00e2hireti hedefleyendir. D\u00fcnyadaki olumlu veya olumsuz\u00a0 geli\u015fmeler, imtihan kabul edildi\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman\u0131n istikameti \u00fczerinde etkili de\u011fildir."T\u00e2 ki, elde etti\u011finizle sevinmeyesiniz, kaybetti\u011finiz dolay\u0131s\u0131yla da \u00fcz\u00fclmeyesiniz." (57\/Had\u00eed, 23)D\u00fcnya hayat\u0131nda ele ge\u00e7irdiklerimize sevinmeye de\u011fmez; kaybettiklerimiz i\u00e7in \u00fcz\u00fclmeye de\u011fmedi\u011fi gibi.\u00d6nemli olan, m\u00fcsl\u00fcman olarak ki\u015finin kendi sorumlulu\u011funu yerine getirmesidir. M\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in en m\u00fchim \u015fey, amellerinin s\u00e2lih olmas\u0131, eylemlerinin kabul edilecek vas\u0131fta bulunmas\u0131d\u0131r. Bu ger\u00e7ekle\u015fince, \u00f6nde veya arkada olmak \u00f6nemli de\u011fildir. Netice alm\u0131\u015f, d\u00fcnyada ba\u015far\u0131l\u0131 olmu\u015f veya ma\u011flup d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f, marjinal kalm\u0131\u015f, hi\u00e7 \u00f6nemli de\u011fildir. Bir hadis-i \u015ferifte \u015f\u00f6yle buyrulur: "K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde kimi peygamber yan\u0131nda iki \u00fc\u00e7 m\u00fc'minle birlikte gelecek." Yani iki \u00fc\u00e7 tane, hatta tek ba\u015f\u0131na gelen peygamberleri biz marjinal kald\u0131 diye d\u00e2vetlerini tebli\u011f etmede kusurlu davrand\u0131klar\u0131n\u0131 m\u0131 kabul edece\u011fiz? Nuh (a.s.) 950 y\u0131l istikamet \u00fczere yapt\u0131\u011f\u0131 tebli\u011fde d\u00fcnyev\u00ee a\u00e7\u0131dan netice alamad\u0131 veya \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck bir sonu\u00e7 ald\u0131 diye, yapt\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fcmseyecek, marjinal kald\u0131 diye tenkit edebilecek miyiz?Dolay\u0131s\u0131yla biz hakk\u0131 ve hakikati ba\u015far\u0131larda, \u00e7oklukta, azl\u0131kta, \u00f6nde ve arkada olmakta de\u011fil; Allah'\u0131n kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine mutabakatta arar\u0131z. Allah'\u0131n Kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine uygun oldumu bir i\u015f g\u00fczeldir; neticesi d\u00fcnyev\u00ee olarak hi\u00e7 olsa bile. \u00d6nemli olan Allah'\u0131n verece\u011fi de\u011ferdir. D\u00fcnyev\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 Allah verirse ne \u00e2l\u00e2, vermezse vermez. Hayat\u0131m\u0131z ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm\u00fcz, Allah i\u00e7in olabiliyorsa, netice odur. \u0130\u015fte bu anlam\u0131yla hayat\u0131 ku\u015fatan biricik sistem, k\u00e2mil din, sadece Allah Te\u00e2l\u00e2'n\u0131n dinidir.\u0130sl\u00e2m'\u0131n Eksizli\u011fi ile Be\u015fer\u00ee Sistemlerin Yetersizli\u011fi:\u00a0B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemler eksiktir, par\u00e7ac\u0131d\u0131r. \u00c7\u00f6z\u00fcm getiremeyi\u015fleri, insanlar\u0131 mutlulu\u011fa ula\u015ft\u0131ramay\u0131\u015flar\u0131, bunun en a\u00e7\u0131k g\u00f6stergesidir. Kendilerinin kendileri i\u00e7in belirledikleri hedefleri dahi ger\u00e7ekle\u015ftiremeyi\u015fleri bir tarafa, m\u00fcsl\u00fcman olarak bizim onlara y\u00f6neltece\u011fimiz en b\u00fcy\u00fck ele\u015ftiri, bu sistemlerin eksik oldu\u011fuyla ilgilidir. Bu sistemler, yamal\u0131 boh\u00e7ad\u0131r; insan\u0131 ku\u015fatamazlar, k\u00e2mil din olamazlar, \u00e2hiretle ilgili s\u00f6yleyecek s\u00f6zleri de yoktur. Yaln\u0131z Allah'\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m'd\u0131r, hayat\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatan, d\u00fcnyay\u0131 ve \u00e2hireti i\u00e7eren. Mevcut sistemler bize Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131 kazand\u0131ramaz. Dolay\u0131s\u0131yla biz, insanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcne Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131n nas\u0131l kazan\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011fretmeyi, b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc \u00fczerimize alm\u0131\u015f kimseler olarak ortaday\u0131z.\u00a0 \u00a0\u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2li vahye dayal\u0131 olmaktan kaynaklan\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bat\u0131n\u0131n zev\u00e2li, b\u00f6yle bir dinden mahrum olu\u015fundan kaynaklanmaktad\u0131r. Felsefeleri, ideolojileri, rejimleri ve hev\u00e2lar\u0131 hepsi \u015feytan\u0131n insanlara telkin etti\u011fi lehviyattand\u0131r. Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in belirtti\u011fine g\u00f6re \u015feytanlar da dostlar\u0131na telkinatta bulunurlar. Demek ki d\u00fcnyada ezelden beri, \u00c2dem (a.s.)'den beri, iki \u015fey \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p durmaktad\u0131r. Allah'\u0131n vahyi ve \u015feytan\u0131n, dostlar\u0131na telkin etti\u011fi vahiyler; Hak ile b\u00e2t\u0131l. \u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2linin bir neticesi olarak \u0130sl\u00e2m, her zaman ve mek\u00e2nda b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131n her t\u00fcrl\u00fc ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layabilecek vasfa sahiptir.[1]\u00a0\u00c7okluk veya \u00e7o\u011funluk, ya da \u00e7o\u011fulculuk denildi\u011finde, temelinde yatan birey, yani bir tek insandan bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Bir'inde do\u011frular\u0131 veya e\u011frileri tesbit yetkisi bulunmayanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun nas\u0131l bu yetkiye sahip olabildikleri h\u00e2l\u00e2 a\u00e7\u0131klanamam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece s\u0131f\u0131rlar\u0131n veya yaln\u0131z eksilerin yanyana gelmesiyle tatmin edici rakamlar\u0131n veya art\u0131lar\u0131n \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, \u00e7\u0131kabildi\u011fi izah edilememi\u015f bir kand\u0131rmacad\u0131r. Yol g\u00f6stereni bulunmayan insan\u0131n \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k i\u00e7inde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131, bilmediklerinin \u00f6\u011fretilmemesi halinde bir \u015fey bilmez durumda devam etti\u011fini her ne hikmetse d\u00fc\u015f\u00fcnemeyen insan, bir Rabb'e (e\u011fitici, terbiye edici m\u00fcrebb\u00ee'ye) hep ihtiya\u00e7 duymu\u015ftur. B\u00fct\u00fcn mesele, bu m\u00fcrebb\u00eenin (terbiyecinin) kim olmas\u0131 gerekti\u011fi hususudur. \u0130\u015fte insan bu noktada hep yan\u0131lm\u0131\u015f, bir t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek terbiyecisini bulamam\u0131\u015f, insana ac\u0131yan yarat\u0131c\u0131s\u0131 merhameti ile ona s\u00fcrekli olarak terbiye esaslar\u0131n\u0131 bildiren el\u00e7ileriyle yol g\u00f6stermi\u015ftir. \u00c7o\u011funun, \u00e7o\u011funlu\u011fun bu yolu kabul etmemesine, hev\u00e2s\u0131na uymas\u0131na ra\u011fmen yarat\u0131c\u0131 Allah tekrar el\u00e7iler g\u00f6ndermi\u015f ve kullar\u0131na ger\u00e7ekten ac\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131, ma\u011ffiret edicili\u011fini g\u00f6stermi\u015ftir. Kur'an bu yol g\u00f6stericili\u011fin en son eseri olarak elimizde, \u00f6n\u00fcm\u00fczdedir.Bir\u00e7ok \u00e2yetinde, hev\u00e2s\u0131na t\u00e2bi olan insan\u0131n nas\u0131l azg\u0131nla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131, kendi dengesini nas\u0131l bozdu\u011funu, sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ruh yap\u0131s\u0131na sahip olamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klayan Rabbimiz (terbiyecimiz) Allah, kendini bozan\u0131n \u00e7evresini de bozdu\u011fundan defaatle s\u00f6z etmekte, yery\u00fcz\u00fcn\u00fc ifs\u00e2d\u0131ndan bahsetmektedir. Yery\u00fcz\u00fc, hal\u00eefelik g\u00f6revinin icr\u00e2 edilece\u011fi, \u00eemar ve \u0131slah tavr\u0131yla yakla\u015f\u0131lmas\u0131 gerekn insan\u0131n bir \u00e7evredir. \u0130nsan, bu \u00e7evre ile vard\u0131r. \u0130nsan, do\u011fas\u0131n\u0131, ancak, bu do\u011fan\u0131n sahibince bildirilen esaslara uyarak koruyabilir. Korunamam\u0131\u015f do\u011fa, ister insan tabiat\u0131 olsun, ister insan\u0131n i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortam olsun, insan i\u00e7in sa\u011fl\u0131ks\u0131z bir ortam olarak ki\u015fili\u011fini koruyamaman\u0131n, giderek korkman\u0131n, koku\u015fman\u0131n ortam\u0131 olacakt\u0131r. \u00d6yle de olmu\u015ftur.Analar\u0131n\u0131n karn\u0131ndan bir \u015fey bilmed halde \u00e7\u0131kar\u0131lan insanlar\u0131n, \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 takip eden bir s\u00fcre sonra "k\u00fcll\u00fc \u015fey'in kad\u00eer" bir varl\u0131k haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011filken, insan\u0131n temel yan\u0131lg\u0131s\u0131, b\u00f6yle olabildi\u011fini sanmas\u0131, yani kendini, hev\u00e2s\u0131n\u0131, kendi gibi insanlar\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu san\u0131 ve de\u011ferlendirme, insan\u0131 azg\u0131nla\u015ft\u0131rmakta; tu\u011fy\u00e2n\u0131, ba\u011fyi ve fes\u00e2d\u0131 giderek kendinden \u00e7evresine, \u00e7evresinden kendine ve di\u011fer insanlara y\u00f6nelmi\u015f; ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00fcnyay\u0131, i\u00e7inde kendisi de bulundu\u011fu halde berbat etmektedir.Kayna\u011f\u0131 insan akl\u0131 olan, bu akl\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortamdan etkilenmi\u015fli\u011finin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikirleriyle biri, di\u011ferinden farkl\u0131 yerlere varan ak\u0131llar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun veya az\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n varaca\u011f\u0131 yer, kendine ters d\u00fc\u015fen yerdir. Kendini yads\u0131yan yerdir. \u0130nsan\u0131 kendinden uzakla\u015ft\u0131ran, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 engelleyen yolda kullan\u0131lan ak\u0131l, insano\u011flu var oldu olal\u0131 kendi ba\u015f\u0131na do\u011fru yolu bulamam\u0131\u015ft\u0131r. Ancak Yaratan Rabbi insana s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eemi, bu do\u011fru yolu g\u00f6stermi\u015ftir."Ne yapaca\u011f\u0131n\u0131 bilmez halde bulup da do\u011fru yolu g\u00f6stermedi mi?" (93\/Duh\u00e2, 7).\u0130nsan, kendine g\u00f6sterilen yolu bile koruyamazken, bu yoldan ayr\u0131lmamay\u0131 bile beceremezken, kendi ba\u015f\u0131na t\u00fcm\u00fcyle do\u011fru bir yol bulmas\u0131n\u0131 ondan beklemek, olmayacak \u015fey beklemektir. Zaten kendi de, kendi buldu\u011fu yoldan memnun olmam\u0131\u015f, olamam\u0131\u015ft\u0131r.Akl\u0131n\u0131, hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen insan, bu tanr\u0131s\u0131ndan r\u00e2z\u0131 de\u011fildir. Akl\u0131n ve arzular\u0131n tanr\u0131 kabul edildi\u011fi demokrasiler, insanlar\u0131n kendi\u011fe gelmelerini \u00f6nleyen bir uyu\u015fmu\u015flukla, kendilerine gelmelerini engellemektedir. Afyonun insan\u0131 uyu\u015fturdu\u011fu gibi insanlar\u0131 uyu\u015fturan, bu uyu\u015fturup uyutmada m\u00fczik, futbol ve medyadan da yararlanan demokrasiler, onlar i\u00e7in yaln\u0131z ekonomik insan, seksolojik insan tan\u0131m\u0131 getirebilmekte, insan\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc bu y\u00f6nleri de bulunan ama, asla bunlardan ibaret olmayan bir varl\u0131k oldu\u011funu g\u00f6rebilmesine imk\u00e2n b\u0131rakmamaktad\u0131r. Demokrasiler insanlar\u0131; insan olmaktan, insanl\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131na varmaktan al\u0131koyan insanlar\u0131n \u00f6n\u00fcnde a\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 bir b\u00fcy\u00fck engel olarak durmaktad\u0131r. Bu engeli a\u015famayan insan\u0131n, insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n fark\u0131na varabilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.\u00c7oklu\u011fu da, \u00e7o\u011funlu\u011fu da, \u00e7o\u011fulculu\u011fu da demokrasi b\u00fct\u00fcn\u00fcne g\u00fcvenmemesi i\u00e7in ya\u015fam\u0131n\u0131n sa\u011flamas\u0131n\u0131 yapmakla varaca\u011f\u0131 nokta, insana, kendinin fark\u0131na varmas\u0131na yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. Teslim olmadan, bir rabbe kul olmadan yapamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclen insan\u0131n, teslim olmamas\u0131 de\u011fil; kime ve neye teslim olaca\u011f\u0131 ile ilgili tercihleri s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, "kendi hev\u00e2s\u0131na m\u0131, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n (\u00e7o\u011funlu\u011fun) hev\u00e2s\u0131na m\u0131, yoksa Allah'a m\u0131 teslim olmal\u0131d\u0131r?" sorusuna verilecek is\u00e2betli cevap insan\u0131n ufkunu a\u00e7acakt\u0131r. A\u00e7\u0131lan \u015fuuru, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fc g\u00f6rmesini, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r. \u00d6n\u00fc a\u00e7\u0131lan insan\u0131n g\u00f6rebildi\u011fi b\u00fct\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131nda yapaca\u011f\u0131 se\u00e7im elbette daha isabetli olacakt\u0131r. Hayat, kendisine hayat verene teslim olmakla anlamlanacakt\u0131r. Teslim olamadan yapamayan insan, en g\u00fcvenilir (el-M\u00fc'min) teslim olmakla (m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kla) ancak tatmin olabilir.[2]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 53-90[2] Erc\u00fcmend \u00d6zkan, \u0130nanmak ve Ya\u015famak, c. 2, s. 147-150Demokrasi Oyunu:\u201cVer oyunu, g\u00f6r oyunu!\u201d\u00a0 \u201cKim daha oy al\u0131yor\/oyal\u0131yor?\u201d\u00a0 "Oy, oy!" diye halktan rey dilenenler, i\u015f ba\u015f\u0131na ge\u00e7tiklerinde halk\u0131 "of, of!" diye inletirler. Buna ra\u011fmen oyun devam eder. Demokrasi s\u00e2yesinde insan, \u0131s\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 delikten bir de\u011fil; on kez \u0131s\u0131r\u0131l\u0131r. Tahterevallidir demokrasi; partilerin biri iner, biri \u00e7\u0131kar. Ama bu tahterevallinin \u00fczerine binilip oturulan yerinde g\u0131c\u0131rdayan tahta kalas de\u011fil; inleyen halk vard\u0131r. Hangi doktrin, rejimde h\u00e2kimse, onun koydu\u011fu kurallar i\u015flemekte, h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn \u00e7ark\u0131n\u0131n i\u015flemesi i\u00e7in halk\u0131n deste\u011fine ihtiya\u00e7 duyuldu\u011fundan, senaryosu \u00f6nceden yaz\u0131lm\u0131\u015f oyunda, halka sadece fig\u00fcran roller verilmektedir. Halk\u0131n se\u00e7mek mecb\u00fbriyetinde oldu\u011fu d\u00fczenin memurlar\u0131, isteseler bile h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn\/derin devletin sistemini de\u011fi\u015ftirme hakk\u0131na sahip olmad\u0131klar\u0131ndan, halk\u0131 temsilen se\u00e7ilenlere d\u00fc\u015fen i\u015f, mevcut sistemin \u00e7ark\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda durmaktan \u00f6teye gitmez. Bu olayda halka d\u00fc\u015fen ise, d\u00fczenin baz\u0131 yerlerine idareciler t\u00e2yin ederek onlar\u0131n su\u00e7una ortak olmakt\u0131r.Demokrasi bir y\u00f6netim bi\u00e7imidir; y\u00f6netimleri belirleme bi\u00e7imi de\u011fil! Kendisi bir d\u00fczendir; ba\u015fka d\u00fczenlere kap\u0131 de\u011fil! Davul tutanlar\u0131 se\u00e7me i\u015fidir; tokmaklar\u0131 de\u011fil! Egemen g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan kurallar\u0131 belirlenmi\u015f oyundur; oyun kurallar\u0131n\u0131 belirleme i\u015fi de\u011fil! Demokrasi, kitab\u0131na uydurma rejimidir; Kitab\u2019a uyma de\u011fil! Demokrasi ile disiplini esas alan rejimler aras\u0131ndaki fark, \u00f6nemsizdir: Totaliter rejimlerde kral veya general; \u201cBen b\u00f6yle istiyorum!\u201d der; Demokrasi ise, \u201csen b\u00f6yle istiyorsun!\u201d der.\u00a0\u00a0Din kurumlar\u0131n\u0131n ba\u011f\u0131ms\u0131z olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00fczen nas\u0131l demokrat olabilir? Anayasan\u0131n baz\u0131 maddelerinin de\u011fi\u015ftirilmesi teklif bile edilemez, halk kendi istedi\u011fi sistemi se\u00e7emez, kurulu d\u00fczenin uygulay\u0131c\u0131lar\u0131 olarak kendi \u00f6nlerine \u00e7\u0131kar\u0131lan isimler aras\u0131nda bir tercih yapmak, i\u00e7inde kendine benzeyen bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in dayat\u0131lan adaylardan ehven-i \u015ferri tercih etmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rsa, buna oyun denilmez mi? Halk idaresi diye, halk\u0131n inanc\u0131na, ya\u015fay\u0131\u015f ve ahl\u00e2k\u0131na sald\u0131ran d\u00fczenin ad\u0131d\u0131r bu \u00fclkede demokrasi. Ba\u015fta Kemalizm ve onun ilkeleri olmak \u00fczere, laiklik vb. tabular\u0131n bulundu\u011fu d\u00fczen, nas\u0131l halk\u0131n y\u00f6netimi olabilir? Demokrasilerde egemenlik kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z paran\u0131nd\u0131r, medyan\u0131nd\u0131r, derin devletindir; ama halk\u0131n de\u011fildir. Halk, r\u00fczg\u00e2r ne y\u00f6nden esiyorsa onun g\u00fcc\u00fcyle savrulan yaprak gibidir. Ulusal ve uluslararas\u0131 istihb\u00e2r\u00e2t \u00f6rg\u00fctleri, kartel ve holding patronlar\u0131, siyonizm, a\u011falar, \u015feyhler, hizmet ad\u0131 alt\u0131nda devlet r\u00fc\u015fvetleri, rekl\u00e2m, aldatmaya dayal\u0131 propaganda, se\u00e7im kanunu vb. adla se\u00e7im hile ve aldatmacalar\u0131, b\u00fcy\u00fck partilerin devlet yard\u0131m\u0131 vb. yollarla avantajlar\u0131... b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n halk\u0131 y\u00f6nlendirmedi\u011fini kim iddia edebilir? \u00d6yleyse, ger\u00e7ekten halk m\u0131 y\u00f6netiyor halk\u0131? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00fc\u00e7l\u00fcn\u00fcn h\u00e2kim oldu\u011fu rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. \u00c7a\u011fda\u015f bir masaldan ibarettir. Her ne kadar tersi iddia ediliyor olsa bile, se\u00e7enlerin ve hatta se\u00e7ilenlerin de\u011fil; se\u00e7tirenlerin ve derindekilerin ir\u00e2desi \u00f6nemlidir. Demokrasi, bir Truva at\u0131d\u0131r. Halka, oy vermeme h\u00fcrriyeti bile vermeyen \u00e7a\u011fda\u015f dayatma rejimidir. delinin % 49 ak\u0131ll\u0131ya g\u00e2lip getirilmesinin ad\u0131d\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanla k\u00e2firin, m\u00fcc\u00e2hidle \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131n, \u00e2limle c\u00e2hilin, ayd\u0131nla avam\u0131n e\u015fit oldu\u011fu ad\u00e2letsiz rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. Demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan, oy veren insanlar, e\u015fit olmas\u0131na e\u015fittir, ama baz\u0131lar\u0131 daha \u00e7ok e\u015fittir. Elli bir pirenin k\u0131rk dokuz file g\u00e2lip getirilmesidir demokrasi. Kazanan ve kaybedenin ma\u00e7tan \u00f6nce belli oldu\u011fu \u015fikeli bir kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131r. Hakka ra\u011fmen halk idaresi olmas\u0131n\u0131n yan\u0131nda; asl\u0131nda halka ra\u011fmen egemen \u00e7evrelerin halk\u0131n inanc\u0131na ters dayatmalar rejimidir. Teorisiyle prati\u011fi birbirine bu denli ters bir anlay\u0131\u015f, ba\u015fka hi\u00e7bir ideolojide bu kadar s\u0131r\u0131tmaz.Kimler parti kurabilir? Partiler kanunu, hangi mecb\u00fbriyetler getirmektedir? Mesel\u00e2 \u0130sl\u00e2m partisi kurulabilir mi? Hani, halk\u0131n idaresi idi demokrasi; ya halk \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 istiyorsa? Buna f\u0131rsat vermeden, yolu a\u00e7madan halk\u0131n isteyip istemedi\u011fi nas\u0131l belli olacakt\u0131r? Kimleri se\u00e7ebilir vatanda\u015f? Partiler ve adaylar her g\u00f6r\u00fc\u015fe a\u00e7\u0131k m\u0131d\u0131r? Rejim, Atat\u00fcrk ilkelerini t\u00e2vizsiz uygulamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Ger\u00e7ekten halk m\u0131 istemektedir bu kadar heykeli? Halk Kemalist midir de, halk\u0131n y\u00f6netimi denilen demokrasi rejiminde y\u00f6netim onun ilkelerinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kamaz? Halk\u0131n inan\u00e7 ve ib\u00e2detleri, halk\u0131n se\u00e7ti\u011fi y\u00f6neticilere ve onlar\u0131n y\u00f6nettikleri d\u00fczene ne kadar yans\u0131yabilmektedir? Halk\u0131 etkilemede medyan\u0131n, propagandan\u0131n ve kaynak olarak paran\u0131n g\u00fcc\u00fc nedir?Ve bir d\u00fcd\u00fck \u00f6tt\u00fcr\u00fcl\u00fcnce halk\u0131n ir\u00e2desi ne durumlara d\u00fc\u015fmektedir? Demokrasi, demokrasinin raylar\u0131na oturtulmak ad\u0131na katledilerek demokratik (!) darbeler yap\u0131l\u0131r her on senede bir. Demokrasiye kimler ve ne ad\u0131na balans ayar\u0131 yapmaktad\u0131r? Partileri halka ra\u011fmen kim kapatmakta ve kapatmakla tehdit etmektedir? Bunun demokrasi ile neresi ba\u011fda\u015fmaktad\u0131r? Milyonlarca oyu kim, hangi gerek\u00e7eyle ge\u00e7ersiz\/etkisiz saymakta, daha az oya daha b\u00fcy\u00fck yetkiyi kim, nas\u0131l vermektedir? Demokrasi ile ilgili bu t\u00fcr sorunlar\u0131 ve sorular\u0131 \u00e7o\u011faltmak m\u00fcmk\u00fcn...\u00a0Kapitalizmin s\u00f6m\u00fcr\u00fcs\u00fcn\u00fc perdeleyen bir simgedir demokrasi. Demos-kratos: Yunanca; Halk\u0131n y\u00f6netimi anlam\u0131na geliyor, yani halk\u0131n h\u00e2kimiyeti. Bat\u0131l\u0131lar\u0131n helvadan putudur demokrasi; istedikleri zaman yiyip yutarlar. Bat\u0131l\u0131lar ni\u00e7in Kuveyt\u2019te, k\u00f6rfez \u00fclkelerinde, Suudi Arabistan\u2019da vb. yerlerde demokrasi istemez? Baz\u0131 yerler i\u00e7inse zorunludur demokrasi. Bat\u0131n\u0131n, demokrasi kaval\u0131yla kolay g\u00fcdebilece\u011fi \u00fclkelerde her konunun demokrasiyle ili\u015fkisi kurulurken, Bat\u0131, i\u015fine gelmedi\u011fi yer ve zamanlarda, emir kullar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla demokrasiyi ask\u0131ya al\u0131r veya ald\u0131rt\u0131r, darbeler yapt\u0131r\u0131l\u0131r. Mesel\u00e2 T\u00fcrkiye\u2019de m\u00fcsl\u00fcmanlara zul\u00fcm g\u00fcndeme getirilmezken Apo\u2019nun idam\u0131 bir demokrasi meselesi kabul edilir.Demokrasi, monar\u015finin egemenli\u011fine g\u00f6z dikmi\u015f, krall\u0131k veya padi\u015fahl\u0131\u011f\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131 \u00fczerine antitez olmu\u015ftur. Ger\u00e7i demokrasinin be\u015fi\u011fi denilen yerlerde, Bat\u0131da kral ve krali\u00e7eler h\u00e2l\u00e2 en \u00fcst y\u00f6neticilerdir; bu tezat bile de\u011ferlendirilmez. \u0130ngiltere, Bel\u00e7ika, Hollanda, Danimarka, L\u00fcksemburg gibi \u00fclkelerin ba\u015f\u0131nda h\u00e2l\u00e2 kral veya krali\u00e7eler vard\u0131r. Padi\u015fahl\u0131\u011fa alternatif olarak kabul edilen demokraside 550 tane padi\u015fah ve arkalar\u0131nda say\u0131s\u0131n\u0131 kimsenin bilmedi\u011fi gizli padi\u015fahlar bulunan bir anlay\u0131\u015f m\u0131d\u0131r halk\u0131n istedi\u011fi y\u00f6netim? C\u00e2hiliyye d\u00f6nemindeki m\u00fc\u015frikler de demokratt\u0131. Mekke\u2019de de demokrasi vard\u0131: \u0130steyen istedi\u011fi putu serbest\u00e7e se\u00e7ebiliyor, kimse kar\u0131\u015fm\u0131yordu. Ayn\u0131 \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hiliyyede de vard\u0131r: Zul\u00fcmlerden zul\u00fcm be\u011fenebilir, t\u00e2\u011futlardan bir t\u00e2\u011fut se\u00e7ebilir insan, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki \u00e7a\u011fda\u015f demokrasilerde. Hakk\u0131n\u0131 yemeyelim: Tavuklara k\u00fcmeslerini, bek\u00e7ilerini ve kurtlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir demokrasi. Hileli yollarla da olsa, halka gardiyanlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir.\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u201cDemokrasilerde \u00e7are t\u00fckenmez\u201d mi acaba? Bug\u00fcne kadar \u00fclkedeki \u00e7aresizliklere ne demeli? Do\u011frusu \u015f\u00f6yle olmal\u0131: \u201cDemokrasilerde \u00e7ene t\u00fckenmez!\u201d Politika, i\u015f \u00fcretmeye de\u011fil; laf \u00fcretmeye dayan\u0131r bu \u00fclkede, demogoji, laf yar\u0131\u015f\u0131, kand\u0131rma t\u00fckenmez bu d\u00fczende. Halk se\u00e7ime kat\u0131labilir ama, y\u00f6netimi hi\u00e7bir zaman ele ge\u00e7iremez. Y\u00f6netim ve halk ayr\u0131m\u0131 vard\u0131r halk\u0131n idaresi denilen demokraside.\u0130sl\u00e2m\u2019da halk\u0131n de\u011fil; Hakk\u0131n h\u00fckm\u00fc \u00f6nemlidir. Halk Hakka kul olmal\u0131, O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne teslim olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc,\u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler\u201d (45\/C\u00e2siye, 26), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu \u015f\u00fckretmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu nank\u00f6rd\u00fcr\u201d (25\/Furkan, 50) ve \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu m\u00fc\u2019min de\u011fildir, iman etmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59). O y\u00fczden halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funa uymak, dal\u00e2lettir\/sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u201cYery\u00fcz\u00fcnde bulunanlar\u0131n \u00e7o\u011funa uyacak olursan, seni Allah\u2019\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131rlar. Onlar zandan ba\u015fka bir \u015feye t\u00e2bi olmaz, yalandan ba\u015fka (s\u00f6z de) s\u00f6ylemezler.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 116). \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011funun bilmedi\u011fini, \u015f\u00fckretmedi\u011fini, ak\u0131llar\u0131n\u0131 kullanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, g\u00fcnah ve haram pe\u015finde ko\u015ftuklar\u0131n\u0131, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 haks\u0131z yere yediklerini, \u00e7oklu\u011fu ve \u00e7o\u011funlu\u011fu ile b\u00f6b\u00fcrlenip \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu y\u00fczden mallar\u0131n\u0131n ve evlatlar\u0131n\u0131n \u00e7oklu\u011fu ile \u00f6v\u00fcnd\u00fcklerini, daha \u00e7ok ve daha zengin olduklar\u0131 halde kendilerinden \u00f6nce nice topluluklar\u0131 yok edildi\u011fini, b\u00fct\u00fcn bunlardan ders almayan insanlar\u0131n yine pek \u00e7o\u011funun yoldan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 Kur'an, say\u0131lamayacak kadar \u00e7oklukta ve \u0131srarla anlatmaktad\u0131r. \u00c7oklu\u011fun ancak Allah'\u0131 zikredip anmada, \u015f\u00fckretmede, kulluk ve ib\u00e2det etmede, takv\u00e2da i\u015fe yarayan bir \u015fey oldu\u011fu da yine Kur'an'da \u0131srarla \u00fczerinde durulun hakikatler olarak ifade edilmektedir.\u00c7o\u011funun ak\u0131ls\u0131zl\u0131klar\u0131ndan bahsedilen insanlar, Allah'\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine itibar etmeyen, Rab olarak sadece Allah'\u0131 kabullenmek istemeyen kalabal\u0131klard\u0131r. S\u00fcr\u00fcle\u015ftirilen, s\u00f6m\u00fcr\u00fclen, k\u00f6lele\u015ftirilen y\u0131\u011f\u0131nlard\u0131r. \u00c7al\u0131\u015fan kafalar, akl-\u0131 sel\u00eem sahipleri, kendilerinin fark\u0131na varan kafalard\u0131r. Kendinin fark\u0131na varanlar, Allah'\u0131n fark\u0131na var\u0131rlar; Allah ile kendileri aras\u0131ndaki fark\u0131 farkederler. Hadlerini bilirler ve O'na ait olan, olmas\u0131 gereken h\u00e2kimiyeti kendi zimmetlerine ge\u00e7irerek haks\u0131zl\u0131k edip il\u00e2hl\u0131k taslamazlar. "Onlar\u0131n (\u0130nsanlar\u0131n) \u00e7o\u011fu zandan ba\u015fka bir \u015feye uymaz. \u015e\u00fcphesiz zan, haktan\/ger\u00e7ekten hi\u00e7bir \u015fey ifade etmez." (10\/Y\u00fbnus, 36). Haktan, hakikatten bir \u015feyin ifadesi olmayan zanna uyanlar, ister \u00e7o\u011funluk, ister az\u0131nl\u0131k olsun, ger\u00e7ekten bir \u015feyin ifadesi olmayana uyduklar\u0131na g\u00f6re akletmiyorlar demek de\u011fil midir? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Halk deyimiyle "nerede \u00e7okluk, orada ..."\u00a0 Kendi taraftarlar\u0131 ve ideologlar\u0131 bile, demokrasinin g\u00f6rmezlikten gelinemeyecek zaaflar\u0131ndan haberdard\u0131r: "\u0130yi h\u00fck\u00fcmetler aras\u0131nda demokrasi en k\u00f6t\u00fcs\u00fc, fakat k\u00f6t\u00fclerin en iyisidir." (Aristoteles) "H\u00fck\u00fcmetlerin en iyisi, bize kendimizi y\u00f6netmemizi \u00f6\u011freten h\u00fck\u00fcmetlerdir." (Goethe)\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasilerde mutlak do\u011fru, \u00e7o\u011funlu\u011fun tespit etti\u011fi (ya da \u00f6yle farzedilen) g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcr. Do\u011fru, parmak say\u0131s\u0131na g\u00f6re belli olur. Halkt\u0131r hakem, o ne demi\u015fse do\u011frudur. Serbest k\u0131lma veya yasaklama (hel\u00e2l ve haram k\u0131lma) yetkisi, halk\u0131nd\u0131r, se\u00e7ilmi\u015flerindir. Bunun uygulamada b\u00f6yle olup olmad\u0131\u011f\u0131 da, do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131 da tart\u0131\u015f\u0131lmaz.Ayn\u0131 co\u011frafyada ya\u015fayan insanlar olarak hepimiz, ayn\u0131 geminin yolcular\u0131y\u0131z. Gemide delik a\u00e7anlar, sadece kendilerini bat\u0131rm\u0131\u015f olmazlar. G\u00e2fil, h\u00e2in, ehil olmayan, g\u00fcvenilmez (m\u00fc'min olmayan) kaptan\u0131n, elindeki bozuk pusula ve yanl\u0131\u015f harita ile gemiyi s\u00fcrmesine r\u0131z\u00e2 g\u00f6stermek, t\u00fcm yolcular i\u00e7in hayat\u00ee tehlike demektir. Kaptan ve tayfalar\u0131n yanl\u0131\u015f rotalar\u0131na seyirci kalmak, t\u00fcm yolcular\u0131 da gitmeleri gereken yere ula\u015fmalar\u0131na engel olacakt\u0131r. "Devlet gemisinin sorumlu kaptan\u0131, sadece bu gemiyi y\u00f6neten de\u011fil; ayn\u0131 zamanda bu gemiyle yolculuk edenlerdir."Y\u00f6neticilerin ama\u00e7 ve \u00e7\u0131karlar\u0131 ile onlar\u0131 se\u00e7enlerin ama\u00e7 ve beklentilerinin ayn\u0131 oldu\u011funu kim iddia edebilir? Enflasyon, deval\u00fcasyon, vergi vb. adlar alt\u0131nda halk, kendi cebindeki paralar\u0131 soydurmak, baz\u0131lar\u0131na hortumlatmak i\u00e7in mi se\u00e7mektedir se\u00e7tiklerini? Halk yarg\u0131lan\u0131rken, halk\u0131n vekillerinin yapt\u0131klar\u0131 niye yanlar\u0131na k\u00e2r kalmaktad\u0131r? Ka\u00e7 parlamenter bug\u00fcne kadar su\u00e7lanabilmi\u015f ve ka\u00e7 tanesi cezas\u0131n\u0131 \u00e7ekmi\u015ftir? Partilerin ba\u015f\u0131nda kapat\u0131lma korkusu Demokles\u2019in k\u0131l\u0131c\u0131 gibi durur; her on y\u0131lda bir darbeler \u00e2det oldu\u011fu i\u00e7in, buna sebep olmamak, fincanc\u0131 kat\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00fcrk\u00fctmemek gerekmektedir. Demokratik d\u00fczenin vazge\u00e7ilemez unsurlar\u0131 olan partiler, kendi i\u00e7lerinde sahi ne kadar demokrasiye uygun davran\u0131yorlar? Lidere ra\u011fmen farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f bildirilebilir, o istemeden birisi onun partisinden aday olabilir mi dersiniz?\u00a0Demokrasi, s\u00f6z\u00fcm ona m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 taraf\u0131ndan kutsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r, bat\u0131l\u0131 cad\u0131 mankene ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takt\u0131r\u0131l\u0131r: \u201cHalk\u0131n ir\u00e2desi Hakk\u0131n ir\u00e2desidir.\u201d\u00a0 \u201cHalka hizmet, Hakka hizmettir.\u201d \u201c\u0130sl\u00e2m, demokrasinin ta kendisidir...\u201d\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Konuyu \u00f6zetlemek gerekirse; Her y\u00f6n\u00fcyle kendisine has bir muhtev\u00e2ya sahip olan \u0130sl\u00e2m Dininin, esas gayesini te\u015fkil eden \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a has k\u0131lma\u201dy\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in, di\u011fer bir ifade ile \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in kendine has bir yol ve yordam\u0131n\u0131n olaca\u011f\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a bilinen hususlardand\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in yap\u0131lacak her bir do\u011fru eylem, hatta zihinsel fa\u00e2liyetler bile birer s\u00e2lih ameldir. Yani bu maksatla yap\u0131lacak i\u015flerimizin kabul edilebilmesi i\u00e7in, bir ameli, s\u00e2lih k\u0131lan \u00f6zellikler \u015funlard\u0131r:1) Yap\u0131lacak amel ile birlikte sahih bir ak\u00eedenin bulunmas\u0131,2) Yap\u0131lacak amelin ihl\u00e2sla, yani yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131 g\u00f6zetilerek yap\u0131lmas\u0131,3) Bu amelin, \u015feriatin o amel i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131, yani Kitaba ve S\u00fcnnete uygun olmas\u0131 (ittib\u00e2). Dolay\u0131s\u0131yla \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in izlenecek yolun, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n kendi b\u00fcnyesinden al\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131, yahut en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklam\u0131\u015f oldu\u011fu g\u00e2ye ve maksatlara g\u00f6t\u00fcren bir yol olmamas\u0131 gerekmektedir. Buna ba\u011fl\u0131 olarak, \u015funu rahatl\u0131kla s\u00f6yleyebiliriz: Demokrasi, esas itibar\u0131yla, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul etmeyip bu hakk\u0131 kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak halkta ya da millette g\u00f6ren bir rejimin ad\u0131d\u0131r. Demokratik y\u00f6ntemler de bu amac\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in ortaya konulmu\u015f yollard\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bir kimse, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lmak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma ib\u00e2detini \u00eefa ederken, hi\u00e7bir y\u00f6n\u00fcyle \u0130sl\u00e2m\u2019la ba\u011fda\u015fmayan bu y\u00f6ntemleri, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lman\u0131n v\u00e2s\u0131tas\u0131 olarak kullanamaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir durumda en az\u0131ndan s\u00e2lih amelde aranan \u201cittib\u00e2\u201d \u015fart\u0131 bulunmayacakt\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir amel, en az\u0131ndan red edilmi\u015f olacakt\u0131r.Kald\u0131 ki, her bir sistemin y\u00f6ntemi de ancak kendi tabiat\u0131na uygundur. Ama\u00e7 ile y\u00f6ntem aras\u0131ndaki tabiat farl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 birtak\u0131m sonu\u00e7lara ula\u015ft\u0131ramayaca\u011f\u0131 da hem mant\u0131k\u00ee bir ger\u00e7ektir; hem de art\u0131k gerek \u0130sl\u00e2m \u00e2leminde ve gerekse co\u011frafyam\u0131zda ya\u015fanan deneyimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduracak olursak, v\u00e2k\u0131a daha a\u00e7\u0131k ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Laiklik ise; en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n devlet ve toplum hayat\u0131na dair h\u00fck\u00fcmlerini red ve iptale d\u00e2vet etti\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman a\u00e7\u0131s\u0131ndan kabul edilmesi imk\u00e2ns\u0131z bir siyasal yakla\u015f\u0131md\u0131r.Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmleri ve \u00f6ncelikle de Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini (hangi \u00e7er\u00e7evede olursa olsun) red etmek de, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131nda b\u00fct\u00fcn sistemlerin ortak y\u00f6n\u00fcn\u00fc te\u015fkil eder. Dolay\u0131s\u0131yla h\u00e2kimiyeti b\u00fct\u00fcn kapsam ve boyutlar\u0131yla Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak g\u00f6rmeyen bir sistem ve din de, m\u00fcsl\u00fcman taraf\u0131ndan red edilmeye mahk\u00fbmdur. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcm ve h\u00e2kimiyetini k\u0131smen ya da tamamen red eden sistemlerin, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re ba\u015fka bir \u015fekilde de\u011ferlendirilmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 gibi; m\u00fcsl\u00fcman\u0131n da bunlar\u0131 red etmekten ba\u015fka bir tav\u0131r tak\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 beklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.M\u00fcsl\u00fcmanlar Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni ger\u00e7ek m\u00e2hiyetiyle kavray\u0131p k\u00fcll\u00ee ve c\u00fcz\u2019\u00ee hi\u00e7bir alanda \u0130sl\u00e2m\u2019dan ba\u015fka herhangi bir sisteme ihtiya\u00e7 duymay\u0131p yaln\u0131zca Rablerinin dini ile yetinerek, sadece o dinin g\u00f6sterdi\u011fi do\u011frultuda, g\u00f6sterdi\u011fi hedefe do\u011fru ilerleyecek olurlarsa, hem kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u0131slah edip birbirleriyle ili\u015fkilerini d\u00fczeltecek, hem de Rableriyle aralar\u0131n\u0131 d\u00fczelterek O\u2019nun rahmet ve in\u00e2yetine mazhar olacaklard\u0131r: \u201cU\u011frumuzda cihad edenleri, elbette Biz Onlar\u0131, yollar\u0131m\u0131za iletiriz. Muhakkak ki Allah, ihs\u00e2n edenlerle beraberdir.\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 69)\u00a0\u00a0\u00a0Konuyla \u0130lgili Geni\u015f Bilgi Al\u0131nabilecek KaynaklarKur\u2019an\u2019da Siyas\u00ee Kavramlar, Vecdi Aky\u00fcz, Kitabevi Y. s. 41-62Kur\u2019an\u2019da Temel Kavramlar, Ali \u00dcnal, K\u0131rkambar Y. s. 164-171Kur\u2019am\u2019\u0131n Temel Kavramlar\u0131, H\u00fcseyin K. Ece, Beyan Y. s. 279-281Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimo\u011flu, \u0130nk\u0131lab Y. s. 188-191Fikr\u00ee Tevhide Do\u011fru, Halil Atalay, Ribat Ne\u015friyat, s. 11-23\u015e\u00e2mil \u0130sl\u00e2m Ansiklopedisi, c. 2, s. 298-301; c. 3; 33; c. 6, s. 29-30Kur\u2019an Ansiklopedisi, S\u00fcleyman Ate\u015f, KUBA Y. c. 7, s. 236-245; c. 9, s. 5-38\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y. s. 149-156Nurdan C\u00fcmleler, Al\u00e2addin Ba\u015far, Zafer Y. c. 1, s. 68-72Dinde \u00d6l\u00e7\u00fcl\u00fc Olmak, Abdurrahman b. El-Luveyh\u0131k, Kay\u0131han Y. s. 260-278\u0130nanmak ve Ya\u015famak, Erc\u00fcmend \u00d6zkan, Anlam Y. c. 2, s. 187-196Kur\u2019an\u2019da \u0130nsan Psikolojisi, Hayati Ayd\u0131n, Tima\u015f Y. s. 203-207\u0130man ve Tav\u0131r, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u015eafak Y.\u0130sl\u00e2m Devlet Yap\u0131s\u0131, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130\u015faret\/Bunuc Y.\u0130sl\u00e2m'da Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcnce ve \u0130dare, Harun Han \u015eirvani, Nur Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n \u00d6n\u00fcndeki Engeller, Abdurrahman \u00c7obano\u011flu, \u0130htar Y.C\u00e2hiliyenin H\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc \u0130stiyorlar? Ziy\u00e2eddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, Ziya\u00fcddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00fckm\u00fcllah, Heyet, Hil\u00e2l Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, \u00c2yetullah e\u015f-\u015eiran, \u0130htar Y.\u0130nan\u00e7 Sorunlar\u0131, Hudaybi, \u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y.\u0130sl\u00e2m \u015eeriat\u0131, Abd\u00fclkadir Udeh, Nur Y.\u0130sl\u00e2m ve Siyasi Durumumuz, Abd\u00fclkadir Udeh, P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m Siyasi D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Siyasi Yorumu, Ebu\u2019l-Hasan Ali Nedvi, Akabe Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.Devlet ve Devrim, M\u00fcnir \u015eefik, D\u00fcnya Y.Modern \u00c7a\u011fda \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Politik Sistemi, Lokman Tayyib, \u0130lke Y.\u00a0\u00a0Anayasa ve Demokrasi, Abdurrahman Dilipak, Emre Y.Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, M. Be\u015fir Eryarsoy, Buruc Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, Mevdudi, Hilal Y.Gelin Bu D\u00fcnyay\u0131 De\u011fi\u015ftirelim, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn\/\u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m \u0130nk\u0131l\u00e2b\u0131n\u0131n S\u00fcreci, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.37- \u0130sl\u00e2m Nizam\u0131, Mevdudi, Hilal Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da Siyasi Sistem, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re D\u00f6rt Terim, Mevdudi, Beyan Y.\u0130sl\u00e2m Kapitalizm \u00c7at\u0131\u015fmas\u0131, Seyyid Kutub, Bir\/Arslan Y.Yoldaki \u0130\u015faretler, Seyyid Kutub, Fecr\/D\u00fcnya\/\u00d6zg\u00fcn\/P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n D\u00fcnya G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, Seyyid Kutub, Arslan Y.\u0130sl\u00e2m Toplumuna Do\u011fru, Seyyid Kutub, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0\u00a0\u00a0Ya\u015fas\u0131n \u015eeriat, Abdurrahman Dilipak, G\u00f6r\u00fc\u015f\/Risale Y.\u0130sl\u00e2m \u2013 Laiklik, Yusuf Kardavi, Denge Y.\u0130sl\u00e2m, Laiklik ve Kenan Evren, N. Y\u00fccel Mutlu, Rehber Y.\u0130sl\u00e2m ve Laisizm, Nakib Attas, P\u0131nar Y.Laik D\u00fczende \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 Ya\u015famak, 1-2, Hayreddin Karaman, \u0130z Y.Laiklik Yarg\u0131lan\u0131yor, Rauf Pehlivan, Gonca Y.Laik Vah\u015fet, Faruk K\u00f6se, Mektup Y.Laiklik \u00c7\u0131kmaz\u0131, Ahmed Ta\u015fgetiren, Erkam Y.Laiklik Devrini Kapam\u0131\u015ft\u0131r, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.\u0130sl\u00e2m A\u00e7\u0131s\u0131ndan Laiklik, Muhammed \u0130sl\u00e2mo\u011flu (Sadreddin Y\u00fcksel), \u00d6zel Y.Laikli\u011fin Neresindeyiz? Saf\u00e2 M\u00fcrsel, Yeni Asya Y.Laik Demokratik Cumhuriyet \u0130lkelerine Ba\u011fl\u0131 Kalaca\u011f\u0131ma, Abdurrahman Dilipak, Risale Y.Laisizm, Abdurrahman Dilipak, Beyan Y.Din ve Laiklik, Ali Fuad Ba\u015fgil, Ya\u011fmur Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik \u0130deolojisi, Ahmet Parlak\u0131\u015f\u0131k, Objektif Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik ve Fikir \u00d6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc, Fehmi Koru, Beyan Y.M\u00fcsl\u00fcman Laik Olamaz, Ali Kemal Saran, \u015eelale Y.Sosyalizm Bitti Laiklik Al\u0131r m\u0131yd\u0131n\u0131z? Yavuz Bahad\u0131ro\u011flu, Nesil Bas\u0131m Y.Osmanl\u0131 ve Safev\u00eelerde Din-Devlet \u0130li\u015fkisi, Vecih Kevseran\u00ee, Denge Y.\u00a0\u00a0Meden\u00ee Vah\u015fet, H\u00fcsn\u00fc Akta\u015f, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00c7a\u011fda\u015f Truva At\u0131 Demokrasi, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.Demokrasi Risalesi, Ya\u015far Kaplan, Tima\u015f Y.Alaturka Demokrasi ve Alaturka Laiklik, \u0130hsan S\u00fcreyya S\u0131rma, Beyan Y.Demokrasi ve Totalitarizm,\u00a0 Raymond Aron, K\u00fclt\u00fcr Bakanl\u0131\u011f\u0131 Y.\u00a0\u00a0\u0130zmlerin \u00c7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Y\u00fckseli\u015fi, M. Emin Gerger, \u015eelale Y.\u0130sl\u00e2m I\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hareketler ve \u0130deolojiler, Fethi Yeken, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0De\u011fi\u015fim S\u00fcrecinde \u0130sl\u00e2m, J. Esposito, J. Donohue, \u0130nsan Y.\u00a0C\u00e2hiliye D\u00fczeninin Ruh Haritas\u0131, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u0130lahlar Rejiminin Anatomisi, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.L\u00e2 1-2, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Partinin H\u00fckm\u00fc, Muhammed Fatih, Tevhid\u00ee \u00c7ekirdek Y.Siyasal Kat\u0131l\u0131m, Z\u00fcbeyir Yetik, Fikir Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da \u0130m\u00e2met ve Hil\u00e2fet, Hasan G\u00fcm\u00fc\u015fo\u011flu, Kay\u0131han Y.Hil\u00e2fet: Modern Arap D\u00fc\u015f\u00fcncesinin Ele\u015ftirisi,\u00a0 Fehmi \u015einnavi, \u0130nsan Y.Halifesiz G\u00fcnler, Hakan Albayrak, Denge Y.Hil\u00e2fet ve \u015eeh\u00e2det, Muhammed B\u00e2k\u0131r es-Sadr, Objektif Y.Hil\u00e2fet ve Halifesiz M\u00fcsl\u00fcmanlar, Sad\u0131k Albayrak, Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fet Nas\u0131l Y\u0131k\u0131ld\u0131? Abd\u00fclkadim Zellum, Hizb\u00fc\u2019t-Tahrir Y.Hil\u00e2fet ve Kemalizm, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u00c2lem Y\/Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fetin \u0130lg\u00e2s\u0131n\u0131n Arkaplan\u0131, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u0130nsan Y.Hil\u00e2fet-i \u0130sl\u00e2miyye ve T.B.M. Meclisi, \u0130smail \u015e\u00fckr\u00fc, Bedir Y.Hil\u00e2fet (Ge\u00e7mi\u015fi ve Gelece\u011fi ile), Kadir M\u0131s\u0131ro\u011flu, Sebil Y.Hil\u00e2fet ve Saltanat, Mevdudi, Hil\u00e2l Y.Hil\u00e2fetin Saltanata D\u00f6n\u00fc\u015fmesi, Vecdi Aky\u00fcz, Derg\u00e2h Y.Hil\u00e2fet Hareketleri, Mim Kemal \u00d6ke, T. Diyanet Vakf\u0131 Y.Hil\u00e2fetin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 S\u00fcrecinde Cumhuriyetin \u0130lan\u0131,\u00a0 1-2, Murat \u00c7ulcu, Kasta\u015f Y.Halifeli\u011fin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 ve Laiklik, Se\u00e7il Akg\u00fcn, Turhan Kitabevi Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.Devlet ve Din, \u00c7etin \u00d6zek, Ada Y.Ceza Hukuku ve Demokratik D\u00fczenin Korunmas\u0131nda Laiklik \u0130lkesi, \u00c7etin \u00d6zek, 1978, \u0130stanbulT\u00fcrk Hukukunda Laikli\u011fi Koruyucu Ceza H\u00fck\u00fcmleri, \u00c7etin \u00d6zek, 1961, \u0130stanbul\" \/>\n<meta property=\"og:url\" content=\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/\" \/>\n<meta property=\"og:site_name\" content=\"Ebrar Medya\" \/>\n<meta property=\"article:publisher\" content=\"https:\/\/www.facebook.com\/ebrarmedyacom\/\" \/>\n<meta property=\"article:published_time\" content=\"2020-05-13T10:11:58+00:00\" \/>\n<meta property=\"og:image\" content=\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2020\/05\/61.jpg\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:width\" content=\"730\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:height\" content=\"360\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:type\" content=\"image\/jpeg\" \/>\n<meta name=\"author\" content=\"EBRAR MEDYA\" \/>\n<meta name=\"twitter:card\" content=\"summary_large_image\" \/>\n<meta name=\"twitter:creator\" content=\"@ebrarmedyacom\" \/>\n<meta name=\"twitter:site\" content=\"@ebrarmedyacom\" \/>\n<meta name=\"twitter:label1\" content=\"Yazan:\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data1\" content=\"EBRAR MEDYA\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:label2\" content=\"Tahmini okuma s\u00fcresi\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data2\" content=\"99 dakika\" \/>\n<script type=\"application\/ld+json\" class=\"yoast-schema-graph\">{\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"@graph\":[{\"@type\":\"Article\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#article\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/\"},\"author\":{\"name\":\"EBRAR MEDYA\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/person\/465b3fc234a943bf45881579159c57d6\"},\"headline\":\"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM – HAK\u0130M\u0130YET\",\"datePublished\":\"2020-05-13T10:11:58+00:00\",\"dateModified\":\"2020-05-13T10:11:58+00:00\",\"mainEntityOfPage\":{\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/\"},\"wordCount\":19865,\"commentCount\":0,\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#organization\"},\"articleSection\":[\"G\u00dcNDEM\"],\"inLanguage\":\"tr\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"CommentAction\",\"name\":\"Comment\",\"target\":[\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#respond\"]}]},{\"@type\":\"WebPage\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/\",\"url\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/\",\"name\":\"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM - HAK\u0130M\u0130YET Nedir? • Ebrar Medya\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#website\"},\"datePublished\":\"2020-05-13T10:11:58+00:00\",\"dateModified\":\"2020-05-13T10:11:58+00:00\",\"description\":\"B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET\u00a0H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \\\"H\u00fckm\\\" kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:\u00a0\u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem'dir.S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla \\\"hukm\\\"\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.\u00a0Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.\u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 51)Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:\u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah'a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d (\u0130bn Kesir, III\/490)Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah'a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah'a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur'an'da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r. \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:\u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah'a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah'a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.[1]\u00a0[1] Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyetKur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:a) H\u00e2kimiyet\/egemenlik anlam\u0131nda h\u00fck\u00fcm: H\u00fck\u00fcm; h\u00e2kim olma, h\u00e2kimiyet-egemenlik sahibi olmak anlam\u0131na gelir. H\u00e2kimiyet ise, h\u00fck\u00fcm sahibi olmak, en g\u00fc\u00e7l\u00fc olmak manas\u0131na kullan\u0131l\u0131r. \u201cH\u00fck\u00fcm ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretti.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40) \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi. Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc b\u00fct\u00fcn evrende ge\u00e7erlidir. O, emrini yani h\u00fckm\u00fcn\u00fc evrende ve insan hayat\u0131nda, hatta k\u0131y\u00e2metten sonra diledi\u011fi gibi yerine getirir. \u201cO hi\u00e7 kimseyi h\u00fckm\u00fcne ortak yapmaz.\u201d (18\/Kehf, 26)b) Allah\u2019\u0131n verdi\u011fi karar anlam\u0131nda (13\/Ra\u2019d, 41),c) Allah\u2019\u0131n koydu\u011fu kurallar, prensipler ve bunlara uyman\u0131n gereklili\u011fi anlam\u0131nda (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47),d) K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde Allah'\u0131n insanlar\u0131 hesaba \u00e7ekip onlar hakk\u0131nda karar vermesi anlam\u0131nda (2\/Bakara, 113; 4\/Nis\u00e2, 141).e) Mahkeme karar\u0131 anlam\u0131nda (21\/Enbiy\u00e2,\u00a0 78).Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47).\\\"...Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir.\\\" (2\/Bakara, 113)\u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi...\u201d (2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u201cEy iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah'a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah'a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d (4\/Nis\u00e2, 59)\u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar. Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d (4\/Nis\u00e2, 60)\u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d (4\/Nis\u00e2, 61)\u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d (4\/Nis\u00e2, 65)\u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d (4\/Nis\u00e2, 105)\u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d (5\/M\u00e2ide, 42)\u201c...\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 44)\u201c...Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 45, 47)\u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 48)\u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d (5\/M\u00e2ide, 49)\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)\u201c...H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 57)\u201c...Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 62)\u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 114)\u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (10\/Y\u00fbnus, 109)\u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)\u201c...H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 67)\u201c...Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez...\u201d (13\/Ra\u2019d, 11)\u201c...Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez.\u201d (18\/Kehf, 26)\u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah'a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 47-52)\u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d (28\/Kasas, 70)\u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 4)\u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36)\u201c...\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d (38\/S\u00e2d, 26)\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)\u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (45\/C\u00e2siye, 21)\u201c...Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d (60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)\u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz?\u201d (68\/Kalem, 36)\u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d (95\/T\u00een, 8)\u201c...Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d (2\/Bakara, 85)H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131rHukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.\u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0\u00a0[1] Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:\u00a0Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.\u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0[1] \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah'a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet...\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.\u00a0Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:\u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? (28\/Kasas, 71-72)b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:\u00a0B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.\u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir...\u201d (22\/Hacc, 55-56)\u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah'a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d (40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)\u00a0c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:\u00a0Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d (7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d (5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah'a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:\u00a0Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:\u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40).Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah'a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah'a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:\u00a0Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca\u00a0\u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:a) H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, egemenler il\u00e2hl\u0131k ve rabl\u0131k konumunda, egemenlik alt\u0131nda bulunanlar kulluk konumunda olurlar. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, h\u0131ristiyan ve yah\u00fbdi din adamlar\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n dinini de\u011fi\u015ftirip O\u2019nun h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcm koymalar\u0131n\u0131n kabul edilmesini, onlar\u0131 \u201crab olarak\u201d tan\u0131mak \u015feklinde de\u011ferlendirirken (9\/Tevbe, 31); Hz. Peygamber (s.a.s.) de bu durumun, din adamlar\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak hel\u00e2l ve haram k\u0131lmalar\u0131n\u0131n kabul edilmesi s\u00fbretiyle ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (Tirmiz\u00ee, Tefs\u00eer (9. S\u00fbre), 10). Nitekim Hz. M\u00fbs\u00e2 (a.s.) da Firavun\u2019un \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131n\u0131 egemenli\u011fi alt\u0131nda tutmas\u0131n\u0131, onlar\u0131 \u201ckul edinmek\u201d olarak nitelendirmi\u015ftir (26\/\u015e\u00fbr\u00e2, 22).b) Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcyle h\u00fckmetmeyenler, egemenlikleri \u00e7e\u015fitli gruplara b\u00f6ler; onlar\u0131 zaafa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr; yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131kart\u0131r, bozgunculuk yaparlar.\u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d (28\/Kasas, 4).c) C\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmeden t\u00e2\u011futlar; egemenlikleri alt\u0131nda bulunan kimselerin olaylar\u0131 sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u015fekilde de\u011ferlendirmelerine imk\u00e2n b\u0131rakmayacak \u015fartlar olu\u015ftururlar; ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri k\u00fclt\u00fcr yap\u0131s\u0131 ve e\u011fitim ortam\u0131 ile insanlar\u0131 sa\u011flam ve ger\u00e7ek\u00e7i yarg\u0131larda bulunmak imk\u00e2n\u0131ndan mahrum b\u0131rak\u0131rlar:\u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d (43\/Zuhruf, 54)d) Alah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini, dolay\u0131s\u0131yla ul\u00fbhiyet ve rub\u00fbbiyetini reddedenler; egemenliklerini kaybetmek korkusuyla ger\u00e7eklerin anla\u015f\u0131lmamas\u0131, ul\u00fbhiyetlerinin sahteli\u011finin ortaya \u00e7\u0131kmamas\u0131 i\u00e7in \u00f6zel \u00e7aba harcarlar:\u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d (28\/Kasas, 38)Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:\u00a0\u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:Allah, her \u015feyi yaratan, var eden, her bir varl\u0131\u011f\u0131n var olmas\u0131n\u0131 takdir eden, e\u015fyay\u0131 ve e\u015fyalar aras\u0131 ili\u015fkileri d\u00fczenleyen, bu il\u00eeh\u00ee nizam\/d\u00fczen i\u00e7erisinde bu ili\u015fkilerin devam\u0131n\u0131 sa\u011flayand\u0131r.\u0130nsan da Allah\u2019\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 bir varl\u0131kt\u0131r. E\u015fref-i mahluktur. M\u00fckellefiyeti ve halifelik makam\u0131na getirilmi\u015f olmas\u0131, onun di\u011fer varl\u0131klardan farkl\u0131 yan\u0131n\u0131, yerine g\u00f6re \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ortaya koymaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131 halifelik makam\u0131nda ve birtak\u0131m m\u00fckellefiyetlerle s\u0131nayan Y\u00fcce Allah, insandan emir ve h\u00fck\u00fcmlerine, k\u0131sacas\u0131 \u015feriatine uygun olarak ya\u015famas\u0131n\u0131 istemi\u015f, kendisinden ba\u015fka varl\u0131klar\u0131, gerek yarat\u0131c\u0131l\u0131k, gerek emir, kanun ve h\u00fck\u00fcm koyma y\u00f6nleriyle kendisine e\u015f tutmamas\u0131n\u0131, yani \u015firk ko\u015fmamas\u0131n\u0131 \u00f6zellikle emretmi\u015ftir. Yani, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri dururken ba\u015fka h\u00fck\u00fcmleri kabul etmek, ya da herhangi bir h\u00fckm\u00fc Allah\u2019\u0131n dininin alternatifi olarak g\u00f6rmek, Allah'a \u015firk ko\u015fma \u015fekillerindendir.\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re Allah, m\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesidir. Onlar\u0131n y\u00e2r ve yard\u0131mc\u0131s\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Allah, m\u00fc\u2019minleri d\u00fcnyada ba\u015f\u0131bo\u015f ve herhangi bir hususta kendi hallerine terk etmez, kendisinden ba\u015fkalar\u0131na da muhta\u00e7 etmez. Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bizleri hayat\u0131m\u0131z\u0131n herhangi bir alan\u0131 i\u00e7in h\u00fck\u00fcm ve \u015feriat koymak zorunda b\u0131rakmam\u0131\u015f olmas\u0131 da, Allah\u2019\u0131n m\u00fc\u2019minleri vel\u00ee edinmi\u015f olmas\u0131n\u0131n ayr\u0131 bir g\u00f6stergesidir. M\u00fc\u2019minler de bu geni\u015f \u00e7er\u00e7evesiyle Allah\u2019tan ve Allah\u2019\u0131n vel\u00ee edinilmelerini emretti\u011fi kimselerden ba\u015fkas\u0131n\u0131 vel\u00ee edinemezler. M\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesi, ancak Allah\u2019t\u0131r, Ras\u00fbl\u00fcd\u00fcr ve samimi m\u00fc\u2019minlerdir (5\/M\u00e2ide, 55).[1]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107Allah'\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:\u00a0\\\"\u015eeriat\\\", Kur'an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur'an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah'\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]\u00a0[1] Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88Laiklik ve H\u00e2kimiyetD\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din... (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.\u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.\u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda... da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.\u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din'i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah'a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah'a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d (36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2det etmekle\u201d (98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d (5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden... dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah'a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d (2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah'a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.\u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131...\u201d (9\/Tevbe, 31).Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d (Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.\u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz...\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:Laiklik, geni\u015f ve basit tan\u0131m\u0131 ile, dinin siyasal hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131na itilmesi, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletin siyasal hayat\u0131nda din ad\u0131na etkin olmalar\u0131n\u0131n engellenmesi diye ifade edilecek olursa, pe\u015finen \u015funu hat\u0131rlatmam\u0131z gerekmektedir: Evvel\u00e2 \u0130sl\u00e2m\u2019da bat\u0131da bilinen \u015fekliyle bir \u201cdin adamlar\u0131\u201d s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f\u0131n din ad\u0131na siyasal etkinliklerde bulunmalar\u0131ndan ve devletin siyasetinde aktif bir rol oynamalar\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f yok ki, bu s\u0131n\u0131f\u0131n icr\u00e2 edece\u011fi fonksiyon kabul veya redde konu olsun.\u0130sl\u00e2m inanc\u0131na g\u00f6re Allah her \u015feyi yaratand\u0131r. O, her \u015feyi bilendir. \u0130nsan\u0131 yaratan oldu\u011fu gibi, her as\u0131rda, nelere muhta\u00e7 oldu\u011funu, d\u00fcnya ve \u00e2hirette mutlu olmas\u0131n\u0131n nelere ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu tam ve en k\u00e2mil anlam\u0131yla O bilir. Dolay\u0131s\u0131yla O\u2019nun insanlar\u0131n d\u00fcnya ve \u00e2hiret mutlulu\u011funun elde edebilmeleri i\u00e7in teklif etti\u011fi d\u00fczen olan \u0130sl\u00e2m\u2019da, d\u00fcnya ve \u00e2hirette her bak\u0131mdan huzurlu olabilmeleri i\u00e7in insanlar\u0131n gerek duyabilecekleri her \u015fey vard\u0131r. Bug\u00fcn i\u00e7in gerek duymad\u0131klar\u0131 fakat zamanla ihtiya\u00e7 hissedecekleri \u015feyler de, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bilinse de bilinmese de, ellerinde bulunan Kur\u2019an ve S\u00fcnnette yeteri kadar\u0131yla mevcuttur. K\u0131y\u00e2mete kadar gelecek b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in de durum, aynen b\u00f6yledir. Di\u011fer taraftan, Kur\u2019an\u2019\u0131n i\u00e7eri\u011fine geli\u015fig\u00fczel dahi olsa bir g\u00f6z at\u0131lacak olursa, g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ib\u00e2det ve \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgilendi\u011fi kadar, d\u00fcnyadaki ili\u015fkileriyle de ilgilenmi\u015ftir. Hatta d\u00fcnyev\u00ee ili\u015fki olarak de\u011ferlendirilen bir\u00e7ok alana dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131, din\u00ee ya da uhrev\u00ee ya da vicdan\u00ee olmakla nitelendirilen ili\u015fkilere k\u0131yasla daha etrafl\u0131d\u0131r.Elbette \u0130sl\u00e2m, bu h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda laik bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn etkisi ile ayr\u0131m yapmaz, d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi; din i\u015fi, devlet i\u015fi gibi ay\u0131rmalar\u0131 kabul etmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, bunlar\u0131n hepsinin\u00a0 ayn\u0131 \u015fekilde ve hepsine ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ayn\u0131 \u00f6nemi vermelerini ve ayn\u0131 gayreti g\u00f6stermelerini istemi\u015f ve hepsini birlikte uygulamaya ge\u00e7irmelerini emretmi\u015ftir. O y\u00fczden \u0130sl\u00e2m\u2019da d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi yoktur. Her \u015fey ib\u00e2det ve cihadd\u0131r; ya Allah'a ya da t\u00e2\u011futa kulluk. Siy\u00e2seti ib\u00e2det, ib\u00e2deti siy\u00e2set olan bir dindir \u0130sl\u00e2m. Dini devletten ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda devlet dinsiz; devleti dinden ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda din, devletsiz ve g\u00fc\u00e7s\u00fcz olur. Dinle devlet, etle kemik gibidir. Devlet, v\u00fccut ise, din de o v\u00fccudun can\u0131d\u0131r, ruhudur. Bu ikisini birbirinden ay\u0131rmak, insan\u0131\/insanl\u0131\u011f\u0131 katletmektir, cin\u00e2yettir.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de, mesel\u00e2 miras h\u00fck\u00fcmlerine, evlenme ve bo\u015fanmalara, al\u0131\u015fveri\u015fe ve di\u011fer akidlere, sava\u015fa, su\u00e7 ve cezalara dair a\u00e7\u0131klamalar, s\u00f6zgelimi namaza ve hacca dair a\u00e7\u0131klamalara g\u00f6re daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131d\u0131r. Ama hepsine ri\u00e2yet etme gere\u011fi, ayn\u0131 titizlik ve t\u00e2vizsizlikle vurgulanmaktad\u0131r. Kur\u2019an\u2019\u0131n en az\u0131ndan bir defa, ba\u015f\u0131ndan sonuna kadar cidd\u00ee bir \u015fekilde anlam\u0131yla birlikte okunmas\u0131, bu s\u00f6z\u00fcn isbat\u0131 i\u00e7in yeterlidir. Durum bu iken, Kur\u2019an\u2019\u0131n \u201cDinde zorlama yoktur\u201d ilkesi ile, \u201cSen onlar \u00fczerinde bir zorba de\u011filsin\u201d gibi buyruklar\u0131n\u0131n \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n da laikli\u011fi kabul etti\u011fine delil olarak g\u00f6sterilmesinin, gaflet de\u011filse, ancak ih\u00e2netle izah\u0131 s\u00f6zkonusudur. Saf\u00e7a, riy\u00e2k\u00e2rca veya baz\u0131lar\u0131n\u0131n m\u00fcn\u00e2f\u0131k\u00e7a niyetlerle bu t\u00fcr delillendirmelere kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n ilm\u00ee de\u011ferinden s\u00f6z edilemez.Laiklik, Yasama G\u00fcc\u00fcn\u00fcn B\u00f6l\u00fcnmesidir:\u00a0E\u011fer \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131, b\u00fct\u00fcn muhtev\u00e2s\u0131yla temsil eden bir terim ile ifade etmek istersek, hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bunun i\u00e7in en uygun terim \u201cTevhid\u201ddir. Tevhid de, yaln\u0131zca yarat\u0131c\u0131 olarak Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bilinmesinden ib\u00e2ret de\u011fildir. Ayn\u0131 zamanda, mutlak h\u00e2kim ve mutlak kanun koyucu, mutlak m\u00fcdebbir olarak da Allah\u2019\u0131n bir ve tek kabul edilmesidir. O\u2019na hi\u00e7bir \u015fekilde denk, e\u015f ve ortak ko\u015fulmamas\u0131d\u0131r. Laiklik ise, Allah\u2019\u0131n d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 ilgilendirdi\u011fi kabul edilen ve \u201csiyaset\u201d ya da \u201cdevlet i\u015fleri\u201d diye ifade edilen alana herhangi bir \u015fekilde m\u00fcd\u00e2hale etmesine imk\u00e2n tan\u0131nmamas\u0131d\u0131r. Yani din adamlar\u0131 \u015fahs\u0131nda, dinin sosyal, siyasal, ekonomik, hukuksal ve hatta ahl\u00e2k\u00ee alanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcnden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Hatta bu kadarla da kal\u0131nmayarak, hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, k\u00e2inat yorumu, de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, estetik ve fikr\u00ee alanlarda, e\u011fitim ve k\u00fclt\u00fcrel alanlarda da bu yakla\u015f\u0131m kendisini hissettirir. \u0130ster istemez, fark\u0131nda olunarak veya olunmayarak bu yakla\u015f\u0131m, din\u00ee de\u011fer, prensip ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 alan d\u0131\u015f\u0131na iter, uzakla\u015ft\u0131r\u0131r. Sonunda \u00f6yle bir durum ortaya \u00e7\u0131kar ki, dinin herhangi bir alanda, hatta vicdan plan\u0131nda bile var olup olmad\u0131\u011f\u0131 dahi tart\u0131\u015f\u0131lacak bir konu haline gelir. Durum bu noktaya varsa da, varmasa da; \u0130sl\u00e2m, hayat\u0131n az yada \u00e7ok, dar ya da geni\u015f herhangi bir alan\u0131nda, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcmlerin konulmas\u0131n\u0131 onaylamaz. B\u00f6yle bir eylemi \u201c\u015firk ko\u015fmak\u201dla e\u015f bir tutum olarak de\u011ferlendirir:\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 vard\u0131r?\u201d \u00a0(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, te\u015fr\u00ee alanlar\u0131n\u0131n, ya da h\u00fck\u00fcm ve de\u011fer belirleme alanlar\u0131n\u0131n laik anlay\u0131\u015fa g\u00f6re a\u00e7\u0131k\u00e7a ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve birbirlerinden kesinlikle ayr\u0131lmalar\u0131, dinin devlet y\u00f6netiminden t\u00fcm\u00fcyle uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, laiklik i\u00e7in ne kadar vazge\u00e7ilemez ve sorunlu bir ilke ise; \u0130sl\u00e2m a\u00e7\u0131s\u0131ndan da b\u00f6yle bir ayr\u0131m, en dar s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalsa dahi, Kur\u2019an\u2019\u0131n kabul edebilece\u011fi, benimseyebilece\u011fi bir yakla\u015f\u0131m de\u011fildir. Laiklik, \u00e7ok tanr\u0131l\u0131 olmak demektir. C\u00e2mideki il\u00e2h\u0131n ba\u015fka; sokaktaki, mahkemedeki, meclisteki... il\u00e2h\u0131n ba\u015fka oldu\u011fu bir d\u00fczendir. \u0130sl\u00e2m, ne kadar Tevhidi esas almakta ise; laiklik de o derece \u015firki esas al\u0131r. Tevhid ve \u015firkin bir arada bulunup bar\u0131nmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, her alanda yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2dete d\u00e2vet eder ve bunu esas al\u0131rken; laiklik de di\u011fer t\u00fcm be\u015fer\u00ee d\u00fczenler gibi, \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. \u015eeytan\u0131n insanlar\u0131 b\u00f6lmeyi, darmada\u011f\u0131n etmeyi esas alan ve dosdo\u011fru yol olan s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem d\u0131\u015f\u0131nda kalan yollar\u0131ndan bir yoldur.\u201cVe (de ki:) \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153)M\u00fcsl\u00fcman her \u015feyiyle, her \u015feyini Allah\u2019\u0131n emretti\u011fi \u015fekilde ve Allah i\u00e7in yapan ve d\u00fczenleyendir.\u201cDe ki: Benim namaz\u0131m (hacc\u0131m, kurban\u0131m) ve di\u011fer ib\u00e2detlerim, hayat\u0131m ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm, \u00e2lemlerin Rabbi Allah i\u00e7indir. O\u2019nun orta\u011f\u0131 yoktur. Ben, bununla emrolundum ve ben m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ilkiyim.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 162-163)[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 22-47\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasi ve H\u00e2kimiyetDemokrasi, bilindi\u011fi gibi bat\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc olan bir sistemdir. Bat\u0131 medeniyetinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi, insan\u0131n kendini ilahla\u015ft\u0131rarak, tanr\u0131ya ba\u015fkald\u0131r\u0131, nefse, hev\u00e2ya ve \u015feytana t\u00e2bi olmakt\u0131r. Demokrasi anlay\u0131\u015f\u0131nda da bu \u00f6zelli\u011fi g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n nizam\u0131n\u0131 kabul etmeyip, y\u00f6netimde insanlar\u0131n h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 ve Allah'\u0131n indirdi\u011fini b\u0131rak\u0131p kendi h\u00fck\u00fcmleriyle kendilerini y\u00f6netmek istemeleridir. Bunu demokratlar\u0131n ifadeleriyle (daha do\u011frusu, hal dilleriyle) s\u00f6yleyecek olursak: \u201cSen kim oluyorsun ey tanr\u0131! Biz kendi hayat\u0131m\u0131z\u0131 kendimiz d\u00fczenleyebiliriz. Kendimiz d\u00fczenlemek i\u00e7in y\u00f6ntemler buluyor ve uyguluyoruz\u201d demekteler; dilleriyle veya tav\u0131rlar\u0131yla. -Basite indirgeyecek olursak- demokratik s\u00f6ylemin i\u00e7eri\u011fi ve anlam\u0131 i\u015fte budur. Haliyle, ba\u015fka bir b\u00e2t\u0131l g\u00e2ye i\u00e7in, insan\u0131\/halk\u0131 putla\u015ft\u0131rma amac\u0131yla b\u00e2t\u0131l tanr\u0131lara ba\u015fkald\u0131r\u0131l\u0131nca, hak il\u00e2h olan Allah Te\u00e2l\u00e2\u2019ya da ba\u015fkald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f oluyor. \u201cHev\u00e2s\u0131n\u0131 il\u00e2h edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Onun koruyucusu (bek\u00e7isi, vekili) sen mi olacaks\u0131n?\u201d (25\/Furkan, 43) \u0130ster \u201ch\u00fcmanizm\u201d ad\u0131yla, ister \u201cdemokrasi\u201d ideolojisiyle, Bat\u0131n\u0131n anlay\u0131\u015f\u0131, insan\u0131 Tanr\u0131 yerine koymakt\u0131r; insan\u0131, yani kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmak. Bat\u0131da d\u00fc\u015f\u00fcnce, inan\u0131\u015f, ideoloji ve sistemlerin hepsi hakk\u0131nda bu yarg\u0131 ge\u00e7erlidir; bu h\u00fck\u00fcm, ortak bir de\u011ferlendirmedir.Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m\u00ee d\u00e2vet vard\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u00ee mesaj, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 yerine ib\u00e2deti \u00f6ng\u00f6r\u00fcr. Fakat birilerine de ba\u015fkald\u0131rmay\u0131 emreder. Bu da nefsi, hev\u00e2y\u0131 ve \u015feytan\u0131 kapsam\u0131na alan \u201ct\u00e2\u011fut\u201da ba\u015fkald\u0131rmakt\u0131r. \u201cDe ki: \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153) \u00c2yet-i kerime, ger\u00e7ekten m\u00fcsl\u00fcman\u0131n hayat\u0131n\u0131, herhangi bir gedik b\u0131rakmaks\u0131z\u0131n tamam\u0131yla Allah'a tahsis etmi\u015ftir. \u0130\u015fte Allah'a teslimiyet bu demektir. \u00d6l\u00fcm ile noktalan\u0131ncaya kadar, hayat\u0131m\u0131z\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fc, inan\u00e7 ve kanaatlerimizden ba\u015flayarak t\u00fcm eylemlerimizi Allah i\u00e7in, Allah'a teslimiyet s\u00fbretiyle ortaya koyaca\u011f\u0131z. \u0130sl\u00e2m budur; b\u00f6yle bir teslimiyettir.B\u00fct\u00fcn siyas\u00ee sistemlerin, ideolojilerin oldu\u011fu gibi, demokrasinin de can al\u0131c\u0131 noktas\u0131; h\u00e2kimiyet\/egemenlik meselesidir. Yukar\u0131da da belirtildi\u011fi gibi, h\u00e2kimiyet, daha ilerisi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyen, siyasal bir g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fi ifade eder. Yani siyasal g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fin, iktidar ve muktedir olu\u015fun en ileri derecesini ifade eder. Bu en \u00fcst\u00fcn kabul edilen otorite, kanunlar\u0131 yapar. Y\u00f6neticiler ona g\u00f6re belirlenir. Y\u00f6netimin nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 ve bu esaslar\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 o belirler. H\u00e2kimiyet anlay\u0131\u015f\u0131 itibar\u0131yla \u0130sl\u00e2m bir tarafta, di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler bir taraftad\u0131r. \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti mutlak olarak sadece Allah\u2019ta kabul eder; Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak bilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler, h\u00e2kimiyeti kimde g\u00f6r\u00fcyorlarsa ona g\u00f6re isim al\u0131rlar.Demokrasi, h\u00e2kimiyetin halk\u0131n elinde olmas\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. Krall\u0131k, h\u00e2kimiyetin kral\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Teokrasi, h\u00e2kimiyetin Allah ad\u0131na konu\u015ftu\u011funu iddia eden din adam\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da kendini tanr\u0131 yerine koyanlar\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Buna benzer di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler de b\u00f6yledir. Yani siyas\u00ee sistemler, h\u00e2kimiyeti elinde bulunduranlara g\u00f6re tan\u0131mlan\u0131r ve ona g\u00f6re isimlerini al\u0131rlar. Yaln\u0131z \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019ta g\u00f6r\u00fcr, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul eder. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin (dinlerin) \u00f6zelli\u011fi ise, h\u00e2kimiyeti Allah'ta g\u00f6rmeyip insanda g\u00f6rmeleridir. H\u00e2kimiyeti insanda g\u00f6rmek gibi ortak bir paydaya sahip olduktan sonra, bu insanlar\u0131n \u201ckim veya kimler?\u201d sorusuna verdikleri farkl\u0131 cevaplara g\u00f6re isim alsalar da, m\u00fcsl\u00fcmana g\u00f6re b\u00fct\u00fcn bunlar t\u00e2\u011fut\u00ee ideoloji ve \u015feytan\u00ee d\u00fczenlerdir.H\u00e2kimiyet noktas\u0131nda demokraside yetki; halk\u0131n veya milletindir; Yani, toplumun geneli, egemenli\u011fe sahip kabul edilir. Hangi inanca sahip olurlarsa olsunlar, fertler birbirlerine e\u015fit olduklar\u0131na g\u00f6re de, her bir \u015fah\u0131s, o h\u00e2kimiyetin bir birimine, bir par\u00e7as\u0131na sahiptir. Yani 70 milyonluk bir \u00fclkede h\u00e2kimiyet, 70 milyon e\u015fit par\u00e7aya b\u00f6l\u00fcnm\u00fc\u015f demektir. Bunun Kur\u2019\u00e2n\u00ee ifadesi 70 milyon il\u00e2h kabul ediliyor, demektir. Herkes h\u00e2kimiyetin e\u015fit bir par\u00e7as\u0131na sahip oldu\u011fundan, zaman\u0131 gelince h\u00e2kimiyet par\u00e7alar\u0131n\u0131n sahipleri oylar\u0131n\u0131 bir tarafta toplar ve ittifak\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 halde, \u00e7o\u011funlu\u011fu te\u015fkil eden par\u00e7alar\u0131n toplam\u0131 do\u011frultusunda icraatlar yap\u0131l\u0131r, kararlar al\u0131n\u0131r. Bu noktada h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme gelir. Demokrasi, \u00e7ok tanr\u0131c\u0131 Grek k\u00fclt\u00fcr\u00fcne dayal\u0131, ondan kaynaklanan bir sistemdir. Yani, irtic\u00e2n\u0131n esas\u0131d\u0131r. \u015eu irtic\u00e2ya kar\u015f\u0131 dayat\u0131lmak istenen demokrasi, as\u0131l irtic\u00e2n\u0131n kendisidir; as\u0131l m\u00fcrtec\u00ee de demokratlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, k\u00f6k\u00fc, tarihi itibar\u0131yla eski Yunan\u2019a kadar uzanan bir m\u00fcrtec\u00eelik yap\u0131yorlar. Ondan da eski bir k\u00f6k\u00fc var; \u015feytana kadar uzanan bir ba\u015fkald\u0131r\u0131ya kadar devam edip uzan\u0131yor, k\u00f6kleri oraya kadar var\u0131yor, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 ve \u015feytana itaat olan bir siyas\u00ee sisteme t\u00e2bi oluyorlar demokrat m\u00fcrtec\u00eeler.Demokrasi, halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun h\u00e2kimiyeti diye ifade edilse bile, bu iddian\u0131n kand\u0131rmacadan ib\u00e2ret oldu\u011fu uygulamalardan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Demokrasilerde \u00e7o\u011funlu\u011fun ittifak\u0131 bile yoktur. Demokrasi ile y\u00f6netilen bir rejimde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun s\u00f6z\u00fc nerede ve nas\u0131l ge\u00e7erli oluyor? Parti aritmetikleri i\u00e7inde, % 25-30 oy alan her parti iktidar olur. Nerede \u00e7o\u011funluk? % 70-75 muh\u00e2lefette kald\u0131. Yani, demokraside demokrasi yoktur. Demokrasiler, kendi mant\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan bile sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lma y\u00f6ntemini dahi icat etmekten \u00e2cizdirler. \u015eimdiye kadar Bat\u0131da ve co\u011frafyam\u0131zda bir\u00e7ok se\u00e7im sistemi uygulanm\u0131\u015ft\u0131r. Ancak, bunlar\u0131n hi\u00e7birisinin asgar\u00ee d\u00fczeydeki \u00e7o\u011funlu\u011fun ir\u00e2desini iktidar olarak yans\u0131tabilecek yeterlikte oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fclememektedir. Demokrasi, uygulamaya ge\u00e7ti\u011fi tarihten g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, sadece iki partinin oldu\u011fu yerlerde bile, hi\u00e7bir zaman, hi\u00e7bir parti \u00e7o\u011funlu\u011fu sa\u011flayarak iktidar olmu\u015f de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc se\u00e7imlere kat\u0131lmayanlar vard\u0131r; y\u00f6nlendirilenler, kand\u0131r\u0131lanlar, halka sorulmadan aday g\u00f6sterilenler, kendisini tam olarak temsil etmedi\u011finden, mecb\u00fbren kendisine en yak\u0131n oldu\u011funu sand\u0131\u011f\u0131 veya ehven ki\u015fiyi se\u00e7mek veya k\u00fcsmek zorunda b\u0131rak\u0131lanlar vard\u0131r.Dolay\u0131s\u0131yla demokrasi, uygulanmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z bir tezdir, bir \u00fctopyad\u0131r. \u015eimdiye kadar bat\u0131 felsefelerinde ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olan \u00fctopyalardan bir \u00fctopya. Fakat bu demokratik sihirbazlar, medya ve di\u011fer imk\u00e2nlar (bilim adamlar\u0131, e\u011fitim kurumlar\u0131 ve d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler) v\u00e2s\u0131tas\u0131yla, demokrasinin \u00fctopya olma \u00f6zelli\u011fini insanlar\u0131n g\u00f6zlerinden sakl\u0131yorlar. \u0130nsanlar\u0131n bunu g\u00f6rmelerine m\u00fcmk\u00fcn mertebe imk\u00e2n ve f\u0131rsat tan\u0131mamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ger\u00e7e\u011fin g\u00f6r\u00fclmesine sebep olacak herhangi bir \u015fey oldu\u011fu zaman, birtak\u0131m oyalamalar icat edilerek insanlar onlarla me\u015fgul edilir ve ger\u00e7e\u011fe n\u00fcfuz etmeleri b\u00f6ylelikle \u00f6nlenmi\u015f olur. Kanaatleri samimi olarak kabul g\u00f6rmeyen az\u0131nl\u0131k ise demokraside her zaman bir k\u00fcsk\u00fcnler kitlesi meydana getirir. Dolay\u0131s\u0131yla yap\u0131lan uygulamalara bu muh\u00e2lefettekiler hi\u00e7bir zaman kat\u0131lmazlar.Bu ele\u015ftirilerimiz, demokrasinin kendi mant\u0131\u011f\u0131 ile demokrasiye bir reddiyedir. G\u00f6r\u00fcl\u00fcyor ki demokrasi, hi\u00e7bir zaman i\u00e7in demokrasiyi savunanlar\u0131n ileri s\u00fcrd\u00fckleri gibi, insanl\u0131\u011f\u0131n en ideal sistemi, ya da en az yanl\u0131\u015f\u0131 olan sistemi olamaz. \u00c7or\u00e7il'e atfedilen bir s\u00f6z vard\u0131r. \\\"Demokrasi, d\u00fcnyadaki en g\u00fczel ikinci sistemdir.\\\" Sormu\u015flar; \\\"demokrasiyi neden ikincili\u011fe indirdin?\\\" diye. \\\"Birincisi yok ki!\\\" diye cevap vermi\u015f. Ger\u00e7ek \u00f6yle de\u011fil; demokrasi \u00f6yle ikinci, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u0131radaki bir d\u00fczen fil\u00e2n de\u011fil; bir curcunadan ib\u00e2rettir. Efl\u00e2tun'un t\u00e2biriyle; \\\"demokrasi, \u015farlatanlar d\u00fczenidir.\\\" Demokrasinin babas\u0131 say\u0131lan Jan Jack Russo da benzer bir \u015fey diyor: Demokrasiyi uzun uzun anlatt\u0131ktan sonra; \\\"Emil\\\" adl\u0131 kitab\u0131nda \\\"do\u011frusunu s\u00f6ylemek l\u00e2z\u0131msa\\\" diyor, \\\"insanlar kendi kendilerine kanun yapamazlar. Bize kanunlar verecek il\u00e2hlar l\u00e2z\u0131m.\\\"\u0130nsan hayat\u0131 \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ve \u00e7ok boyutludur. B\u00fct\u00fcn bu y\u00f6nleri ve boyutlar\u0131 ile insan hayat\u0131n\u0131 tamam\u0131yla ku\u015fatm\u0131\u015f hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem yoktur. \u0130nsan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatmak iddias\u0131nda olan be\u015fer\u00ee hi\u00e7bir ideoloji ve d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece \u0130sl\u00e2m, insan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle ve boyutlar\u0131yla ku\u015fatmay\u0131 hedeflemi\u015f ve ger\u00e7ekten ku\u015fatm\u0131\u015f k\u00e2mil bir din h\u00fcviyetine sahiptir. Sadece \u0130sl\u00e2m, inan\u00e7, davran\u0131\u015f, sosyal ve siyasal d\u00fczen, ahl\u00e2k, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve \u00e2hiret anlay\u0131\u015f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve ya\u015fama bi\u00e7imi, insan\u0131n kendisiyle, \u00e7evresi ve Rabbiyle t\u00fcm ili\u015fkilerini tanzim eder. T\u00fcm bu alanlarla ilgili ku\u015fat\u0131c\u0131 h\u00fck\u00fcmler koyar. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee ideolojiler, t\u00fcm ahl\u00e2k g\u00f6r\u00fc\u015fleri, sosyal ve siyasal insan\u00ee g\u00f6r\u00fc\u015fler, hangisi olursa olsun, \u0130sl\u00e2m'\u0131n bak\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re esas itibar\u0131yla birer dindir. Fakat bu dinlerin hi\u00e7 birisi insan\u0131n hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla ku\u015fatmak iddias\u0131nda olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bazen m\u00fc\u015fterek birka\u00e7 be\u015fer\u00ee ideoloji veya be\u015fer\u00ee din bir araya gelir ve insan hayat\u0131n\u0131 ku\u015fatmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Be\u015fer\u00ee sistemlerin herhangi birisini bir yerde kabul etti\u011finiz zaman, siz sadece o kadar\u0131yla hayat\u0131n\u0131z\u0131n tamam\u0131n\u0131 tanzim edemezsiniz.Hayat\u0131n\u0131z\u0131n di\u011fer a\u00e7\u0131klar\u0131n\u0131, di\u011fer y\u00f6nlerini de uygun g\u00f6rece\u011finiz veya o kabul etti\u011finiz sistemle uyu\u015fabilecek ba\u015fkalar\u0131yla doldurursunuz. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin en b\u00fcy\u00fck ortak paydas\u0131 ise, laikliktir. Siyas\u00ee hayat\u0131n\u0131za demokrasiyi getirip h\u00e2kim k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z takdirde, hukukunuz ne olacak? Ahl\u00e2k\u0131n\u0131z, iktisad\u00ee ili\u015fkileriniz ne olacak? \u0130\u015fte bu noktada, demokrasi b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 \\\"h\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletindir\\\" diyerek millet ve milletin yetkili g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kimseler yoluyla temsili s\u00fbretiyle, temsil\u00ee sisteme uygun olarak se\u00e7ilen kimseler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla bu sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Temsil yetkisine sahip bulunan ki\u015fi ve kurumlar, onlar\u0131n hukukunu belirler. Hukukun b\u00fcnyesi i\u00e7erisinde iktisad\u00ee ili\u015fkileri ortaya koyar. Bunlar\u0131n sonucu olarak bir ahl\u00e2k anlay\u0131\u015f\u0131 da olu\u015fur. Toplumsal hayat\u0131n gerekli di\u011fer b\u00fct\u00fcn kurumlar\u0131 bu yap\u0131 ile uyumlu olarak ya da en az\u0131ndan \u00e7eli\u015fki arzetmeyecek \u015fekilde ortaya \u00e7\u0131kar.B\u00fct\u00fcn sistemler ilk ortaya konulduklar\u0131 zaman, hangi \u00e7er\u00e7eve i\u00e7in konulmu\u015f olurlarsa olsunlar, sadece orada kalmazlar; insan hayat\u0131n\u0131n tamam\u0131n\u0131 kapsarlar; en az\u0131nda pratikte bu b\u00f6yledir. Hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem, k\u00e2mil olamaz ve insanlar, be\u015fer\u00ee sistemlerde deneme yan\u0131lma yoluyla mesafe alabilirler. O bak\u0131mdan be\u015fer\u00ee sistemler esas m\u00e2hiyetleri itibar\u0131yla bir yaz boz tahtas\u0131d\u0131rlar. Bunu, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z be\u015fer\u00ee sistemin mesel\u00e2 kanunlar\u0131nda \u00e7ok rahat bir \u015fekilde g\u00f6rebiliriz.Be\u015fer\u00ee Sistemlerin D\u00fcnyev\u00eeli\u011fi; \u0130sl\u00e2m'\u0131n Uhrev\u00eeli\u011fi:\u00a0Be\u015fer\u00ee sistemler eksiklerini ba\u015fka sistemler v\u00e2s\u0131tas\u0131yla tamamlasalar bile \u00e2hirete y\u00f6nelik hi\u00e7bir \u015fey s\u00f6ylemezler. \u0130nsan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonras\u0131yla ilgilenmezler. Dolay\u0131s\u0131yla be\u015fer\u00ee sistemler ne kadar ileri olurlarsa olsunlar, ilgilendikleri \u00f6zel alanda bile m\u00fckemmel olamazlar ve insan\u0131n \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat\u0131 i\u00e7in bir \u015feyler verme iddias\u0131nda bulunamazlar. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u00e2hireti hesaba katmadan en ufak bir davran\u0131\u015fta bulunamaz. M\u00fcsl\u00fcman, d\u00fcnya hayat\u0131yla \u00e2hireti hedefleyendir. D\u00fcnyadaki olumlu veya olumsuz\u00a0 geli\u015fmeler, imtihan kabul edildi\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman\u0131n istikameti \u00fczerinde etkili de\u011fildir.\\\"T\u00e2 ki, elde etti\u011finizle sevinmeyesiniz, kaybetti\u011finiz dolay\u0131s\u0131yla da \u00fcz\u00fclmeyesiniz.\\\" (57\/Had\u00eed, 23)D\u00fcnya hayat\u0131nda ele ge\u00e7irdiklerimize sevinmeye de\u011fmez; kaybettiklerimiz i\u00e7in \u00fcz\u00fclmeye de\u011fmedi\u011fi gibi.\u00d6nemli olan, m\u00fcsl\u00fcman olarak ki\u015finin kendi sorumlulu\u011funu yerine getirmesidir. M\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in en m\u00fchim \u015fey, amellerinin s\u00e2lih olmas\u0131, eylemlerinin kabul edilecek vas\u0131fta bulunmas\u0131d\u0131r. Bu ger\u00e7ekle\u015fince, \u00f6nde veya arkada olmak \u00f6nemli de\u011fildir. Netice alm\u0131\u015f, d\u00fcnyada ba\u015far\u0131l\u0131 olmu\u015f veya ma\u011flup d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f, marjinal kalm\u0131\u015f, hi\u00e7 \u00f6nemli de\u011fildir. Bir hadis-i \u015ferifte \u015f\u00f6yle buyrulur: \\\"K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde kimi peygamber yan\u0131nda iki \u00fc\u00e7 m\u00fc'minle birlikte gelecek.\\\" Yani iki \u00fc\u00e7 tane, hatta tek ba\u015f\u0131na gelen peygamberleri biz marjinal kald\u0131 diye d\u00e2vetlerini tebli\u011f etmede kusurlu davrand\u0131klar\u0131n\u0131 m\u0131 kabul edece\u011fiz? Nuh (a.s.) 950 y\u0131l istikamet \u00fczere yapt\u0131\u011f\u0131 tebli\u011fde d\u00fcnyev\u00ee a\u00e7\u0131dan netice alamad\u0131 veya \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck bir sonu\u00e7 ald\u0131 diye, yapt\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fcmseyecek, marjinal kald\u0131 diye tenkit edebilecek miyiz?Dolay\u0131s\u0131yla biz hakk\u0131 ve hakikati ba\u015far\u0131larda, \u00e7oklukta, azl\u0131kta, \u00f6nde ve arkada olmakta de\u011fil; Allah'\u0131n kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine mutabakatta arar\u0131z. Allah'\u0131n Kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine uygun oldumu bir i\u015f g\u00fczeldir; neticesi d\u00fcnyev\u00ee olarak hi\u00e7 olsa bile. \u00d6nemli olan Allah'\u0131n verece\u011fi de\u011ferdir. D\u00fcnyev\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 Allah verirse ne \u00e2l\u00e2, vermezse vermez. Hayat\u0131m\u0131z ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm\u00fcz, Allah i\u00e7in olabiliyorsa, netice odur. \u0130\u015fte bu anlam\u0131yla hayat\u0131 ku\u015fatan biricik sistem, k\u00e2mil din, sadece Allah Te\u00e2l\u00e2'n\u0131n dinidir.\u0130sl\u00e2m'\u0131n Eksizli\u011fi ile Be\u015fer\u00ee Sistemlerin Yetersizli\u011fi:\u00a0B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemler eksiktir, par\u00e7ac\u0131d\u0131r. \u00c7\u00f6z\u00fcm getiremeyi\u015fleri, insanlar\u0131 mutlulu\u011fa ula\u015ft\u0131ramay\u0131\u015flar\u0131, bunun en a\u00e7\u0131k g\u00f6stergesidir. Kendilerinin kendileri i\u00e7in belirledikleri hedefleri dahi ger\u00e7ekle\u015ftiremeyi\u015fleri bir tarafa, m\u00fcsl\u00fcman olarak bizim onlara y\u00f6neltece\u011fimiz en b\u00fcy\u00fck ele\u015ftiri, bu sistemlerin eksik oldu\u011fuyla ilgilidir. Bu sistemler, yamal\u0131 boh\u00e7ad\u0131r; insan\u0131 ku\u015fatamazlar, k\u00e2mil din olamazlar, \u00e2hiretle ilgili s\u00f6yleyecek s\u00f6zleri de yoktur. Yaln\u0131z Allah'\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m'd\u0131r, hayat\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatan, d\u00fcnyay\u0131 ve \u00e2hireti i\u00e7eren. Mevcut sistemler bize Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131 kazand\u0131ramaz. Dolay\u0131s\u0131yla biz, insanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcne Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131n nas\u0131l kazan\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011fretmeyi, b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc \u00fczerimize alm\u0131\u015f kimseler olarak ortaday\u0131z.\u00a0 \u00a0\u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2li vahye dayal\u0131 olmaktan kaynaklan\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bat\u0131n\u0131n zev\u00e2li, b\u00f6yle bir dinden mahrum olu\u015fundan kaynaklanmaktad\u0131r. Felsefeleri, ideolojileri, rejimleri ve hev\u00e2lar\u0131 hepsi \u015feytan\u0131n insanlara telkin etti\u011fi lehviyattand\u0131r. Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in belirtti\u011fine g\u00f6re \u015feytanlar da dostlar\u0131na telkinatta bulunurlar. Demek ki d\u00fcnyada ezelden beri, \u00c2dem (a.s.)'den beri, iki \u015fey \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p durmaktad\u0131r. Allah'\u0131n vahyi ve \u015feytan\u0131n, dostlar\u0131na telkin etti\u011fi vahiyler; Hak ile b\u00e2t\u0131l. \u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2linin bir neticesi olarak \u0130sl\u00e2m, her zaman ve mek\u00e2nda b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131n her t\u00fcrl\u00fc ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layabilecek vasfa sahiptir.[1]\u00a0\u00c7okluk veya \u00e7o\u011funluk, ya da \u00e7o\u011fulculuk denildi\u011finde, temelinde yatan birey, yani bir tek insandan bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Bir'inde do\u011frular\u0131 veya e\u011frileri tesbit yetkisi bulunmayanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun nas\u0131l bu yetkiye sahip olabildikleri h\u00e2l\u00e2 a\u00e7\u0131klanamam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece s\u0131f\u0131rlar\u0131n veya yaln\u0131z eksilerin yanyana gelmesiyle tatmin edici rakamlar\u0131n veya art\u0131lar\u0131n \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, \u00e7\u0131kabildi\u011fi izah edilememi\u015f bir kand\u0131rmacad\u0131r. Yol g\u00f6stereni bulunmayan insan\u0131n \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k i\u00e7inde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131, bilmediklerinin \u00f6\u011fretilmemesi halinde bir \u015fey bilmez durumda devam etti\u011fini her ne hikmetse d\u00fc\u015f\u00fcnemeyen insan, bir Rabb'e (e\u011fitici, terbiye edici m\u00fcrebb\u00ee'ye) hep ihtiya\u00e7 duymu\u015ftur. B\u00fct\u00fcn mesele, bu m\u00fcrebb\u00eenin (terbiyecinin) kim olmas\u0131 gerekti\u011fi hususudur. \u0130\u015fte insan bu noktada hep yan\u0131lm\u0131\u015f, bir t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek terbiyecisini bulamam\u0131\u015f, insana ac\u0131yan yarat\u0131c\u0131s\u0131 merhameti ile ona s\u00fcrekli olarak terbiye esaslar\u0131n\u0131 bildiren el\u00e7ileriyle yol g\u00f6stermi\u015ftir. \u00c7o\u011funun, \u00e7o\u011funlu\u011fun bu yolu kabul etmemesine, hev\u00e2s\u0131na uymas\u0131na ra\u011fmen yarat\u0131c\u0131 Allah tekrar el\u00e7iler g\u00f6ndermi\u015f ve kullar\u0131na ger\u00e7ekten ac\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131, ma\u011ffiret edicili\u011fini g\u00f6stermi\u015ftir. Kur'an bu yol g\u00f6stericili\u011fin en son eseri olarak elimizde, \u00f6n\u00fcm\u00fczdedir.Bir\u00e7ok \u00e2yetinde, hev\u00e2s\u0131na t\u00e2bi olan insan\u0131n nas\u0131l azg\u0131nla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131, kendi dengesini nas\u0131l bozdu\u011funu, sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ruh yap\u0131s\u0131na sahip olamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klayan Rabbimiz (terbiyecimiz) Allah, kendini bozan\u0131n \u00e7evresini de bozdu\u011fundan defaatle s\u00f6z etmekte, yery\u00fcz\u00fcn\u00fc ifs\u00e2d\u0131ndan bahsetmektedir. Yery\u00fcz\u00fc, hal\u00eefelik g\u00f6revinin icr\u00e2 edilece\u011fi, \u00eemar ve \u0131slah tavr\u0131yla yakla\u015f\u0131lmas\u0131 gerekn insan\u0131n bir \u00e7evredir. \u0130nsan, bu \u00e7evre ile vard\u0131r. \u0130nsan, do\u011fas\u0131n\u0131, ancak, bu do\u011fan\u0131n sahibince bildirilen esaslara uyarak koruyabilir. Korunamam\u0131\u015f do\u011fa, ister insan tabiat\u0131 olsun, ister insan\u0131n i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortam olsun, insan i\u00e7in sa\u011fl\u0131ks\u0131z bir ortam olarak ki\u015fili\u011fini koruyamaman\u0131n, giderek korkman\u0131n, koku\u015fman\u0131n ortam\u0131 olacakt\u0131r. \u00d6yle de olmu\u015ftur.Analar\u0131n\u0131n karn\u0131ndan bir \u015fey bilmed halde \u00e7\u0131kar\u0131lan insanlar\u0131n, \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 takip eden bir s\u00fcre sonra \\\"k\u00fcll\u00fc \u015fey'in kad\u00eer\\\" bir varl\u0131k haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011filken, insan\u0131n temel yan\u0131lg\u0131s\u0131, b\u00f6yle olabildi\u011fini sanmas\u0131, yani kendini, hev\u00e2s\u0131n\u0131, kendi gibi insanlar\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu san\u0131 ve de\u011ferlendirme, insan\u0131 azg\u0131nla\u015ft\u0131rmakta; tu\u011fy\u00e2n\u0131, ba\u011fyi ve fes\u00e2d\u0131 giderek kendinden \u00e7evresine, \u00e7evresinden kendine ve di\u011fer insanlara y\u00f6nelmi\u015f; ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00fcnyay\u0131, i\u00e7inde kendisi de bulundu\u011fu halde berbat etmektedir.Kayna\u011f\u0131 insan akl\u0131 olan, bu akl\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortamdan etkilenmi\u015fli\u011finin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikirleriyle biri, di\u011ferinden farkl\u0131 yerlere varan ak\u0131llar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun veya az\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n varaca\u011f\u0131 yer, kendine ters d\u00fc\u015fen yerdir. Kendini yads\u0131yan yerdir. \u0130nsan\u0131 kendinden uzakla\u015ft\u0131ran, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 engelleyen yolda kullan\u0131lan ak\u0131l, insano\u011flu var oldu olal\u0131 kendi ba\u015f\u0131na do\u011fru yolu bulamam\u0131\u015ft\u0131r. Ancak Yaratan Rabbi insana s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eemi, bu do\u011fru yolu g\u00f6stermi\u015ftir.\\\"Ne yapaca\u011f\u0131n\u0131 bilmez halde bulup da do\u011fru yolu g\u00f6stermedi mi?\\\" (93\/Duh\u00e2, 7).\u0130nsan, kendine g\u00f6sterilen yolu bile koruyamazken, bu yoldan ayr\u0131lmamay\u0131 bile beceremezken, kendi ba\u015f\u0131na t\u00fcm\u00fcyle do\u011fru bir yol bulmas\u0131n\u0131 ondan beklemek, olmayacak \u015fey beklemektir. Zaten kendi de, kendi buldu\u011fu yoldan memnun olmam\u0131\u015f, olamam\u0131\u015ft\u0131r.Akl\u0131n\u0131, hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen insan, bu tanr\u0131s\u0131ndan r\u00e2z\u0131 de\u011fildir. Akl\u0131n ve arzular\u0131n tanr\u0131 kabul edildi\u011fi demokrasiler, insanlar\u0131n kendi\u011fe gelmelerini \u00f6nleyen bir uyu\u015fmu\u015flukla, kendilerine gelmelerini engellemektedir. Afyonun insan\u0131 uyu\u015fturdu\u011fu gibi insanlar\u0131 uyu\u015fturan, bu uyu\u015fturup uyutmada m\u00fczik, futbol ve medyadan da yararlanan demokrasiler, onlar i\u00e7in yaln\u0131z ekonomik insan, seksolojik insan tan\u0131m\u0131 getirebilmekte, insan\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc bu y\u00f6nleri de bulunan ama, asla bunlardan ibaret olmayan bir varl\u0131k oldu\u011funu g\u00f6rebilmesine imk\u00e2n b\u0131rakmamaktad\u0131r. Demokrasiler insanlar\u0131; insan olmaktan, insanl\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131na varmaktan al\u0131koyan insanlar\u0131n \u00f6n\u00fcnde a\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 bir b\u00fcy\u00fck engel olarak durmaktad\u0131r. Bu engeli a\u015famayan insan\u0131n, insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n fark\u0131na varabilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.\u00c7oklu\u011fu da, \u00e7o\u011funlu\u011fu da, \u00e7o\u011fulculu\u011fu da demokrasi b\u00fct\u00fcn\u00fcne g\u00fcvenmemesi i\u00e7in ya\u015fam\u0131n\u0131n sa\u011flamas\u0131n\u0131 yapmakla varaca\u011f\u0131 nokta, insana, kendinin fark\u0131na varmas\u0131na yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. Teslim olmadan, bir rabbe kul olmadan yapamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclen insan\u0131n, teslim olmamas\u0131 de\u011fil; kime ve neye teslim olaca\u011f\u0131 ile ilgili tercihleri s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, \\\"kendi hev\u00e2s\u0131na m\u0131, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n (\u00e7o\u011funlu\u011fun) hev\u00e2s\u0131na m\u0131, yoksa Allah'a m\u0131 teslim olmal\u0131d\u0131r?\\\" sorusuna verilecek is\u00e2betli cevap insan\u0131n ufkunu a\u00e7acakt\u0131r. A\u00e7\u0131lan \u015fuuru, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fc g\u00f6rmesini, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r. \u00d6n\u00fc a\u00e7\u0131lan insan\u0131n g\u00f6rebildi\u011fi b\u00fct\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131nda yapaca\u011f\u0131 se\u00e7im elbette daha isabetli olacakt\u0131r. Hayat, kendisine hayat verene teslim olmakla anlamlanacakt\u0131r. Teslim olamadan yapamayan insan, en g\u00fcvenilir (el-M\u00fc'min) teslim olmakla (m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kla) ancak tatmin olabilir.[2]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 53-90[2] Erc\u00fcmend \u00d6zkan, \u0130nanmak ve Ya\u015famak, c. 2, s. 147-150Demokrasi Oyunu:\u201cVer oyunu, g\u00f6r oyunu!\u201d\u00a0 \u201cKim daha oy al\u0131yor\/oyal\u0131yor?\u201d\u00a0 \\\"Oy, oy!\\\" diye halktan rey dilenenler, i\u015f ba\u015f\u0131na ge\u00e7tiklerinde halk\u0131 \\\"of, of!\\\" diye inletirler. Buna ra\u011fmen oyun devam eder. Demokrasi s\u00e2yesinde insan, \u0131s\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 delikten bir de\u011fil; on kez \u0131s\u0131r\u0131l\u0131r. Tahterevallidir demokrasi; partilerin biri iner, biri \u00e7\u0131kar. Ama bu tahterevallinin \u00fczerine binilip oturulan yerinde g\u0131c\u0131rdayan tahta kalas de\u011fil; inleyen halk vard\u0131r. Hangi doktrin, rejimde h\u00e2kimse, onun koydu\u011fu kurallar i\u015flemekte, h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn \u00e7ark\u0131n\u0131n i\u015flemesi i\u00e7in halk\u0131n deste\u011fine ihtiya\u00e7 duyuldu\u011fundan, senaryosu \u00f6nceden yaz\u0131lm\u0131\u015f oyunda, halka sadece fig\u00fcran roller verilmektedir. Halk\u0131n se\u00e7mek mecb\u00fbriyetinde oldu\u011fu d\u00fczenin memurlar\u0131, isteseler bile h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn\/derin devletin sistemini de\u011fi\u015ftirme hakk\u0131na sahip olmad\u0131klar\u0131ndan, halk\u0131 temsilen se\u00e7ilenlere d\u00fc\u015fen i\u015f, mevcut sistemin \u00e7ark\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda durmaktan \u00f6teye gitmez. Bu olayda halka d\u00fc\u015fen ise, d\u00fczenin baz\u0131 yerlerine idareciler t\u00e2yin ederek onlar\u0131n su\u00e7una ortak olmakt\u0131r.Demokrasi bir y\u00f6netim bi\u00e7imidir; y\u00f6netimleri belirleme bi\u00e7imi de\u011fil! Kendisi bir d\u00fczendir; ba\u015fka d\u00fczenlere kap\u0131 de\u011fil! Davul tutanlar\u0131 se\u00e7me i\u015fidir; tokmaklar\u0131 de\u011fil! Egemen g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan kurallar\u0131 belirlenmi\u015f oyundur; oyun kurallar\u0131n\u0131 belirleme i\u015fi de\u011fil! Demokrasi, kitab\u0131na uydurma rejimidir; Kitab\u2019a uyma de\u011fil! Demokrasi ile disiplini esas alan rejimler aras\u0131ndaki fark, \u00f6nemsizdir: Totaliter rejimlerde kral veya general; \u201cBen b\u00f6yle istiyorum!\u201d der; Demokrasi ise, \u201csen b\u00f6yle istiyorsun!\u201d der.\u00a0\u00a0Din kurumlar\u0131n\u0131n ba\u011f\u0131ms\u0131z olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00fczen nas\u0131l demokrat olabilir? Anayasan\u0131n baz\u0131 maddelerinin de\u011fi\u015ftirilmesi teklif bile edilemez, halk kendi istedi\u011fi sistemi se\u00e7emez, kurulu d\u00fczenin uygulay\u0131c\u0131lar\u0131 olarak kendi \u00f6nlerine \u00e7\u0131kar\u0131lan isimler aras\u0131nda bir tercih yapmak, i\u00e7inde kendine benzeyen bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in dayat\u0131lan adaylardan ehven-i \u015ferri tercih etmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rsa, buna oyun denilmez mi? Halk idaresi diye, halk\u0131n inanc\u0131na, ya\u015fay\u0131\u015f ve ahl\u00e2k\u0131na sald\u0131ran d\u00fczenin ad\u0131d\u0131r bu \u00fclkede demokrasi. Ba\u015fta Kemalizm ve onun ilkeleri olmak \u00fczere, laiklik vb. tabular\u0131n bulundu\u011fu d\u00fczen, nas\u0131l halk\u0131n y\u00f6netimi olabilir? Demokrasilerde egemenlik kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z paran\u0131nd\u0131r, medyan\u0131nd\u0131r, derin devletindir; ama halk\u0131n de\u011fildir. Halk, r\u00fczg\u00e2r ne y\u00f6nden esiyorsa onun g\u00fcc\u00fcyle savrulan yaprak gibidir. Ulusal ve uluslararas\u0131 istihb\u00e2r\u00e2t \u00f6rg\u00fctleri, kartel ve holding patronlar\u0131, siyonizm, a\u011falar, \u015feyhler, hizmet ad\u0131 alt\u0131nda devlet r\u00fc\u015fvetleri, rekl\u00e2m, aldatmaya dayal\u0131 propaganda, se\u00e7im kanunu vb. adla se\u00e7im hile ve aldatmacalar\u0131, b\u00fcy\u00fck partilerin devlet yard\u0131m\u0131 vb. yollarla avantajlar\u0131... b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n halk\u0131 y\u00f6nlendirmedi\u011fini kim iddia edebilir? \u00d6yleyse, ger\u00e7ekten halk m\u0131 y\u00f6netiyor halk\u0131? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00fc\u00e7l\u00fcn\u00fcn h\u00e2kim oldu\u011fu rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. \u00c7a\u011fda\u015f bir masaldan ibarettir. Her ne kadar tersi iddia ediliyor olsa bile, se\u00e7enlerin ve hatta se\u00e7ilenlerin de\u011fil; se\u00e7tirenlerin ve derindekilerin ir\u00e2desi \u00f6nemlidir. Demokrasi, bir Truva at\u0131d\u0131r. Halka, oy vermeme h\u00fcrriyeti bile vermeyen \u00e7a\u011fda\u015f dayatma rejimidir. delinin % 49 ak\u0131ll\u0131ya g\u00e2lip getirilmesinin ad\u0131d\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanla k\u00e2firin, m\u00fcc\u00e2hidle \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131n, \u00e2limle c\u00e2hilin, ayd\u0131nla avam\u0131n e\u015fit oldu\u011fu ad\u00e2letsiz rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. Demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan, oy veren insanlar, e\u015fit olmas\u0131na e\u015fittir, ama baz\u0131lar\u0131 daha \u00e7ok e\u015fittir. Elli bir pirenin k\u0131rk dokuz file g\u00e2lip getirilmesidir demokrasi. Kazanan ve kaybedenin ma\u00e7tan \u00f6nce belli oldu\u011fu \u015fikeli bir kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131r. Hakka ra\u011fmen halk idaresi olmas\u0131n\u0131n yan\u0131nda; asl\u0131nda halka ra\u011fmen egemen \u00e7evrelerin halk\u0131n inanc\u0131na ters dayatmalar rejimidir. Teorisiyle prati\u011fi birbirine bu denli ters bir anlay\u0131\u015f, ba\u015fka hi\u00e7bir ideolojide bu kadar s\u0131r\u0131tmaz.Kimler parti kurabilir? Partiler kanunu, hangi mecb\u00fbriyetler getirmektedir? Mesel\u00e2 \u0130sl\u00e2m partisi kurulabilir mi? Hani, halk\u0131n idaresi idi demokrasi; ya halk \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 istiyorsa? Buna f\u0131rsat vermeden, yolu a\u00e7madan halk\u0131n isteyip istemedi\u011fi nas\u0131l belli olacakt\u0131r? Kimleri se\u00e7ebilir vatanda\u015f? Partiler ve adaylar her g\u00f6r\u00fc\u015fe a\u00e7\u0131k m\u0131d\u0131r? Rejim, Atat\u00fcrk ilkelerini t\u00e2vizsiz uygulamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Ger\u00e7ekten halk m\u0131 istemektedir bu kadar heykeli? Halk Kemalist midir de, halk\u0131n y\u00f6netimi denilen demokrasi rejiminde y\u00f6netim onun ilkelerinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kamaz? Halk\u0131n inan\u00e7 ve ib\u00e2detleri, halk\u0131n se\u00e7ti\u011fi y\u00f6neticilere ve onlar\u0131n y\u00f6nettikleri d\u00fczene ne kadar yans\u0131yabilmektedir? Halk\u0131 etkilemede medyan\u0131n, propagandan\u0131n ve kaynak olarak paran\u0131n g\u00fcc\u00fc nedir?Ve bir d\u00fcd\u00fck \u00f6tt\u00fcr\u00fcl\u00fcnce halk\u0131n ir\u00e2desi ne durumlara d\u00fc\u015fmektedir? Demokrasi, demokrasinin raylar\u0131na oturtulmak ad\u0131na katledilerek demokratik (!) darbeler yap\u0131l\u0131r her on senede bir. Demokrasiye kimler ve ne ad\u0131na balans ayar\u0131 yapmaktad\u0131r? Partileri halka ra\u011fmen kim kapatmakta ve kapatmakla tehdit etmektedir? Bunun demokrasi ile neresi ba\u011fda\u015fmaktad\u0131r? Milyonlarca oyu kim, hangi gerek\u00e7eyle ge\u00e7ersiz\/etkisiz saymakta, daha az oya daha b\u00fcy\u00fck yetkiyi kim, nas\u0131l vermektedir? Demokrasi ile ilgili bu t\u00fcr sorunlar\u0131 ve sorular\u0131 \u00e7o\u011faltmak m\u00fcmk\u00fcn...\u00a0Kapitalizmin s\u00f6m\u00fcr\u00fcs\u00fcn\u00fc perdeleyen bir simgedir demokrasi. Demos-kratos: Yunanca; Halk\u0131n y\u00f6netimi anlam\u0131na geliyor, yani halk\u0131n h\u00e2kimiyeti. Bat\u0131l\u0131lar\u0131n helvadan putudur demokrasi; istedikleri zaman yiyip yutarlar. Bat\u0131l\u0131lar ni\u00e7in Kuveyt\u2019te, k\u00f6rfez \u00fclkelerinde, Suudi Arabistan\u2019da vb. yerlerde demokrasi istemez? Baz\u0131 yerler i\u00e7inse zorunludur demokrasi. Bat\u0131n\u0131n, demokrasi kaval\u0131yla kolay g\u00fcdebilece\u011fi \u00fclkelerde her konunun demokrasiyle ili\u015fkisi kurulurken, Bat\u0131, i\u015fine gelmedi\u011fi yer ve zamanlarda, emir kullar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla demokrasiyi ask\u0131ya al\u0131r veya ald\u0131rt\u0131r, darbeler yapt\u0131r\u0131l\u0131r. Mesel\u00e2 T\u00fcrkiye\u2019de m\u00fcsl\u00fcmanlara zul\u00fcm g\u00fcndeme getirilmezken Apo\u2019nun idam\u0131 bir demokrasi meselesi kabul edilir.Demokrasi, monar\u015finin egemenli\u011fine g\u00f6z dikmi\u015f, krall\u0131k veya padi\u015fahl\u0131\u011f\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131 \u00fczerine antitez olmu\u015ftur. Ger\u00e7i demokrasinin be\u015fi\u011fi denilen yerlerde, Bat\u0131da kral ve krali\u00e7eler h\u00e2l\u00e2 en \u00fcst y\u00f6neticilerdir; bu tezat bile de\u011ferlendirilmez. \u0130ngiltere, Bel\u00e7ika, Hollanda, Danimarka, L\u00fcksemburg gibi \u00fclkelerin ba\u015f\u0131nda h\u00e2l\u00e2 kral veya krali\u00e7eler vard\u0131r. Padi\u015fahl\u0131\u011fa alternatif olarak kabul edilen demokraside 550 tane padi\u015fah ve arkalar\u0131nda say\u0131s\u0131n\u0131 kimsenin bilmedi\u011fi gizli padi\u015fahlar bulunan bir anlay\u0131\u015f m\u0131d\u0131r halk\u0131n istedi\u011fi y\u00f6netim? C\u00e2hiliyye d\u00f6nemindeki m\u00fc\u015frikler de demokratt\u0131. Mekke\u2019de de demokrasi vard\u0131: \u0130steyen istedi\u011fi putu serbest\u00e7e se\u00e7ebiliyor, kimse kar\u0131\u015fm\u0131yordu. Ayn\u0131 \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hiliyyede de vard\u0131r: Zul\u00fcmlerden zul\u00fcm be\u011fenebilir, t\u00e2\u011futlardan bir t\u00e2\u011fut se\u00e7ebilir insan, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki \u00e7a\u011fda\u015f demokrasilerde. Hakk\u0131n\u0131 yemeyelim: Tavuklara k\u00fcmeslerini, bek\u00e7ilerini ve kurtlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir demokrasi. Hileli yollarla da olsa, halka gardiyanlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir.\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u201cDemokrasilerde \u00e7are t\u00fckenmez\u201d mi acaba? Bug\u00fcne kadar \u00fclkedeki \u00e7aresizliklere ne demeli? Do\u011frusu \u015f\u00f6yle olmal\u0131: \u201cDemokrasilerde \u00e7ene t\u00fckenmez!\u201d Politika, i\u015f \u00fcretmeye de\u011fil; laf \u00fcretmeye dayan\u0131r bu \u00fclkede, demogoji, laf yar\u0131\u015f\u0131, kand\u0131rma t\u00fckenmez bu d\u00fczende. Halk se\u00e7ime kat\u0131labilir ama, y\u00f6netimi hi\u00e7bir zaman ele ge\u00e7iremez. Y\u00f6netim ve halk ayr\u0131m\u0131 vard\u0131r halk\u0131n idaresi denilen demokraside.\u0130sl\u00e2m\u2019da halk\u0131n de\u011fil; Hakk\u0131n h\u00fckm\u00fc \u00f6nemlidir. Halk Hakka kul olmal\u0131, O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne teslim olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc,\u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler\u201d (45\/C\u00e2siye, 26), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu \u015f\u00fckretmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu nank\u00f6rd\u00fcr\u201d (25\/Furkan, 50) ve \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu m\u00fc\u2019min de\u011fildir, iman etmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59). O y\u00fczden halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funa uymak, dal\u00e2lettir\/sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u201cYery\u00fcz\u00fcnde bulunanlar\u0131n \u00e7o\u011funa uyacak olursan, seni Allah\u2019\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131rlar. Onlar zandan ba\u015fka bir \u015feye t\u00e2bi olmaz, yalandan ba\u015fka (s\u00f6z de) s\u00f6ylemezler.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 116). \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011funun bilmedi\u011fini, \u015f\u00fckretmedi\u011fini, ak\u0131llar\u0131n\u0131 kullanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, g\u00fcnah ve haram pe\u015finde ko\u015ftuklar\u0131n\u0131, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 haks\u0131z yere yediklerini, \u00e7oklu\u011fu ve \u00e7o\u011funlu\u011fu ile b\u00f6b\u00fcrlenip \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu y\u00fczden mallar\u0131n\u0131n ve evlatlar\u0131n\u0131n \u00e7oklu\u011fu ile \u00f6v\u00fcnd\u00fcklerini, daha \u00e7ok ve daha zengin olduklar\u0131 halde kendilerinden \u00f6nce nice topluluklar\u0131 yok edildi\u011fini, b\u00fct\u00fcn bunlardan ders almayan insanlar\u0131n yine pek \u00e7o\u011funun yoldan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 Kur'an, say\u0131lamayacak kadar \u00e7oklukta ve \u0131srarla anlatmaktad\u0131r. \u00c7oklu\u011fun ancak Allah'\u0131 zikredip anmada, \u015f\u00fckretmede, kulluk ve ib\u00e2det etmede, takv\u00e2da i\u015fe yarayan bir \u015fey oldu\u011fu da yine Kur'an'da \u0131srarla \u00fczerinde durulun hakikatler olarak ifade edilmektedir.\u00c7o\u011funun ak\u0131ls\u0131zl\u0131klar\u0131ndan bahsedilen insanlar, Allah'\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine itibar etmeyen, Rab olarak sadece Allah'\u0131 kabullenmek istemeyen kalabal\u0131klard\u0131r. S\u00fcr\u00fcle\u015ftirilen, s\u00f6m\u00fcr\u00fclen, k\u00f6lele\u015ftirilen y\u0131\u011f\u0131nlard\u0131r. \u00c7al\u0131\u015fan kafalar, akl-\u0131 sel\u00eem sahipleri, kendilerinin fark\u0131na varan kafalard\u0131r. Kendinin fark\u0131na varanlar, Allah'\u0131n fark\u0131na var\u0131rlar; Allah ile kendileri aras\u0131ndaki fark\u0131 farkederler. Hadlerini bilirler ve O'na ait olan, olmas\u0131 gereken h\u00e2kimiyeti kendi zimmetlerine ge\u00e7irerek haks\u0131zl\u0131k edip il\u00e2hl\u0131k taslamazlar. \\\"Onlar\u0131n (\u0130nsanlar\u0131n) \u00e7o\u011fu zandan ba\u015fka bir \u015feye uymaz. \u015e\u00fcphesiz zan, haktan\/ger\u00e7ekten hi\u00e7bir \u015fey ifade etmez.\\\" (10\/Y\u00fbnus, 36). Haktan, hakikatten bir \u015feyin ifadesi olmayan zanna uyanlar, ister \u00e7o\u011funluk, ister az\u0131nl\u0131k olsun, ger\u00e7ekten bir \u015feyin ifadesi olmayana uyduklar\u0131na g\u00f6re akletmiyorlar demek de\u011fil midir? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Halk deyimiyle \\\"nerede \u00e7okluk, orada ...\\\"\u00a0 Kendi taraftarlar\u0131 ve ideologlar\u0131 bile, demokrasinin g\u00f6rmezlikten gelinemeyecek zaaflar\u0131ndan haberdard\u0131r: \\\"\u0130yi h\u00fck\u00fcmetler aras\u0131nda demokrasi en k\u00f6t\u00fcs\u00fc, fakat k\u00f6t\u00fclerin en iyisidir.\\\" (Aristoteles) \\\"H\u00fck\u00fcmetlerin en iyisi, bize kendimizi y\u00f6netmemizi \u00f6\u011freten h\u00fck\u00fcmetlerdir.\\\" (Goethe)\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasilerde mutlak do\u011fru, \u00e7o\u011funlu\u011fun tespit etti\u011fi (ya da \u00f6yle farzedilen) g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcr. Do\u011fru, parmak say\u0131s\u0131na g\u00f6re belli olur. Halkt\u0131r hakem, o ne demi\u015fse do\u011frudur. Serbest k\u0131lma veya yasaklama (hel\u00e2l ve haram k\u0131lma) yetkisi, halk\u0131nd\u0131r, se\u00e7ilmi\u015flerindir. Bunun uygulamada b\u00f6yle olup olmad\u0131\u011f\u0131 da, do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131 da tart\u0131\u015f\u0131lmaz.Ayn\u0131 co\u011frafyada ya\u015fayan insanlar olarak hepimiz, ayn\u0131 geminin yolcular\u0131y\u0131z. Gemide delik a\u00e7anlar, sadece kendilerini bat\u0131rm\u0131\u015f olmazlar. G\u00e2fil, h\u00e2in, ehil olmayan, g\u00fcvenilmez (m\u00fc'min olmayan) kaptan\u0131n, elindeki bozuk pusula ve yanl\u0131\u015f harita ile gemiyi s\u00fcrmesine r\u0131z\u00e2 g\u00f6stermek, t\u00fcm yolcular i\u00e7in hayat\u00ee tehlike demektir. Kaptan ve tayfalar\u0131n yanl\u0131\u015f rotalar\u0131na seyirci kalmak, t\u00fcm yolcular\u0131 da gitmeleri gereken yere ula\u015fmalar\u0131na engel olacakt\u0131r. \\\"Devlet gemisinin sorumlu kaptan\u0131, sadece bu gemiyi y\u00f6neten de\u011fil; ayn\u0131 zamanda bu gemiyle yolculuk edenlerdir.\\\"Y\u00f6neticilerin ama\u00e7 ve \u00e7\u0131karlar\u0131 ile onlar\u0131 se\u00e7enlerin ama\u00e7 ve beklentilerinin ayn\u0131 oldu\u011funu kim iddia edebilir? Enflasyon, deval\u00fcasyon, vergi vb. adlar alt\u0131nda halk, kendi cebindeki paralar\u0131 soydurmak, baz\u0131lar\u0131na hortumlatmak i\u00e7in mi se\u00e7mektedir se\u00e7tiklerini? Halk yarg\u0131lan\u0131rken, halk\u0131n vekillerinin yapt\u0131klar\u0131 niye yanlar\u0131na k\u00e2r kalmaktad\u0131r? Ka\u00e7 parlamenter bug\u00fcne kadar su\u00e7lanabilmi\u015f ve ka\u00e7 tanesi cezas\u0131n\u0131 \u00e7ekmi\u015ftir? Partilerin ba\u015f\u0131nda kapat\u0131lma korkusu Demokles\u2019in k\u0131l\u0131c\u0131 gibi durur; her on y\u0131lda bir darbeler \u00e2det oldu\u011fu i\u00e7in, buna sebep olmamak, fincanc\u0131 kat\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00fcrk\u00fctmemek gerekmektedir. Demokratik d\u00fczenin vazge\u00e7ilemez unsurlar\u0131 olan partiler, kendi i\u00e7lerinde sahi ne kadar demokrasiye uygun davran\u0131yorlar? Lidere ra\u011fmen farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f bildirilebilir, o istemeden birisi onun partisinden aday olabilir mi dersiniz?\u00a0Demokrasi, s\u00f6z\u00fcm ona m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 taraf\u0131ndan kutsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r, bat\u0131l\u0131 cad\u0131 mankene ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takt\u0131r\u0131l\u0131r: \u201cHalk\u0131n ir\u00e2desi Hakk\u0131n ir\u00e2desidir.\u201d\u00a0 \u201cHalka hizmet, Hakka hizmettir.\u201d \u201c\u0130sl\u00e2m, demokrasinin ta kendisidir...\u201d\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Konuyu \u00f6zetlemek gerekirse; Her y\u00f6n\u00fcyle kendisine has bir muhtev\u00e2ya sahip olan \u0130sl\u00e2m Dininin, esas gayesini te\u015fkil eden \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a has k\u0131lma\u201dy\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in, di\u011fer bir ifade ile \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in kendine has bir yol ve yordam\u0131n\u0131n olaca\u011f\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a bilinen hususlardand\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in yap\u0131lacak her bir do\u011fru eylem, hatta zihinsel fa\u00e2liyetler bile birer s\u00e2lih ameldir. Yani bu maksatla yap\u0131lacak i\u015flerimizin kabul edilebilmesi i\u00e7in, bir ameli, s\u00e2lih k\u0131lan \u00f6zellikler \u015funlard\u0131r:1) Yap\u0131lacak amel ile birlikte sahih bir ak\u00eedenin bulunmas\u0131,2) Yap\u0131lacak amelin ihl\u00e2sla, yani yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131 g\u00f6zetilerek yap\u0131lmas\u0131,3) Bu amelin, \u015feriatin o amel i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131, yani Kitaba ve S\u00fcnnete uygun olmas\u0131 (ittib\u00e2). Dolay\u0131s\u0131yla \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in izlenecek yolun, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n kendi b\u00fcnyesinden al\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131, yahut en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklam\u0131\u015f oldu\u011fu g\u00e2ye ve maksatlara g\u00f6t\u00fcren bir yol olmamas\u0131 gerekmektedir. Buna ba\u011fl\u0131 olarak, \u015funu rahatl\u0131kla s\u00f6yleyebiliriz: Demokrasi, esas itibar\u0131yla, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul etmeyip bu hakk\u0131 kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak halkta ya da millette g\u00f6ren bir rejimin ad\u0131d\u0131r. Demokratik y\u00f6ntemler de bu amac\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in ortaya konulmu\u015f yollard\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bir kimse, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lmak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma ib\u00e2detini \u00eefa ederken, hi\u00e7bir y\u00f6n\u00fcyle \u0130sl\u00e2m\u2019la ba\u011fda\u015fmayan bu y\u00f6ntemleri, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lman\u0131n v\u00e2s\u0131tas\u0131 olarak kullanamaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir durumda en az\u0131ndan s\u00e2lih amelde aranan \u201cittib\u00e2\u201d \u015fart\u0131 bulunmayacakt\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir amel, en az\u0131ndan red edilmi\u015f olacakt\u0131r.Kald\u0131 ki, her bir sistemin y\u00f6ntemi de ancak kendi tabiat\u0131na uygundur. Ama\u00e7 ile y\u00f6ntem aras\u0131ndaki tabiat farl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 birtak\u0131m sonu\u00e7lara ula\u015ft\u0131ramayaca\u011f\u0131 da hem mant\u0131k\u00ee bir ger\u00e7ektir; hem de art\u0131k gerek \u0130sl\u00e2m \u00e2leminde ve gerekse co\u011frafyam\u0131zda ya\u015fanan deneyimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduracak olursak, v\u00e2k\u0131a daha a\u00e7\u0131k ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Laiklik ise; en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n devlet ve toplum hayat\u0131na dair h\u00fck\u00fcmlerini red ve iptale d\u00e2vet etti\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman a\u00e7\u0131s\u0131ndan kabul edilmesi imk\u00e2ns\u0131z bir siyasal yakla\u015f\u0131md\u0131r.Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmleri ve \u00f6ncelikle de Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini (hangi \u00e7er\u00e7evede olursa olsun) red etmek de, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131nda b\u00fct\u00fcn sistemlerin ortak y\u00f6n\u00fcn\u00fc te\u015fkil eder. Dolay\u0131s\u0131yla h\u00e2kimiyeti b\u00fct\u00fcn kapsam ve boyutlar\u0131yla Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak g\u00f6rmeyen bir sistem ve din de, m\u00fcsl\u00fcman taraf\u0131ndan red edilmeye mahk\u00fbmdur. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcm ve h\u00e2kimiyetini k\u0131smen ya da tamamen red eden sistemlerin, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re ba\u015fka bir \u015fekilde de\u011ferlendirilmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 gibi; m\u00fcsl\u00fcman\u0131n da bunlar\u0131 red etmekten ba\u015fka bir tav\u0131r tak\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 beklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.M\u00fcsl\u00fcmanlar Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni ger\u00e7ek m\u00e2hiyetiyle kavray\u0131p k\u00fcll\u00ee ve c\u00fcz\u2019\u00ee hi\u00e7bir alanda \u0130sl\u00e2m\u2019dan ba\u015fka herhangi bir sisteme ihtiya\u00e7 duymay\u0131p yaln\u0131zca Rablerinin dini ile yetinerek, sadece o dinin g\u00f6sterdi\u011fi do\u011frultuda, g\u00f6sterdi\u011fi hedefe do\u011fru ilerleyecek olurlarsa, hem kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u0131slah edip birbirleriyle ili\u015fkilerini d\u00fczeltecek, hem de Rableriyle aralar\u0131n\u0131 d\u00fczelterek O\u2019nun rahmet ve in\u00e2yetine mazhar olacaklard\u0131r: \u201cU\u011frumuzda cihad edenleri, elbette Biz Onlar\u0131, yollar\u0131m\u0131za iletiriz. Muhakkak ki Allah, ihs\u00e2n edenlerle beraberdir.\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 69)\u00a0\u00a0\u00a0Konuyla \u0130lgili Geni\u015f Bilgi Al\u0131nabilecek KaynaklarKur\u2019an\u2019da Siyas\u00ee Kavramlar, Vecdi Aky\u00fcz, Kitabevi Y. s. 41-62Kur\u2019an\u2019da Temel Kavramlar, Ali \u00dcnal, K\u0131rkambar Y. s. 164-171Kur\u2019am\u2019\u0131n Temel Kavramlar\u0131, H\u00fcseyin K. Ece, Beyan Y. s. 279-281Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimo\u011flu, \u0130nk\u0131lab Y. s. 188-191Fikr\u00ee Tevhide Do\u011fru, Halil Atalay, Ribat Ne\u015friyat, s. 11-23\u015e\u00e2mil \u0130sl\u00e2m Ansiklopedisi, c. 2, s. 298-301; c. 3; 33; c. 6, s. 29-30Kur\u2019an Ansiklopedisi, S\u00fcleyman Ate\u015f, KUBA Y. c. 7, s. 236-245; c. 9, s. 5-38\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y. s. 149-156Nurdan C\u00fcmleler, Al\u00e2addin Ba\u015far, Zafer Y. c. 1, s. 68-72Dinde \u00d6l\u00e7\u00fcl\u00fc Olmak, Abdurrahman b. El-Luveyh\u0131k, Kay\u0131han Y. s. 260-278\u0130nanmak ve Ya\u015famak, Erc\u00fcmend \u00d6zkan, Anlam Y. c. 2, s. 187-196Kur\u2019an\u2019da \u0130nsan Psikolojisi, Hayati Ayd\u0131n, Tima\u015f Y. s. 203-207\u0130man ve Tav\u0131r, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u015eafak Y.\u0130sl\u00e2m Devlet Yap\u0131s\u0131, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130\u015faret\/Bunuc Y.\u0130sl\u00e2m'da Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcnce ve \u0130dare, Harun Han \u015eirvani, Nur Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n \u00d6n\u00fcndeki Engeller, Abdurrahman \u00c7obano\u011flu, \u0130htar Y.C\u00e2hiliyenin H\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc \u0130stiyorlar? Ziy\u00e2eddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, Ziya\u00fcddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00fckm\u00fcllah, Heyet, Hil\u00e2l Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, \u00c2yetullah e\u015f-\u015eiran, \u0130htar Y.\u0130nan\u00e7 Sorunlar\u0131, Hudaybi, \u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y.\u0130sl\u00e2m \u015eeriat\u0131, Abd\u00fclkadir Udeh, Nur Y.\u0130sl\u00e2m ve Siyasi Durumumuz, Abd\u00fclkadir Udeh, P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m Siyasi D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Siyasi Yorumu, Ebu\u2019l-Hasan Ali Nedvi, Akabe Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.Devlet ve Devrim, M\u00fcnir \u015eefik, D\u00fcnya Y.Modern \u00c7a\u011fda \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Politik Sistemi, Lokman Tayyib, \u0130lke Y.\u00a0\u00a0Anayasa ve Demokrasi, Abdurrahman Dilipak, Emre Y.Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, M. Be\u015fir Eryarsoy, Buruc Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, Mevdudi, Hilal Y.Gelin Bu D\u00fcnyay\u0131 De\u011fi\u015ftirelim, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn\/\u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m \u0130nk\u0131l\u00e2b\u0131n\u0131n S\u00fcreci, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.37- \u0130sl\u00e2m Nizam\u0131, Mevdudi, Hilal Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da Siyasi Sistem, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re D\u00f6rt Terim, Mevdudi, Beyan Y.\u0130sl\u00e2m Kapitalizm \u00c7at\u0131\u015fmas\u0131, Seyyid Kutub, Bir\/Arslan Y.Yoldaki \u0130\u015faretler, Seyyid Kutub, Fecr\/D\u00fcnya\/\u00d6zg\u00fcn\/P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n D\u00fcnya G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, Seyyid Kutub, Arslan Y.\u0130sl\u00e2m Toplumuna Do\u011fru, Seyyid Kutub, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0\u00a0\u00a0Ya\u015fas\u0131n \u015eeriat, Abdurrahman Dilipak, G\u00f6r\u00fc\u015f\/Risale Y.\u0130sl\u00e2m \u2013 Laiklik, Yusuf Kardavi, Denge Y.\u0130sl\u00e2m, Laiklik ve Kenan Evren, N. Y\u00fccel Mutlu, Rehber Y.\u0130sl\u00e2m ve Laisizm, Nakib Attas, P\u0131nar Y.Laik D\u00fczende \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 Ya\u015famak, 1-2, Hayreddin Karaman, \u0130z Y.Laiklik Yarg\u0131lan\u0131yor, Rauf Pehlivan, Gonca Y.Laik Vah\u015fet, Faruk K\u00f6se, Mektup Y.Laiklik \u00c7\u0131kmaz\u0131, Ahmed Ta\u015fgetiren, Erkam Y.Laiklik Devrini Kapam\u0131\u015ft\u0131r, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.\u0130sl\u00e2m A\u00e7\u0131s\u0131ndan Laiklik, Muhammed \u0130sl\u00e2mo\u011flu (Sadreddin Y\u00fcksel), \u00d6zel Y.Laikli\u011fin Neresindeyiz? Saf\u00e2 M\u00fcrsel, Yeni Asya Y.Laik Demokratik Cumhuriyet \u0130lkelerine Ba\u011fl\u0131 Kalaca\u011f\u0131ma, Abdurrahman Dilipak, Risale Y.Laisizm, Abdurrahman Dilipak, Beyan Y.Din ve Laiklik, Ali Fuad Ba\u015fgil, Ya\u011fmur Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik \u0130deolojisi, Ahmet Parlak\u0131\u015f\u0131k, Objektif Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik ve Fikir \u00d6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc, Fehmi Koru, Beyan Y.M\u00fcsl\u00fcman Laik Olamaz, Ali Kemal Saran, \u015eelale Y.Sosyalizm Bitti Laiklik Al\u0131r m\u0131yd\u0131n\u0131z? Yavuz Bahad\u0131ro\u011flu, Nesil Bas\u0131m Y.Osmanl\u0131 ve Safev\u00eelerde Din-Devlet \u0130li\u015fkisi, Vecih Kevseran\u00ee, Denge Y.\u00a0\u00a0Meden\u00ee Vah\u015fet, H\u00fcsn\u00fc Akta\u015f, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00c7a\u011fda\u015f Truva At\u0131 Demokrasi, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.Demokrasi Risalesi, Ya\u015far Kaplan, Tima\u015f Y.Alaturka Demokrasi ve Alaturka Laiklik, \u0130hsan S\u00fcreyya S\u0131rma, Beyan Y.Demokrasi ve Totalitarizm,\u00a0 Raymond Aron, K\u00fclt\u00fcr Bakanl\u0131\u011f\u0131 Y.\u00a0\u00a0\u0130zmlerin \u00c7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Y\u00fckseli\u015fi, M. Emin Gerger, \u015eelale Y.\u0130sl\u00e2m I\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hareketler ve \u0130deolojiler, Fethi Yeken, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0De\u011fi\u015fim S\u00fcrecinde \u0130sl\u00e2m, J. Esposito, J. Donohue, \u0130nsan Y.\u00a0C\u00e2hiliye D\u00fczeninin Ruh Haritas\u0131, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u0130lahlar Rejiminin Anatomisi, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.L\u00e2 1-2, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Partinin H\u00fckm\u00fc, Muhammed Fatih, Tevhid\u00ee \u00c7ekirdek Y.Siyasal Kat\u0131l\u0131m, Z\u00fcbeyir Yetik, Fikir Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da \u0130m\u00e2met ve Hil\u00e2fet, Hasan G\u00fcm\u00fc\u015fo\u011flu, Kay\u0131han Y.Hil\u00e2fet: Modern Arap D\u00fc\u015f\u00fcncesinin Ele\u015ftirisi,\u00a0 Fehmi \u015einnavi, \u0130nsan Y.Halifesiz G\u00fcnler, Hakan Albayrak, Denge Y.Hil\u00e2fet ve \u015eeh\u00e2det, Muhammed B\u00e2k\u0131r es-Sadr, Objektif Y.Hil\u00e2fet ve Halifesiz M\u00fcsl\u00fcmanlar, Sad\u0131k Albayrak, Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fet Nas\u0131l Y\u0131k\u0131ld\u0131? Abd\u00fclkadim Zellum, Hizb\u00fc\u2019t-Tahrir Y.Hil\u00e2fet ve Kemalizm, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u00c2lem Y\/Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fetin \u0130lg\u00e2s\u0131n\u0131n Arkaplan\u0131, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u0130nsan Y.Hil\u00e2fet-i \u0130sl\u00e2miyye ve T.B.M. Meclisi, \u0130smail \u015e\u00fckr\u00fc, Bedir Y.Hil\u00e2fet (Ge\u00e7mi\u015fi ve Gelece\u011fi ile), Kadir M\u0131s\u0131ro\u011flu, Sebil Y.Hil\u00e2fet ve Saltanat, Mevdudi, Hil\u00e2l Y.Hil\u00e2fetin Saltanata D\u00f6n\u00fc\u015fmesi, Vecdi Aky\u00fcz, Derg\u00e2h Y.Hil\u00e2fet Hareketleri, Mim Kemal \u00d6ke, T. Diyanet Vakf\u0131 Y.Hil\u00e2fetin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 S\u00fcrecinde Cumhuriyetin \u0130lan\u0131,\u00a0 1-2, Murat \u00c7ulcu, Kasta\u015f Y.Halifeli\u011fin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 ve Laiklik, Se\u00e7il Akg\u00fcn, Turhan Kitabevi Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.Devlet ve Din, \u00c7etin \u00d6zek, Ada Y.Ceza Hukuku ve Demokratik D\u00fczenin Korunmas\u0131nda Laiklik \u0130lkesi, \u00c7etin \u00d6zek, 1978, \u0130stanbulT\u00fcrk Hukukunda Laikli\u011fi Koruyucu Ceza H\u00fck\u00fcmleri, \u00c7etin \u00d6zek, 1961, \u0130stanbul\",\"breadcrumb\":{\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#breadcrumb\"},\"inLanguage\":\"tr\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"ReadAction\",\"target\":[\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/\"]}]},{\"@type\":\"BreadcrumbList\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#breadcrumb\",\"itemListElement\":[{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":1,\"name\":\"Ana sayfa\",\"item\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":2,\"name\":\"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM – HAK\u0130M\u0130YET\"}]},{\"@type\":\"WebSite\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#website\",\"url\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/\",\"name\":\"Ebrar Medya\",\"description\":\"Tarafs\u0131z De\u011fil, Hakk'tan Taraf\u0131z\",\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#organization\"},\"potentialAction\":[{\"@type\":\"SearchAction\",\"target\":{\"@type\":\"EntryPoint\",\"urlTemplate\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/?s={search_term_string}\"},\"query-input\":\"required name=search_term_string\"}],\"inLanguage\":\"tr\"},{\"@type\":\"Organization\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#organization\",\"name\":\"Ebrar Medya\",\"url\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/\",\"logo\":{\"@type\":\"ImageObject\",\"inLanguage\":\"tr\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/logo\/image\/\",\"url\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2023\/11\/logo-ebm-2.png\",\"contentUrl\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2023\/11\/logo-ebm-2.png\",\"width\":244,\"height\":90,\"caption\":\"Ebrar Medya\"},\"image\":{\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/logo\/image\/\"},\"sameAs\":[\"https:\/\/www.facebook.com\/ebrarmedyacom\/\",\"https:\/\/twitter.com\/ebrarmedyacom\",\"https:\/\/www.instagram.com\/ebrarmedyacom\",\"https:\/\/www.linkedin.com\/in\/ebrar-medya-343157188\/\",\"https:\/\/tr.pinterest.com\/ebrarmedya\/\"]},{\"@type\":\"Person\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/person\/465b3fc234a943bf45881579159c57d6\",\"name\":\"EBRAR MEDYA\",\"image\":{\"@type\":\"ImageObject\",\"inLanguage\":\"tr\",\"@id\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/person\/image\/\",\"url\":\"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/a46494f0a2df029e2f170500c2a0bf0b?s=96&d=wavatar&r=g\",\"contentUrl\":\"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/a46494f0a2df029e2f170500c2a0bf0b?s=96&d=wavatar&r=g\",\"caption\":\"EBRAR MEDYA\"},\"url\":\"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/author\/ebrarmedya2\/\"}]}<\/script>\n<!-- \/ Yoast SEO plugin. -->","yoast_head_json":{"title":"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM - HAK\u0130M\u0130YET Nedir? • Ebrar Medya","description":"B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET\u00a0H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \"H\u00fckm\" kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:\u00a0\u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem'dir.S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla \"hukm\"\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.\u00a0Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.\u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 51)Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:\u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah'a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d (\u0130bn Kesir, III\/490)Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah'a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah'a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur'an'da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r. \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:\u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah'a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah'a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.[1]\u00a0[1] Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyetKur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:a) H\u00e2kimiyet\/egemenlik anlam\u0131nda h\u00fck\u00fcm: H\u00fck\u00fcm; h\u00e2kim olma, h\u00e2kimiyet-egemenlik sahibi olmak anlam\u0131na gelir. H\u00e2kimiyet ise, h\u00fck\u00fcm sahibi olmak, en g\u00fc\u00e7l\u00fc olmak manas\u0131na kullan\u0131l\u0131r. \u201cH\u00fck\u00fcm ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretti.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40) \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi. Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc b\u00fct\u00fcn evrende ge\u00e7erlidir. O, emrini yani h\u00fckm\u00fcn\u00fc evrende ve insan hayat\u0131nda, hatta k\u0131y\u00e2metten sonra diledi\u011fi gibi yerine getirir. \u201cO hi\u00e7 kimseyi h\u00fckm\u00fcne ortak yapmaz.\u201d (18\/Kehf, 26)b) Allah\u2019\u0131n verdi\u011fi karar anlam\u0131nda (13\/Ra\u2019d, 41),c) Allah\u2019\u0131n koydu\u011fu kurallar, prensipler ve bunlara uyman\u0131n gereklili\u011fi anlam\u0131nda (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47),d) K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde Allah'\u0131n insanlar\u0131 hesaba \u00e7ekip onlar hakk\u0131nda karar vermesi anlam\u0131nda (2\/Bakara, 113; 4\/Nis\u00e2, 141).e) Mahkeme karar\u0131 anlam\u0131nda (21\/Enbiy\u00e2,\u00a0 78).Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47).\"...Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir.\" (2\/Bakara, 113)\u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi...\u201d (2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u201cEy iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah'a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah'a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d (4\/Nis\u00e2, 59)\u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar. Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d (4\/Nis\u00e2, 60)\u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d (4\/Nis\u00e2, 61)\u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d (4\/Nis\u00e2, 65)\u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d (4\/Nis\u00e2, 105)\u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d (5\/M\u00e2ide, 42)\u201c...\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 44)\u201c...Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 45, 47)\u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 48)\u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d (5\/M\u00e2ide, 49)\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)\u201c...H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 57)\u201c...Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 62)\u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 114)\u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (10\/Y\u00fbnus, 109)\u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)\u201c...H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 67)\u201c...Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez...\u201d (13\/Ra\u2019d, 11)\u201c...Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez.\u201d (18\/Kehf, 26)\u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah'a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 47-52)\u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d (28\/Kasas, 70)\u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 4)\u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36)\u201c...\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d (38\/S\u00e2d, 26)\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)\u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (45\/C\u00e2siye, 21)\u201c...Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d (60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)\u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz?\u201d (68\/Kalem, 36)\u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d (95\/T\u00een, 8)\u201c...Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d (2\/Bakara, 85)H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131rHukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.\u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0\u00a0[1] Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:\u00a0Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.\u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0[1] \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah'a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet...\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.\u00a0Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:\u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? (28\/Kasas, 71-72)b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:\u00a0B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.\u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir...\u201d (22\/Hacc, 55-56)\u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah'a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d (40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)\u00a0c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:\u00a0Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d (7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d (5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah'a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:\u00a0Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:\u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40).Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah'a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah'a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:\u00a0Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca\u00a0\u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:a) H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, egemenler il\u00e2hl\u0131k ve rabl\u0131k konumunda, egemenlik alt\u0131nda bulunanlar kulluk konumunda olurlar. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, h\u0131ristiyan ve yah\u00fbdi din adamlar\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n dinini de\u011fi\u015ftirip O\u2019nun h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcm koymalar\u0131n\u0131n kabul edilmesini, onlar\u0131 \u201crab olarak\u201d tan\u0131mak \u015feklinde de\u011ferlendirirken (9\/Tevbe, 31); Hz. Peygamber (s.a.s.) de bu durumun, din adamlar\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak hel\u00e2l ve haram k\u0131lmalar\u0131n\u0131n kabul edilmesi s\u00fbretiyle ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (Tirmiz\u00ee, Tefs\u00eer (9. S\u00fbre), 10). Nitekim Hz. M\u00fbs\u00e2 (a.s.) da Firavun\u2019un \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131n\u0131 egemenli\u011fi alt\u0131nda tutmas\u0131n\u0131, onlar\u0131 \u201ckul edinmek\u201d olarak nitelendirmi\u015ftir (26\/\u015e\u00fbr\u00e2, 22).b) Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcyle h\u00fckmetmeyenler, egemenlikleri \u00e7e\u015fitli gruplara b\u00f6ler; onlar\u0131 zaafa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr; yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131kart\u0131r, bozgunculuk yaparlar.\u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d (28\/Kasas, 4).c) C\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmeden t\u00e2\u011futlar; egemenlikleri alt\u0131nda bulunan kimselerin olaylar\u0131 sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u015fekilde de\u011ferlendirmelerine imk\u00e2n b\u0131rakmayacak \u015fartlar olu\u015ftururlar; ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri k\u00fclt\u00fcr yap\u0131s\u0131 ve e\u011fitim ortam\u0131 ile insanlar\u0131 sa\u011flam ve ger\u00e7ek\u00e7i yarg\u0131larda bulunmak imk\u00e2n\u0131ndan mahrum b\u0131rak\u0131rlar:\u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d (43\/Zuhruf, 54)d) Alah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini, dolay\u0131s\u0131yla ul\u00fbhiyet ve rub\u00fbbiyetini reddedenler; egemenliklerini kaybetmek korkusuyla ger\u00e7eklerin anla\u015f\u0131lmamas\u0131, ul\u00fbhiyetlerinin sahteli\u011finin ortaya \u00e7\u0131kmamas\u0131 i\u00e7in \u00f6zel \u00e7aba harcarlar:\u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d (28\/Kasas, 38)Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:\u00a0\u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:Allah, her \u015feyi yaratan, var eden, her bir varl\u0131\u011f\u0131n var olmas\u0131n\u0131 takdir eden, e\u015fyay\u0131 ve e\u015fyalar aras\u0131 ili\u015fkileri d\u00fczenleyen, bu il\u00eeh\u00ee nizam\/d\u00fczen i\u00e7erisinde bu ili\u015fkilerin devam\u0131n\u0131 sa\u011flayand\u0131r.\u0130nsan da Allah\u2019\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 bir varl\u0131kt\u0131r. E\u015fref-i mahluktur. M\u00fckellefiyeti ve halifelik makam\u0131na getirilmi\u015f olmas\u0131, onun di\u011fer varl\u0131klardan farkl\u0131 yan\u0131n\u0131, yerine g\u00f6re \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ortaya koymaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131 halifelik makam\u0131nda ve birtak\u0131m m\u00fckellefiyetlerle s\u0131nayan Y\u00fcce Allah, insandan emir ve h\u00fck\u00fcmlerine, k\u0131sacas\u0131 \u015feriatine uygun olarak ya\u015famas\u0131n\u0131 istemi\u015f, kendisinden ba\u015fka varl\u0131klar\u0131, gerek yarat\u0131c\u0131l\u0131k, gerek emir, kanun ve h\u00fck\u00fcm koyma y\u00f6nleriyle kendisine e\u015f tutmamas\u0131n\u0131, yani \u015firk ko\u015fmamas\u0131n\u0131 \u00f6zellikle emretmi\u015ftir. Yani, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri dururken ba\u015fka h\u00fck\u00fcmleri kabul etmek, ya da herhangi bir h\u00fckm\u00fc Allah\u2019\u0131n dininin alternatifi olarak g\u00f6rmek, Allah'a \u015firk ko\u015fma \u015fekillerindendir.\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re Allah, m\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesidir. Onlar\u0131n y\u00e2r ve yard\u0131mc\u0131s\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Allah, m\u00fc\u2019minleri d\u00fcnyada ba\u015f\u0131bo\u015f ve herhangi bir hususta kendi hallerine terk etmez, kendisinden ba\u015fkalar\u0131na da muhta\u00e7 etmez. Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bizleri hayat\u0131m\u0131z\u0131n herhangi bir alan\u0131 i\u00e7in h\u00fck\u00fcm ve \u015feriat koymak zorunda b\u0131rakmam\u0131\u015f olmas\u0131 da, Allah\u2019\u0131n m\u00fc\u2019minleri vel\u00ee edinmi\u015f olmas\u0131n\u0131n ayr\u0131 bir g\u00f6stergesidir. M\u00fc\u2019minler de bu geni\u015f \u00e7er\u00e7evesiyle Allah\u2019tan ve Allah\u2019\u0131n vel\u00ee edinilmelerini emretti\u011fi kimselerden ba\u015fkas\u0131n\u0131 vel\u00ee edinemezler. M\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesi, ancak Allah\u2019t\u0131r, Ras\u00fbl\u00fcd\u00fcr ve samimi m\u00fc\u2019minlerdir (5\/M\u00e2ide, 55).[1]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107Allah'\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:\u00a0\"\u015eeriat\", Kur'an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur'an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah'\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]\u00a0[1] Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88Laiklik ve H\u00e2kimiyetD\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din... (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.\u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.\u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda... da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.\u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din'i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah'a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah'a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d (36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2det etmekle\u201d (98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d (5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden... dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah'a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d (2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah'a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.\u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131...\u201d (9\/Tevbe, 31).Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d (Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.\u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz...\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:Laiklik, geni\u015f ve basit tan\u0131m\u0131 ile, dinin siyasal hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131na itilmesi, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletin siyasal hayat\u0131nda din ad\u0131na etkin olmalar\u0131n\u0131n engellenmesi diye ifade edilecek olursa, pe\u015finen \u015funu hat\u0131rlatmam\u0131z gerekmektedir: Evvel\u00e2 \u0130sl\u00e2m\u2019da bat\u0131da bilinen \u015fekliyle bir \u201cdin adamlar\u0131\u201d s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f\u0131n din ad\u0131na siyasal etkinliklerde bulunmalar\u0131ndan ve devletin siyasetinde aktif bir rol oynamalar\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f yok ki, bu s\u0131n\u0131f\u0131n icr\u00e2 edece\u011fi fonksiyon kabul veya redde konu olsun.\u0130sl\u00e2m inanc\u0131na g\u00f6re Allah her \u015feyi yaratand\u0131r. O, her \u015feyi bilendir. \u0130nsan\u0131 yaratan oldu\u011fu gibi, her as\u0131rda, nelere muhta\u00e7 oldu\u011funu, d\u00fcnya ve \u00e2hirette mutlu olmas\u0131n\u0131n nelere ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu tam ve en k\u00e2mil anlam\u0131yla O bilir. Dolay\u0131s\u0131yla O\u2019nun insanlar\u0131n d\u00fcnya ve \u00e2hiret mutlulu\u011funun elde edebilmeleri i\u00e7in teklif etti\u011fi d\u00fczen olan \u0130sl\u00e2m\u2019da, d\u00fcnya ve \u00e2hirette her bak\u0131mdan huzurlu olabilmeleri i\u00e7in insanlar\u0131n gerek duyabilecekleri her \u015fey vard\u0131r. Bug\u00fcn i\u00e7in gerek duymad\u0131klar\u0131 fakat zamanla ihtiya\u00e7 hissedecekleri \u015feyler de, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bilinse de bilinmese de, ellerinde bulunan Kur\u2019an ve S\u00fcnnette yeteri kadar\u0131yla mevcuttur. K\u0131y\u00e2mete kadar gelecek b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in de durum, aynen b\u00f6yledir. Di\u011fer taraftan, Kur\u2019an\u2019\u0131n i\u00e7eri\u011fine geli\u015fig\u00fczel dahi olsa bir g\u00f6z at\u0131lacak olursa, g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ib\u00e2det ve \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgilendi\u011fi kadar, d\u00fcnyadaki ili\u015fkileriyle de ilgilenmi\u015ftir. Hatta d\u00fcnyev\u00ee ili\u015fki olarak de\u011ferlendirilen bir\u00e7ok alana dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131, din\u00ee ya da uhrev\u00ee ya da vicdan\u00ee olmakla nitelendirilen ili\u015fkilere k\u0131yasla daha etrafl\u0131d\u0131r.Elbette \u0130sl\u00e2m, bu h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda laik bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn etkisi ile ayr\u0131m yapmaz, d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi; din i\u015fi, devlet i\u015fi gibi ay\u0131rmalar\u0131 kabul etmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, bunlar\u0131n hepsinin\u00a0 ayn\u0131 \u015fekilde ve hepsine ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ayn\u0131 \u00f6nemi vermelerini ve ayn\u0131 gayreti g\u00f6stermelerini istemi\u015f ve hepsini birlikte uygulamaya ge\u00e7irmelerini emretmi\u015ftir. O y\u00fczden \u0130sl\u00e2m\u2019da d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi yoktur. Her \u015fey ib\u00e2det ve cihadd\u0131r; ya Allah'a ya da t\u00e2\u011futa kulluk. Siy\u00e2seti ib\u00e2det, ib\u00e2deti siy\u00e2set olan bir dindir \u0130sl\u00e2m. Dini devletten ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda devlet dinsiz; devleti dinden ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda din, devletsiz ve g\u00fc\u00e7s\u00fcz olur. Dinle devlet, etle kemik gibidir. Devlet, v\u00fccut ise, din de o v\u00fccudun can\u0131d\u0131r, ruhudur. Bu ikisini birbirinden ay\u0131rmak, insan\u0131\/insanl\u0131\u011f\u0131 katletmektir, cin\u00e2yettir.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de, mesel\u00e2 miras h\u00fck\u00fcmlerine, evlenme ve bo\u015fanmalara, al\u0131\u015fveri\u015fe ve di\u011fer akidlere, sava\u015fa, su\u00e7 ve cezalara dair a\u00e7\u0131klamalar, s\u00f6zgelimi namaza ve hacca dair a\u00e7\u0131klamalara g\u00f6re daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131d\u0131r. Ama hepsine ri\u00e2yet etme gere\u011fi, ayn\u0131 titizlik ve t\u00e2vizsizlikle vurgulanmaktad\u0131r. Kur\u2019an\u2019\u0131n en az\u0131ndan bir defa, ba\u015f\u0131ndan sonuna kadar cidd\u00ee bir \u015fekilde anlam\u0131yla birlikte okunmas\u0131, bu s\u00f6z\u00fcn isbat\u0131 i\u00e7in yeterlidir. Durum bu iken, Kur\u2019an\u2019\u0131n \u201cDinde zorlama yoktur\u201d ilkesi ile, \u201cSen onlar \u00fczerinde bir zorba de\u011filsin\u201d gibi buyruklar\u0131n\u0131n \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n da laikli\u011fi kabul etti\u011fine delil olarak g\u00f6sterilmesinin, gaflet de\u011filse, ancak ih\u00e2netle izah\u0131 s\u00f6zkonusudur. Saf\u00e7a, riy\u00e2k\u00e2rca veya baz\u0131lar\u0131n\u0131n m\u00fcn\u00e2f\u0131k\u00e7a niyetlerle bu t\u00fcr delillendirmelere kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n ilm\u00ee de\u011ferinden s\u00f6z edilemez.Laiklik, Yasama G\u00fcc\u00fcn\u00fcn B\u00f6l\u00fcnmesidir:\u00a0E\u011fer \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131, b\u00fct\u00fcn muhtev\u00e2s\u0131yla temsil eden bir terim ile ifade etmek istersek, hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bunun i\u00e7in en uygun terim \u201cTevhid\u201ddir. Tevhid de, yaln\u0131zca yarat\u0131c\u0131 olarak Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bilinmesinden ib\u00e2ret de\u011fildir. Ayn\u0131 zamanda, mutlak h\u00e2kim ve mutlak kanun koyucu, mutlak m\u00fcdebbir olarak da Allah\u2019\u0131n bir ve tek kabul edilmesidir. O\u2019na hi\u00e7bir \u015fekilde denk, e\u015f ve ortak ko\u015fulmamas\u0131d\u0131r. Laiklik ise, Allah\u2019\u0131n d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 ilgilendirdi\u011fi kabul edilen ve \u201csiyaset\u201d ya da \u201cdevlet i\u015fleri\u201d diye ifade edilen alana herhangi bir \u015fekilde m\u00fcd\u00e2hale etmesine imk\u00e2n tan\u0131nmamas\u0131d\u0131r. Yani din adamlar\u0131 \u015fahs\u0131nda, dinin sosyal, siyasal, ekonomik, hukuksal ve hatta ahl\u00e2k\u00ee alanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcnden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Hatta bu kadarla da kal\u0131nmayarak, hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, k\u00e2inat yorumu, de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, estetik ve fikr\u00ee alanlarda, e\u011fitim ve k\u00fclt\u00fcrel alanlarda da bu yakla\u015f\u0131m kendisini hissettirir. \u0130ster istemez, fark\u0131nda olunarak veya olunmayarak bu yakla\u015f\u0131m, din\u00ee de\u011fer, prensip ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 alan d\u0131\u015f\u0131na iter, uzakla\u015ft\u0131r\u0131r. Sonunda \u00f6yle bir durum ortaya \u00e7\u0131kar ki, dinin herhangi bir alanda, hatta vicdan plan\u0131nda bile var olup olmad\u0131\u011f\u0131 dahi tart\u0131\u015f\u0131lacak bir konu haline gelir. Durum bu noktaya varsa da, varmasa da; \u0130sl\u00e2m, hayat\u0131n az yada \u00e7ok, dar ya da geni\u015f herhangi bir alan\u0131nda, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcmlerin konulmas\u0131n\u0131 onaylamaz. B\u00f6yle bir eylemi \u201c\u015firk ko\u015fmak\u201dla e\u015f bir tutum olarak de\u011ferlendirir:\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 vard\u0131r?\u201d \u00a0(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, te\u015fr\u00ee alanlar\u0131n\u0131n, ya da h\u00fck\u00fcm ve de\u011fer belirleme alanlar\u0131n\u0131n laik anlay\u0131\u015fa g\u00f6re a\u00e7\u0131k\u00e7a ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve birbirlerinden kesinlikle ayr\u0131lmalar\u0131, dinin devlet y\u00f6netiminden t\u00fcm\u00fcyle uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, laiklik i\u00e7in ne kadar vazge\u00e7ilemez ve sorunlu bir ilke ise; \u0130sl\u00e2m a\u00e7\u0131s\u0131ndan da b\u00f6yle bir ayr\u0131m, en dar s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalsa dahi, Kur\u2019an\u2019\u0131n kabul edebilece\u011fi, benimseyebilece\u011fi bir yakla\u015f\u0131m de\u011fildir. Laiklik, \u00e7ok tanr\u0131l\u0131 olmak demektir. C\u00e2mideki il\u00e2h\u0131n ba\u015fka; sokaktaki, mahkemedeki, meclisteki... il\u00e2h\u0131n ba\u015fka oldu\u011fu bir d\u00fczendir. \u0130sl\u00e2m, ne kadar Tevhidi esas almakta ise; laiklik de o derece \u015firki esas al\u0131r. Tevhid ve \u015firkin bir arada bulunup bar\u0131nmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, her alanda yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2dete d\u00e2vet eder ve bunu esas al\u0131rken; laiklik de di\u011fer t\u00fcm be\u015fer\u00ee d\u00fczenler gibi, \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. \u015eeytan\u0131n insanlar\u0131 b\u00f6lmeyi, darmada\u011f\u0131n etmeyi esas alan ve dosdo\u011fru yol olan s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem d\u0131\u015f\u0131nda kalan yollar\u0131ndan bir yoldur.\u201cVe (de ki:) \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153)M\u00fcsl\u00fcman her \u015feyiyle, her \u015feyini Allah\u2019\u0131n emretti\u011fi \u015fekilde ve Allah i\u00e7in yapan ve d\u00fczenleyendir.\u201cDe ki: Benim namaz\u0131m (hacc\u0131m, kurban\u0131m) ve di\u011fer ib\u00e2detlerim, hayat\u0131m ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm, \u00e2lemlerin Rabbi Allah i\u00e7indir. O\u2019nun orta\u011f\u0131 yoktur. Ben, bununla emrolundum ve ben m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ilkiyim.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 162-163)[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 22-47\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasi ve H\u00e2kimiyetDemokrasi, bilindi\u011fi gibi bat\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc olan bir sistemdir. Bat\u0131 medeniyetinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi, insan\u0131n kendini ilahla\u015ft\u0131rarak, tanr\u0131ya ba\u015fkald\u0131r\u0131, nefse, hev\u00e2ya ve \u015feytana t\u00e2bi olmakt\u0131r. Demokrasi anlay\u0131\u015f\u0131nda da bu \u00f6zelli\u011fi g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n nizam\u0131n\u0131 kabul etmeyip, y\u00f6netimde insanlar\u0131n h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 ve Allah'\u0131n indirdi\u011fini b\u0131rak\u0131p kendi h\u00fck\u00fcmleriyle kendilerini y\u00f6netmek istemeleridir. Bunu demokratlar\u0131n ifadeleriyle (daha do\u011frusu, hal dilleriyle) s\u00f6yleyecek olursak: \u201cSen kim oluyorsun ey tanr\u0131! Biz kendi hayat\u0131m\u0131z\u0131 kendimiz d\u00fczenleyebiliriz. Kendimiz d\u00fczenlemek i\u00e7in y\u00f6ntemler buluyor ve uyguluyoruz\u201d demekteler; dilleriyle veya tav\u0131rlar\u0131yla. -Basite indirgeyecek olursak- demokratik s\u00f6ylemin i\u00e7eri\u011fi ve anlam\u0131 i\u015fte budur. Haliyle, ba\u015fka bir b\u00e2t\u0131l g\u00e2ye i\u00e7in, insan\u0131\/halk\u0131 putla\u015ft\u0131rma amac\u0131yla b\u00e2t\u0131l tanr\u0131lara ba\u015fkald\u0131r\u0131l\u0131nca, hak il\u00e2h olan Allah Te\u00e2l\u00e2\u2019ya da ba\u015fkald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f oluyor. \u201cHev\u00e2s\u0131n\u0131 il\u00e2h edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Onun koruyucusu (bek\u00e7isi, vekili) sen mi olacaks\u0131n?\u201d (25\/Furkan, 43) \u0130ster \u201ch\u00fcmanizm\u201d ad\u0131yla, ister \u201cdemokrasi\u201d ideolojisiyle, Bat\u0131n\u0131n anlay\u0131\u015f\u0131, insan\u0131 Tanr\u0131 yerine koymakt\u0131r; insan\u0131, yani kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmak. Bat\u0131da d\u00fc\u015f\u00fcnce, inan\u0131\u015f, ideoloji ve sistemlerin hepsi hakk\u0131nda bu yarg\u0131 ge\u00e7erlidir; bu h\u00fck\u00fcm, ortak bir de\u011ferlendirmedir.Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m\u00ee d\u00e2vet vard\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u00ee mesaj, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 yerine ib\u00e2deti \u00f6ng\u00f6r\u00fcr. Fakat birilerine de ba\u015fkald\u0131rmay\u0131 emreder. Bu da nefsi, hev\u00e2y\u0131 ve \u015feytan\u0131 kapsam\u0131na alan \u201ct\u00e2\u011fut\u201da ba\u015fkald\u0131rmakt\u0131r. \u201cDe ki: \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153) \u00c2yet-i kerime, ger\u00e7ekten m\u00fcsl\u00fcman\u0131n hayat\u0131n\u0131, herhangi bir gedik b\u0131rakmaks\u0131z\u0131n tamam\u0131yla Allah'a tahsis etmi\u015ftir. \u0130\u015fte Allah'a teslimiyet bu demektir. \u00d6l\u00fcm ile noktalan\u0131ncaya kadar, hayat\u0131m\u0131z\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fc, inan\u00e7 ve kanaatlerimizden ba\u015flayarak t\u00fcm eylemlerimizi Allah i\u00e7in, Allah'a teslimiyet s\u00fbretiyle ortaya koyaca\u011f\u0131z. \u0130sl\u00e2m budur; b\u00f6yle bir teslimiyettir.B\u00fct\u00fcn siyas\u00ee sistemlerin, ideolojilerin oldu\u011fu gibi, demokrasinin de can al\u0131c\u0131 noktas\u0131; h\u00e2kimiyet\/egemenlik meselesidir. Yukar\u0131da da belirtildi\u011fi gibi, h\u00e2kimiyet, daha ilerisi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyen, siyasal bir g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fi ifade eder. Yani siyasal g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fin, iktidar ve muktedir olu\u015fun en ileri derecesini ifade eder. Bu en \u00fcst\u00fcn kabul edilen otorite, kanunlar\u0131 yapar. Y\u00f6neticiler ona g\u00f6re belirlenir. Y\u00f6netimin nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 ve bu esaslar\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 o belirler. H\u00e2kimiyet anlay\u0131\u015f\u0131 itibar\u0131yla \u0130sl\u00e2m bir tarafta, di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler bir taraftad\u0131r. \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti mutlak olarak sadece Allah\u2019ta kabul eder; Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak bilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler, h\u00e2kimiyeti kimde g\u00f6r\u00fcyorlarsa ona g\u00f6re isim al\u0131rlar.Demokrasi, h\u00e2kimiyetin halk\u0131n elinde olmas\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. Krall\u0131k, h\u00e2kimiyetin kral\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Teokrasi, h\u00e2kimiyetin Allah ad\u0131na konu\u015ftu\u011funu iddia eden din adam\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da kendini tanr\u0131 yerine koyanlar\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Buna benzer di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler de b\u00f6yledir. Yani siyas\u00ee sistemler, h\u00e2kimiyeti elinde bulunduranlara g\u00f6re tan\u0131mlan\u0131r ve ona g\u00f6re isimlerini al\u0131rlar. Yaln\u0131z \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019ta g\u00f6r\u00fcr, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul eder. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin (dinlerin) \u00f6zelli\u011fi ise, h\u00e2kimiyeti Allah'ta g\u00f6rmeyip insanda g\u00f6rmeleridir. H\u00e2kimiyeti insanda g\u00f6rmek gibi ortak bir paydaya sahip olduktan sonra, bu insanlar\u0131n \u201ckim veya kimler?\u201d sorusuna verdikleri farkl\u0131 cevaplara g\u00f6re isim alsalar da, m\u00fcsl\u00fcmana g\u00f6re b\u00fct\u00fcn bunlar t\u00e2\u011fut\u00ee ideoloji ve \u015feytan\u00ee d\u00fczenlerdir.H\u00e2kimiyet noktas\u0131nda demokraside yetki; halk\u0131n veya milletindir; Yani, toplumun geneli, egemenli\u011fe sahip kabul edilir. Hangi inanca sahip olurlarsa olsunlar, fertler birbirlerine e\u015fit olduklar\u0131na g\u00f6re de, her bir \u015fah\u0131s, o h\u00e2kimiyetin bir birimine, bir par\u00e7as\u0131na sahiptir. Yani 70 milyonluk bir \u00fclkede h\u00e2kimiyet, 70 milyon e\u015fit par\u00e7aya b\u00f6l\u00fcnm\u00fc\u015f demektir. Bunun Kur\u2019\u00e2n\u00ee ifadesi 70 milyon il\u00e2h kabul ediliyor, demektir. Herkes h\u00e2kimiyetin e\u015fit bir par\u00e7as\u0131na sahip oldu\u011fundan, zaman\u0131 gelince h\u00e2kimiyet par\u00e7alar\u0131n\u0131n sahipleri oylar\u0131n\u0131 bir tarafta toplar ve ittifak\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 halde, \u00e7o\u011funlu\u011fu te\u015fkil eden par\u00e7alar\u0131n toplam\u0131 do\u011frultusunda icraatlar yap\u0131l\u0131r, kararlar al\u0131n\u0131r. Bu noktada h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme gelir. Demokrasi, \u00e7ok tanr\u0131c\u0131 Grek k\u00fclt\u00fcr\u00fcne dayal\u0131, ondan kaynaklanan bir sistemdir. Yani, irtic\u00e2n\u0131n esas\u0131d\u0131r. \u015eu irtic\u00e2ya kar\u015f\u0131 dayat\u0131lmak istenen demokrasi, as\u0131l irtic\u00e2n\u0131n kendisidir; as\u0131l m\u00fcrtec\u00ee de demokratlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, k\u00f6k\u00fc, tarihi itibar\u0131yla eski Yunan\u2019a kadar uzanan bir m\u00fcrtec\u00eelik yap\u0131yorlar. Ondan da eski bir k\u00f6k\u00fc var; \u015feytana kadar uzanan bir ba\u015fkald\u0131r\u0131ya kadar devam edip uzan\u0131yor, k\u00f6kleri oraya kadar var\u0131yor, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 ve \u015feytana itaat olan bir siyas\u00ee sisteme t\u00e2bi oluyorlar demokrat m\u00fcrtec\u00eeler.Demokrasi, halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun h\u00e2kimiyeti diye ifade edilse bile, bu iddian\u0131n kand\u0131rmacadan ib\u00e2ret oldu\u011fu uygulamalardan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Demokrasilerde \u00e7o\u011funlu\u011fun ittifak\u0131 bile yoktur. Demokrasi ile y\u00f6netilen bir rejimde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun s\u00f6z\u00fc nerede ve nas\u0131l ge\u00e7erli oluyor? Parti aritmetikleri i\u00e7inde, % 25-30 oy alan her parti iktidar olur. Nerede \u00e7o\u011funluk? % 70-75 muh\u00e2lefette kald\u0131. Yani, demokraside demokrasi yoktur. Demokrasiler, kendi mant\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan bile sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lma y\u00f6ntemini dahi icat etmekten \u00e2cizdirler. \u015eimdiye kadar Bat\u0131da ve co\u011frafyam\u0131zda bir\u00e7ok se\u00e7im sistemi uygulanm\u0131\u015ft\u0131r. Ancak, bunlar\u0131n hi\u00e7birisinin asgar\u00ee d\u00fczeydeki \u00e7o\u011funlu\u011fun ir\u00e2desini iktidar olarak yans\u0131tabilecek yeterlikte oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fclememektedir. Demokrasi, uygulamaya ge\u00e7ti\u011fi tarihten g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, sadece iki partinin oldu\u011fu yerlerde bile, hi\u00e7bir zaman, hi\u00e7bir parti \u00e7o\u011funlu\u011fu sa\u011flayarak iktidar olmu\u015f de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc se\u00e7imlere kat\u0131lmayanlar vard\u0131r; y\u00f6nlendirilenler, kand\u0131r\u0131lanlar, halka sorulmadan aday g\u00f6sterilenler, kendisini tam olarak temsil etmedi\u011finden, mecb\u00fbren kendisine en yak\u0131n oldu\u011funu sand\u0131\u011f\u0131 veya ehven ki\u015fiyi se\u00e7mek veya k\u00fcsmek zorunda b\u0131rak\u0131lanlar vard\u0131r.Dolay\u0131s\u0131yla demokrasi, uygulanmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z bir tezdir, bir \u00fctopyad\u0131r. \u015eimdiye kadar bat\u0131 felsefelerinde ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olan \u00fctopyalardan bir \u00fctopya. Fakat bu demokratik sihirbazlar, medya ve di\u011fer imk\u00e2nlar (bilim adamlar\u0131, e\u011fitim kurumlar\u0131 ve d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler) v\u00e2s\u0131tas\u0131yla, demokrasinin \u00fctopya olma \u00f6zelli\u011fini insanlar\u0131n g\u00f6zlerinden sakl\u0131yorlar. \u0130nsanlar\u0131n bunu g\u00f6rmelerine m\u00fcmk\u00fcn mertebe imk\u00e2n ve f\u0131rsat tan\u0131mamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ger\u00e7e\u011fin g\u00f6r\u00fclmesine sebep olacak herhangi bir \u015fey oldu\u011fu zaman, birtak\u0131m oyalamalar icat edilerek insanlar onlarla me\u015fgul edilir ve ger\u00e7e\u011fe n\u00fcfuz etmeleri b\u00f6ylelikle \u00f6nlenmi\u015f olur. Kanaatleri samimi olarak kabul g\u00f6rmeyen az\u0131nl\u0131k ise demokraside her zaman bir k\u00fcsk\u00fcnler kitlesi meydana getirir. Dolay\u0131s\u0131yla yap\u0131lan uygulamalara bu muh\u00e2lefettekiler hi\u00e7bir zaman kat\u0131lmazlar.Bu ele\u015ftirilerimiz, demokrasinin kendi mant\u0131\u011f\u0131 ile demokrasiye bir reddiyedir. G\u00f6r\u00fcl\u00fcyor ki demokrasi, hi\u00e7bir zaman i\u00e7in demokrasiyi savunanlar\u0131n ileri s\u00fcrd\u00fckleri gibi, insanl\u0131\u011f\u0131n en ideal sistemi, ya da en az yanl\u0131\u015f\u0131 olan sistemi olamaz. \u00c7or\u00e7il'e atfedilen bir s\u00f6z vard\u0131r. \"Demokrasi, d\u00fcnyadaki en g\u00fczel ikinci sistemdir.\" Sormu\u015flar; \"demokrasiyi neden ikincili\u011fe indirdin?\" diye. \"Birincisi yok ki!\" diye cevap vermi\u015f. Ger\u00e7ek \u00f6yle de\u011fil; demokrasi \u00f6yle ikinci, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u0131radaki bir d\u00fczen fil\u00e2n de\u011fil; bir curcunadan ib\u00e2rettir. Efl\u00e2tun'un t\u00e2biriyle; \"demokrasi, \u015farlatanlar d\u00fczenidir.\" Demokrasinin babas\u0131 say\u0131lan Jan Jack Russo da benzer bir \u015fey diyor: Demokrasiyi uzun uzun anlatt\u0131ktan sonra; \"Emil\" adl\u0131 kitab\u0131nda \"do\u011frusunu s\u00f6ylemek l\u00e2z\u0131msa\" diyor, \"insanlar kendi kendilerine kanun yapamazlar. Bize kanunlar verecek il\u00e2hlar l\u00e2z\u0131m.\"\u0130nsan hayat\u0131 \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ve \u00e7ok boyutludur. B\u00fct\u00fcn bu y\u00f6nleri ve boyutlar\u0131 ile insan hayat\u0131n\u0131 tamam\u0131yla ku\u015fatm\u0131\u015f hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem yoktur. \u0130nsan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatmak iddias\u0131nda olan be\u015fer\u00ee hi\u00e7bir ideoloji ve d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece \u0130sl\u00e2m, insan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle ve boyutlar\u0131yla ku\u015fatmay\u0131 hedeflemi\u015f ve ger\u00e7ekten ku\u015fatm\u0131\u015f k\u00e2mil bir din h\u00fcviyetine sahiptir. Sadece \u0130sl\u00e2m, inan\u00e7, davran\u0131\u015f, sosyal ve siyasal d\u00fczen, ahl\u00e2k, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve \u00e2hiret anlay\u0131\u015f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve ya\u015fama bi\u00e7imi, insan\u0131n kendisiyle, \u00e7evresi ve Rabbiyle t\u00fcm ili\u015fkilerini tanzim eder. T\u00fcm bu alanlarla ilgili ku\u015fat\u0131c\u0131 h\u00fck\u00fcmler koyar. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee ideolojiler, t\u00fcm ahl\u00e2k g\u00f6r\u00fc\u015fleri, sosyal ve siyasal insan\u00ee g\u00f6r\u00fc\u015fler, hangisi olursa olsun, \u0130sl\u00e2m'\u0131n bak\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re esas itibar\u0131yla birer dindir. Fakat bu dinlerin hi\u00e7 birisi insan\u0131n hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla ku\u015fatmak iddias\u0131nda olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bazen m\u00fc\u015fterek birka\u00e7 be\u015fer\u00ee ideoloji veya be\u015fer\u00ee din bir araya gelir ve insan hayat\u0131n\u0131 ku\u015fatmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Be\u015fer\u00ee sistemlerin herhangi birisini bir yerde kabul etti\u011finiz zaman, siz sadece o kadar\u0131yla hayat\u0131n\u0131z\u0131n tamam\u0131n\u0131 tanzim edemezsiniz.Hayat\u0131n\u0131z\u0131n di\u011fer a\u00e7\u0131klar\u0131n\u0131, di\u011fer y\u00f6nlerini de uygun g\u00f6rece\u011finiz veya o kabul etti\u011finiz sistemle uyu\u015fabilecek ba\u015fkalar\u0131yla doldurursunuz. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin en b\u00fcy\u00fck ortak paydas\u0131 ise, laikliktir. Siyas\u00ee hayat\u0131n\u0131za demokrasiyi getirip h\u00e2kim k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z takdirde, hukukunuz ne olacak? Ahl\u00e2k\u0131n\u0131z, iktisad\u00ee ili\u015fkileriniz ne olacak? \u0130\u015fte bu noktada, demokrasi b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 \"h\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletindir\" diyerek millet ve milletin yetkili g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kimseler yoluyla temsili s\u00fbretiyle, temsil\u00ee sisteme uygun olarak se\u00e7ilen kimseler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla bu sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Temsil yetkisine sahip bulunan ki\u015fi ve kurumlar, onlar\u0131n hukukunu belirler. Hukukun b\u00fcnyesi i\u00e7erisinde iktisad\u00ee ili\u015fkileri ortaya koyar. Bunlar\u0131n sonucu olarak bir ahl\u00e2k anlay\u0131\u015f\u0131 da olu\u015fur. Toplumsal hayat\u0131n gerekli di\u011fer b\u00fct\u00fcn kurumlar\u0131 bu yap\u0131 ile uyumlu olarak ya da en az\u0131ndan \u00e7eli\u015fki arzetmeyecek \u015fekilde ortaya \u00e7\u0131kar.B\u00fct\u00fcn sistemler ilk ortaya konulduklar\u0131 zaman, hangi \u00e7er\u00e7eve i\u00e7in konulmu\u015f olurlarsa olsunlar, sadece orada kalmazlar; insan hayat\u0131n\u0131n tamam\u0131n\u0131 kapsarlar; en az\u0131nda pratikte bu b\u00f6yledir. Hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem, k\u00e2mil olamaz ve insanlar, be\u015fer\u00ee sistemlerde deneme yan\u0131lma yoluyla mesafe alabilirler. O bak\u0131mdan be\u015fer\u00ee sistemler esas m\u00e2hiyetleri itibar\u0131yla bir yaz boz tahtas\u0131d\u0131rlar. Bunu, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z be\u015fer\u00ee sistemin mesel\u00e2 kanunlar\u0131nda \u00e7ok rahat bir \u015fekilde g\u00f6rebiliriz.Be\u015fer\u00ee Sistemlerin D\u00fcnyev\u00eeli\u011fi; \u0130sl\u00e2m'\u0131n Uhrev\u00eeli\u011fi:\u00a0Be\u015fer\u00ee sistemler eksiklerini ba\u015fka sistemler v\u00e2s\u0131tas\u0131yla tamamlasalar bile \u00e2hirete y\u00f6nelik hi\u00e7bir \u015fey s\u00f6ylemezler. \u0130nsan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonras\u0131yla ilgilenmezler. Dolay\u0131s\u0131yla be\u015fer\u00ee sistemler ne kadar ileri olurlarsa olsunlar, ilgilendikleri \u00f6zel alanda bile m\u00fckemmel olamazlar ve insan\u0131n \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat\u0131 i\u00e7in bir \u015feyler verme iddias\u0131nda bulunamazlar. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u00e2hireti hesaba katmadan en ufak bir davran\u0131\u015fta bulunamaz. M\u00fcsl\u00fcman, d\u00fcnya hayat\u0131yla \u00e2hireti hedefleyendir. D\u00fcnyadaki olumlu veya olumsuz\u00a0 geli\u015fmeler, imtihan kabul edildi\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman\u0131n istikameti \u00fczerinde etkili de\u011fildir.\"T\u00e2 ki, elde etti\u011finizle sevinmeyesiniz, kaybetti\u011finiz dolay\u0131s\u0131yla da \u00fcz\u00fclmeyesiniz.\" (57\/Had\u00eed, 23)D\u00fcnya hayat\u0131nda ele ge\u00e7irdiklerimize sevinmeye de\u011fmez; kaybettiklerimiz i\u00e7in \u00fcz\u00fclmeye de\u011fmedi\u011fi gibi.\u00d6nemli olan, m\u00fcsl\u00fcman olarak ki\u015finin kendi sorumlulu\u011funu yerine getirmesidir. M\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in en m\u00fchim \u015fey, amellerinin s\u00e2lih olmas\u0131, eylemlerinin kabul edilecek vas\u0131fta bulunmas\u0131d\u0131r. Bu ger\u00e7ekle\u015fince, \u00f6nde veya arkada olmak \u00f6nemli de\u011fildir. Netice alm\u0131\u015f, d\u00fcnyada ba\u015far\u0131l\u0131 olmu\u015f veya ma\u011flup d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f, marjinal kalm\u0131\u015f, hi\u00e7 \u00f6nemli de\u011fildir. Bir hadis-i \u015ferifte \u015f\u00f6yle buyrulur: \"K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde kimi peygamber yan\u0131nda iki \u00fc\u00e7 m\u00fc'minle birlikte gelecek.\" Yani iki \u00fc\u00e7 tane, hatta tek ba\u015f\u0131na gelen peygamberleri biz marjinal kald\u0131 diye d\u00e2vetlerini tebli\u011f etmede kusurlu davrand\u0131klar\u0131n\u0131 m\u0131 kabul edece\u011fiz? Nuh (a.s.) 950 y\u0131l istikamet \u00fczere yapt\u0131\u011f\u0131 tebli\u011fde d\u00fcnyev\u00ee a\u00e7\u0131dan netice alamad\u0131 veya \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck bir sonu\u00e7 ald\u0131 diye, yapt\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fcmseyecek, marjinal kald\u0131 diye tenkit edebilecek miyiz?Dolay\u0131s\u0131yla biz hakk\u0131 ve hakikati ba\u015far\u0131larda, \u00e7oklukta, azl\u0131kta, \u00f6nde ve arkada olmakta de\u011fil; Allah'\u0131n kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine mutabakatta arar\u0131z. Allah'\u0131n Kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine uygun oldumu bir i\u015f g\u00fczeldir; neticesi d\u00fcnyev\u00ee olarak hi\u00e7 olsa bile. \u00d6nemli olan Allah'\u0131n verece\u011fi de\u011ferdir. D\u00fcnyev\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 Allah verirse ne \u00e2l\u00e2, vermezse vermez. Hayat\u0131m\u0131z ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm\u00fcz, Allah i\u00e7in olabiliyorsa, netice odur. \u0130\u015fte bu anlam\u0131yla hayat\u0131 ku\u015fatan biricik sistem, k\u00e2mil din, sadece Allah Te\u00e2l\u00e2'n\u0131n dinidir.\u0130sl\u00e2m'\u0131n Eksizli\u011fi ile Be\u015fer\u00ee Sistemlerin Yetersizli\u011fi:\u00a0B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemler eksiktir, par\u00e7ac\u0131d\u0131r. \u00c7\u00f6z\u00fcm getiremeyi\u015fleri, insanlar\u0131 mutlulu\u011fa ula\u015ft\u0131ramay\u0131\u015flar\u0131, bunun en a\u00e7\u0131k g\u00f6stergesidir. Kendilerinin kendileri i\u00e7in belirledikleri hedefleri dahi ger\u00e7ekle\u015ftiremeyi\u015fleri bir tarafa, m\u00fcsl\u00fcman olarak bizim onlara y\u00f6neltece\u011fimiz en b\u00fcy\u00fck ele\u015ftiri, bu sistemlerin eksik oldu\u011fuyla ilgilidir. Bu sistemler, yamal\u0131 boh\u00e7ad\u0131r; insan\u0131 ku\u015fatamazlar, k\u00e2mil din olamazlar, \u00e2hiretle ilgili s\u00f6yleyecek s\u00f6zleri de yoktur. Yaln\u0131z Allah'\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m'd\u0131r, hayat\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatan, d\u00fcnyay\u0131 ve \u00e2hireti i\u00e7eren. Mevcut sistemler bize Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131 kazand\u0131ramaz. Dolay\u0131s\u0131yla biz, insanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcne Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131n nas\u0131l kazan\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011fretmeyi, b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc \u00fczerimize alm\u0131\u015f kimseler olarak ortaday\u0131z.\u00a0 \u00a0\u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2li vahye dayal\u0131 olmaktan kaynaklan\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bat\u0131n\u0131n zev\u00e2li, b\u00f6yle bir dinden mahrum olu\u015fundan kaynaklanmaktad\u0131r. Felsefeleri, ideolojileri, rejimleri ve hev\u00e2lar\u0131 hepsi \u015feytan\u0131n insanlara telkin etti\u011fi lehviyattand\u0131r. Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in belirtti\u011fine g\u00f6re \u015feytanlar da dostlar\u0131na telkinatta bulunurlar. Demek ki d\u00fcnyada ezelden beri, \u00c2dem (a.s.)'den beri, iki \u015fey \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p durmaktad\u0131r. Allah'\u0131n vahyi ve \u015feytan\u0131n, dostlar\u0131na telkin etti\u011fi vahiyler; Hak ile b\u00e2t\u0131l. \u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2linin bir neticesi olarak \u0130sl\u00e2m, her zaman ve mek\u00e2nda b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131n her t\u00fcrl\u00fc ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layabilecek vasfa sahiptir.[1]\u00a0\u00c7okluk veya \u00e7o\u011funluk, ya da \u00e7o\u011fulculuk denildi\u011finde, temelinde yatan birey, yani bir tek insandan bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Bir'inde do\u011frular\u0131 veya e\u011frileri tesbit yetkisi bulunmayanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun nas\u0131l bu yetkiye sahip olabildikleri h\u00e2l\u00e2 a\u00e7\u0131klanamam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece s\u0131f\u0131rlar\u0131n veya yaln\u0131z eksilerin yanyana gelmesiyle tatmin edici rakamlar\u0131n veya art\u0131lar\u0131n \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, \u00e7\u0131kabildi\u011fi izah edilememi\u015f bir kand\u0131rmacad\u0131r. Yol g\u00f6stereni bulunmayan insan\u0131n \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k i\u00e7inde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131, bilmediklerinin \u00f6\u011fretilmemesi halinde bir \u015fey bilmez durumda devam etti\u011fini her ne hikmetse d\u00fc\u015f\u00fcnemeyen insan, bir Rabb'e (e\u011fitici, terbiye edici m\u00fcrebb\u00ee'ye) hep ihtiya\u00e7 duymu\u015ftur. B\u00fct\u00fcn mesele, bu m\u00fcrebb\u00eenin (terbiyecinin) kim olmas\u0131 gerekti\u011fi hususudur. \u0130\u015fte insan bu noktada hep yan\u0131lm\u0131\u015f, bir t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek terbiyecisini bulamam\u0131\u015f, insana ac\u0131yan yarat\u0131c\u0131s\u0131 merhameti ile ona s\u00fcrekli olarak terbiye esaslar\u0131n\u0131 bildiren el\u00e7ileriyle yol g\u00f6stermi\u015ftir. \u00c7o\u011funun, \u00e7o\u011funlu\u011fun bu yolu kabul etmemesine, hev\u00e2s\u0131na uymas\u0131na ra\u011fmen yarat\u0131c\u0131 Allah tekrar el\u00e7iler g\u00f6ndermi\u015f ve kullar\u0131na ger\u00e7ekten ac\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131, ma\u011ffiret edicili\u011fini g\u00f6stermi\u015ftir. Kur'an bu yol g\u00f6stericili\u011fin en son eseri olarak elimizde, \u00f6n\u00fcm\u00fczdedir.Bir\u00e7ok \u00e2yetinde, hev\u00e2s\u0131na t\u00e2bi olan insan\u0131n nas\u0131l azg\u0131nla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131, kendi dengesini nas\u0131l bozdu\u011funu, sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ruh yap\u0131s\u0131na sahip olamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klayan Rabbimiz (terbiyecimiz) Allah, kendini bozan\u0131n \u00e7evresini de bozdu\u011fundan defaatle s\u00f6z etmekte, yery\u00fcz\u00fcn\u00fc ifs\u00e2d\u0131ndan bahsetmektedir. Yery\u00fcz\u00fc, hal\u00eefelik g\u00f6revinin icr\u00e2 edilece\u011fi, \u00eemar ve \u0131slah tavr\u0131yla yakla\u015f\u0131lmas\u0131 gerekn insan\u0131n bir \u00e7evredir. \u0130nsan, bu \u00e7evre ile vard\u0131r. \u0130nsan, do\u011fas\u0131n\u0131, ancak, bu do\u011fan\u0131n sahibince bildirilen esaslara uyarak koruyabilir. Korunamam\u0131\u015f do\u011fa, ister insan tabiat\u0131 olsun, ister insan\u0131n i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortam olsun, insan i\u00e7in sa\u011fl\u0131ks\u0131z bir ortam olarak ki\u015fili\u011fini koruyamaman\u0131n, giderek korkman\u0131n, koku\u015fman\u0131n ortam\u0131 olacakt\u0131r. \u00d6yle de olmu\u015ftur.Analar\u0131n\u0131n karn\u0131ndan bir \u015fey bilmed halde \u00e7\u0131kar\u0131lan insanlar\u0131n, \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 takip eden bir s\u00fcre sonra \"k\u00fcll\u00fc \u015fey'in kad\u00eer\" bir varl\u0131k haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011filken, insan\u0131n temel yan\u0131lg\u0131s\u0131, b\u00f6yle olabildi\u011fini sanmas\u0131, yani kendini, hev\u00e2s\u0131n\u0131, kendi gibi insanlar\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu san\u0131 ve de\u011ferlendirme, insan\u0131 azg\u0131nla\u015ft\u0131rmakta; tu\u011fy\u00e2n\u0131, ba\u011fyi ve fes\u00e2d\u0131 giderek kendinden \u00e7evresine, \u00e7evresinden kendine ve di\u011fer insanlara y\u00f6nelmi\u015f; ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00fcnyay\u0131, i\u00e7inde kendisi de bulundu\u011fu halde berbat etmektedir.Kayna\u011f\u0131 insan akl\u0131 olan, bu akl\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortamdan etkilenmi\u015fli\u011finin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikirleriyle biri, di\u011ferinden farkl\u0131 yerlere varan ak\u0131llar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun veya az\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n varaca\u011f\u0131 yer, kendine ters d\u00fc\u015fen yerdir. Kendini yads\u0131yan yerdir. \u0130nsan\u0131 kendinden uzakla\u015ft\u0131ran, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 engelleyen yolda kullan\u0131lan ak\u0131l, insano\u011flu var oldu olal\u0131 kendi ba\u015f\u0131na do\u011fru yolu bulamam\u0131\u015ft\u0131r. Ancak Yaratan Rabbi insana s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eemi, bu do\u011fru yolu g\u00f6stermi\u015ftir.\"Ne yapaca\u011f\u0131n\u0131 bilmez halde bulup da do\u011fru yolu g\u00f6stermedi mi?\" (93\/Duh\u00e2, 7).\u0130nsan, kendine g\u00f6sterilen yolu bile koruyamazken, bu yoldan ayr\u0131lmamay\u0131 bile beceremezken, kendi ba\u015f\u0131na t\u00fcm\u00fcyle do\u011fru bir yol bulmas\u0131n\u0131 ondan beklemek, olmayacak \u015fey beklemektir. Zaten kendi de, kendi buldu\u011fu yoldan memnun olmam\u0131\u015f, olamam\u0131\u015ft\u0131r.Akl\u0131n\u0131, hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen insan, bu tanr\u0131s\u0131ndan r\u00e2z\u0131 de\u011fildir. Akl\u0131n ve arzular\u0131n tanr\u0131 kabul edildi\u011fi demokrasiler, insanlar\u0131n kendi\u011fe gelmelerini \u00f6nleyen bir uyu\u015fmu\u015flukla, kendilerine gelmelerini engellemektedir. Afyonun insan\u0131 uyu\u015fturdu\u011fu gibi insanlar\u0131 uyu\u015fturan, bu uyu\u015fturup uyutmada m\u00fczik, futbol ve medyadan da yararlanan demokrasiler, onlar i\u00e7in yaln\u0131z ekonomik insan, seksolojik insan tan\u0131m\u0131 getirebilmekte, insan\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc bu y\u00f6nleri de bulunan ama, asla bunlardan ibaret olmayan bir varl\u0131k oldu\u011funu g\u00f6rebilmesine imk\u00e2n b\u0131rakmamaktad\u0131r. Demokrasiler insanlar\u0131; insan olmaktan, insanl\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131na varmaktan al\u0131koyan insanlar\u0131n \u00f6n\u00fcnde a\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 bir b\u00fcy\u00fck engel olarak durmaktad\u0131r. Bu engeli a\u015famayan insan\u0131n, insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n fark\u0131na varabilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.\u00c7oklu\u011fu da, \u00e7o\u011funlu\u011fu da, \u00e7o\u011fulculu\u011fu da demokrasi b\u00fct\u00fcn\u00fcne g\u00fcvenmemesi i\u00e7in ya\u015fam\u0131n\u0131n sa\u011flamas\u0131n\u0131 yapmakla varaca\u011f\u0131 nokta, insana, kendinin fark\u0131na varmas\u0131na yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. Teslim olmadan, bir rabbe kul olmadan yapamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclen insan\u0131n, teslim olmamas\u0131 de\u011fil; kime ve neye teslim olaca\u011f\u0131 ile ilgili tercihleri s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, \"kendi hev\u00e2s\u0131na m\u0131, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n (\u00e7o\u011funlu\u011fun) hev\u00e2s\u0131na m\u0131, yoksa Allah'a m\u0131 teslim olmal\u0131d\u0131r?\" sorusuna verilecek is\u00e2betli cevap insan\u0131n ufkunu a\u00e7acakt\u0131r. A\u00e7\u0131lan \u015fuuru, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fc g\u00f6rmesini, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r. \u00d6n\u00fc a\u00e7\u0131lan insan\u0131n g\u00f6rebildi\u011fi b\u00fct\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131nda yapaca\u011f\u0131 se\u00e7im elbette daha isabetli olacakt\u0131r. Hayat, kendisine hayat verene teslim olmakla anlamlanacakt\u0131r. Teslim olamadan yapamayan insan, en g\u00fcvenilir (el-M\u00fc'min) teslim olmakla (m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kla) ancak tatmin olabilir.[2]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 53-90[2] Erc\u00fcmend \u00d6zkan, \u0130nanmak ve Ya\u015famak, c. 2, s. 147-150Demokrasi Oyunu:\u201cVer oyunu, g\u00f6r oyunu!\u201d\u00a0 \u201cKim daha oy al\u0131yor\/oyal\u0131yor?\u201d\u00a0 \"Oy, oy!\" diye halktan rey dilenenler, i\u015f ba\u015f\u0131na ge\u00e7tiklerinde halk\u0131 \"of, of!\" diye inletirler. Buna ra\u011fmen oyun devam eder. Demokrasi s\u00e2yesinde insan, \u0131s\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 delikten bir de\u011fil; on kez \u0131s\u0131r\u0131l\u0131r. Tahterevallidir demokrasi; partilerin biri iner, biri \u00e7\u0131kar. Ama bu tahterevallinin \u00fczerine binilip oturulan yerinde g\u0131c\u0131rdayan tahta kalas de\u011fil; inleyen halk vard\u0131r. Hangi doktrin, rejimde h\u00e2kimse, onun koydu\u011fu kurallar i\u015flemekte, h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn \u00e7ark\u0131n\u0131n i\u015flemesi i\u00e7in halk\u0131n deste\u011fine ihtiya\u00e7 duyuldu\u011fundan, senaryosu \u00f6nceden yaz\u0131lm\u0131\u015f oyunda, halka sadece fig\u00fcran roller verilmektedir. Halk\u0131n se\u00e7mek mecb\u00fbriyetinde oldu\u011fu d\u00fczenin memurlar\u0131, isteseler bile h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn\/derin devletin sistemini de\u011fi\u015ftirme hakk\u0131na sahip olmad\u0131klar\u0131ndan, halk\u0131 temsilen se\u00e7ilenlere d\u00fc\u015fen i\u015f, mevcut sistemin \u00e7ark\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda durmaktan \u00f6teye gitmez. Bu olayda halka d\u00fc\u015fen ise, d\u00fczenin baz\u0131 yerlerine idareciler t\u00e2yin ederek onlar\u0131n su\u00e7una ortak olmakt\u0131r.Demokrasi bir y\u00f6netim bi\u00e7imidir; y\u00f6netimleri belirleme bi\u00e7imi de\u011fil! Kendisi bir d\u00fczendir; ba\u015fka d\u00fczenlere kap\u0131 de\u011fil! Davul tutanlar\u0131 se\u00e7me i\u015fidir; tokmaklar\u0131 de\u011fil! Egemen g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan kurallar\u0131 belirlenmi\u015f oyundur; oyun kurallar\u0131n\u0131 belirleme i\u015fi de\u011fil! Demokrasi, kitab\u0131na uydurma rejimidir; Kitab\u2019a uyma de\u011fil! Demokrasi ile disiplini esas alan rejimler aras\u0131ndaki fark, \u00f6nemsizdir: Totaliter rejimlerde kral veya general; \u201cBen b\u00f6yle istiyorum!\u201d der; Demokrasi ise, \u201csen b\u00f6yle istiyorsun!\u201d der.\u00a0\u00a0Din kurumlar\u0131n\u0131n ba\u011f\u0131ms\u0131z olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00fczen nas\u0131l demokrat olabilir? Anayasan\u0131n baz\u0131 maddelerinin de\u011fi\u015ftirilmesi teklif bile edilemez, halk kendi istedi\u011fi sistemi se\u00e7emez, kurulu d\u00fczenin uygulay\u0131c\u0131lar\u0131 olarak kendi \u00f6nlerine \u00e7\u0131kar\u0131lan isimler aras\u0131nda bir tercih yapmak, i\u00e7inde kendine benzeyen bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in dayat\u0131lan adaylardan ehven-i \u015ferri tercih etmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rsa, buna oyun denilmez mi? Halk idaresi diye, halk\u0131n inanc\u0131na, ya\u015fay\u0131\u015f ve ahl\u00e2k\u0131na sald\u0131ran d\u00fczenin ad\u0131d\u0131r bu \u00fclkede demokrasi. Ba\u015fta Kemalizm ve onun ilkeleri olmak \u00fczere, laiklik vb. tabular\u0131n bulundu\u011fu d\u00fczen, nas\u0131l halk\u0131n y\u00f6netimi olabilir? Demokrasilerde egemenlik kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z paran\u0131nd\u0131r, medyan\u0131nd\u0131r, derin devletindir; ama halk\u0131n de\u011fildir. Halk, r\u00fczg\u00e2r ne y\u00f6nden esiyorsa onun g\u00fcc\u00fcyle savrulan yaprak gibidir. Ulusal ve uluslararas\u0131 istihb\u00e2r\u00e2t \u00f6rg\u00fctleri, kartel ve holding patronlar\u0131, siyonizm, a\u011falar, \u015feyhler, hizmet ad\u0131 alt\u0131nda devlet r\u00fc\u015fvetleri, rekl\u00e2m, aldatmaya dayal\u0131 propaganda, se\u00e7im kanunu vb. adla se\u00e7im hile ve aldatmacalar\u0131, b\u00fcy\u00fck partilerin devlet yard\u0131m\u0131 vb. yollarla avantajlar\u0131... b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n halk\u0131 y\u00f6nlendirmedi\u011fini kim iddia edebilir? \u00d6yleyse, ger\u00e7ekten halk m\u0131 y\u00f6netiyor halk\u0131? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00fc\u00e7l\u00fcn\u00fcn h\u00e2kim oldu\u011fu rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. \u00c7a\u011fda\u015f bir masaldan ibarettir. Her ne kadar tersi iddia ediliyor olsa bile, se\u00e7enlerin ve hatta se\u00e7ilenlerin de\u011fil; se\u00e7tirenlerin ve derindekilerin ir\u00e2desi \u00f6nemlidir. Demokrasi, bir Truva at\u0131d\u0131r. Halka, oy vermeme h\u00fcrriyeti bile vermeyen \u00e7a\u011fda\u015f dayatma rejimidir. delinin % 49 ak\u0131ll\u0131ya g\u00e2lip getirilmesinin ad\u0131d\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanla k\u00e2firin, m\u00fcc\u00e2hidle \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131n, \u00e2limle c\u00e2hilin, ayd\u0131nla avam\u0131n e\u015fit oldu\u011fu ad\u00e2letsiz rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. Demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan, oy veren insanlar, e\u015fit olmas\u0131na e\u015fittir, ama baz\u0131lar\u0131 daha \u00e7ok e\u015fittir. Elli bir pirenin k\u0131rk dokuz file g\u00e2lip getirilmesidir demokrasi. Kazanan ve kaybedenin ma\u00e7tan \u00f6nce belli oldu\u011fu \u015fikeli bir kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131r. Hakka ra\u011fmen halk idaresi olmas\u0131n\u0131n yan\u0131nda; asl\u0131nda halka ra\u011fmen egemen \u00e7evrelerin halk\u0131n inanc\u0131na ters dayatmalar rejimidir. Teorisiyle prati\u011fi birbirine bu denli ters bir anlay\u0131\u015f, ba\u015fka hi\u00e7bir ideolojide bu kadar s\u0131r\u0131tmaz.Kimler parti kurabilir? Partiler kanunu, hangi mecb\u00fbriyetler getirmektedir? Mesel\u00e2 \u0130sl\u00e2m partisi kurulabilir mi? Hani, halk\u0131n idaresi idi demokrasi; ya halk \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 istiyorsa? Buna f\u0131rsat vermeden, yolu a\u00e7madan halk\u0131n isteyip istemedi\u011fi nas\u0131l belli olacakt\u0131r? Kimleri se\u00e7ebilir vatanda\u015f? Partiler ve adaylar her g\u00f6r\u00fc\u015fe a\u00e7\u0131k m\u0131d\u0131r? Rejim, Atat\u00fcrk ilkelerini t\u00e2vizsiz uygulamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Ger\u00e7ekten halk m\u0131 istemektedir bu kadar heykeli? Halk Kemalist midir de, halk\u0131n y\u00f6netimi denilen demokrasi rejiminde y\u00f6netim onun ilkelerinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kamaz? Halk\u0131n inan\u00e7 ve ib\u00e2detleri, halk\u0131n se\u00e7ti\u011fi y\u00f6neticilere ve onlar\u0131n y\u00f6nettikleri d\u00fczene ne kadar yans\u0131yabilmektedir? Halk\u0131 etkilemede medyan\u0131n, propagandan\u0131n ve kaynak olarak paran\u0131n g\u00fcc\u00fc nedir?Ve bir d\u00fcd\u00fck \u00f6tt\u00fcr\u00fcl\u00fcnce halk\u0131n ir\u00e2desi ne durumlara d\u00fc\u015fmektedir? Demokrasi, demokrasinin raylar\u0131na oturtulmak ad\u0131na katledilerek demokratik (!) darbeler yap\u0131l\u0131r her on senede bir. Demokrasiye kimler ve ne ad\u0131na balans ayar\u0131 yapmaktad\u0131r? Partileri halka ra\u011fmen kim kapatmakta ve kapatmakla tehdit etmektedir? Bunun demokrasi ile neresi ba\u011fda\u015fmaktad\u0131r? Milyonlarca oyu kim, hangi gerek\u00e7eyle ge\u00e7ersiz\/etkisiz saymakta, daha az oya daha b\u00fcy\u00fck yetkiyi kim, nas\u0131l vermektedir? Demokrasi ile ilgili bu t\u00fcr sorunlar\u0131 ve sorular\u0131 \u00e7o\u011faltmak m\u00fcmk\u00fcn...\u00a0Kapitalizmin s\u00f6m\u00fcr\u00fcs\u00fcn\u00fc perdeleyen bir simgedir demokrasi. Demos-kratos: Yunanca; Halk\u0131n y\u00f6netimi anlam\u0131na geliyor, yani halk\u0131n h\u00e2kimiyeti. Bat\u0131l\u0131lar\u0131n helvadan putudur demokrasi; istedikleri zaman yiyip yutarlar. Bat\u0131l\u0131lar ni\u00e7in Kuveyt\u2019te, k\u00f6rfez \u00fclkelerinde, Suudi Arabistan\u2019da vb. yerlerde demokrasi istemez? Baz\u0131 yerler i\u00e7inse zorunludur demokrasi. Bat\u0131n\u0131n, demokrasi kaval\u0131yla kolay g\u00fcdebilece\u011fi \u00fclkelerde her konunun demokrasiyle ili\u015fkisi kurulurken, Bat\u0131, i\u015fine gelmedi\u011fi yer ve zamanlarda, emir kullar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla demokrasiyi ask\u0131ya al\u0131r veya ald\u0131rt\u0131r, darbeler yapt\u0131r\u0131l\u0131r. Mesel\u00e2 T\u00fcrkiye\u2019de m\u00fcsl\u00fcmanlara zul\u00fcm g\u00fcndeme getirilmezken Apo\u2019nun idam\u0131 bir demokrasi meselesi kabul edilir.Demokrasi, monar\u015finin egemenli\u011fine g\u00f6z dikmi\u015f, krall\u0131k veya padi\u015fahl\u0131\u011f\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131 \u00fczerine antitez olmu\u015ftur. Ger\u00e7i demokrasinin be\u015fi\u011fi denilen yerlerde, Bat\u0131da kral ve krali\u00e7eler h\u00e2l\u00e2 en \u00fcst y\u00f6neticilerdir; bu tezat bile de\u011ferlendirilmez. \u0130ngiltere, Bel\u00e7ika, Hollanda, Danimarka, L\u00fcksemburg gibi \u00fclkelerin ba\u015f\u0131nda h\u00e2l\u00e2 kral veya krali\u00e7eler vard\u0131r. Padi\u015fahl\u0131\u011fa alternatif olarak kabul edilen demokraside 550 tane padi\u015fah ve arkalar\u0131nda say\u0131s\u0131n\u0131 kimsenin bilmedi\u011fi gizli padi\u015fahlar bulunan bir anlay\u0131\u015f m\u0131d\u0131r halk\u0131n istedi\u011fi y\u00f6netim? C\u00e2hiliyye d\u00f6nemindeki m\u00fc\u015frikler de demokratt\u0131. Mekke\u2019de de demokrasi vard\u0131: \u0130steyen istedi\u011fi putu serbest\u00e7e se\u00e7ebiliyor, kimse kar\u0131\u015fm\u0131yordu. Ayn\u0131 \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hiliyyede de vard\u0131r: Zul\u00fcmlerden zul\u00fcm be\u011fenebilir, t\u00e2\u011futlardan bir t\u00e2\u011fut se\u00e7ebilir insan, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki \u00e7a\u011fda\u015f demokrasilerde. Hakk\u0131n\u0131 yemeyelim: Tavuklara k\u00fcmeslerini, bek\u00e7ilerini ve kurtlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir demokrasi. Hileli yollarla da olsa, halka gardiyanlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir.\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u201cDemokrasilerde \u00e7are t\u00fckenmez\u201d mi acaba? Bug\u00fcne kadar \u00fclkedeki \u00e7aresizliklere ne demeli? Do\u011frusu \u015f\u00f6yle olmal\u0131: \u201cDemokrasilerde \u00e7ene t\u00fckenmez!\u201d Politika, i\u015f \u00fcretmeye de\u011fil; laf \u00fcretmeye dayan\u0131r bu \u00fclkede, demogoji, laf yar\u0131\u015f\u0131, kand\u0131rma t\u00fckenmez bu d\u00fczende. Halk se\u00e7ime kat\u0131labilir ama, y\u00f6netimi hi\u00e7bir zaman ele ge\u00e7iremez. Y\u00f6netim ve halk ayr\u0131m\u0131 vard\u0131r halk\u0131n idaresi denilen demokraside.\u0130sl\u00e2m\u2019da halk\u0131n de\u011fil; Hakk\u0131n h\u00fckm\u00fc \u00f6nemlidir. Halk Hakka kul olmal\u0131, O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne teslim olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc,\u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler\u201d (45\/C\u00e2siye, 26), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu \u015f\u00fckretmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu nank\u00f6rd\u00fcr\u201d (25\/Furkan, 50) ve \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu m\u00fc\u2019min de\u011fildir, iman etmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59). O y\u00fczden halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funa uymak, dal\u00e2lettir\/sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u201cYery\u00fcz\u00fcnde bulunanlar\u0131n \u00e7o\u011funa uyacak olursan, seni Allah\u2019\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131rlar. Onlar zandan ba\u015fka bir \u015feye t\u00e2bi olmaz, yalandan ba\u015fka (s\u00f6z de) s\u00f6ylemezler.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 116). \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011funun bilmedi\u011fini, \u015f\u00fckretmedi\u011fini, ak\u0131llar\u0131n\u0131 kullanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, g\u00fcnah ve haram pe\u015finde ko\u015ftuklar\u0131n\u0131, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 haks\u0131z yere yediklerini, \u00e7oklu\u011fu ve \u00e7o\u011funlu\u011fu ile b\u00f6b\u00fcrlenip \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu y\u00fczden mallar\u0131n\u0131n ve evlatlar\u0131n\u0131n \u00e7oklu\u011fu ile \u00f6v\u00fcnd\u00fcklerini, daha \u00e7ok ve daha zengin olduklar\u0131 halde kendilerinden \u00f6nce nice topluluklar\u0131 yok edildi\u011fini, b\u00fct\u00fcn bunlardan ders almayan insanlar\u0131n yine pek \u00e7o\u011funun yoldan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 Kur'an, say\u0131lamayacak kadar \u00e7oklukta ve \u0131srarla anlatmaktad\u0131r. \u00c7oklu\u011fun ancak Allah'\u0131 zikredip anmada, \u015f\u00fckretmede, kulluk ve ib\u00e2det etmede, takv\u00e2da i\u015fe yarayan bir \u015fey oldu\u011fu da yine Kur'an'da \u0131srarla \u00fczerinde durulun hakikatler olarak ifade edilmektedir.\u00c7o\u011funun ak\u0131ls\u0131zl\u0131klar\u0131ndan bahsedilen insanlar, Allah'\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine itibar etmeyen, Rab olarak sadece Allah'\u0131 kabullenmek istemeyen kalabal\u0131klard\u0131r. S\u00fcr\u00fcle\u015ftirilen, s\u00f6m\u00fcr\u00fclen, k\u00f6lele\u015ftirilen y\u0131\u011f\u0131nlard\u0131r. \u00c7al\u0131\u015fan kafalar, akl-\u0131 sel\u00eem sahipleri, kendilerinin fark\u0131na varan kafalard\u0131r. Kendinin fark\u0131na varanlar, Allah'\u0131n fark\u0131na var\u0131rlar; Allah ile kendileri aras\u0131ndaki fark\u0131 farkederler. Hadlerini bilirler ve O'na ait olan, olmas\u0131 gereken h\u00e2kimiyeti kendi zimmetlerine ge\u00e7irerek haks\u0131zl\u0131k edip il\u00e2hl\u0131k taslamazlar. \"Onlar\u0131n (\u0130nsanlar\u0131n) \u00e7o\u011fu zandan ba\u015fka bir \u015feye uymaz. \u015e\u00fcphesiz zan, haktan\/ger\u00e7ekten hi\u00e7bir \u015fey ifade etmez.\" (10\/Y\u00fbnus, 36). Haktan, hakikatten bir \u015feyin ifadesi olmayan zanna uyanlar, ister \u00e7o\u011funluk, ister az\u0131nl\u0131k olsun, ger\u00e7ekten bir \u015feyin ifadesi olmayana uyduklar\u0131na g\u00f6re akletmiyorlar demek de\u011fil midir? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Halk deyimiyle \"nerede \u00e7okluk, orada ...\"\u00a0 Kendi taraftarlar\u0131 ve ideologlar\u0131 bile, demokrasinin g\u00f6rmezlikten gelinemeyecek zaaflar\u0131ndan haberdard\u0131r: \"\u0130yi h\u00fck\u00fcmetler aras\u0131nda demokrasi en k\u00f6t\u00fcs\u00fc, fakat k\u00f6t\u00fclerin en iyisidir.\" (Aristoteles) \"H\u00fck\u00fcmetlerin en iyisi, bize kendimizi y\u00f6netmemizi \u00f6\u011freten h\u00fck\u00fcmetlerdir.\" (Goethe)\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasilerde mutlak do\u011fru, \u00e7o\u011funlu\u011fun tespit etti\u011fi (ya da \u00f6yle farzedilen) g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcr. Do\u011fru, parmak say\u0131s\u0131na g\u00f6re belli olur. Halkt\u0131r hakem, o ne demi\u015fse do\u011frudur. Serbest k\u0131lma veya yasaklama (hel\u00e2l ve haram k\u0131lma) yetkisi, halk\u0131nd\u0131r, se\u00e7ilmi\u015flerindir. Bunun uygulamada b\u00f6yle olup olmad\u0131\u011f\u0131 da, do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131 da tart\u0131\u015f\u0131lmaz.Ayn\u0131 co\u011frafyada ya\u015fayan insanlar olarak hepimiz, ayn\u0131 geminin yolcular\u0131y\u0131z. Gemide delik a\u00e7anlar, sadece kendilerini bat\u0131rm\u0131\u015f olmazlar. G\u00e2fil, h\u00e2in, ehil olmayan, g\u00fcvenilmez (m\u00fc'min olmayan) kaptan\u0131n, elindeki bozuk pusula ve yanl\u0131\u015f harita ile gemiyi s\u00fcrmesine r\u0131z\u00e2 g\u00f6stermek, t\u00fcm yolcular i\u00e7in hayat\u00ee tehlike demektir. Kaptan ve tayfalar\u0131n yanl\u0131\u015f rotalar\u0131na seyirci kalmak, t\u00fcm yolcular\u0131 da gitmeleri gereken yere ula\u015fmalar\u0131na engel olacakt\u0131r. \"Devlet gemisinin sorumlu kaptan\u0131, sadece bu gemiyi y\u00f6neten de\u011fil; ayn\u0131 zamanda bu gemiyle yolculuk edenlerdir.\"Y\u00f6neticilerin ama\u00e7 ve \u00e7\u0131karlar\u0131 ile onlar\u0131 se\u00e7enlerin ama\u00e7 ve beklentilerinin ayn\u0131 oldu\u011funu kim iddia edebilir? Enflasyon, deval\u00fcasyon, vergi vb. adlar alt\u0131nda halk, kendi cebindeki paralar\u0131 soydurmak, baz\u0131lar\u0131na hortumlatmak i\u00e7in mi se\u00e7mektedir se\u00e7tiklerini? Halk yarg\u0131lan\u0131rken, halk\u0131n vekillerinin yapt\u0131klar\u0131 niye yanlar\u0131na k\u00e2r kalmaktad\u0131r? Ka\u00e7 parlamenter bug\u00fcne kadar su\u00e7lanabilmi\u015f ve ka\u00e7 tanesi cezas\u0131n\u0131 \u00e7ekmi\u015ftir? Partilerin ba\u015f\u0131nda kapat\u0131lma korkusu Demokles\u2019in k\u0131l\u0131c\u0131 gibi durur; her on y\u0131lda bir darbeler \u00e2det oldu\u011fu i\u00e7in, buna sebep olmamak, fincanc\u0131 kat\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00fcrk\u00fctmemek gerekmektedir. Demokratik d\u00fczenin vazge\u00e7ilemez unsurlar\u0131 olan partiler, kendi i\u00e7lerinde sahi ne kadar demokrasiye uygun davran\u0131yorlar? Lidere ra\u011fmen farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f bildirilebilir, o istemeden birisi onun partisinden aday olabilir mi dersiniz?\u00a0Demokrasi, s\u00f6z\u00fcm ona m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 taraf\u0131ndan kutsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r, bat\u0131l\u0131 cad\u0131 mankene ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takt\u0131r\u0131l\u0131r: \u201cHalk\u0131n ir\u00e2desi Hakk\u0131n ir\u00e2desidir.\u201d\u00a0 \u201cHalka hizmet, Hakka hizmettir.\u201d \u201c\u0130sl\u00e2m, demokrasinin ta kendisidir...\u201d\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Konuyu \u00f6zetlemek gerekirse; Her y\u00f6n\u00fcyle kendisine has bir muhtev\u00e2ya sahip olan \u0130sl\u00e2m Dininin, esas gayesini te\u015fkil eden \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a has k\u0131lma\u201dy\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in, di\u011fer bir ifade ile \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in kendine has bir yol ve yordam\u0131n\u0131n olaca\u011f\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a bilinen hususlardand\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in yap\u0131lacak her bir do\u011fru eylem, hatta zihinsel fa\u00e2liyetler bile birer s\u00e2lih ameldir. Yani bu maksatla yap\u0131lacak i\u015flerimizin kabul edilebilmesi i\u00e7in, bir ameli, s\u00e2lih k\u0131lan \u00f6zellikler \u015funlard\u0131r:1) Yap\u0131lacak amel ile birlikte sahih bir ak\u00eedenin bulunmas\u0131,2) Yap\u0131lacak amelin ihl\u00e2sla, yani yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131 g\u00f6zetilerek yap\u0131lmas\u0131,3) Bu amelin, \u015feriatin o amel i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131, yani Kitaba ve S\u00fcnnete uygun olmas\u0131 (ittib\u00e2). Dolay\u0131s\u0131yla \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in izlenecek yolun, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n kendi b\u00fcnyesinden al\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131, yahut en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklam\u0131\u015f oldu\u011fu g\u00e2ye ve maksatlara g\u00f6t\u00fcren bir yol olmamas\u0131 gerekmektedir. Buna ba\u011fl\u0131 olarak, \u015funu rahatl\u0131kla s\u00f6yleyebiliriz: Demokrasi, esas itibar\u0131yla, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul etmeyip bu hakk\u0131 kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak halkta ya da millette g\u00f6ren bir rejimin ad\u0131d\u0131r. Demokratik y\u00f6ntemler de bu amac\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in ortaya konulmu\u015f yollard\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bir kimse, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lmak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma ib\u00e2detini \u00eefa ederken, hi\u00e7bir y\u00f6n\u00fcyle \u0130sl\u00e2m\u2019la ba\u011fda\u015fmayan bu y\u00f6ntemleri, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lman\u0131n v\u00e2s\u0131tas\u0131 olarak kullanamaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir durumda en az\u0131ndan s\u00e2lih amelde aranan \u201cittib\u00e2\u201d \u015fart\u0131 bulunmayacakt\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir amel, en az\u0131ndan red edilmi\u015f olacakt\u0131r.Kald\u0131 ki, her bir sistemin y\u00f6ntemi de ancak kendi tabiat\u0131na uygundur. Ama\u00e7 ile y\u00f6ntem aras\u0131ndaki tabiat farl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 birtak\u0131m sonu\u00e7lara ula\u015ft\u0131ramayaca\u011f\u0131 da hem mant\u0131k\u00ee bir ger\u00e7ektir; hem de art\u0131k gerek \u0130sl\u00e2m \u00e2leminde ve gerekse co\u011frafyam\u0131zda ya\u015fanan deneyimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduracak olursak, v\u00e2k\u0131a daha a\u00e7\u0131k ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Laiklik ise; en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n devlet ve toplum hayat\u0131na dair h\u00fck\u00fcmlerini red ve iptale d\u00e2vet etti\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman a\u00e7\u0131s\u0131ndan kabul edilmesi imk\u00e2ns\u0131z bir siyasal yakla\u015f\u0131md\u0131r.Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmleri ve \u00f6ncelikle de Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini (hangi \u00e7er\u00e7evede olursa olsun) red etmek de, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131nda b\u00fct\u00fcn sistemlerin ortak y\u00f6n\u00fcn\u00fc te\u015fkil eder. Dolay\u0131s\u0131yla h\u00e2kimiyeti b\u00fct\u00fcn kapsam ve boyutlar\u0131yla Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak g\u00f6rmeyen bir sistem ve din de, m\u00fcsl\u00fcman taraf\u0131ndan red edilmeye mahk\u00fbmdur. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcm ve h\u00e2kimiyetini k\u0131smen ya da tamamen red eden sistemlerin, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re ba\u015fka bir \u015fekilde de\u011ferlendirilmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 gibi; m\u00fcsl\u00fcman\u0131n da bunlar\u0131 red etmekten ba\u015fka bir tav\u0131r tak\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 beklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.M\u00fcsl\u00fcmanlar Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni ger\u00e7ek m\u00e2hiyetiyle kavray\u0131p k\u00fcll\u00ee ve c\u00fcz\u2019\u00ee hi\u00e7bir alanda \u0130sl\u00e2m\u2019dan ba\u015fka herhangi bir sisteme ihtiya\u00e7 duymay\u0131p yaln\u0131zca Rablerinin dini ile yetinerek, sadece o dinin g\u00f6sterdi\u011fi do\u011frultuda, g\u00f6sterdi\u011fi hedefe do\u011fru ilerleyecek olurlarsa, hem kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u0131slah edip birbirleriyle ili\u015fkilerini d\u00fczeltecek, hem de Rableriyle aralar\u0131n\u0131 d\u00fczelterek O\u2019nun rahmet ve in\u00e2yetine mazhar olacaklard\u0131r: \u201cU\u011frumuzda cihad edenleri, elbette Biz Onlar\u0131, yollar\u0131m\u0131za iletiriz. Muhakkak ki Allah, ihs\u00e2n edenlerle beraberdir.\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 69)\u00a0\u00a0\u00a0Konuyla \u0130lgili Geni\u015f Bilgi Al\u0131nabilecek KaynaklarKur\u2019an\u2019da Siyas\u00ee Kavramlar, Vecdi Aky\u00fcz, Kitabevi Y. s. 41-62Kur\u2019an\u2019da Temel Kavramlar, Ali \u00dcnal, K\u0131rkambar Y. s. 164-171Kur\u2019am\u2019\u0131n Temel Kavramlar\u0131, H\u00fcseyin K. Ece, Beyan Y. s. 279-281Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimo\u011flu, \u0130nk\u0131lab Y. s. 188-191Fikr\u00ee Tevhide Do\u011fru, Halil Atalay, Ribat Ne\u015friyat, s. 11-23\u015e\u00e2mil \u0130sl\u00e2m Ansiklopedisi, c. 2, s. 298-301; c. 3; 33; c. 6, s. 29-30Kur\u2019an Ansiklopedisi, S\u00fcleyman Ate\u015f, KUBA Y. c. 7, s. 236-245; c. 9, s. 5-38\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y. s. 149-156Nurdan C\u00fcmleler, Al\u00e2addin Ba\u015far, Zafer Y. c. 1, s. 68-72Dinde \u00d6l\u00e7\u00fcl\u00fc Olmak, Abdurrahman b. El-Luveyh\u0131k, Kay\u0131han Y. s. 260-278\u0130nanmak ve Ya\u015famak, Erc\u00fcmend \u00d6zkan, Anlam Y. c. 2, s. 187-196Kur\u2019an\u2019da \u0130nsan Psikolojisi, Hayati Ayd\u0131n, Tima\u015f Y. s. 203-207\u0130man ve Tav\u0131r, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u015eafak Y.\u0130sl\u00e2m Devlet Yap\u0131s\u0131, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130\u015faret\/Bunuc Y.\u0130sl\u00e2m'da Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcnce ve \u0130dare, Harun Han \u015eirvani, Nur Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n \u00d6n\u00fcndeki Engeller, Abdurrahman \u00c7obano\u011flu, \u0130htar Y.C\u00e2hiliyenin H\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc \u0130stiyorlar? Ziy\u00e2eddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, Ziya\u00fcddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00fckm\u00fcllah, Heyet, Hil\u00e2l Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, \u00c2yetullah e\u015f-\u015eiran, \u0130htar Y.\u0130nan\u00e7 Sorunlar\u0131, Hudaybi, \u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y.\u0130sl\u00e2m \u015eeriat\u0131, Abd\u00fclkadir Udeh, Nur Y.\u0130sl\u00e2m ve Siyasi Durumumuz, Abd\u00fclkadir Udeh, P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m Siyasi D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Siyasi Yorumu, Ebu\u2019l-Hasan Ali Nedvi, Akabe Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.Devlet ve Devrim, M\u00fcnir \u015eefik, D\u00fcnya Y.Modern \u00c7a\u011fda \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Politik Sistemi, Lokman Tayyib, \u0130lke Y.\u00a0\u00a0Anayasa ve Demokrasi, Abdurrahman Dilipak, Emre Y.Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, M. Be\u015fir Eryarsoy, Buruc Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, Mevdudi, Hilal Y.Gelin Bu D\u00fcnyay\u0131 De\u011fi\u015ftirelim, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn\/\u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m \u0130nk\u0131l\u00e2b\u0131n\u0131n S\u00fcreci, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.37- \u0130sl\u00e2m Nizam\u0131, Mevdudi, Hilal Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da Siyasi Sistem, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re D\u00f6rt Terim, Mevdudi, Beyan Y.\u0130sl\u00e2m Kapitalizm \u00c7at\u0131\u015fmas\u0131, Seyyid Kutub, Bir\/Arslan Y.Yoldaki \u0130\u015faretler, Seyyid Kutub, Fecr\/D\u00fcnya\/\u00d6zg\u00fcn\/P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n D\u00fcnya G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, Seyyid Kutub, Arslan Y.\u0130sl\u00e2m Toplumuna Do\u011fru, Seyyid Kutub, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0\u00a0\u00a0Ya\u015fas\u0131n \u015eeriat, Abdurrahman Dilipak, G\u00f6r\u00fc\u015f\/Risale Y.\u0130sl\u00e2m \u2013 Laiklik, Yusuf Kardavi, Denge Y.\u0130sl\u00e2m, Laiklik ve Kenan Evren, N. Y\u00fccel Mutlu, Rehber Y.\u0130sl\u00e2m ve Laisizm, Nakib Attas, P\u0131nar Y.Laik D\u00fczende \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 Ya\u015famak, 1-2, Hayreddin Karaman, \u0130z Y.Laiklik Yarg\u0131lan\u0131yor, Rauf Pehlivan, Gonca Y.Laik Vah\u015fet, Faruk K\u00f6se, Mektup Y.Laiklik \u00c7\u0131kmaz\u0131, Ahmed Ta\u015fgetiren, Erkam Y.Laiklik Devrini Kapam\u0131\u015ft\u0131r, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.\u0130sl\u00e2m A\u00e7\u0131s\u0131ndan Laiklik, Muhammed \u0130sl\u00e2mo\u011flu (Sadreddin Y\u00fcksel), \u00d6zel Y.Laikli\u011fin Neresindeyiz? Saf\u00e2 M\u00fcrsel, Yeni Asya Y.Laik Demokratik Cumhuriyet \u0130lkelerine Ba\u011fl\u0131 Kalaca\u011f\u0131ma, Abdurrahman Dilipak, Risale Y.Laisizm, Abdurrahman Dilipak, Beyan Y.Din ve Laiklik, Ali Fuad Ba\u015fgil, Ya\u011fmur Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik \u0130deolojisi, Ahmet Parlak\u0131\u015f\u0131k, Objektif Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik ve Fikir \u00d6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc, Fehmi Koru, Beyan Y.M\u00fcsl\u00fcman Laik Olamaz, Ali Kemal Saran, \u015eelale Y.Sosyalizm Bitti Laiklik Al\u0131r m\u0131yd\u0131n\u0131z? Yavuz Bahad\u0131ro\u011flu, Nesil Bas\u0131m Y.Osmanl\u0131 ve Safev\u00eelerde Din-Devlet \u0130li\u015fkisi, Vecih Kevseran\u00ee, Denge Y.\u00a0\u00a0Meden\u00ee Vah\u015fet, H\u00fcsn\u00fc Akta\u015f, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00c7a\u011fda\u015f Truva At\u0131 Demokrasi, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.Demokrasi Risalesi, Ya\u015far Kaplan, Tima\u015f Y.Alaturka Demokrasi ve Alaturka Laiklik, \u0130hsan S\u00fcreyya S\u0131rma, Beyan Y.Demokrasi ve Totalitarizm,\u00a0 Raymond Aron, K\u00fclt\u00fcr Bakanl\u0131\u011f\u0131 Y.\u00a0\u00a0\u0130zmlerin \u00c7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Y\u00fckseli\u015fi, M. Emin Gerger, \u015eelale Y.\u0130sl\u00e2m I\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hareketler ve \u0130deolojiler, Fethi Yeken, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0De\u011fi\u015fim S\u00fcrecinde \u0130sl\u00e2m, J. Esposito, J. Donohue, \u0130nsan Y.\u00a0C\u00e2hiliye D\u00fczeninin Ruh Haritas\u0131, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u0130lahlar Rejiminin Anatomisi, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.L\u00e2 1-2, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Partinin H\u00fckm\u00fc, Muhammed Fatih, Tevhid\u00ee \u00c7ekirdek Y.Siyasal Kat\u0131l\u0131m, Z\u00fcbeyir Yetik, Fikir Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da \u0130m\u00e2met ve Hil\u00e2fet, Hasan G\u00fcm\u00fc\u015fo\u011flu, Kay\u0131han Y.Hil\u00e2fet: Modern Arap D\u00fc\u015f\u00fcncesinin Ele\u015ftirisi,\u00a0 Fehmi \u015einnavi, \u0130nsan Y.Halifesiz G\u00fcnler, Hakan Albayrak, Denge Y.Hil\u00e2fet ve \u015eeh\u00e2det, Muhammed B\u00e2k\u0131r es-Sadr, Objektif Y.Hil\u00e2fet ve Halifesiz M\u00fcsl\u00fcmanlar, Sad\u0131k Albayrak, Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fet Nas\u0131l Y\u0131k\u0131ld\u0131? Abd\u00fclkadim Zellum, Hizb\u00fc\u2019t-Tahrir Y.Hil\u00e2fet ve Kemalizm, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u00c2lem Y\/Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fetin \u0130lg\u00e2s\u0131n\u0131n Arkaplan\u0131, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u0130nsan Y.Hil\u00e2fet-i \u0130sl\u00e2miyye ve T.B.M. Meclisi, \u0130smail \u015e\u00fckr\u00fc, Bedir Y.Hil\u00e2fet (Ge\u00e7mi\u015fi ve Gelece\u011fi ile), Kadir M\u0131s\u0131ro\u011flu, Sebil Y.Hil\u00e2fet ve Saltanat, Mevdudi, Hil\u00e2l Y.Hil\u00e2fetin Saltanata D\u00f6n\u00fc\u015fmesi, Vecdi Aky\u00fcz, Derg\u00e2h Y.Hil\u00e2fet Hareketleri, Mim Kemal \u00d6ke, T. Diyanet Vakf\u0131 Y.Hil\u00e2fetin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 S\u00fcrecinde Cumhuriyetin \u0130lan\u0131,\u00a0 1-2, Murat \u00c7ulcu, Kasta\u015f Y.Halifeli\u011fin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 ve Laiklik, Se\u00e7il Akg\u00fcn, Turhan Kitabevi Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.Devlet ve Din, \u00c7etin \u00d6zek, Ada Y.Ceza Hukuku ve Demokratik D\u00fczenin Korunmas\u0131nda Laiklik \u0130lkesi, \u00c7etin \u00d6zek, 1978, \u0130stanbulT\u00fcrk Hukukunda Laikli\u011fi Koruyucu Ceza H\u00fck\u00fcmleri, \u00c7etin \u00d6zek, 1961, \u0130stanbul","robots":{"index":"index","follow":"follow","max-snippet":"max-snippet:-1","max-image-preview":"max-image-preview:large","max-video-preview":"max-video-preview:-1"},"canonical":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/","og_locale":"tr_TR","og_type":"article","og_title":"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM - HAK\u0130M\u0130YET Nedir? • Ebrar Medya","og_description":"B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET\u00a0H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \"H\u00fckm\" kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:\u00a0\u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem'dir.S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla \"hukm\"\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.\u00a0Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.\u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 51)Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:\u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah'a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d (\u0130bn Kesir, III\/490)Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah'a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah'a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur'an'da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r. \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:\u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah'a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah'a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.[1]\u00a0[1] Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyetKur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:a) H\u00e2kimiyet\/egemenlik anlam\u0131nda h\u00fck\u00fcm: H\u00fck\u00fcm; h\u00e2kim olma, h\u00e2kimiyet-egemenlik sahibi olmak anlam\u0131na gelir. H\u00e2kimiyet ise, h\u00fck\u00fcm sahibi olmak, en g\u00fc\u00e7l\u00fc olmak manas\u0131na kullan\u0131l\u0131r. \u201cH\u00fck\u00fcm ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretti.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40) \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi. Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc b\u00fct\u00fcn evrende ge\u00e7erlidir. O, emrini yani h\u00fckm\u00fcn\u00fc evrende ve insan hayat\u0131nda, hatta k\u0131y\u00e2metten sonra diledi\u011fi gibi yerine getirir. \u201cO hi\u00e7 kimseyi h\u00fckm\u00fcne ortak yapmaz.\u201d (18\/Kehf, 26)b) Allah\u2019\u0131n verdi\u011fi karar anlam\u0131nda (13\/Ra\u2019d, 41),c) Allah\u2019\u0131n koydu\u011fu kurallar, prensipler ve bunlara uyman\u0131n gereklili\u011fi anlam\u0131nda (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47),d) K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde Allah'\u0131n insanlar\u0131 hesaba \u00e7ekip onlar hakk\u0131nda karar vermesi anlam\u0131nda (2\/Bakara, 113; 4\/Nis\u00e2, 141).e) Mahkeme karar\u0131 anlam\u0131nda (21\/Enbiy\u00e2,\u00a0 78).Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47).\"...Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir.\" (2\/Bakara, 113)\u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi...\u201d (2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u201cEy iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah'a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah'a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d (4\/Nis\u00e2, 59)\u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar. Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d (4\/Nis\u00e2, 60)\u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d (4\/Nis\u00e2, 61)\u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d (4\/Nis\u00e2, 65)\u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d (4\/Nis\u00e2, 105)\u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d (5\/M\u00e2ide, 42)\u201c...\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 44)\u201c...Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 45, 47)\u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 48)\u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d (5\/M\u00e2ide, 49)\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)\u201c...H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 57)\u201c...Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 62)\u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 114)\u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (10\/Y\u00fbnus, 109)\u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)\u201c...H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 67)\u201c...Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez...\u201d (13\/Ra\u2019d, 11)\u201c...Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez.\u201d (18\/Kehf, 26)\u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah'a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 47-52)\u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d (28\/Kasas, 70)\u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 4)\u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36)\u201c...\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d (38\/S\u00e2d, 26)\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)\u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (45\/C\u00e2siye, 21)\u201c...Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d (60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)\u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz?\u201d (68\/Kalem, 36)\u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d (95\/T\u00een, 8)\u201c...Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d (2\/Bakara, 85)H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131rHukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.\u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0\u00a0[1] Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:\u00a0Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.\u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0[1] \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah'a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet...\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.\u00a0Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:\u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? (28\/Kasas, 71-72)b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:\u00a0B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.\u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir...\u201d (22\/Hacc, 55-56)\u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah'a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d (40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)\u00a0c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:\u00a0Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d (7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d (5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah'a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:\u00a0Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:\u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40).Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah'a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah'a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:\u00a0Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca\u00a0\u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:a) H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, egemenler il\u00e2hl\u0131k ve rabl\u0131k konumunda, egemenlik alt\u0131nda bulunanlar kulluk konumunda olurlar. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, h\u0131ristiyan ve yah\u00fbdi din adamlar\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n dinini de\u011fi\u015ftirip O\u2019nun h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcm koymalar\u0131n\u0131n kabul edilmesini, onlar\u0131 \u201crab olarak\u201d tan\u0131mak \u015feklinde de\u011ferlendirirken (9\/Tevbe, 31); Hz. Peygamber (s.a.s.) de bu durumun, din adamlar\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak hel\u00e2l ve haram k\u0131lmalar\u0131n\u0131n kabul edilmesi s\u00fbretiyle ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (Tirmiz\u00ee, Tefs\u00eer (9. S\u00fbre), 10). Nitekim Hz. M\u00fbs\u00e2 (a.s.) da Firavun\u2019un \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131n\u0131 egemenli\u011fi alt\u0131nda tutmas\u0131n\u0131, onlar\u0131 \u201ckul edinmek\u201d olarak nitelendirmi\u015ftir (26\/\u015e\u00fbr\u00e2, 22).b) Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcyle h\u00fckmetmeyenler, egemenlikleri \u00e7e\u015fitli gruplara b\u00f6ler; onlar\u0131 zaafa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr; yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131kart\u0131r, bozgunculuk yaparlar.\u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d (28\/Kasas, 4).c) C\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmeden t\u00e2\u011futlar; egemenlikleri alt\u0131nda bulunan kimselerin olaylar\u0131 sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u015fekilde de\u011ferlendirmelerine imk\u00e2n b\u0131rakmayacak \u015fartlar olu\u015ftururlar; ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri k\u00fclt\u00fcr yap\u0131s\u0131 ve e\u011fitim ortam\u0131 ile insanlar\u0131 sa\u011flam ve ger\u00e7ek\u00e7i yarg\u0131larda bulunmak imk\u00e2n\u0131ndan mahrum b\u0131rak\u0131rlar:\u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d (43\/Zuhruf, 54)d) Alah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini, dolay\u0131s\u0131yla ul\u00fbhiyet ve rub\u00fbbiyetini reddedenler; egemenliklerini kaybetmek korkusuyla ger\u00e7eklerin anla\u015f\u0131lmamas\u0131, ul\u00fbhiyetlerinin sahteli\u011finin ortaya \u00e7\u0131kmamas\u0131 i\u00e7in \u00f6zel \u00e7aba harcarlar:\u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d (28\/Kasas, 38)Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:\u00a0\u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:Allah, her \u015feyi yaratan, var eden, her bir varl\u0131\u011f\u0131n var olmas\u0131n\u0131 takdir eden, e\u015fyay\u0131 ve e\u015fyalar aras\u0131 ili\u015fkileri d\u00fczenleyen, bu il\u00eeh\u00ee nizam\/d\u00fczen i\u00e7erisinde bu ili\u015fkilerin devam\u0131n\u0131 sa\u011flayand\u0131r.\u0130nsan da Allah\u2019\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 bir varl\u0131kt\u0131r. E\u015fref-i mahluktur. M\u00fckellefiyeti ve halifelik makam\u0131na getirilmi\u015f olmas\u0131, onun di\u011fer varl\u0131klardan farkl\u0131 yan\u0131n\u0131, yerine g\u00f6re \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ortaya koymaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131 halifelik makam\u0131nda ve birtak\u0131m m\u00fckellefiyetlerle s\u0131nayan Y\u00fcce Allah, insandan emir ve h\u00fck\u00fcmlerine, k\u0131sacas\u0131 \u015feriatine uygun olarak ya\u015famas\u0131n\u0131 istemi\u015f, kendisinden ba\u015fka varl\u0131klar\u0131, gerek yarat\u0131c\u0131l\u0131k, gerek emir, kanun ve h\u00fck\u00fcm koyma y\u00f6nleriyle kendisine e\u015f tutmamas\u0131n\u0131, yani \u015firk ko\u015fmamas\u0131n\u0131 \u00f6zellikle emretmi\u015ftir. Yani, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri dururken ba\u015fka h\u00fck\u00fcmleri kabul etmek, ya da herhangi bir h\u00fckm\u00fc Allah\u2019\u0131n dininin alternatifi olarak g\u00f6rmek, Allah'a \u015firk ko\u015fma \u015fekillerindendir.\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re Allah, m\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesidir. Onlar\u0131n y\u00e2r ve yard\u0131mc\u0131s\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Allah, m\u00fc\u2019minleri d\u00fcnyada ba\u015f\u0131bo\u015f ve herhangi bir hususta kendi hallerine terk etmez, kendisinden ba\u015fkalar\u0131na da muhta\u00e7 etmez. Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bizleri hayat\u0131m\u0131z\u0131n herhangi bir alan\u0131 i\u00e7in h\u00fck\u00fcm ve \u015feriat koymak zorunda b\u0131rakmam\u0131\u015f olmas\u0131 da, Allah\u2019\u0131n m\u00fc\u2019minleri vel\u00ee edinmi\u015f olmas\u0131n\u0131n ayr\u0131 bir g\u00f6stergesidir. M\u00fc\u2019minler de bu geni\u015f \u00e7er\u00e7evesiyle Allah\u2019tan ve Allah\u2019\u0131n vel\u00ee edinilmelerini emretti\u011fi kimselerden ba\u015fkas\u0131n\u0131 vel\u00ee edinemezler. M\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesi, ancak Allah\u2019t\u0131r, Ras\u00fbl\u00fcd\u00fcr ve samimi m\u00fc\u2019minlerdir (5\/M\u00e2ide, 55).[1]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107Allah'\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:\u00a0\"\u015eeriat\", Kur'an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur'an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah'\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]\u00a0[1] Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88Laiklik ve H\u00e2kimiyetD\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din... (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.\u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.\u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda... da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.\u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din'i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah'a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah'a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d (36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2det etmekle\u201d (98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d (5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden... dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah'a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d (2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah'a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.\u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131...\u201d (9\/Tevbe, 31).Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d (Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.\u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz...\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:Laiklik, geni\u015f ve basit tan\u0131m\u0131 ile, dinin siyasal hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131na itilmesi, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletin siyasal hayat\u0131nda din ad\u0131na etkin olmalar\u0131n\u0131n engellenmesi diye ifade edilecek olursa, pe\u015finen \u015funu hat\u0131rlatmam\u0131z gerekmektedir: Evvel\u00e2 \u0130sl\u00e2m\u2019da bat\u0131da bilinen \u015fekliyle bir \u201cdin adamlar\u0131\u201d s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f\u0131n din ad\u0131na siyasal etkinliklerde bulunmalar\u0131ndan ve devletin siyasetinde aktif bir rol oynamalar\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f yok ki, bu s\u0131n\u0131f\u0131n icr\u00e2 edece\u011fi fonksiyon kabul veya redde konu olsun.\u0130sl\u00e2m inanc\u0131na g\u00f6re Allah her \u015feyi yaratand\u0131r. O, her \u015feyi bilendir. \u0130nsan\u0131 yaratan oldu\u011fu gibi, her as\u0131rda, nelere muhta\u00e7 oldu\u011funu, d\u00fcnya ve \u00e2hirette mutlu olmas\u0131n\u0131n nelere ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu tam ve en k\u00e2mil anlam\u0131yla O bilir. Dolay\u0131s\u0131yla O\u2019nun insanlar\u0131n d\u00fcnya ve \u00e2hiret mutlulu\u011funun elde edebilmeleri i\u00e7in teklif etti\u011fi d\u00fczen olan \u0130sl\u00e2m\u2019da, d\u00fcnya ve \u00e2hirette her bak\u0131mdan huzurlu olabilmeleri i\u00e7in insanlar\u0131n gerek duyabilecekleri her \u015fey vard\u0131r. Bug\u00fcn i\u00e7in gerek duymad\u0131klar\u0131 fakat zamanla ihtiya\u00e7 hissedecekleri \u015feyler de, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bilinse de bilinmese de, ellerinde bulunan Kur\u2019an ve S\u00fcnnette yeteri kadar\u0131yla mevcuttur. K\u0131y\u00e2mete kadar gelecek b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in de durum, aynen b\u00f6yledir. Di\u011fer taraftan, Kur\u2019an\u2019\u0131n i\u00e7eri\u011fine geli\u015fig\u00fczel dahi olsa bir g\u00f6z at\u0131lacak olursa, g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ib\u00e2det ve \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgilendi\u011fi kadar, d\u00fcnyadaki ili\u015fkileriyle de ilgilenmi\u015ftir. Hatta d\u00fcnyev\u00ee ili\u015fki olarak de\u011ferlendirilen bir\u00e7ok alana dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131, din\u00ee ya da uhrev\u00ee ya da vicdan\u00ee olmakla nitelendirilen ili\u015fkilere k\u0131yasla daha etrafl\u0131d\u0131r.Elbette \u0130sl\u00e2m, bu h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda laik bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn etkisi ile ayr\u0131m yapmaz, d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi; din i\u015fi, devlet i\u015fi gibi ay\u0131rmalar\u0131 kabul etmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, bunlar\u0131n hepsinin\u00a0 ayn\u0131 \u015fekilde ve hepsine ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ayn\u0131 \u00f6nemi vermelerini ve ayn\u0131 gayreti g\u00f6stermelerini istemi\u015f ve hepsini birlikte uygulamaya ge\u00e7irmelerini emretmi\u015ftir. O y\u00fczden \u0130sl\u00e2m\u2019da d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi yoktur. Her \u015fey ib\u00e2det ve cihadd\u0131r; ya Allah'a ya da t\u00e2\u011futa kulluk. Siy\u00e2seti ib\u00e2det, ib\u00e2deti siy\u00e2set olan bir dindir \u0130sl\u00e2m. Dini devletten ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda devlet dinsiz; devleti dinden ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda din, devletsiz ve g\u00fc\u00e7s\u00fcz olur. Dinle devlet, etle kemik gibidir. Devlet, v\u00fccut ise, din de o v\u00fccudun can\u0131d\u0131r, ruhudur. Bu ikisini birbirinden ay\u0131rmak, insan\u0131\/insanl\u0131\u011f\u0131 katletmektir, cin\u00e2yettir.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de, mesel\u00e2 miras h\u00fck\u00fcmlerine, evlenme ve bo\u015fanmalara, al\u0131\u015fveri\u015fe ve di\u011fer akidlere, sava\u015fa, su\u00e7 ve cezalara dair a\u00e7\u0131klamalar, s\u00f6zgelimi namaza ve hacca dair a\u00e7\u0131klamalara g\u00f6re daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131d\u0131r. Ama hepsine ri\u00e2yet etme gere\u011fi, ayn\u0131 titizlik ve t\u00e2vizsizlikle vurgulanmaktad\u0131r. Kur\u2019an\u2019\u0131n en az\u0131ndan bir defa, ba\u015f\u0131ndan sonuna kadar cidd\u00ee bir \u015fekilde anlam\u0131yla birlikte okunmas\u0131, bu s\u00f6z\u00fcn isbat\u0131 i\u00e7in yeterlidir. Durum bu iken, Kur\u2019an\u2019\u0131n \u201cDinde zorlama yoktur\u201d ilkesi ile, \u201cSen onlar \u00fczerinde bir zorba de\u011filsin\u201d gibi buyruklar\u0131n\u0131n \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n da laikli\u011fi kabul etti\u011fine delil olarak g\u00f6sterilmesinin, gaflet de\u011filse, ancak ih\u00e2netle izah\u0131 s\u00f6zkonusudur. Saf\u00e7a, riy\u00e2k\u00e2rca veya baz\u0131lar\u0131n\u0131n m\u00fcn\u00e2f\u0131k\u00e7a niyetlerle bu t\u00fcr delillendirmelere kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n ilm\u00ee de\u011ferinden s\u00f6z edilemez.Laiklik, Yasama G\u00fcc\u00fcn\u00fcn B\u00f6l\u00fcnmesidir:\u00a0E\u011fer \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131, b\u00fct\u00fcn muhtev\u00e2s\u0131yla temsil eden bir terim ile ifade etmek istersek, hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bunun i\u00e7in en uygun terim \u201cTevhid\u201ddir. Tevhid de, yaln\u0131zca yarat\u0131c\u0131 olarak Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bilinmesinden ib\u00e2ret de\u011fildir. Ayn\u0131 zamanda, mutlak h\u00e2kim ve mutlak kanun koyucu, mutlak m\u00fcdebbir olarak da Allah\u2019\u0131n bir ve tek kabul edilmesidir. O\u2019na hi\u00e7bir \u015fekilde denk, e\u015f ve ortak ko\u015fulmamas\u0131d\u0131r. Laiklik ise, Allah\u2019\u0131n d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 ilgilendirdi\u011fi kabul edilen ve \u201csiyaset\u201d ya da \u201cdevlet i\u015fleri\u201d diye ifade edilen alana herhangi bir \u015fekilde m\u00fcd\u00e2hale etmesine imk\u00e2n tan\u0131nmamas\u0131d\u0131r. Yani din adamlar\u0131 \u015fahs\u0131nda, dinin sosyal, siyasal, ekonomik, hukuksal ve hatta ahl\u00e2k\u00ee alanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcnden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Hatta bu kadarla da kal\u0131nmayarak, hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, k\u00e2inat yorumu, de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, estetik ve fikr\u00ee alanlarda, e\u011fitim ve k\u00fclt\u00fcrel alanlarda da bu yakla\u015f\u0131m kendisini hissettirir. \u0130ster istemez, fark\u0131nda olunarak veya olunmayarak bu yakla\u015f\u0131m, din\u00ee de\u011fer, prensip ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 alan d\u0131\u015f\u0131na iter, uzakla\u015ft\u0131r\u0131r. Sonunda \u00f6yle bir durum ortaya \u00e7\u0131kar ki, dinin herhangi bir alanda, hatta vicdan plan\u0131nda bile var olup olmad\u0131\u011f\u0131 dahi tart\u0131\u015f\u0131lacak bir konu haline gelir. Durum bu noktaya varsa da, varmasa da; \u0130sl\u00e2m, hayat\u0131n az yada \u00e7ok, dar ya da geni\u015f herhangi bir alan\u0131nda, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcmlerin konulmas\u0131n\u0131 onaylamaz. B\u00f6yle bir eylemi \u201c\u015firk ko\u015fmak\u201dla e\u015f bir tutum olarak de\u011ferlendirir:\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 vard\u0131r?\u201d \u00a0(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, te\u015fr\u00ee alanlar\u0131n\u0131n, ya da h\u00fck\u00fcm ve de\u011fer belirleme alanlar\u0131n\u0131n laik anlay\u0131\u015fa g\u00f6re a\u00e7\u0131k\u00e7a ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve birbirlerinden kesinlikle ayr\u0131lmalar\u0131, dinin devlet y\u00f6netiminden t\u00fcm\u00fcyle uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, laiklik i\u00e7in ne kadar vazge\u00e7ilemez ve sorunlu bir ilke ise; \u0130sl\u00e2m a\u00e7\u0131s\u0131ndan da b\u00f6yle bir ayr\u0131m, en dar s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalsa dahi, Kur\u2019an\u2019\u0131n kabul edebilece\u011fi, benimseyebilece\u011fi bir yakla\u015f\u0131m de\u011fildir. Laiklik, \u00e7ok tanr\u0131l\u0131 olmak demektir. C\u00e2mideki il\u00e2h\u0131n ba\u015fka; sokaktaki, mahkemedeki, meclisteki... il\u00e2h\u0131n ba\u015fka oldu\u011fu bir d\u00fczendir. \u0130sl\u00e2m, ne kadar Tevhidi esas almakta ise; laiklik de o derece \u015firki esas al\u0131r. Tevhid ve \u015firkin bir arada bulunup bar\u0131nmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, her alanda yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2dete d\u00e2vet eder ve bunu esas al\u0131rken; laiklik de di\u011fer t\u00fcm be\u015fer\u00ee d\u00fczenler gibi, \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. \u015eeytan\u0131n insanlar\u0131 b\u00f6lmeyi, darmada\u011f\u0131n etmeyi esas alan ve dosdo\u011fru yol olan s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem d\u0131\u015f\u0131nda kalan yollar\u0131ndan bir yoldur.\u201cVe (de ki:) \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153)M\u00fcsl\u00fcman her \u015feyiyle, her \u015feyini Allah\u2019\u0131n emretti\u011fi \u015fekilde ve Allah i\u00e7in yapan ve d\u00fczenleyendir.\u201cDe ki: Benim namaz\u0131m (hacc\u0131m, kurban\u0131m) ve di\u011fer ib\u00e2detlerim, hayat\u0131m ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm, \u00e2lemlerin Rabbi Allah i\u00e7indir. O\u2019nun orta\u011f\u0131 yoktur. Ben, bununla emrolundum ve ben m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ilkiyim.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 162-163)[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 22-47\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasi ve H\u00e2kimiyetDemokrasi, bilindi\u011fi gibi bat\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc olan bir sistemdir. Bat\u0131 medeniyetinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi, insan\u0131n kendini ilahla\u015ft\u0131rarak, tanr\u0131ya ba\u015fkald\u0131r\u0131, nefse, hev\u00e2ya ve \u015feytana t\u00e2bi olmakt\u0131r. Demokrasi anlay\u0131\u015f\u0131nda da bu \u00f6zelli\u011fi g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n nizam\u0131n\u0131 kabul etmeyip, y\u00f6netimde insanlar\u0131n h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 ve Allah'\u0131n indirdi\u011fini b\u0131rak\u0131p kendi h\u00fck\u00fcmleriyle kendilerini y\u00f6netmek istemeleridir. Bunu demokratlar\u0131n ifadeleriyle (daha do\u011frusu, hal dilleriyle) s\u00f6yleyecek olursak: \u201cSen kim oluyorsun ey tanr\u0131! Biz kendi hayat\u0131m\u0131z\u0131 kendimiz d\u00fczenleyebiliriz. Kendimiz d\u00fczenlemek i\u00e7in y\u00f6ntemler buluyor ve uyguluyoruz\u201d demekteler; dilleriyle veya tav\u0131rlar\u0131yla. -Basite indirgeyecek olursak- demokratik s\u00f6ylemin i\u00e7eri\u011fi ve anlam\u0131 i\u015fte budur. Haliyle, ba\u015fka bir b\u00e2t\u0131l g\u00e2ye i\u00e7in, insan\u0131\/halk\u0131 putla\u015ft\u0131rma amac\u0131yla b\u00e2t\u0131l tanr\u0131lara ba\u015fkald\u0131r\u0131l\u0131nca, hak il\u00e2h olan Allah Te\u00e2l\u00e2\u2019ya da ba\u015fkald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f oluyor. \u201cHev\u00e2s\u0131n\u0131 il\u00e2h edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Onun koruyucusu (bek\u00e7isi, vekili) sen mi olacaks\u0131n?\u201d (25\/Furkan, 43) \u0130ster \u201ch\u00fcmanizm\u201d ad\u0131yla, ister \u201cdemokrasi\u201d ideolojisiyle, Bat\u0131n\u0131n anlay\u0131\u015f\u0131, insan\u0131 Tanr\u0131 yerine koymakt\u0131r; insan\u0131, yani kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmak. Bat\u0131da d\u00fc\u015f\u00fcnce, inan\u0131\u015f, ideoloji ve sistemlerin hepsi hakk\u0131nda bu yarg\u0131 ge\u00e7erlidir; bu h\u00fck\u00fcm, ortak bir de\u011ferlendirmedir.Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m\u00ee d\u00e2vet vard\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u00ee mesaj, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 yerine ib\u00e2deti \u00f6ng\u00f6r\u00fcr. Fakat birilerine de ba\u015fkald\u0131rmay\u0131 emreder. Bu da nefsi, hev\u00e2y\u0131 ve \u015feytan\u0131 kapsam\u0131na alan \u201ct\u00e2\u011fut\u201da ba\u015fkald\u0131rmakt\u0131r. \u201cDe ki: \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153) \u00c2yet-i kerime, ger\u00e7ekten m\u00fcsl\u00fcman\u0131n hayat\u0131n\u0131, herhangi bir gedik b\u0131rakmaks\u0131z\u0131n tamam\u0131yla Allah'a tahsis etmi\u015ftir. \u0130\u015fte Allah'a teslimiyet bu demektir. \u00d6l\u00fcm ile noktalan\u0131ncaya kadar, hayat\u0131m\u0131z\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fc, inan\u00e7 ve kanaatlerimizden ba\u015flayarak t\u00fcm eylemlerimizi Allah i\u00e7in, Allah'a teslimiyet s\u00fbretiyle ortaya koyaca\u011f\u0131z. \u0130sl\u00e2m budur; b\u00f6yle bir teslimiyettir.B\u00fct\u00fcn siyas\u00ee sistemlerin, ideolojilerin oldu\u011fu gibi, demokrasinin de can al\u0131c\u0131 noktas\u0131; h\u00e2kimiyet\/egemenlik meselesidir. Yukar\u0131da da belirtildi\u011fi gibi, h\u00e2kimiyet, daha ilerisi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyen, siyasal bir g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fi ifade eder. Yani siyasal g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fin, iktidar ve muktedir olu\u015fun en ileri derecesini ifade eder. Bu en \u00fcst\u00fcn kabul edilen otorite, kanunlar\u0131 yapar. Y\u00f6neticiler ona g\u00f6re belirlenir. Y\u00f6netimin nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 ve bu esaslar\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 o belirler. H\u00e2kimiyet anlay\u0131\u015f\u0131 itibar\u0131yla \u0130sl\u00e2m bir tarafta, di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler bir taraftad\u0131r. \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti mutlak olarak sadece Allah\u2019ta kabul eder; Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak bilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler, h\u00e2kimiyeti kimde g\u00f6r\u00fcyorlarsa ona g\u00f6re isim al\u0131rlar.Demokrasi, h\u00e2kimiyetin halk\u0131n elinde olmas\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. Krall\u0131k, h\u00e2kimiyetin kral\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Teokrasi, h\u00e2kimiyetin Allah ad\u0131na konu\u015ftu\u011funu iddia eden din adam\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da kendini tanr\u0131 yerine koyanlar\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Buna benzer di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler de b\u00f6yledir. Yani siyas\u00ee sistemler, h\u00e2kimiyeti elinde bulunduranlara g\u00f6re tan\u0131mlan\u0131r ve ona g\u00f6re isimlerini al\u0131rlar. Yaln\u0131z \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019ta g\u00f6r\u00fcr, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul eder. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin (dinlerin) \u00f6zelli\u011fi ise, h\u00e2kimiyeti Allah'ta g\u00f6rmeyip insanda g\u00f6rmeleridir. H\u00e2kimiyeti insanda g\u00f6rmek gibi ortak bir paydaya sahip olduktan sonra, bu insanlar\u0131n \u201ckim veya kimler?\u201d sorusuna verdikleri farkl\u0131 cevaplara g\u00f6re isim alsalar da, m\u00fcsl\u00fcmana g\u00f6re b\u00fct\u00fcn bunlar t\u00e2\u011fut\u00ee ideoloji ve \u015feytan\u00ee d\u00fczenlerdir.H\u00e2kimiyet noktas\u0131nda demokraside yetki; halk\u0131n veya milletindir; Yani, toplumun geneli, egemenli\u011fe sahip kabul edilir. Hangi inanca sahip olurlarsa olsunlar, fertler birbirlerine e\u015fit olduklar\u0131na g\u00f6re de, her bir \u015fah\u0131s, o h\u00e2kimiyetin bir birimine, bir par\u00e7as\u0131na sahiptir. Yani 70 milyonluk bir \u00fclkede h\u00e2kimiyet, 70 milyon e\u015fit par\u00e7aya b\u00f6l\u00fcnm\u00fc\u015f demektir. Bunun Kur\u2019\u00e2n\u00ee ifadesi 70 milyon il\u00e2h kabul ediliyor, demektir. Herkes h\u00e2kimiyetin e\u015fit bir par\u00e7as\u0131na sahip oldu\u011fundan, zaman\u0131 gelince h\u00e2kimiyet par\u00e7alar\u0131n\u0131n sahipleri oylar\u0131n\u0131 bir tarafta toplar ve ittifak\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 halde, \u00e7o\u011funlu\u011fu te\u015fkil eden par\u00e7alar\u0131n toplam\u0131 do\u011frultusunda icraatlar yap\u0131l\u0131r, kararlar al\u0131n\u0131r. Bu noktada h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme gelir. Demokrasi, \u00e7ok tanr\u0131c\u0131 Grek k\u00fclt\u00fcr\u00fcne dayal\u0131, ondan kaynaklanan bir sistemdir. Yani, irtic\u00e2n\u0131n esas\u0131d\u0131r. \u015eu irtic\u00e2ya kar\u015f\u0131 dayat\u0131lmak istenen demokrasi, as\u0131l irtic\u00e2n\u0131n kendisidir; as\u0131l m\u00fcrtec\u00ee de demokratlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, k\u00f6k\u00fc, tarihi itibar\u0131yla eski Yunan\u2019a kadar uzanan bir m\u00fcrtec\u00eelik yap\u0131yorlar. Ondan da eski bir k\u00f6k\u00fc var; \u015feytana kadar uzanan bir ba\u015fkald\u0131r\u0131ya kadar devam edip uzan\u0131yor, k\u00f6kleri oraya kadar var\u0131yor, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 ve \u015feytana itaat olan bir siyas\u00ee sisteme t\u00e2bi oluyorlar demokrat m\u00fcrtec\u00eeler.Demokrasi, halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun h\u00e2kimiyeti diye ifade edilse bile, bu iddian\u0131n kand\u0131rmacadan ib\u00e2ret oldu\u011fu uygulamalardan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Demokrasilerde \u00e7o\u011funlu\u011fun ittifak\u0131 bile yoktur. Demokrasi ile y\u00f6netilen bir rejimde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun s\u00f6z\u00fc nerede ve nas\u0131l ge\u00e7erli oluyor? Parti aritmetikleri i\u00e7inde, % 25-30 oy alan her parti iktidar olur. Nerede \u00e7o\u011funluk? % 70-75 muh\u00e2lefette kald\u0131. Yani, demokraside demokrasi yoktur. Demokrasiler, kendi mant\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan bile sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lma y\u00f6ntemini dahi icat etmekten \u00e2cizdirler. \u015eimdiye kadar Bat\u0131da ve co\u011frafyam\u0131zda bir\u00e7ok se\u00e7im sistemi uygulanm\u0131\u015ft\u0131r. Ancak, bunlar\u0131n hi\u00e7birisinin asgar\u00ee d\u00fczeydeki \u00e7o\u011funlu\u011fun ir\u00e2desini iktidar olarak yans\u0131tabilecek yeterlikte oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fclememektedir. Demokrasi, uygulamaya ge\u00e7ti\u011fi tarihten g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, sadece iki partinin oldu\u011fu yerlerde bile, hi\u00e7bir zaman, hi\u00e7bir parti \u00e7o\u011funlu\u011fu sa\u011flayarak iktidar olmu\u015f de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc se\u00e7imlere kat\u0131lmayanlar vard\u0131r; y\u00f6nlendirilenler, kand\u0131r\u0131lanlar, halka sorulmadan aday g\u00f6sterilenler, kendisini tam olarak temsil etmedi\u011finden, mecb\u00fbren kendisine en yak\u0131n oldu\u011funu sand\u0131\u011f\u0131 veya ehven ki\u015fiyi se\u00e7mek veya k\u00fcsmek zorunda b\u0131rak\u0131lanlar vard\u0131r.Dolay\u0131s\u0131yla demokrasi, uygulanmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z bir tezdir, bir \u00fctopyad\u0131r. \u015eimdiye kadar bat\u0131 felsefelerinde ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olan \u00fctopyalardan bir \u00fctopya. Fakat bu demokratik sihirbazlar, medya ve di\u011fer imk\u00e2nlar (bilim adamlar\u0131, e\u011fitim kurumlar\u0131 ve d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler) v\u00e2s\u0131tas\u0131yla, demokrasinin \u00fctopya olma \u00f6zelli\u011fini insanlar\u0131n g\u00f6zlerinden sakl\u0131yorlar. \u0130nsanlar\u0131n bunu g\u00f6rmelerine m\u00fcmk\u00fcn mertebe imk\u00e2n ve f\u0131rsat tan\u0131mamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ger\u00e7e\u011fin g\u00f6r\u00fclmesine sebep olacak herhangi bir \u015fey oldu\u011fu zaman, birtak\u0131m oyalamalar icat edilerek insanlar onlarla me\u015fgul edilir ve ger\u00e7e\u011fe n\u00fcfuz etmeleri b\u00f6ylelikle \u00f6nlenmi\u015f olur. Kanaatleri samimi olarak kabul g\u00f6rmeyen az\u0131nl\u0131k ise demokraside her zaman bir k\u00fcsk\u00fcnler kitlesi meydana getirir. Dolay\u0131s\u0131yla yap\u0131lan uygulamalara bu muh\u00e2lefettekiler hi\u00e7bir zaman kat\u0131lmazlar.Bu ele\u015ftirilerimiz, demokrasinin kendi mant\u0131\u011f\u0131 ile demokrasiye bir reddiyedir. G\u00f6r\u00fcl\u00fcyor ki demokrasi, hi\u00e7bir zaman i\u00e7in demokrasiyi savunanlar\u0131n ileri s\u00fcrd\u00fckleri gibi, insanl\u0131\u011f\u0131n en ideal sistemi, ya da en az yanl\u0131\u015f\u0131 olan sistemi olamaz. \u00c7or\u00e7il'e atfedilen bir s\u00f6z vard\u0131r. \"Demokrasi, d\u00fcnyadaki en g\u00fczel ikinci sistemdir.\" Sormu\u015flar; \"demokrasiyi neden ikincili\u011fe indirdin?\" diye. \"Birincisi yok ki!\" diye cevap vermi\u015f. Ger\u00e7ek \u00f6yle de\u011fil; demokrasi \u00f6yle ikinci, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u0131radaki bir d\u00fczen fil\u00e2n de\u011fil; bir curcunadan ib\u00e2rettir. Efl\u00e2tun'un t\u00e2biriyle; \"demokrasi, \u015farlatanlar d\u00fczenidir.\" Demokrasinin babas\u0131 say\u0131lan Jan Jack Russo da benzer bir \u015fey diyor: Demokrasiyi uzun uzun anlatt\u0131ktan sonra; \"Emil\" adl\u0131 kitab\u0131nda \"do\u011frusunu s\u00f6ylemek l\u00e2z\u0131msa\" diyor, \"insanlar kendi kendilerine kanun yapamazlar. Bize kanunlar verecek il\u00e2hlar l\u00e2z\u0131m.\"\u0130nsan hayat\u0131 \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ve \u00e7ok boyutludur. B\u00fct\u00fcn bu y\u00f6nleri ve boyutlar\u0131 ile insan hayat\u0131n\u0131 tamam\u0131yla ku\u015fatm\u0131\u015f hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem yoktur. \u0130nsan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatmak iddias\u0131nda olan be\u015fer\u00ee hi\u00e7bir ideoloji ve d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece \u0130sl\u00e2m, insan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle ve boyutlar\u0131yla ku\u015fatmay\u0131 hedeflemi\u015f ve ger\u00e7ekten ku\u015fatm\u0131\u015f k\u00e2mil bir din h\u00fcviyetine sahiptir. Sadece \u0130sl\u00e2m, inan\u00e7, davran\u0131\u015f, sosyal ve siyasal d\u00fczen, ahl\u00e2k, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve \u00e2hiret anlay\u0131\u015f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve ya\u015fama bi\u00e7imi, insan\u0131n kendisiyle, \u00e7evresi ve Rabbiyle t\u00fcm ili\u015fkilerini tanzim eder. T\u00fcm bu alanlarla ilgili ku\u015fat\u0131c\u0131 h\u00fck\u00fcmler koyar. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee ideolojiler, t\u00fcm ahl\u00e2k g\u00f6r\u00fc\u015fleri, sosyal ve siyasal insan\u00ee g\u00f6r\u00fc\u015fler, hangisi olursa olsun, \u0130sl\u00e2m'\u0131n bak\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re esas itibar\u0131yla birer dindir. Fakat bu dinlerin hi\u00e7 birisi insan\u0131n hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla ku\u015fatmak iddias\u0131nda olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bazen m\u00fc\u015fterek birka\u00e7 be\u015fer\u00ee ideoloji veya be\u015fer\u00ee din bir araya gelir ve insan hayat\u0131n\u0131 ku\u015fatmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Be\u015fer\u00ee sistemlerin herhangi birisini bir yerde kabul etti\u011finiz zaman, siz sadece o kadar\u0131yla hayat\u0131n\u0131z\u0131n tamam\u0131n\u0131 tanzim edemezsiniz.Hayat\u0131n\u0131z\u0131n di\u011fer a\u00e7\u0131klar\u0131n\u0131, di\u011fer y\u00f6nlerini de uygun g\u00f6rece\u011finiz veya o kabul etti\u011finiz sistemle uyu\u015fabilecek ba\u015fkalar\u0131yla doldurursunuz. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin en b\u00fcy\u00fck ortak paydas\u0131 ise, laikliktir. Siyas\u00ee hayat\u0131n\u0131za demokrasiyi getirip h\u00e2kim k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z takdirde, hukukunuz ne olacak? Ahl\u00e2k\u0131n\u0131z, iktisad\u00ee ili\u015fkileriniz ne olacak? \u0130\u015fte bu noktada, demokrasi b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 \"h\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletindir\" diyerek millet ve milletin yetkili g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kimseler yoluyla temsili s\u00fbretiyle, temsil\u00ee sisteme uygun olarak se\u00e7ilen kimseler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla bu sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Temsil yetkisine sahip bulunan ki\u015fi ve kurumlar, onlar\u0131n hukukunu belirler. Hukukun b\u00fcnyesi i\u00e7erisinde iktisad\u00ee ili\u015fkileri ortaya koyar. Bunlar\u0131n sonucu olarak bir ahl\u00e2k anlay\u0131\u015f\u0131 da olu\u015fur. Toplumsal hayat\u0131n gerekli di\u011fer b\u00fct\u00fcn kurumlar\u0131 bu yap\u0131 ile uyumlu olarak ya da en az\u0131ndan \u00e7eli\u015fki arzetmeyecek \u015fekilde ortaya \u00e7\u0131kar.B\u00fct\u00fcn sistemler ilk ortaya konulduklar\u0131 zaman, hangi \u00e7er\u00e7eve i\u00e7in konulmu\u015f olurlarsa olsunlar, sadece orada kalmazlar; insan hayat\u0131n\u0131n tamam\u0131n\u0131 kapsarlar; en az\u0131nda pratikte bu b\u00f6yledir. Hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem, k\u00e2mil olamaz ve insanlar, be\u015fer\u00ee sistemlerde deneme yan\u0131lma yoluyla mesafe alabilirler. O bak\u0131mdan be\u015fer\u00ee sistemler esas m\u00e2hiyetleri itibar\u0131yla bir yaz boz tahtas\u0131d\u0131rlar. Bunu, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z be\u015fer\u00ee sistemin mesel\u00e2 kanunlar\u0131nda \u00e7ok rahat bir \u015fekilde g\u00f6rebiliriz.Be\u015fer\u00ee Sistemlerin D\u00fcnyev\u00eeli\u011fi; \u0130sl\u00e2m'\u0131n Uhrev\u00eeli\u011fi:\u00a0Be\u015fer\u00ee sistemler eksiklerini ba\u015fka sistemler v\u00e2s\u0131tas\u0131yla tamamlasalar bile \u00e2hirete y\u00f6nelik hi\u00e7bir \u015fey s\u00f6ylemezler. \u0130nsan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonras\u0131yla ilgilenmezler. Dolay\u0131s\u0131yla be\u015fer\u00ee sistemler ne kadar ileri olurlarsa olsunlar, ilgilendikleri \u00f6zel alanda bile m\u00fckemmel olamazlar ve insan\u0131n \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat\u0131 i\u00e7in bir \u015feyler verme iddias\u0131nda bulunamazlar. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u00e2hireti hesaba katmadan en ufak bir davran\u0131\u015fta bulunamaz. M\u00fcsl\u00fcman, d\u00fcnya hayat\u0131yla \u00e2hireti hedefleyendir. D\u00fcnyadaki olumlu veya olumsuz\u00a0 geli\u015fmeler, imtihan kabul edildi\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman\u0131n istikameti \u00fczerinde etkili de\u011fildir.\"T\u00e2 ki, elde etti\u011finizle sevinmeyesiniz, kaybetti\u011finiz dolay\u0131s\u0131yla da \u00fcz\u00fclmeyesiniz.\" (57\/Had\u00eed, 23)D\u00fcnya hayat\u0131nda ele ge\u00e7irdiklerimize sevinmeye de\u011fmez; kaybettiklerimiz i\u00e7in \u00fcz\u00fclmeye de\u011fmedi\u011fi gibi.\u00d6nemli olan, m\u00fcsl\u00fcman olarak ki\u015finin kendi sorumlulu\u011funu yerine getirmesidir. M\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in en m\u00fchim \u015fey, amellerinin s\u00e2lih olmas\u0131, eylemlerinin kabul edilecek vas\u0131fta bulunmas\u0131d\u0131r. Bu ger\u00e7ekle\u015fince, \u00f6nde veya arkada olmak \u00f6nemli de\u011fildir. Netice alm\u0131\u015f, d\u00fcnyada ba\u015far\u0131l\u0131 olmu\u015f veya ma\u011flup d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f, marjinal kalm\u0131\u015f, hi\u00e7 \u00f6nemli de\u011fildir. Bir hadis-i \u015ferifte \u015f\u00f6yle buyrulur: \"K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde kimi peygamber yan\u0131nda iki \u00fc\u00e7 m\u00fc'minle birlikte gelecek.\" Yani iki \u00fc\u00e7 tane, hatta tek ba\u015f\u0131na gelen peygamberleri biz marjinal kald\u0131 diye d\u00e2vetlerini tebli\u011f etmede kusurlu davrand\u0131klar\u0131n\u0131 m\u0131 kabul edece\u011fiz? Nuh (a.s.) 950 y\u0131l istikamet \u00fczere yapt\u0131\u011f\u0131 tebli\u011fde d\u00fcnyev\u00ee a\u00e7\u0131dan netice alamad\u0131 veya \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck bir sonu\u00e7 ald\u0131 diye, yapt\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fcmseyecek, marjinal kald\u0131 diye tenkit edebilecek miyiz?Dolay\u0131s\u0131yla biz hakk\u0131 ve hakikati ba\u015far\u0131larda, \u00e7oklukta, azl\u0131kta, \u00f6nde ve arkada olmakta de\u011fil; Allah'\u0131n kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine mutabakatta arar\u0131z. Allah'\u0131n Kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine uygun oldumu bir i\u015f g\u00fczeldir; neticesi d\u00fcnyev\u00ee olarak hi\u00e7 olsa bile. \u00d6nemli olan Allah'\u0131n verece\u011fi de\u011ferdir. D\u00fcnyev\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 Allah verirse ne \u00e2l\u00e2, vermezse vermez. Hayat\u0131m\u0131z ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm\u00fcz, Allah i\u00e7in olabiliyorsa, netice odur. \u0130\u015fte bu anlam\u0131yla hayat\u0131 ku\u015fatan biricik sistem, k\u00e2mil din, sadece Allah Te\u00e2l\u00e2'n\u0131n dinidir.\u0130sl\u00e2m'\u0131n Eksizli\u011fi ile Be\u015fer\u00ee Sistemlerin Yetersizli\u011fi:\u00a0B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemler eksiktir, par\u00e7ac\u0131d\u0131r. \u00c7\u00f6z\u00fcm getiremeyi\u015fleri, insanlar\u0131 mutlulu\u011fa ula\u015ft\u0131ramay\u0131\u015flar\u0131, bunun en a\u00e7\u0131k g\u00f6stergesidir. Kendilerinin kendileri i\u00e7in belirledikleri hedefleri dahi ger\u00e7ekle\u015ftiremeyi\u015fleri bir tarafa, m\u00fcsl\u00fcman olarak bizim onlara y\u00f6neltece\u011fimiz en b\u00fcy\u00fck ele\u015ftiri, bu sistemlerin eksik oldu\u011fuyla ilgilidir. Bu sistemler, yamal\u0131 boh\u00e7ad\u0131r; insan\u0131 ku\u015fatamazlar, k\u00e2mil din olamazlar, \u00e2hiretle ilgili s\u00f6yleyecek s\u00f6zleri de yoktur. Yaln\u0131z Allah'\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m'd\u0131r, hayat\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatan, d\u00fcnyay\u0131 ve \u00e2hireti i\u00e7eren. Mevcut sistemler bize Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131 kazand\u0131ramaz. Dolay\u0131s\u0131yla biz, insanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcne Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131n nas\u0131l kazan\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011fretmeyi, b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc \u00fczerimize alm\u0131\u015f kimseler olarak ortaday\u0131z.\u00a0 \u00a0\u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2li vahye dayal\u0131 olmaktan kaynaklan\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bat\u0131n\u0131n zev\u00e2li, b\u00f6yle bir dinden mahrum olu\u015fundan kaynaklanmaktad\u0131r. Felsefeleri, ideolojileri, rejimleri ve hev\u00e2lar\u0131 hepsi \u015feytan\u0131n insanlara telkin etti\u011fi lehviyattand\u0131r. Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in belirtti\u011fine g\u00f6re \u015feytanlar da dostlar\u0131na telkinatta bulunurlar. Demek ki d\u00fcnyada ezelden beri, \u00c2dem (a.s.)'den beri, iki \u015fey \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p durmaktad\u0131r. Allah'\u0131n vahyi ve \u015feytan\u0131n, dostlar\u0131na telkin etti\u011fi vahiyler; Hak ile b\u00e2t\u0131l. \u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2linin bir neticesi olarak \u0130sl\u00e2m, her zaman ve mek\u00e2nda b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131n her t\u00fcrl\u00fc ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layabilecek vasfa sahiptir.[1]\u00a0\u00c7okluk veya \u00e7o\u011funluk, ya da \u00e7o\u011fulculuk denildi\u011finde, temelinde yatan birey, yani bir tek insandan bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Bir'inde do\u011frular\u0131 veya e\u011frileri tesbit yetkisi bulunmayanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun nas\u0131l bu yetkiye sahip olabildikleri h\u00e2l\u00e2 a\u00e7\u0131klanamam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece s\u0131f\u0131rlar\u0131n veya yaln\u0131z eksilerin yanyana gelmesiyle tatmin edici rakamlar\u0131n veya art\u0131lar\u0131n \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, \u00e7\u0131kabildi\u011fi izah edilememi\u015f bir kand\u0131rmacad\u0131r. Yol g\u00f6stereni bulunmayan insan\u0131n \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k i\u00e7inde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131, bilmediklerinin \u00f6\u011fretilmemesi halinde bir \u015fey bilmez durumda devam etti\u011fini her ne hikmetse d\u00fc\u015f\u00fcnemeyen insan, bir Rabb'e (e\u011fitici, terbiye edici m\u00fcrebb\u00ee'ye) hep ihtiya\u00e7 duymu\u015ftur. B\u00fct\u00fcn mesele, bu m\u00fcrebb\u00eenin (terbiyecinin) kim olmas\u0131 gerekti\u011fi hususudur. \u0130\u015fte insan bu noktada hep yan\u0131lm\u0131\u015f, bir t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek terbiyecisini bulamam\u0131\u015f, insana ac\u0131yan yarat\u0131c\u0131s\u0131 merhameti ile ona s\u00fcrekli olarak terbiye esaslar\u0131n\u0131 bildiren el\u00e7ileriyle yol g\u00f6stermi\u015ftir. \u00c7o\u011funun, \u00e7o\u011funlu\u011fun bu yolu kabul etmemesine, hev\u00e2s\u0131na uymas\u0131na ra\u011fmen yarat\u0131c\u0131 Allah tekrar el\u00e7iler g\u00f6ndermi\u015f ve kullar\u0131na ger\u00e7ekten ac\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131, ma\u011ffiret edicili\u011fini g\u00f6stermi\u015ftir. Kur'an bu yol g\u00f6stericili\u011fin en son eseri olarak elimizde, \u00f6n\u00fcm\u00fczdedir.Bir\u00e7ok \u00e2yetinde, hev\u00e2s\u0131na t\u00e2bi olan insan\u0131n nas\u0131l azg\u0131nla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131, kendi dengesini nas\u0131l bozdu\u011funu, sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ruh yap\u0131s\u0131na sahip olamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klayan Rabbimiz (terbiyecimiz) Allah, kendini bozan\u0131n \u00e7evresini de bozdu\u011fundan defaatle s\u00f6z etmekte, yery\u00fcz\u00fcn\u00fc ifs\u00e2d\u0131ndan bahsetmektedir. Yery\u00fcz\u00fc, hal\u00eefelik g\u00f6revinin icr\u00e2 edilece\u011fi, \u00eemar ve \u0131slah tavr\u0131yla yakla\u015f\u0131lmas\u0131 gerekn insan\u0131n bir \u00e7evredir. \u0130nsan, bu \u00e7evre ile vard\u0131r. \u0130nsan, do\u011fas\u0131n\u0131, ancak, bu do\u011fan\u0131n sahibince bildirilen esaslara uyarak koruyabilir. Korunamam\u0131\u015f do\u011fa, ister insan tabiat\u0131 olsun, ister insan\u0131n i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortam olsun, insan i\u00e7in sa\u011fl\u0131ks\u0131z bir ortam olarak ki\u015fili\u011fini koruyamaman\u0131n, giderek korkman\u0131n, koku\u015fman\u0131n ortam\u0131 olacakt\u0131r. \u00d6yle de olmu\u015ftur.Analar\u0131n\u0131n karn\u0131ndan bir \u015fey bilmed halde \u00e7\u0131kar\u0131lan insanlar\u0131n, \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 takip eden bir s\u00fcre sonra \"k\u00fcll\u00fc \u015fey'in kad\u00eer\" bir varl\u0131k haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011filken, insan\u0131n temel yan\u0131lg\u0131s\u0131, b\u00f6yle olabildi\u011fini sanmas\u0131, yani kendini, hev\u00e2s\u0131n\u0131, kendi gibi insanlar\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu san\u0131 ve de\u011ferlendirme, insan\u0131 azg\u0131nla\u015ft\u0131rmakta; tu\u011fy\u00e2n\u0131, ba\u011fyi ve fes\u00e2d\u0131 giderek kendinden \u00e7evresine, \u00e7evresinden kendine ve di\u011fer insanlara y\u00f6nelmi\u015f; ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00fcnyay\u0131, i\u00e7inde kendisi de bulundu\u011fu halde berbat etmektedir.Kayna\u011f\u0131 insan akl\u0131 olan, bu akl\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortamdan etkilenmi\u015fli\u011finin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikirleriyle biri, di\u011ferinden farkl\u0131 yerlere varan ak\u0131llar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun veya az\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n varaca\u011f\u0131 yer, kendine ters d\u00fc\u015fen yerdir. Kendini yads\u0131yan yerdir. \u0130nsan\u0131 kendinden uzakla\u015ft\u0131ran, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 engelleyen yolda kullan\u0131lan ak\u0131l, insano\u011flu var oldu olal\u0131 kendi ba\u015f\u0131na do\u011fru yolu bulamam\u0131\u015ft\u0131r. Ancak Yaratan Rabbi insana s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eemi, bu do\u011fru yolu g\u00f6stermi\u015ftir.\"Ne yapaca\u011f\u0131n\u0131 bilmez halde bulup da do\u011fru yolu g\u00f6stermedi mi?\" (93\/Duh\u00e2, 7).\u0130nsan, kendine g\u00f6sterilen yolu bile koruyamazken, bu yoldan ayr\u0131lmamay\u0131 bile beceremezken, kendi ba\u015f\u0131na t\u00fcm\u00fcyle do\u011fru bir yol bulmas\u0131n\u0131 ondan beklemek, olmayacak \u015fey beklemektir. Zaten kendi de, kendi buldu\u011fu yoldan memnun olmam\u0131\u015f, olamam\u0131\u015ft\u0131r.Akl\u0131n\u0131, hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen insan, bu tanr\u0131s\u0131ndan r\u00e2z\u0131 de\u011fildir. Akl\u0131n ve arzular\u0131n tanr\u0131 kabul edildi\u011fi demokrasiler, insanlar\u0131n kendi\u011fe gelmelerini \u00f6nleyen bir uyu\u015fmu\u015flukla, kendilerine gelmelerini engellemektedir. Afyonun insan\u0131 uyu\u015fturdu\u011fu gibi insanlar\u0131 uyu\u015fturan, bu uyu\u015fturup uyutmada m\u00fczik, futbol ve medyadan da yararlanan demokrasiler, onlar i\u00e7in yaln\u0131z ekonomik insan, seksolojik insan tan\u0131m\u0131 getirebilmekte, insan\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc bu y\u00f6nleri de bulunan ama, asla bunlardan ibaret olmayan bir varl\u0131k oldu\u011funu g\u00f6rebilmesine imk\u00e2n b\u0131rakmamaktad\u0131r. Demokrasiler insanlar\u0131; insan olmaktan, insanl\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131na varmaktan al\u0131koyan insanlar\u0131n \u00f6n\u00fcnde a\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 bir b\u00fcy\u00fck engel olarak durmaktad\u0131r. Bu engeli a\u015famayan insan\u0131n, insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n fark\u0131na varabilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.\u00c7oklu\u011fu da, \u00e7o\u011funlu\u011fu da, \u00e7o\u011fulculu\u011fu da demokrasi b\u00fct\u00fcn\u00fcne g\u00fcvenmemesi i\u00e7in ya\u015fam\u0131n\u0131n sa\u011flamas\u0131n\u0131 yapmakla varaca\u011f\u0131 nokta, insana, kendinin fark\u0131na varmas\u0131na yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. Teslim olmadan, bir rabbe kul olmadan yapamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclen insan\u0131n, teslim olmamas\u0131 de\u011fil; kime ve neye teslim olaca\u011f\u0131 ile ilgili tercihleri s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, \"kendi hev\u00e2s\u0131na m\u0131, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n (\u00e7o\u011funlu\u011fun) hev\u00e2s\u0131na m\u0131, yoksa Allah'a m\u0131 teslim olmal\u0131d\u0131r?\" sorusuna verilecek is\u00e2betli cevap insan\u0131n ufkunu a\u00e7acakt\u0131r. A\u00e7\u0131lan \u015fuuru, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fc g\u00f6rmesini, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r. \u00d6n\u00fc a\u00e7\u0131lan insan\u0131n g\u00f6rebildi\u011fi b\u00fct\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131nda yapaca\u011f\u0131 se\u00e7im elbette daha isabetli olacakt\u0131r. Hayat, kendisine hayat verene teslim olmakla anlamlanacakt\u0131r. Teslim olamadan yapamayan insan, en g\u00fcvenilir (el-M\u00fc'min) teslim olmakla (m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kla) ancak tatmin olabilir.[2]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 53-90[2] Erc\u00fcmend \u00d6zkan, \u0130nanmak ve Ya\u015famak, c. 2, s. 147-150Demokrasi Oyunu:\u201cVer oyunu, g\u00f6r oyunu!\u201d\u00a0 \u201cKim daha oy al\u0131yor\/oyal\u0131yor?\u201d\u00a0 \"Oy, oy!\" diye halktan rey dilenenler, i\u015f ba\u015f\u0131na ge\u00e7tiklerinde halk\u0131 \"of, of!\" diye inletirler. Buna ra\u011fmen oyun devam eder. Demokrasi s\u00e2yesinde insan, \u0131s\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 delikten bir de\u011fil; on kez \u0131s\u0131r\u0131l\u0131r. Tahterevallidir demokrasi; partilerin biri iner, biri \u00e7\u0131kar. Ama bu tahterevallinin \u00fczerine binilip oturulan yerinde g\u0131c\u0131rdayan tahta kalas de\u011fil; inleyen halk vard\u0131r. Hangi doktrin, rejimde h\u00e2kimse, onun koydu\u011fu kurallar i\u015flemekte, h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn \u00e7ark\u0131n\u0131n i\u015flemesi i\u00e7in halk\u0131n deste\u011fine ihtiya\u00e7 duyuldu\u011fundan, senaryosu \u00f6nceden yaz\u0131lm\u0131\u015f oyunda, halka sadece fig\u00fcran roller verilmektedir. Halk\u0131n se\u00e7mek mecb\u00fbriyetinde oldu\u011fu d\u00fczenin memurlar\u0131, isteseler bile h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn\/derin devletin sistemini de\u011fi\u015ftirme hakk\u0131na sahip olmad\u0131klar\u0131ndan, halk\u0131 temsilen se\u00e7ilenlere d\u00fc\u015fen i\u015f, mevcut sistemin \u00e7ark\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda durmaktan \u00f6teye gitmez. Bu olayda halka d\u00fc\u015fen ise, d\u00fczenin baz\u0131 yerlerine idareciler t\u00e2yin ederek onlar\u0131n su\u00e7una ortak olmakt\u0131r.Demokrasi bir y\u00f6netim bi\u00e7imidir; y\u00f6netimleri belirleme bi\u00e7imi de\u011fil! Kendisi bir d\u00fczendir; ba\u015fka d\u00fczenlere kap\u0131 de\u011fil! Davul tutanlar\u0131 se\u00e7me i\u015fidir; tokmaklar\u0131 de\u011fil! Egemen g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan kurallar\u0131 belirlenmi\u015f oyundur; oyun kurallar\u0131n\u0131 belirleme i\u015fi de\u011fil! Demokrasi, kitab\u0131na uydurma rejimidir; Kitab\u2019a uyma de\u011fil! Demokrasi ile disiplini esas alan rejimler aras\u0131ndaki fark, \u00f6nemsizdir: Totaliter rejimlerde kral veya general; \u201cBen b\u00f6yle istiyorum!\u201d der; Demokrasi ise, \u201csen b\u00f6yle istiyorsun!\u201d der.\u00a0\u00a0Din kurumlar\u0131n\u0131n ba\u011f\u0131ms\u0131z olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00fczen nas\u0131l demokrat olabilir? Anayasan\u0131n baz\u0131 maddelerinin de\u011fi\u015ftirilmesi teklif bile edilemez, halk kendi istedi\u011fi sistemi se\u00e7emez, kurulu d\u00fczenin uygulay\u0131c\u0131lar\u0131 olarak kendi \u00f6nlerine \u00e7\u0131kar\u0131lan isimler aras\u0131nda bir tercih yapmak, i\u00e7inde kendine benzeyen bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in dayat\u0131lan adaylardan ehven-i \u015ferri tercih etmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rsa, buna oyun denilmez mi? Halk idaresi diye, halk\u0131n inanc\u0131na, ya\u015fay\u0131\u015f ve ahl\u00e2k\u0131na sald\u0131ran d\u00fczenin ad\u0131d\u0131r bu \u00fclkede demokrasi. Ba\u015fta Kemalizm ve onun ilkeleri olmak \u00fczere, laiklik vb. tabular\u0131n bulundu\u011fu d\u00fczen, nas\u0131l halk\u0131n y\u00f6netimi olabilir? Demokrasilerde egemenlik kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z paran\u0131nd\u0131r, medyan\u0131nd\u0131r, derin devletindir; ama halk\u0131n de\u011fildir. Halk, r\u00fczg\u00e2r ne y\u00f6nden esiyorsa onun g\u00fcc\u00fcyle savrulan yaprak gibidir. Ulusal ve uluslararas\u0131 istihb\u00e2r\u00e2t \u00f6rg\u00fctleri, kartel ve holding patronlar\u0131, siyonizm, a\u011falar, \u015feyhler, hizmet ad\u0131 alt\u0131nda devlet r\u00fc\u015fvetleri, rekl\u00e2m, aldatmaya dayal\u0131 propaganda, se\u00e7im kanunu vb. adla se\u00e7im hile ve aldatmacalar\u0131, b\u00fcy\u00fck partilerin devlet yard\u0131m\u0131 vb. yollarla avantajlar\u0131... b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n halk\u0131 y\u00f6nlendirmedi\u011fini kim iddia edebilir? \u00d6yleyse, ger\u00e7ekten halk m\u0131 y\u00f6netiyor halk\u0131? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00fc\u00e7l\u00fcn\u00fcn h\u00e2kim oldu\u011fu rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. \u00c7a\u011fda\u015f bir masaldan ibarettir. Her ne kadar tersi iddia ediliyor olsa bile, se\u00e7enlerin ve hatta se\u00e7ilenlerin de\u011fil; se\u00e7tirenlerin ve derindekilerin ir\u00e2desi \u00f6nemlidir. Demokrasi, bir Truva at\u0131d\u0131r. Halka, oy vermeme h\u00fcrriyeti bile vermeyen \u00e7a\u011fda\u015f dayatma rejimidir. delinin % 49 ak\u0131ll\u0131ya g\u00e2lip getirilmesinin ad\u0131d\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanla k\u00e2firin, m\u00fcc\u00e2hidle \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131n, \u00e2limle c\u00e2hilin, ayd\u0131nla avam\u0131n e\u015fit oldu\u011fu ad\u00e2letsiz rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. Demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan, oy veren insanlar, e\u015fit olmas\u0131na e\u015fittir, ama baz\u0131lar\u0131 daha \u00e7ok e\u015fittir. Elli bir pirenin k\u0131rk dokuz file g\u00e2lip getirilmesidir demokrasi. Kazanan ve kaybedenin ma\u00e7tan \u00f6nce belli oldu\u011fu \u015fikeli bir kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131r. Hakka ra\u011fmen halk idaresi olmas\u0131n\u0131n yan\u0131nda; asl\u0131nda halka ra\u011fmen egemen \u00e7evrelerin halk\u0131n inanc\u0131na ters dayatmalar rejimidir. Teorisiyle prati\u011fi birbirine bu denli ters bir anlay\u0131\u015f, ba\u015fka hi\u00e7bir ideolojide bu kadar s\u0131r\u0131tmaz.Kimler parti kurabilir? Partiler kanunu, hangi mecb\u00fbriyetler getirmektedir? Mesel\u00e2 \u0130sl\u00e2m partisi kurulabilir mi? Hani, halk\u0131n idaresi idi demokrasi; ya halk \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 istiyorsa? Buna f\u0131rsat vermeden, yolu a\u00e7madan halk\u0131n isteyip istemedi\u011fi nas\u0131l belli olacakt\u0131r? Kimleri se\u00e7ebilir vatanda\u015f? Partiler ve adaylar her g\u00f6r\u00fc\u015fe a\u00e7\u0131k m\u0131d\u0131r? Rejim, Atat\u00fcrk ilkelerini t\u00e2vizsiz uygulamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Ger\u00e7ekten halk m\u0131 istemektedir bu kadar heykeli? Halk Kemalist midir de, halk\u0131n y\u00f6netimi denilen demokrasi rejiminde y\u00f6netim onun ilkelerinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kamaz? Halk\u0131n inan\u00e7 ve ib\u00e2detleri, halk\u0131n se\u00e7ti\u011fi y\u00f6neticilere ve onlar\u0131n y\u00f6nettikleri d\u00fczene ne kadar yans\u0131yabilmektedir? Halk\u0131 etkilemede medyan\u0131n, propagandan\u0131n ve kaynak olarak paran\u0131n g\u00fcc\u00fc nedir?Ve bir d\u00fcd\u00fck \u00f6tt\u00fcr\u00fcl\u00fcnce halk\u0131n ir\u00e2desi ne durumlara d\u00fc\u015fmektedir? Demokrasi, demokrasinin raylar\u0131na oturtulmak ad\u0131na katledilerek demokratik (!) darbeler yap\u0131l\u0131r her on senede bir. Demokrasiye kimler ve ne ad\u0131na balans ayar\u0131 yapmaktad\u0131r? Partileri halka ra\u011fmen kim kapatmakta ve kapatmakla tehdit etmektedir? Bunun demokrasi ile neresi ba\u011fda\u015fmaktad\u0131r? Milyonlarca oyu kim, hangi gerek\u00e7eyle ge\u00e7ersiz\/etkisiz saymakta, daha az oya daha b\u00fcy\u00fck yetkiyi kim, nas\u0131l vermektedir? Demokrasi ile ilgili bu t\u00fcr sorunlar\u0131 ve sorular\u0131 \u00e7o\u011faltmak m\u00fcmk\u00fcn...\u00a0Kapitalizmin s\u00f6m\u00fcr\u00fcs\u00fcn\u00fc perdeleyen bir simgedir demokrasi. Demos-kratos: Yunanca; Halk\u0131n y\u00f6netimi anlam\u0131na geliyor, yani halk\u0131n h\u00e2kimiyeti. Bat\u0131l\u0131lar\u0131n helvadan putudur demokrasi; istedikleri zaman yiyip yutarlar. Bat\u0131l\u0131lar ni\u00e7in Kuveyt\u2019te, k\u00f6rfez \u00fclkelerinde, Suudi Arabistan\u2019da vb. yerlerde demokrasi istemez? Baz\u0131 yerler i\u00e7inse zorunludur demokrasi. Bat\u0131n\u0131n, demokrasi kaval\u0131yla kolay g\u00fcdebilece\u011fi \u00fclkelerde her konunun demokrasiyle ili\u015fkisi kurulurken, Bat\u0131, i\u015fine gelmedi\u011fi yer ve zamanlarda, emir kullar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla demokrasiyi ask\u0131ya al\u0131r veya ald\u0131rt\u0131r, darbeler yapt\u0131r\u0131l\u0131r. Mesel\u00e2 T\u00fcrkiye\u2019de m\u00fcsl\u00fcmanlara zul\u00fcm g\u00fcndeme getirilmezken Apo\u2019nun idam\u0131 bir demokrasi meselesi kabul edilir.Demokrasi, monar\u015finin egemenli\u011fine g\u00f6z dikmi\u015f, krall\u0131k veya padi\u015fahl\u0131\u011f\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131 \u00fczerine antitez olmu\u015ftur. Ger\u00e7i demokrasinin be\u015fi\u011fi denilen yerlerde, Bat\u0131da kral ve krali\u00e7eler h\u00e2l\u00e2 en \u00fcst y\u00f6neticilerdir; bu tezat bile de\u011ferlendirilmez. \u0130ngiltere, Bel\u00e7ika, Hollanda, Danimarka, L\u00fcksemburg gibi \u00fclkelerin ba\u015f\u0131nda h\u00e2l\u00e2 kral veya krali\u00e7eler vard\u0131r. Padi\u015fahl\u0131\u011fa alternatif olarak kabul edilen demokraside 550 tane padi\u015fah ve arkalar\u0131nda say\u0131s\u0131n\u0131 kimsenin bilmedi\u011fi gizli padi\u015fahlar bulunan bir anlay\u0131\u015f m\u0131d\u0131r halk\u0131n istedi\u011fi y\u00f6netim? C\u00e2hiliyye d\u00f6nemindeki m\u00fc\u015frikler de demokratt\u0131. Mekke\u2019de de demokrasi vard\u0131: \u0130steyen istedi\u011fi putu serbest\u00e7e se\u00e7ebiliyor, kimse kar\u0131\u015fm\u0131yordu. Ayn\u0131 \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hiliyyede de vard\u0131r: Zul\u00fcmlerden zul\u00fcm be\u011fenebilir, t\u00e2\u011futlardan bir t\u00e2\u011fut se\u00e7ebilir insan, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki \u00e7a\u011fda\u015f demokrasilerde. Hakk\u0131n\u0131 yemeyelim: Tavuklara k\u00fcmeslerini, bek\u00e7ilerini ve kurtlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir demokrasi. Hileli yollarla da olsa, halka gardiyanlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir.\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u201cDemokrasilerde \u00e7are t\u00fckenmez\u201d mi acaba? Bug\u00fcne kadar \u00fclkedeki \u00e7aresizliklere ne demeli? Do\u011frusu \u015f\u00f6yle olmal\u0131: \u201cDemokrasilerde \u00e7ene t\u00fckenmez!\u201d Politika, i\u015f \u00fcretmeye de\u011fil; laf \u00fcretmeye dayan\u0131r bu \u00fclkede, demogoji, laf yar\u0131\u015f\u0131, kand\u0131rma t\u00fckenmez bu d\u00fczende. Halk se\u00e7ime kat\u0131labilir ama, y\u00f6netimi hi\u00e7bir zaman ele ge\u00e7iremez. Y\u00f6netim ve halk ayr\u0131m\u0131 vard\u0131r halk\u0131n idaresi denilen demokraside.\u0130sl\u00e2m\u2019da halk\u0131n de\u011fil; Hakk\u0131n h\u00fckm\u00fc \u00f6nemlidir. Halk Hakka kul olmal\u0131, O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne teslim olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc,\u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler\u201d (45\/C\u00e2siye, 26), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu \u015f\u00fckretmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu nank\u00f6rd\u00fcr\u201d (25\/Furkan, 50) ve \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu m\u00fc\u2019min de\u011fildir, iman etmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59). O y\u00fczden halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funa uymak, dal\u00e2lettir\/sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u201cYery\u00fcz\u00fcnde bulunanlar\u0131n \u00e7o\u011funa uyacak olursan, seni Allah\u2019\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131rlar. Onlar zandan ba\u015fka bir \u015feye t\u00e2bi olmaz, yalandan ba\u015fka (s\u00f6z de) s\u00f6ylemezler.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 116). \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011funun bilmedi\u011fini, \u015f\u00fckretmedi\u011fini, ak\u0131llar\u0131n\u0131 kullanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, g\u00fcnah ve haram pe\u015finde ko\u015ftuklar\u0131n\u0131, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 haks\u0131z yere yediklerini, \u00e7oklu\u011fu ve \u00e7o\u011funlu\u011fu ile b\u00f6b\u00fcrlenip \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu y\u00fczden mallar\u0131n\u0131n ve evlatlar\u0131n\u0131n \u00e7oklu\u011fu ile \u00f6v\u00fcnd\u00fcklerini, daha \u00e7ok ve daha zengin olduklar\u0131 halde kendilerinden \u00f6nce nice topluluklar\u0131 yok edildi\u011fini, b\u00fct\u00fcn bunlardan ders almayan insanlar\u0131n yine pek \u00e7o\u011funun yoldan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 Kur'an, say\u0131lamayacak kadar \u00e7oklukta ve \u0131srarla anlatmaktad\u0131r. \u00c7oklu\u011fun ancak Allah'\u0131 zikredip anmada, \u015f\u00fckretmede, kulluk ve ib\u00e2det etmede, takv\u00e2da i\u015fe yarayan bir \u015fey oldu\u011fu da yine Kur'an'da \u0131srarla \u00fczerinde durulun hakikatler olarak ifade edilmektedir.\u00c7o\u011funun ak\u0131ls\u0131zl\u0131klar\u0131ndan bahsedilen insanlar, Allah'\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine itibar etmeyen, Rab olarak sadece Allah'\u0131 kabullenmek istemeyen kalabal\u0131klard\u0131r. S\u00fcr\u00fcle\u015ftirilen, s\u00f6m\u00fcr\u00fclen, k\u00f6lele\u015ftirilen y\u0131\u011f\u0131nlard\u0131r. \u00c7al\u0131\u015fan kafalar, akl-\u0131 sel\u00eem sahipleri, kendilerinin fark\u0131na varan kafalard\u0131r. Kendinin fark\u0131na varanlar, Allah'\u0131n fark\u0131na var\u0131rlar; Allah ile kendileri aras\u0131ndaki fark\u0131 farkederler. Hadlerini bilirler ve O'na ait olan, olmas\u0131 gereken h\u00e2kimiyeti kendi zimmetlerine ge\u00e7irerek haks\u0131zl\u0131k edip il\u00e2hl\u0131k taslamazlar. \"Onlar\u0131n (\u0130nsanlar\u0131n) \u00e7o\u011fu zandan ba\u015fka bir \u015feye uymaz. \u015e\u00fcphesiz zan, haktan\/ger\u00e7ekten hi\u00e7bir \u015fey ifade etmez.\" (10\/Y\u00fbnus, 36). Haktan, hakikatten bir \u015feyin ifadesi olmayan zanna uyanlar, ister \u00e7o\u011funluk, ister az\u0131nl\u0131k olsun, ger\u00e7ekten bir \u015feyin ifadesi olmayana uyduklar\u0131na g\u00f6re akletmiyorlar demek de\u011fil midir? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Halk deyimiyle \"nerede \u00e7okluk, orada ...\"\u00a0 Kendi taraftarlar\u0131 ve ideologlar\u0131 bile, demokrasinin g\u00f6rmezlikten gelinemeyecek zaaflar\u0131ndan haberdard\u0131r: \"\u0130yi h\u00fck\u00fcmetler aras\u0131nda demokrasi en k\u00f6t\u00fcs\u00fc, fakat k\u00f6t\u00fclerin en iyisidir.\" (Aristoteles) \"H\u00fck\u00fcmetlerin en iyisi, bize kendimizi y\u00f6netmemizi \u00f6\u011freten h\u00fck\u00fcmetlerdir.\" (Goethe)\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasilerde mutlak do\u011fru, \u00e7o\u011funlu\u011fun tespit etti\u011fi (ya da \u00f6yle farzedilen) g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcr. Do\u011fru, parmak say\u0131s\u0131na g\u00f6re belli olur. Halkt\u0131r hakem, o ne demi\u015fse do\u011frudur. Serbest k\u0131lma veya yasaklama (hel\u00e2l ve haram k\u0131lma) yetkisi, halk\u0131nd\u0131r, se\u00e7ilmi\u015flerindir. Bunun uygulamada b\u00f6yle olup olmad\u0131\u011f\u0131 da, do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131 da tart\u0131\u015f\u0131lmaz.Ayn\u0131 co\u011frafyada ya\u015fayan insanlar olarak hepimiz, ayn\u0131 geminin yolcular\u0131y\u0131z. Gemide delik a\u00e7anlar, sadece kendilerini bat\u0131rm\u0131\u015f olmazlar. G\u00e2fil, h\u00e2in, ehil olmayan, g\u00fcvenilmez (m\u00fc'min olmayan) kaptan\u0131n, elindeki bozuk pusula ve yanl\u0131\u015f harita ile gemiyi s\u00fcrmesine r\u0131z\u00e2 g\u00f6stermek, t\u00fcm yolcular i\u00e7in hayat\u00ee tehlike demektir. Kaptan ve tayfalar\u0131n yanl\u0131\u015f rotalar\u0131na seyirci kalmak, t\u00fcm yolcular\u0131 da gitmeleri gereken yere ula\u015fmalar\u0131na engel olacakt\u0131r. \"Devlet gemisinin sorumlu kaptan\u0131, sadece bu gemiyi y\u00f6neten de\u011fil; ayn\u0131 zamanda bu gemiyle yolculuk edenlerdir.\"Y\u00f6neticilerin ama\u00e7 ve \u00e7\u0131karlar\u0131 ile onlar\u0131 se\u00e7enlerin ama\u00e7 ve beklentilerinin ayn\u0131 oldu\u011funu kim iddia edebilir? Enflasyon, deval\u00fcasyon, vergi vb. adlar alt\u0131nda halk, kendi cebindeki paralar\u0131 soydurmak, baz\u0131lar\u0131na hortumlatmak i\u00e7in mi se\u00e7mektedir se\u00e7tiklerini? Halk yarg\u0131lan\u0131rken, halk\u0131n vekillerinin yapt\u0131klar\u0131 niye yanlar\u0131na k\u00e2r kalmaktad\u0131r? Ka\u00e7 parlamenter bug\u00fcne kadar su\u00e7lanabilmi\u015f ve ka\u00e7 tanesi cezas\u0131n\u0131 \u00e7ekmi\u015ftir? Partilerin ba\u015f\u0131nda kapat\u0131lma korkusu Demokles\u2019in k\u0131l\u0131c\u0131 gibi durur; her on y\u0131lda bir darbeler \u00e2det oldu\u011fu i\u00e7in, buna sebep olmamak, fincanc\u0131 kat\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00fcrk\u00fctmemek gerekmektedir. Demokratik d\u00fczenin vazge\u00e7ilemez unsurlar\u0131 olan partiler, kendi i\u00e7lerinde sahi ne kadar demokrasiye uygun davran\u0131yorlar? Lidere ra\u011fmen farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f bildirilebilir, o istemeden birisi onun partisinden aday olabilir mi dersiniz?\u00a0Demokrasi, s\u00f6z\u00fcm ona m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 taraf\u0131ndan kutsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r, bat\u0131l\u0131 cad\u0131 mankene ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takt\u0131r\u0131l\u0131r: \u201cHalk\u0131n ir\u00e2desi Hakk\u0131n ir\u00e2desidir.\u201d\u00a0 \u201cHalka hizmet, Hakka hizmettir.\u201d \u201c\u0130sl\u00e2m, demokrasinin ta kendisidir...\u201d\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Konuyu \u00f6zetlemek gerekirse; Her y\u00f6n\u00fcyle kendisine has bir muhtev\u00e2ya sahip olan \u0130sl\u00e2m Dininin, esas gayesini te\u015fkil eden \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a has k\u0131lma\u201dy\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in, di\u011fer bir ifade ile \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in kendine has bir yol ve yordam\u0131n\u0131n olaca\u011f\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a bilinen hususlardand\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in yap\u0131lacak her bir do\u011fru eylem, hatta zihinsel fa\u00e2liyetler bile birer s\u00e2lih ameldir. Yani bu maksatla yap\u0131lacak i\u015flerimizin kabul edilebilmesi i\u00e7in, bir ameli, s\u00e2lih k\u0131lan \u00f6zellikler \u015funlard\u0131r:1) Yap\u0131lacak amel ile birlikte sahih bir ak\u00eedenin bulunmas\u0131,2) Yap\u0131lacak amelin ihl\u00e2sla, yani yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131 g\u00f6zetilerek yap\u0131lmas\u0131,3) Bu amelin, \u015feriatin o amel i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131, yani Kitaba ve S\u00fcnnete uygun olmas\u0131 (ittib\u00e2). Dolay\u0131s\u0131yla \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in izlenecek yolun, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n kendi b\u00fcnyesinden al\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131, yahut en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklam\u0131\u015f oldu\u011fu g\u00e2ye ve maksatlara g\u00f6t\u00fcren bir yol olmamas\u0131 gerekmektedir. Buna ba\u011fl\u0131 olarak, \u015funu rahatl\u0131kla s\u00f6yleyebiliriz: Demokrasi, esas itibar\u0131yla, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul etmeyip bu hakk\u0131 kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak halkta ya da millette g\u00f6ren bir rejimin ad\u0131d\u0131r. Demokratik y\u00f6ntemler de bu amac\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in ortaya konulmu\u015f yollard\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bir kimse, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lmak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma ib\u00e2detini \u00eefa ederken, hi\u00e7bir y\u00f6n\u00fcyle \u0130sl\u00e2m\u2019la ba\u011fda\u015fmayan bu y\u00f6ntemleri, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lman\u0131n v\u00e2s\u0131tas\u0131 olarak kullanamaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir durumda en az\u0131ndan s\u00e2lih amelde aranan \u201cittib\u00e2\u201d \u015fart\u0131 bulunmayacakt\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir amel, en az\u0131ndan red edilmi\u015f olacakt\u0131r.Kald\u0131 ki, her bir sistemin y\u00f6ntemi de ancak kendi tabiat\u0131na uygundur. Ama\u00e7 ile y\u00f6ntem aras\u0131ndaki tabiat farl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 birtak\u0131m sonu\u00e7lara ula\u015ft\u0131ramayaca\u011f\u0131 da hem mant\u0131k\u00ee bir ger\u00e7ektir; hem de art\u0131k gerek \u0130sl\u00e2m \u00e2leminde ve gerekse co\u011frafyam\u0131zda ya\u015fanan deneyimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduracak olursak, v\u00e2k\u0131a daha a\u00e7\u0131k ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Laiklik ise; en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n devlet ve toplum hayat\u0131na dair h\u00fck\u00fcmlerini red ve iptale d\u00e2vet etti\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman a\u00e7\u0131s\u0131ndan kabul edilmesi imk\u00e2ns\u0131z bir siyasal yakla\u015f\u0131md\u0131r.Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmleri ve \u00f6ncelikle de Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini (hangi \u00e7er\u00e7evede olursa olsun) red etmek de, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131nda b\u00fct\u00fcn sistemlerin ortak y\u00f6n\u00fcn\u00fc te\u015fkil eder. Dolay\u0131s\u0131yla h\u00e2kimiyeti b\u00fct\u00fcn kapsam ve boyutlar\u0131yla Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak g\u00f6rmeyen bir sistem ve din de, m\u00fcsl\u00fcman taraf\u0131ndan red edilmeye mahk\u00fbmdur. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcm ve h\u00e2kimiyetini k\u0131smen ya da tamamen red eden sistemlerin, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re ba\u015fka bir \u015fekilde de\u011ferlendirilmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 gibi; m\u00fcsl\u00fcman\u0131n da bunlar\u0131 red etmekten ba\u015fka bir tav\u0131r tak\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 beklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.M\u00fcsl\u00fcmanlar Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni ger\u00e7ek m\u00e2hiyetiyle kavray\u0131p k\u00fcll\u00ee ve c\u00fcz\u2019\u00ee hi\u00e7bir alanda \u0130sl\u00e2m\u2019dan ba\u015fka herhangi bir sisteme ihtiya\u00e7 duymay\u0131p yaln\u0131zca Rablerinin dini ile yetinerek, sadece o dinin g\u00f6sterdi\u011fi do\u011frultuda, g\u00f6sterdi\u011fi hedefe do\u011fru ilerleyecek olurlarsa, hem kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u0131slah edip birbirleriyle ili\u015fkilerini d\u00fczeltecek, hem de Rableriyle aralar\u0131n\u0131 d\u00fczelterek O\u2019nun rahmet ve in\u00e2yetine mazhar olacaklard\u0131r: \u201cU\u011frumuzda cihad edenleri, elbette Biz Onlar\u0131, yollar\u0131m\u0131za iletiriz. Muhakkak ki Allah, ihs\u00e2n edenlerle beraberdir.\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 69)\u00a0\u00a0\u00a0Konuyla \u0130lgili Geni\u015f Bilgi Al\u0131nabilecek KaynaklarKur\u2019an\u2019da Siyas\u00ee Kavramlar, Vecdi Aky\u00fcz, Kitabevi Y. s. 41-62Kur\u2019an\u2019da Temel Kavramlar, Ali \u00dcnal, K\u0131rkambar Y. s. 164-171Kur\u2019am\u2019\u0131n Temel Kavramlar\u0131, H\u00fcseyin K. Ece, Beyan Y. s. 279-281Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimo\u011flu, \u0130nk\u0131lab Y. s. 188-191Fikr\u00ee Tevhide Do\u011fru, Halil Atalay, Ribat Ne\u015friyat, s. 11-23\u015e\u00e2mil \u0130sl\u00e2m Ansiklopedisi, c. 2, s. 298-301; c. 3; 33; c. 6, s. 29-30Kur\u2019an Ansiklopedisi, S\u00fcleyman Ate\u015f, KUBA Y. c. 7, s. 236-245; c. 9, s. 5-38\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y. s. 149-156Nurdan C\u00fcmleler, Al\u00e2addin Ba\u015far, Zafer Y. c. 1, s. 68-72Dinde \u00d6l\u00e7\u00fcl\u00fc Olmak, Abdurrahman b. El-Luveyh\u0131k, Kay\u0131han Y. s. 260-278\u0130nanmak ve Ya\u015famak, Erc\u00fcmend \u00d6zkan, Anlam Y. c. 2, s. 187-196Kur\u2019an\u2019da \u0130nsan Psikolojisi, Hayati Ayd\u0131n, Tima\u015f Y. s. 203-207\u0130man ve Tav\u0131r, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u015eafak Y.\u0130sl\u00e2m Devlet Yap\u0131s\u0131, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130\u015faret\/Bunuc Y.\u0130sl\u00e2m'da Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcnce ve \u0130dare, Harun Han \u015eirvani, Nur Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n \u00d6n\u00fcndeki Engeller, Abdurrahman \u00c7obano\u011flu, \u0130htar Y.C\u00e2hiliyenin H\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc \u0130stiyorlar? Ziy\u00e2eddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, Ziya\u00fcddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00fckm\u00fcllah, Heyet, Hil\u00e2l Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, \u00c2yetullah e\u015f-\u015eiran, \u0130htar Y.\u0130nan\u00e7 Sorunlar\u0131, Hudaybi, \u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y.\u0130sl\u00e2m \u015eeriat\u0131, Abd\u00fclkadir Udeh, Nur Y.\u0130sl\u00e2m ve Siyasi Durumumuz, Abd\u00fclkadir Udeh, P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m Siyasi D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Siyasi Yorumu, Ebu\u2019l-Hasan Ali Nedvi, Akabe Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.Devlet ve Devrim, M\u00fcnir \u015eefik, D\u00fcnya Y.Modern \u00c7a\u011fda \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Politik Sistemi, Lokman Tayyib, \u0130lke Y.\u00a0\u00a0Anayasa ve Demokrasi, Abdurrahman Dilipak, Emre Y.Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, M. Be\u015fir Eryarsoy, Buruc Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, Mevdudi, Hilal Y.Gelin Bu D\u00fcnyay\u0131 De\u011fi\u015ftirelim, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn\/\u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m \u0130nk\u0131l\u00e2b\u0131n\u0131n S\u00fcreci, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.37- \u0130sl\u00e2m Nizam\u0131, Mevdudi, Hilal Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da Siyasi Sistem, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re D\u00f6rt Terim, Mevdudi, Beyan Y.\u0130sl\u00e2m Kapitalizm \u00c7at\u0131\u015fmas\u0131, Seyyid Kutub, Bir\/Arslan Y.Yoldaki \u0130\u015faretler, Seyyid Kutub, Fecr\/D\u00fcnya\/\u00d6zg\u00fcn\/P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n D\u00fcnya G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, Seyyid Kutub, Arslan Y.\u0130sl\u00e2m Toplumuna Do\u011fru, Seyyid Kutub, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0\u00a0\u00a0Ya\u015fas\u0131n \u015eeriat, Abdurrahman Dilipak, G\u00f6r\u00fc\u015f\/Risale Y.\u0130sl\u00e2m \u2013 Laiklik, Yusuf Kardavi, Denge Y.\u0130sl\u00e2m, Laiklik ve Kenan Evren, N. Y\u00fccel Mutlu, Rehber Y.\u0130sl\u00e2m ve Laisizm, Nakib Attas, P\u0131nar Y.Laik D\u00fczende \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 Ya\u015famak, 1-2, Hayreddin Karaman, \u0130z Y.Laiklik Yarg\u0131lan\u0131yor, Rauf Pehlivan, Gonca Y.Laik Vah\u015fet, Faruk K\u00f6se, Mektup Y.Laiklik \u00c7\u0131kmaz\u0131, Ahmed Ta\u015fgetiren, Erkam Y.Laiklik Devrini Kapam\u0131\u015ft\u0131r, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.\u0130sl\u00e2m A\u00e7\u0131s\u0131ndan Laiklik, Muhammed \u0130sl\u00e2mo\u011flu (Sadreddin Y\u00fcksel), \u00d6zel Y.Laikli\u011fin Neresindeyiz? Saf\u00e2 M\u00fcrsel, Yeni Asya Y.Laik Demokratik Cumhuriyet \u0130lkelerine Ba\u011fl\u0131 Kalaca\u011f\u0131ma, Abdurrahman Dilipak, Risale Y.Laisizm, Abdurrahman Dilipak, Beyan Y.Din ve Laiklik, Ali Fuad Ba\u015fgil, Ya\u011fmur Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik \u0130deolojisi, Ahmet Parlak\u0131\u015f\u0131k, Objektif Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik ve Fikir \u00d6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc, Fehmi Koru, Beyan Y.M\u00fcsl\u00fcman Laik Olamaz, Ali Kemal Saran, \u015eelale Y.Sosyalizm Bitti Laiklik Al\u0131r m\u0131yd\u0131n\u0131z? Yavuz Bahad\u0131ro\u011flu, Nesil Bas\u0131m Y.Osmanl\u0131 ve Safev\u00eelerde Din-Devlet \u0130li\u015fkisi, Vecih Kevseran\u00ee, Denge Y.\u00a0\u00a0Meden\u00ee Vah\u015fet, H\u00fcsn\u00fc Akta\u015f, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00c7a\u011fda\u015f Truva At\u0131 Demokrasi, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.Demokrasi Risalesi, Ya\u015far Kaplan, Tima\u015f Y.Alaturka Demokrasi ve Alaturka Laiklik, \u0130hsan S\u00fcreyya S\u0131rma, Beyan Y.Demokrasi ve Totalitarizm,\u00a0 Raymond Aron, K\u00fclt\u00fcr Bakanl\u0131\u011f\u0131 Y.\u00a0\u00a0\u0130zmlerin \u00c7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Y\u00fckseli\u015fi, M. Emin Gerger, \u015eelale Y.\u0130sl\u00e2m I\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hareketler ve \u0130deolojiler, Fethi Yeken, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0De\u011fi\u015fim S\u00fcrecinde \u0130sl\u00e2m, J. Esposito, J. Donohue, \u0130nsan Y.\u00a0C\u00e2hiliye D\u00fczeninin Ruh Haritas\u0131, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u0130lahlar Rejiminin Anatomisi, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.L\u00e2 1-2, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Partinin H\u00fckm\u00fc, Muhammed Fatih, Tevhid\u00ee \u00c7ekirdek Y.Siyasal Kat\u0131l\u0131m, Z\u00fcbeyir Yetik, Fikir Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da \u0130m\u00e2met ve Hil\u00e2fet, Hasan G\u00fcm\u00fc\u015fo\u011flu, Kay\u0131han Y.Hil\u00e2fet: Modern Arap D\u00fc\u015f\u00fcncesinin Ele\u015ftirisi,\u00a0 Fehmi \u015einnavi, \u0130nsan Y.Halifesiz G\u00fcnler, Hakan Albayrak, Denge Y.Hil\u00e2fet ve \u015eeh\u00e2det, Muhammed B\u00e2k\u0131r es-Sadr, Objektif Y.Hil\u00e2fet ve Halifesiz M\u00fcsl\u00fcmanlar, Sad\u0131k Albayrak, Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fet Nas\u0131l Y\u0131k\u0131ld\u0131? Abd\u00fclkadim Zellum, Hizb\u00fc\u2019t-Tahrir Y.Hil\u00e2fet ve Kemalizm, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u00c2lem Y\/Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fetin \u0130lg\u00e2s\u0131n\u0131n Arkaplan\u0131, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u0130nsan Y.Hil\u00e2fet-i \u0130sl\u00e2miyye ve T.B.M. Meclisi, \u0130smail \u015e\u00fckr\u00fc, Bedir Y.Hil\u00e2fet (Ge\u00e7mi\u015fi ve Gelece\u011fi ile), Kadir M\u0131s\u0131ro\u011flu, Sebil Y.Hil\u00e2fet ve Saltanat, Mevdudi, Hil\u00e2l Y.Hil\u00e2fetin Saltanata D\u00f6n\u00fc\u015fmesi, Vecdi Aky\u00fcz, Derg\u00e2h Y.Hil\u00e2fet Hareketleri, Mim Kemal \u00d6ke, T. Diyanet Vakf\u0131 Y.Hil\u00e2fetin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 S\u00fcrecinde Cumhuriyetin \u0130lan\u0131,\u00a0 1-2, Murat \u00c7ulcu, Kasta\u015f Y.Halifeli\u011fin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 ve Laiklik, Se\u00e7il Akg\u00fcn, Turhan Kitabevi Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.Devlet ve Din, \u00c7etin \u00d6zek, Ada Y.Ceza Hukuku ve Demokratik D\u00fczenin Korunmas\u0131nda Laiklik \u0130lkesi, \u00c7etin \u00d6zek, 1978, \u0130stanbulT\u00fcrk Hukukunda Laikli\u011fi Koruyucu Ceza H\u00fck\u00fcmleri, \u00c7etin \u00d6zek, 1961, \u0130stanbul","og_url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/","og_site_name":"Ebrar Medya","article_publisher":"https:\/\/www.facebook.com\/ebrarmedyacom\/","article_published_time":"2020-05-13T10:11:58+00:00","og_image":[{"width":730,"height":360,"url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2020\/05\/61.jpg","type":"image\/jpeg"}],"author":"EBRAR MEDYA","twitter_card":"summary_large_image","twitter_creator":"@ebrarmedyacom","twitter_site":"@ebrarmedyacom","twitter_misc":{"Yazan:":"EBRAR MEDYA","Tahmini okuma s\u00fcresi":"99 dakika"},"schema":{"@context":"https:\/\/schema.org","@graph":[{"@type":"Article","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#article","isPartOf":{"@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/"},"author":{"name":"EBRAR MEDYA","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/person\/465b3fc234a943bf45881579159c57d6"},"headline":"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM – HAK\u0130M\u0130YET","datePublished":"2020-05-13T10:11:58+00:00","dateModified":"2020-05-13T10:11:58+00:00","mainEntityOfPage":{"@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/"},"wordCount":19865,"commentCount":0,"publisher":{"@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#organization"},"articleSection":["G\u00dcNDEM"],"inLanguage":"tr","potentialAction":[{"@type":"CommentAction","name":"Comment","target":["https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#respond"]}]},{"@type":"WebPage","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/","url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/","name":"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM - HAK\u0130M\u0130YET Nedir? • Ebrar Medya","isPartOf":{"@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#website"},"datePublished":"2020-05-13T10:11:58+00:00","dateModified":"2020-05-13T10:11:58+00:00","description":"B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.H\u00dcKM-H\u00c2K\u0130M\u0130YET\u00a0H\u00fckm ve H\u00e2kimiyet; Anlam ve M\u00e2hiyeti\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \"H\u00fckm\" kelimesinin s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131, yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak, h\u00fckmetmek, karar vermek, idare etmek, ata gem vurmak demektir. Hakk\u0131nda \u00e2yet ve hadis olan itikada ve ib\u00e2dete ait b\u00fct\u00fcn prensiplere \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denilir. H\u00fckm\u00fcn \u00e7o\u011fulu \u201cahk\u00e2m\u201dd\u0131r. Ayr\u0131ca, h\u00e2kimlik, \u00e2mirlik, tesir g\u00fcc\u00fcne sahip olma gibi anlamlarda da kullan\u0131l\u0131r. Emir ve ir\u00e2de demektir. Ger\u00e7ekte h\u00fck\u00fcm, kelime anlam\u0131yla \u00f6nlemek, engel olmak, menetmek anlam\u0131ndad\u0131r; h\u00e2kim kelimesi de haks\u0131zl\u0131\u011fa engel olan demektir. Bir \u015feyin iyice ara\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p soru\u015fturulmas\u0131ndan sonra verilen karara \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d denir. Mahkemelerde h\u00e2kimlerin verdi\u011fi karar gibi; filan adam, \u201cbu konuda \u015f\u00f6yle h\u00fckmetti\u201d, \u201cfalancan\u0131n h\u00fckm\u00fc \u015f\u00f6yledir\u201d denilir. S\u00f6z\u00fc ge\u00e7mek, h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek, kuvvetli ve g\u00fc\u00e7 sahibi olmak anlamlar\u0131na da gelir. Bu m\u00e2n\u00e2da; \u201cAllah\u2019\u0131n dedi\u011fi olur\u201d anlam\u0131nda \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc her \u015feye ge\u00e7erlidir\u201d deriz.F\u0131k\u0131hta H\u00fck\u00fcm:\u00a0\u0130sl\u00e2m f\u0131kh\u0131nda h\u00fck\u00fcm, Allah\u2019\u0131n ve peygamberinin emir, yasak ve serbest b\u0131rakma gibi konulardaki prensiplerinin t\u00fcm\u00fcne denir. \u0130nsanlar\u0131n i\u015fledi\u011fi fiillere; farz, v\u00e2cip, s\u00fcnnet, b\u00e2t\u0131l, mekruh, f\u00e2sit, \u015fart, r\u00fck\u00fcn gibi \u00f6zelliklerin verilmesine \u201c\u015fer\u2019\u00ee\u00a0 h\u00fck\u00fcm\u201d denir. Bunlardan emir ve yasak kapsam\u0131nda olanlara \u201cteklif\u00ee h\u00fck\u00fcm\u201d denmektedir.Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, insan fiilleriyle ilgili be\u015f y\u00fcz kadar \u00e2yet vard\u0131r. Bunlara \u201cahk\u00e2m \u00e2yetleri\u201d denmektedir. Peygamberimizin, ahl\u00e2k, \u00f6\u011f\u00fct, \u00e2hiret, ib\u00e2det, mu\u00e2mel\u00e2t (insan ili\u015fkileri) ve ukubat (cezalar) ile ilgili hadislerine de \u201ch\u00fck\u00fcm-ahk\u00e2m hadisleri\u201d ad\u0131 verilir.Bir konuda Allah\u2019\u0131n bir h\u00fckm\u00fc varsa ve O\u2019nu gerek Kur\u2019an\u2019la, gerek peygamberi ile bize bildirmi\u015fse, insana d\u00fc\u015fen o h\u00fckme teslim olmak, t\u00fcm i\u015flerinde Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc uygulamakt\u0131r. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131ndakilere \u201cc\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc\u201d denir. M\u00fc\u2019minler, c\u00e2hiliyye ile h\u00fckmetmezler (5\/M\u00e2ide, 50). \u0130man edenler, din\u00ee h\u00fck\u00fcmlere teslim olurlar, bir konuyla ilgili veya insanlar hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme durumunda olurlarsa, ad\u00e2letle h\u00fckmederler (4\/Nis\u00e2, 58). F\u0131k\u0131h Us\u00fbl\u00fcne g\u00f6re h\u00fck\u00fcm, m\u00fckelleflerin (y\u00fck\u00fcml\u00fclerin) fiillerine ba\u011flanan \u015fer\u2019\u00ee \u00f6zelliktir.\u00a0 \u015eer\u2019\u00ee h\u00fckm\u00fcn kayna\u011f\u0131 da yaln\u0131zca Allah\u2019t\u0131r. H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan kaynakland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in Allah\u2019\u0131n g\u00fczel isimlerinden biri el-Hakem, biri de el-Hak\u00eem'dir.S\u00fcnnetullah gere\u011fi, insanlar toplum halinde ya\u015famak durumundad\u0131rlar. Cemiyetin d\u00fczeni ise, birtak\u0131m emirlerin ve h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7evresinde te\u015fekk\u00fcl eder. Bu noktada kar\u015f\u0131m\u0131za; \u201ch\u00fck\u00fcm nedir? H\u00fckmetme hakk\u0131 kime aittir?\u201d gibi sualler \u00e7\u0131kacakt\u0131r.\u00a0 \u00a0Araplar, at\u0131 gemlemeye de hukm derler. Dolay\u0131s\u0131yla \"hukm\"\u00fcn \u201czapt u rabt alt\u0131na al\u0131p terbiye etme, boyun e\u011fdirme\u201d m\u00e2n\u00e2s\u0131 s\u00f6zkonusudur. H\u00e2kim, mahkeme, hakem gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde s\u0131k s\u0131k kullan\u0131lan kelimeler, ayn\u0131 k\u00f6kten gelir. H\u00fck\u00fcm sahibi denildi\u011fi zaman, T\u00fcrk\u00e7ede kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015fekliyle, \u201ch\u00e2kimiyet ve egemenlik\u201d kelimeleri g\u00fcndeme girer. \u201cH\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z, \u015farts\u0131z ulusundur\u201d slogan\u0131nda; y\u00f6netme ve h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131n\u0131n kime ait oldu\u011fu noktas\u0131nda bir tercih vard\u0131r. Bu tercih, \u201culusun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn \u00fcst\u00fcnde, hi\u00e7bir g\u00fcc\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131\u201d iddia ve ifadesidir. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; \u201cm\u00fckellefin fiillerine iktiza eden hitab-\u0131 il\u00e2h\u00eenin eserine h\u00fck\u00fcm denilir\u201d \u015feklinde tarif edilmi\u015ftir.\u00a0Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019de, \u201c(Ve \u015fu emri indirdik:) \u0130nsanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmet! Sak\u0131n onlar\u0131n (insanlar\u0131n) hev\u00e2 ve heveslerine uyma\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) emri verilmi\u015ftir. Dolay\u0131s\u0131yla hi\u00e7 kimsenin, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve o h\u00fck\u00fcmlerin yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyma hakk\u0131 yoktur. \u0130nsanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden kaynaklanan h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fc denilmi\u015ftir. M\u00fcsl\u00fcman, kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak, Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine t\u00e2bi olan kimsedir.\u201cAralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019ne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131 zaman, iman edenlerin s\u00f6z\u00fc, ancak \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demeleridir. \u0130\u015fte as\u0131l mur\u00e2d\u0131na erenler bunlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 51)Arzular\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimselerin iman iddialar\u0131 bir vehimden ibarettir. Zira Ras\u00fbl-i Ekrem \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur:\u201cNefsim yed-i kudretinde olan Allah'a yemin olsun ki, arzusunu \u0130slam\u2019a t\u00e2bi k\u0131lmayan kimse iman etmi\u015f olmaz.\u201d (\u0130bn Kesir, III\/490)Kur\u2019an\u2019da \u201cDinde zorlama yoktur. Hakikat, iman ile k\u00fcf\u00fcr apa\u00e7\u0131k meydana \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Art\u0131k kim t\u00e2\u011futu tan\u0131may\u0131p da Allah'a iman ederse, o muhakkak kopmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn olmayan en sa\u011flam kulpa yap\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Allah, hakk\u0131yla i\u015fiten ve her \u015feyi kem\u00e2liyle bilendir.\u201d (2\/Bakara, 256) h\u00fckm\u00fc beyan buyrulmu\u015ftur. Dolay\u0131s\u0131yla insan i\u00e7in iki yol mevcuttur. Birincisi: Allah'a iman etmek ve hayat\u0131n\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee h\u00fck\u00fcmlere g\u00f6re\u00a0 d\u00fczene koymak. \u0130kincisi: T\u00e2\u011futa kalben teslim olup, hev\u00e2 ve heveslere g\u00f6re ya\u015famak. Bu iki yolun d\u0131\u015f\u0131nda, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yoldan s\u00f6z etmek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. T\u00e2\u011fut kelimesi, tu\u011fyan etmek (azg\u0131nla\u015farak isyan etmek) manas\u0131nad\u0131r.\u00a0 Kendisi\u00a0 i\u00e7in\u00a0 tayin edilmi\u015f olan s\u0131n\u0131r\u0131n d\u0131\u015f\u0131na ta\u015fan her \u015fey t\u00e2\u011futtur. \u0130sl\u00e2m\u00ee \u0131st\u0131lahta; Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlere mukabil olmak ve onlar\u0131n yerine ge\u00e7mek \u00fczere h\u00fck\u00fcm koyan her g\u00fcce t\u00e2\u011fut ismi verilmi\u015ftir. T\u00e2\u011fut, sap\u0131kl\u0131kta \u00f6nderlik (liderlik) eden herkese \u015f\u00e2mildir. T\u00e2\u011fut\u00ee g\u00fc\u00e7lerin icad etti\u011fi h\u00fck\u00fcmlere c\u00e2hiliyye h\u00fck\u00fcmleri demek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Nitekim Kur'an'da; \u201cOnlar, h\u00e2l\u00e2 cahiliyye (devri)nin h\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc ar\u0131yorlar? \u015e\u00fcphesiz, yak\u00een sahibi (ger\u00e7ek iman ve ilim sahibi) bir kavim indinde, h\u00fckmedici olarak Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50) buyrulmu\u015ftur. C\u00e2hiliyye devrinin h\u00fckm\u00fcnden maksat, \u201cdar\u00fc\u2019n-nedve\u201d isimli mecliste, insanlar\u0131n hev\u00e2 ve heveslerinden (ideolojilerinden) yola \u00e7\u0131k\u0131larak haz\u0131rlanan ve b\u00fct\u00fcn z\u00fcmreleri ba\u011flay\u0131c\u0131 olan kanunlard\u0131r. \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Hz. Adem\u2019den itibaren b\u00fct\u00fcn peygamberler, insanlar\u0131, Allah\u2019\u0131n emirlerine ve h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re ya\u015famaya d\u00e2vet etmi\u015flerdir. Bu d\u00e2vet, peygamberlerin v\u00e2risleri olan \u00e2limler taraf\u0131ndan k\u0131y\u00e2mete kadar devam edecektir. Kur\u2019an\u2019da Hz. Yusuf k\u0131ssas\u0131 beyan edilirken b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011fa \u015fu hat\u0131rlatma yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:\u201cSizin Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p da tapt\u0131klar\u0131n\u0131z kendinizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takm\u0131\u015f oldu\u011fu (kuru) isimlerden ba\u015fkas\u0131 de\u011fildir. Allah bunlara hi\u00e7bir h\u00fcccet indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm sadece Allah'a mahsustur (ondan ba\u015fkas\u0131na ait de\u011fildir). Allah, kendisinden gayrisine ib\u00e2det etmenizi emretmemi\u015ftir. Dosdo\u011fru din i\u015fte budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)H\u00fck\u00fcm ve emir, Allah'a mahsustur. Hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnen her insan yery\u00fcz\u00fcnde, Allah\u2019\u0131n emirlerini tebli\u011f ve h\u00fck\u00fcmlerini infaza memur k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 asla unutmamal\u0131d\u0131r. Kur\u2019an\u2019da, \u201cAllah, h\u00fckmedenlerin en g\u00fczel h\u00fckmedeni de\u011fil midir?\u201d (95\/T\u00een, 8) denilmektedir. Allah, mutlak h\u00fck\u00fcm koyucu, h\u00fckmeden, h\u00fckm\u00fcn\u00fc ge\u00e7irendir.[1]\u00a0[1] Yusuf Kerimo\u011flu, Kelimeler Kavramlar,\u00a0 s. 188-191Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de H\u00fckm ve H\u00e2kimiyetKur\u2019an\u2019da \u201chukm\u201d kelimesi, t\u00fcrevleriyle birlikte toplam 210 yerde ge\u00e7er (Hukm kelimesi ise 17 yerde zikredilir). H\u00fck\u00fcm kelimesi, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de bir\u00e7ok anlamda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:a) H\u00e2kimiyet\/egemenlik anlam\u0131nda h\u00fck\u00fcm: H\u00fck\u00fcm; h\u00e2kim olma, h\u00e2kimiyet-egemenlik sahibi olmak anlam\u0131na gelir. H\u00e2kimiyet ise, h\u00fck\u00fcm sahibi olmak, en g\u00fc\u00e7l\u00fc olmak manas\u0131na kullan\u0131l\u0131r. \u201cH\u00fck\u00fcm ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretti.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40) \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi. Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc b\u00fct\u00fcn evrende ge\u00e7erlidir. O, emrini yani h\u00fckm\u00fcn\u00fc evrende ve insan hayat\u0131nda, hatta k\u0131y\u00e2metten sonra diledi\u011fi gibi yerine getirir. \u201cO hi\u00e7 kimseyi h\u00fckm\u00fcne ortak yapmaz.\u201d (18\/Kehf, 26)b) Allah\u2019\u0131n verdi\u011fi karar anlam\u0131nda (13\/Ra\u2019d, 41),c) Allah\u2019\u0131n koydu\u011fu kurallar, prensipler ve bunlara uyman\u0131n gereklili\u011fi anlam\u0131nda (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47),d) K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde Allah'\u0131n insanlar\u0131 hesaba \u00e7ekip onlar hakk\u0131nda karar vermesi anlam\u0131nda (2\/Bakara, 113; 4\/Nis\u00e2, 141).e) Mahkeme karar\u0131 anlam\u0131nda (21\/Enbiy\u00e2,\u00a0 78).Allah, insanlar\u0131n da kendi g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmetmelerini istemektedir: \u201cKitab\u0131 sana hak olarak indirdik ki insanlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi gibi h\u00fckmedesin.\u201d (4\/Nis\u00e2, 105) Allah, peygamberleri Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc y\u00fcr\u00fctmek i\u00e7in g\u00f6ndermi\u015ftir. Ad\u00e2letle h\u00fckmedebilmek i\u00e7in de Allah\u2019\u0131n g\u00f6nderdi\u011fi Kitab\u2019a uymak gerekir. Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmeyenler ise, \u015f\u00fcphesiz en az\u0131ndan z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k olurlar (5\/M\u00e2ide, 45, 47).\"...Allah, ihtil\u00e2fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fc onlar hakk\u0131nda h\u00fckm\u00fcn\u00fc verecektir.\" (2\/Bakara, 113)\u201c\u0130nsanlar (asl\u0131nda) bir tek \u00fcmmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, m\u00fcjde verici ve uyar\u0131c\u0131 olarak peygamberleri g\u00f6nderdi. \u0130nsanlar aras\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri hususlarda h\u00fck\u00fcm vermeleri i\u00e7in, onlarla beraber hak yolu g\u00f6steren Kitaplar\u0131 da indirdi...\u201d (2\/Bakara, 213)\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u201cEy iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber\u2019e itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine (\u00fcl\u00fc\u2019l-emre) de itaat edin. E\u011fer bir hususta anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ferseniz, -Allah'a ve \u00e2hirete ger\u00e7ekten inan\u0131yorsan\u0131z- onu Allah'a ve Ras\u00fbl\u2019e g\u00f6t\u00fcr\u00fcn (onlar\u0131n t\u00e2limat\u0131na g\u00f6re halledin); bu hem hay\u0131rl\u0131, hem de netice bak\u0131m\u0131ndan daha iyidir.\u201d (4\/Nis\u00e2, 59)\u201cSana indirilene ve senden \u00f6nce indirilenlere inand\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrenleri (m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131) g\u00f6rmedin mi? Zira t\u00e2\u011futu ink\u00e2r etmeleri kendilerine emrolundu\u011fu halde, t\u00e2\u011futun \u00f6n\u00fcnde muh\u00e2kemele\u015fmek (ve t\u00e2\u011futlar\u0131n kendilerine h\u00fckmetmesini) istiyorlar. Halbuki \u015feytan onlar\u0131 b\u00fcsb\u00fct\u00fcn sapt\u0131rmak istiyor.\u201d (4\/Nis\u00e2, 60)\u201cOnlara \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine (Kitab\u2019a) ve Ras\u00fbl\u2019e gelin (onlara ba\u015fvural\u0131m)\u2019 denildi\u011fi zaman, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar\u0131n senden iyice uzakla\u015ft\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\u201d (4\/Nis\u00e2, 61)\u201cHay\u0131r! Rabbine andolsun ki, aralar\u0131nda \u00e7\u0131kan anla\u015fmazl\u0131k hususunda (ey ras\u00fbl\u00fcm,) seni hakem k\u0131l\u0131p sonra da verdi\u011fin h\u00fck\u00fcmden i\u00e7lerinde hi\u00e7bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n (onu) tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kabullenip teslim olmad\u0131k\u00e7a iman etmi\u015f olmazlar.\u201d (4\/Nis\u00e2, 65)\u201cAllah\u2019\u0131n sana g\u00f6sterdi\u011fi \u015fekilde insanlar aras\u0131nda h\u00fckmedesin diye sana Kitab\u2019\u0131 hak ile indirdik; h\u00e2inlerden taraf olma!\u201d (4\/Nis\u00e2, 105)\u201c(Yah\u00fbdiler ve m\u00fcn\u00e2f\u0131klar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm ver, ister onlardan y\u00fcz \u00e7evir. E\u011fer onlardan y\u00fcz \u00e7evirirsen sana hi\u00e7bir zarar veremezler. Ve e\u011fer h\u00fck\u00fcm verirsen aralar\u0131nda ad\u00e2letle h\u00fckmet. Allah ad\u00e2letten ayr\u0131lmayanlar\u0131 sever.\u201d (5\/M\u00e2ide, 42)\u201c...\u0130nsanlardan korkmay\u0131n, Benden korkun. \u00c2yetlerimi az bir bedel kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda satmay\u0131n. Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi (h\u00fck\u00fcmler) ile h\u00fckmetmezse i\u015fte onlar k\u00e2firlerin ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 44)\u201c...Kim Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmetmezse, i\u015fte onlar z\u00e2limlerin, f\u00e2s\u0131klar\u0131n ta kendileridir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 45, 47)\u201cSana da, daha \u00f6nceki Kitab\u0131 do\u011frulamak ve onu korumak \u00fczere Kitab\u2019\u0131 (Kur\u2019\u00e2n\u2019\u0131) g\u00f6nderdik. Art\u0131k aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet; sana gelen ger\u00e7e\u011fi b\u0131rak\u0131p da onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. (Ey \u00fcmmetler!) Her birinize bir \u015feriat ve bir yol verdik. Allah dileseydi sizleri bir tek \u00fcmmet yapard\u0131; fakat size verdi\u011finde (yol ve \u015feriatlerde) sizi denemek i\u00e7in (b\u00f6yle yapt\u0131). \u00d6yleyse hay\u0131r i\u015flerinde birbirinizle yar\u0131\u015f\u0131n. Hepinizin d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc Allah\u2019ad\u0131r. Art\u0131k size, \u00fczerinde ayr\u0131l\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz \u015feyleri (n ger\u00e7ek taraf\u0131n\u0131) O haber verecektir.\u201d (5\/M\u00e2ide, 48)\u201c(Sana \u015fu t\u00e2limat\u0131 verdik:) Aralar\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi ile h\u00fckmet ve onlar\u0131n hev\u00e2lar\u0131na\/arzular\u0131na uyma. Allah\u2019\u0131n sana indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmlerin bir k\u0131sm\u0131ndan seni sapt\u0131rmamalar\u0131na dikkat et. E\u011fer (h\u00fck\u00fcmden) y\u00fcz \u00e7evirirlerse bil ki, (bununla) Allah ancak, g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131 onlar\u0131n ba\u015f\u0131na bel\u00e2 etmek ister. \u0130nsanlar\u0131n bir\u00e7o\u011fu zaten f\u00e2s\u0131kt\u0131r, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015flard\u0131r.\u201d (5\/M\u00e2ide, 49)\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)\u201c...H\u00fck\u00fcm, ancak Allah\u2019\u0131nd\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc O, ger\u00e7e\u011fe uyar ve O, sa\u011flam h\u00fck\u00fcm verenlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 57)\u201c...Dikkat edin, iyi bilin ki, h\u00fck\u00fcm, yaln\u0131z O\u2019nundur ve O, hesap g\u00f6renlerin en \u00e7abu\u011fudur.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 62)\u201c(De ki:) Allah\u2019tan ba\u015fka bir hakem mi arayaca\u011f\u0131m? Halbuki size Kitab\u2019\u0131 a\u00e7\u0131k olarak indiren O\u2019dur...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 114)\u201c(Ey Muhammed!) Sen, sana vahyolunana uy ve Allah h\u00fckmedinceye kadar sabret. O, h\u00e2kimlerin en hay\u0131rl\u0131s\u0131d\u0131r.\u201d (10\/Y\u00fbnus, 109)\u201cSiz Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p sadece sizin ve atalar\u0131n\u0131z\u0131n takt\u0131\u011f\u0131 (birtak\u0131m anlams\u0131z) isimlere tap\u0131yorsunuz. Allah onlar hakk\u0131nda herhangi bir delil indirmemi\u015ftir. H\u00fck\u00fcm, Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. O da kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det\/kulluk etmememizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur. Fakat insanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40)\u201c...H\u00fck\u00fcm Allah\u2019tan ba\u015fkas\u0131n\u0131n de\u011fildir. Onun i\u00e7in ben yaln\u0131z O\u2019na tevekk\u00fcl edip dayand\u0131m. Dayananlar yaln\u0131z O\u2019na dayans\u0131nlar.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 67)\u201c...Bir toplum, kendilerini de\u011fi\u015ftirmedik\u00e7e Allah, onlarda bulunan\u0131 de\u011fi\u015ftirmez...\u201d (13\/Ra\u2019d, 11)\u201c...Onlar\u0131n (g\u00f6klerde ve yerde olanlar\u0131n) O\u2019ndan ba\u015fka bir y\u00f6neticisi yoktur. O, kendi h\u00fckm\u00fcne\/h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131na kimseyi ortak etmez.\u201d (18\/Kehf, 26)\u201c(Baz\u0131 insanlar)\u00a0 \u2018Allah\u2019a ve Peygamber\u2019e iman ettik ve itaat ettik\u2019 derler; ondan sonra da i\u00e7lerinden bir grup y\u00fcz \u00e7evirir. Bunlar m\u00fc\u2019min de\u011fildir. Onlar, aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Peygamber\u2019e \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, bakars\u0131n ki i\u00e7lerinden bir k\u0131sm\u0131 y\u00fcz \u00e7evirip d\u00f6nerler. Ama, e\u011fer (Allah ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn h\u00fckmetti\u011fi) hak kendi lehlerine ise, ona, g\u00f6n\u00fclden ba\u011fl\u0131 olarak sayg\u0131 ile gelirler. Kalplerinde bir hastal\u0131k m\u0131 var, yoksa \u015f\u00fcphe ve teredd\u00fct i\u00e7inde midirler? Ya da Allah ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn kendilerine zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131k edece\u011finden mi korkuyorlar? Hay\u0131r; as\u0131l z\u00e2limler kendileridir. Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermesi i\u00e7in Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne d\u00e2vet edildiklerinde, \u2018i\u015fittik ve itaat ettik\u2019 demek, sadece m\u00fc\u2019minlerin s\u00f6yleyece\u011fi s\u00f6zd\u00fcr. \u0130\u015fte as\u0131l bunlar kurtulu\u015fa erenlerdir. Kim Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne itaat eder, Allah'a hu\u015f\u00fb (sayg\u0131) duyar ve ittika edip O\u2019ndan sak\u0131n\u0131rsa, i\u015fte as\u0131l bunlar bedbahtl\u0131ktan kurtulanlard\u0131r.\u201d (24\/N\u00fbr, 47-52)\u201c\u0130\u015fte O, Allah\u2019t\u0131r. O\u2019ndan ba\u015fka il\u00e2h\/tanr\u0131 yoktur. \u00d6n\u00fcnde de, sonunda da hamd O\u2019nundur; h\u00fck\u00fcm O\u2019nundur. Ve ancak O\u2019na d\u00f6nd\u00fcr\u00fcleceksiniz.\u201d (28\/Kasas, 70)\u201cYoksa k\u00f6t\u00fcl\u00fckleri yapanlar Bizden ka\u00e7abileceklerini mi sand\u0131lar? Ne kadar k\u00f6t\u00fc (ve yanl\u0131\u015f) h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 4)\u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, m\u00fc\u2019min bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fi kendi isteklerine g\u00f6re se\u00e7me hakk\u0131 yoktur. Kim Allah ve Ras\u00fbl\u00fcne kar\u015f\u0131 gelirse, apa\u00e7\u0131k bir sap\u0131kl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f olur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36)\u201c...\u0130nsanlar aras\u0131nda hak ve ad\u00e2letle h\u00fckmet. Hev\u00e2 ve hevese uyma; yoksa bu seni Allah yolundan sapt\u0131r\u0131r. Do\u011frusu Allah\u2019\u0131n yolundan sapanlara, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131na kar\u015f\u0131l\u0131k \u00e7etin bir azap vard\u0131r.\u201d (38\/S\u00e2d, 26)\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 var? E\u011fer az\u00e2b\u0131 erteleme s\u00f6z\u00fc olmasayd\u0131, derhal aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilir (i\u015fleri bitirilir)di. \u015e\u00fcphesiz z\u00e2limler i\u00e7in can yak\u0131c\u0131 bir azap vard\u0131r.\u201d (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)\u201cYoksa, k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015fleyenler \u00f6l\u00fcmlerinde ve sa\u011fl\u0131klar\u0131nda kendilerini, iman edip s\u00e2lih amel i\u015fleyen kimseler ile bir mi tutaca\u011f\u0131m\u0131z\u0131 sand\u0131lar? Ne k\u00f6t\u00fc h\u00fck\u00fcm veriyorlar!\u201d (45\/C\u00e2siye, 21)\u201c...Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fc budur. Aran\u0131zda O h\u00fckmeder. Allah her \u015feyi bilendir, hikmet sahibidir.\u201d (60\/M\u00fcmteh\u0131ne, 10)\u201cSize ne oluyor? Ne bi\u00e7im h\u00fck\u00fcm veriyorsunuz?\u201d (68\/Kalem, 36)\u201cAllah, h\u00e2kimler h\u00e2kimi (h\u00fck\u00fcm verenlerin en \u00fcst\u00fcn\u00fc) de\u011fil mi?\u201d (95\/T\u00een, 8)\u201c...Yoksa siz Kitab\u2019\u0131n bir k\u0131sm\u0131na inan\u0131p bir k\u0131sm\u0131n\u0131 ink\u00e2r m\u0131 ediyorsunuz? Sizden b\u00f6yle davrananlar\u0131n cezas\u0131, ancak, d\u00fcnya hayat\u0131nda rezillik\/r\u00fcsvayl\u0131kt\u0131r. K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde ise en \u015fiddetli az\u00e2ba itilmektir. Allah, sizin yapmakta oldu\u011funuzdan asla g\u00e2fil de\u011fildir.\u201d (2\/Bakara, 85)H\u00e2kimiyet\/Egemenlik Kay\u0131ts\u0131z \u015earts\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131rHukm kelimesi, s\u00f6zl\u00fck anlam\u0131 olarak yarg\u0131 ve yarg\u0131da bulunmak anlam\u0131ndad\u0131r. Kelime, b\u00fct\u00fcn k\u00f6kleriyle, taraflar aras\u0131nda ister anla\u015fmazl\u0131k bulunsun, isterse bulunmas\u0131n, belirli bir konunun ger\u00e7ek de\u011ferinin anla\u015f\u0131lmas\u0131 i\u00e7in, bu konuda yetkili kabul edilen bir makama ba\u015fvurma m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131 i\u00e7ermektedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de de bu anlamda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir. Hukm kelimesinin T\u00fcrk\u00e7ede \u201cegemenlik\u201d anlam\u0131nda kullan\u0131lan \u201ch\u00e2kimiyet\u201d \u015feklindeki s\u00f6yleni\u015fi ise, h\u00fck\u00fcm koyma, h\u00fck\u00fcm verme yetkisi, y\u00fcksek egemenlik anlam\u0131yla Arap\u00e7ada yenidir.\u00c7a\u011fda\u015f hukuk\u00e7ular, h\u00e2kimiyeti \u015f\u00f6yle tarif ederler: \u201cBelli bir \u00fclke ve o \u00fclkede oturan hakiki ve t\u00fczel ki\u015filer \u00fczerinde kullan\u0131lan ve devlet ki\u015fili\u011fine ba\u011fl\u0131 olan, ondan ayr\u0131lmayan asl\u00ee en y\u00fcksek hukuk\u00ee iktidar veya kudrettir.\u201d\u00a0 K\u0131saca, \u201casl\u00ee ve en y\u00fcksek kumanda ehliyet ve yetkisi\u201d \u015feklinde tan\u0131mlanabilir. Mevd\u00fbd\u00ee, h\u00e2kimiyeti tan\u0131mlarken \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemektedir: \u201cSiyaset biliminde bu terim; en y\u00fcksek iktidar ve mutlak iktidar anlam\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimse ya da toplulu\u011fun h\u00e2kimiyeti elinde tutmas\u0131ndan maksat \u015fudur: Onun her h\u00fckm\u00fc kanun m\u00e2hiyetini ta\u015f\u0131r ve kanun olur. B\u00f6yle bir kimse \u00fclkesinde ya\u015fayan fertlerin \u00fczerinde h\u00fck\u00fcm y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve s\u0131n\u0131rs\u0131z tercih ve yetkilerin sahibi olur. Onun yetki ve tercihlerini kendi ir\u00e2desi alt\u0131nda hi\u00e7bir \u015fey s\u0131n\u0131rland\u0131ramaz ve k\u0131samaz. Bireylere verilmi\u015f bulunan herhangi bir hak varsa, bu hak da ancak onun taraf\u0131ndan verilmi\u015f olur. H\u00e2kimiyeti elinde bulundurmas\u0131 sebebiyle herhangi bir kanun kendisini ba\u011flamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in b\u00f6yle birisi tam m\u00e2n\u00e2s\u0131yla kadir-i mutlakt\u0131r.\u201d[1]Mevd\u00fbd\u00ee\u2019ye g\u00f6re \u201cbundan daha az kudret ve imk\u00e2na \u201ch\u00e2kimiyet\u201d denemez. Ancak b\u00f6yle bir h\u00e2kimiyet, bug\u00fcn art\u0131k faraz\u00ee bir kavram haline gelmi\u015ftir. Alan\u0131 o kadar k\u00fc\u00e7\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr ki, ger\u00e7ek bir h\u00e2kimiyet veya siyaset biliminde kullan\u0131lan terim anlam\u0131yla siy\u00e2s\u00ee h\u00e2kimiyet (politik egemenlik) dahi kalmam\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0\u00a0[1] Mevd\u00fbdi, \u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, s. 421-422Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet T\u00fcrleri:\u00a0Her kavrama kendine has bir yorum getiren \u0130sl\u00e2m dini, h\u00e2kimiyet konusunda da \u0130sl\u00e2m\u00ee olan ve olmayan ayr\u0131m\u0131n\u0131 g\u00f6zetir. Kur\u00e2n-\u0131 Kerim, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee olmak \u00fczere iki t\u00fcr h\u00e2kimiyet oldu\u011funu kaydeder:\u201cYoksa onlar (\u0130sl\u00e2m \u00f6ncesi) c\u00e2hiliyye h\u00fckm\u00fcn\u00fc (idaresini) m\u00fc istiyorlar? \u0130yi anlayan bir topluma g\u00f6re, h\u00fckm\u00fc, h\u00fck\u00fcmranl\u0131\u011f\u0131 Allah\u2019tan daha g\u00fczel kim vard\u0131r?\u201d (5\/M\u00e2ide, 50)Ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri d\u0131\u015f\u0131nda kalan h\u00fck\u00fcmlerin \u201chev\u00e2, t\u00e2\u011fut, dal\u00e2let, \u015fer vb. h\u00fck\u00fcmleri\u201d diye adland\u0131r\u0131lmalar\u0131 \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda m\u00e2hiyet fark\u0131ndan kaynaklanmamakta; aksine \u0130sl\u00e2m\u00ee olmayan h\u00fck\u00fcmlerin c\u00e2hil\u00ee olman\u0131n yan\u0131nda, di\u011fer olumsuz nitelikleri de ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olarak ta\u015f\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ortaya koymaktad\u0131r. Bu \u00e2yette ge\u00e7en \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kelimesi, yaln\u0131zca siyasal anlam ta\u015f\u0131makla kalmamakta, her t\u00fcrl\u00fc \u201cyarg\u0131\u201dy\u0131 da kapsamaktad\u0131r. B\u00f6ylece, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re yap\u0131lanm\u0131\u015f ve her t\u00fcrl\u00fc de\u011fer yarg\u0131s\u0131 \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re \u015fekillenmi\u015f olan toplumun h\u00fckm\u00fc \u0130sl\u00e2m\u00ee; b\u00f6yle olmayan toplumun h\u00fckm\u00fc ise c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.\u0130sl\u00e2m\u00ee anlam\u0131yla h\u00e2kimiyetin d\u0131\u015f\u0131nda kalan her t\u00fcrl\u00fc h\u00e2kimiyet ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan her \u00e7e\u015fit de\u011ferlendirmeye ad olan \u201cc\u00e2hil\u00ee h\u00e2kimiyet\u201din m\u00e2hiyeti hakk\u0131nda \u0130bn Kesir, s\u00f6zkonusu \u00e2yet ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle der: \u201cCen\u00e2b-\u0131 Allah, (bu \u00e2yette) her t\u00fcrl\u00fc hayr\u0131 kapsayan ve her \u00e7e\u015fit \u015ferden uzak tutan Allah\u2019\u0131n sapasa\u011flam h\u00fckm\u00fcn\u00fc b\u0131rak\u0131p onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve \u015fah\u0131slar taraf\u0131ndan Allah\u2019\u0131n \u015feriatine dayanmaks\u0131z\u0131n konulmu\u015f g\u00f6r\u00fc\u015f, hev\u00e2 ve \u0131st\u0131lahlara y\u00f6nelen kimselerin bu davran\u0131\u015f\u0131n\u0131 reddetmektedir. Nitekim c\u00e2hiliyye d\u00f6nemi insanlar\u0131 da b\u00f6yle yap\u0131yor, kendi g\u00f6r\u00fc\u015f ve hev\u00e2lar\u0131ndan ortaya att\u0131klar\u0131 dal\u00e2let ve ceh\u00e2letlerle h\u00fck\u00fcm veriyorlard\u0131. Mo\u011follar\u0131n da yapt\u0131klar\u0131 bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa) koyan krallar\u0131 Cengiz Han\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine g\u00f6re y\u00f6netiliyorlard\u0131. Bu yasa\u011f(y)\u0131 Cengiz, yah\u00fbdi ve h\u0131ristiyan \u015feriatlerinden, \u0130sl\u00e2m dininden ve ba\u015fka dinlerden yararlanarak meydana getirmi\u015fti. Orada s\u0131rf kendi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc olan ve hev\u00e2s\u0131ndan kaynaklanan h\u00fck\u00fcmler de vard\u0131. \u0130\u015fte onun bu yasa\u011f\u0131 (yasas\u0131), soyundan gelenler aras\u0131nda uyulan bir \u015feriat olmu\u015ftu. Onlar Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn s\u00fcnneti ile h\u00fckmetmeyi bir kenara b\u0131rak\u0131p \u201cyasak\u201d ile h\u00fckmediyorlard\u0131. Her kim b\u00f6yle yaparsa o k\u00e2firdir; Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne geri d\u00f6n\u00fc\u015f az ya da \u00e7ok hi\u00e7bir konuda onlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7bir \u015feyle h\u00fckmetmemek \u00e7izgisine gelinceye kadar onunla sava\u015fmak farzd\u0131r.\u201d[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, burada \u0130bn Kes\u00eer, \u0130sl\u00e2m\u00ee ve c\u00e2hil\u00ee h\u00fckm\u00fcn m\u00e2hiyetini a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f; kendi d\u00f6neminde c\u00e2hiliyye h\u00e2kimiyetine \u00f6rnek olmak \u00fczere de Cengiz Han yasalar\u0131n\u0131 g\u00f6stermi\u015f; Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerini b\u0131rak\u0131p c\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlere, hev\u00e2lara y\u00f6nelenlere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tavr\u0131 da gayet a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde belirlemi\u015ftir. Bundan \u015funu anl\u0131yoruz: H\u00e2kimiyet konusu teorik olup pratik ve hukuk\u00ee birtak\u0131m sonu\u00e7lar\u0131 olmayan yorumdan ibaret de\u011fildir. Bu konu, do\u011frudan do\u011fruya Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine iman ve bu h\u00fck\u00fcmlere ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir h\u00fckm\u00fc kabul etmemek \u015feklinde uygulama ile, b\u00f6ylesini kabul etmeyenlere kar\u015f\u0131 hukuk\u00ee birtak\u0131m uygulamalar\u0131 beraberinde getiren bir anlay\u0131\u015ft\u0131r.\u00a0[1] \u0130bn Kes\u00eer, Tefs\u00eeru\u2019l-Kur\u2019\u00e2ni\u2019l Az\u00eem, II\/67\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re H\u00e2kimiyet:\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re h\u00e2kimiyet ve s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lamaz egemenlik yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bu konuda b\u00fct\u00fcn ger\u00e7ek m\u00fcsl\u00fcmanlar aras\u0131nda tam bir fikir birli\u011fi vard\u0131r. H\u00fck\u00fcm koymak Allah'a has bir yetkidir. Ba\u015fkalar\u0131n\u0131n bu konuda herhangi bir ortakl\u0131\u011f\u0131 yoktur. Hi\u00e7bir kimsenin Allah ile birlikte h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. O, h\u00fckm\u00fcne hi\u00e7bir kimseyi asla ortak etmez (18\/Kehf, 26). \u0130sl\u00e2m\u2019da ger\u00e7e\u011fin \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc ve yeg\u00e2ne hak, Allah\u2019\u0131n Kitab\u0131 ve Ras\u00fbl\u00fc\u2019n\u00fcn s\u00fcnneti oldu\u011fundan, herkesin bu h\u00fck\u00fcmleri kabul etmesi gerekir. Kim kendili\u011finden birtak\u0131m s\u00f6zler ortaya koyar ve kendi anlay\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re baz\u0131 kurallar ortaya atarsa ve bunu kendi anlay\u0131\u015f\u0131, hatta dini yorumlay\u0131\u015f\u0131 sonucunda ileri s\u00fcrerse, bu s\u00f6ylenenler Ras\u00fbl\u00fcn getirdiklerine arz olununcaya kadar \u00fcmmetin ona uymas\u0131 ve anla\u015fmazl\u0131klar\u0131nda onun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmas\u0131 gerekmez. E\u011fer Ras\u00fbl\u00fcn getirdikleri ile \u00e7at\u0131\u015fmaz ve uygun d\u00fc\u015ferse, do\u011fruluklar\u0131 belgelenirse ancak o zaman kabul edilir; fakat Ras\u00fbl\u2019\u00fcn getirdiklerine ayk\u0131r\u0131 olursa o zaman bunlar\u0131n reddedilmesi gerekir (\u0130bn Kayy\u0131m el-Cevziyye, Z\u00e2du\u2019l-Me\u00e2d, 1\/38). \u00c7\u00fcnk\u00fc Y\u00fcce Rabbimiz m\u00fc\u2019minlerin ge\u00e7erli bir imana sahip olmalar\u0131 i\u00e7in aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klarda Ras\u00fbl\u2019\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmay\u0131 \u015fart ko\u015fmakla kalmam\u0131\u015f; i\u00e7lerinde herhangi bir s\u0131k\u0131nt\u0131 duymaks\u0131z\u0131n ve tam bir teslimiyetle, verdi\u011fi h\u00fckme teslim olmay\u0131 \u00f6ng\u00f6rm\u00fc\u015f bulunuyor (4\/Nis\u00e2, 65).K\u0131sacas\u0131, Allah ve Ras\u00fbl\u00fc herhangi bir konuda h\u00fck\u00fcm vermi\u015f ise, hi\u00e7bir m\u00fc\u2019minin o konuda istediklerini tercih etme yetkisi yoktur (33\/Ahz\u00e2b, 36). \u201cAllah\u2019\u0131n, Ras\u00fbl\u00fc Muhammed\u2019e indirdi\u011finden ba\u015fkas\u0131 ile h\u00fck\u00fcm vermek hel\u00e2l de\u011fildir; \u00e7\u00fcnk\u00fc hak yaln\u0131z odur. Onun d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmler ise zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kt\u0131r. Bu zul\u00fcm ve haks\u0131zl\u0131kla h\u00fckmetmek hel\u00e2l de\u011fildir. Herhangi bir h\u00e2kim (y\u00f6netici veya kad\u0131), bu hel\u00e2l olmayan h\u00fck\u00fcmle h\u00fckmedecek olursa verdi\u011fi bu h\u00fck\u00fcm ebediyyen ge\u00e7ersiz k\u0131l\u0131n\u0131r, onunla amel edilmez\u201d diyen \u0130bn Hazm (el-Muhall\u00e2, 9\/362), buna delil olarak da Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019deki: \u201cVe onlar aras\u0131nda Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fiyle h\u00fckmet...\u201d (5\/M\u00e2ide, 49) \u00e2yetini g\u00f6stermi\u015ftir.\u00a0Y\u00fcce Rabbimizin h\u00e2kimiyetinin boyutlar\u0131n\u0131 ya da \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n h\u00e2kimiyet yorumunu daha iyi anlayabilmek; di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n be\u015fer \u00fczerindeki h\u00e2kimiyetinin gerek\u00e7elerini kavrayabilmek i\u00e7in \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti\u201dnin \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerine dikkat \u00e7ekmek gerekir.a- Allah\u2019\u0131n Kevn\u00ee H\u00e2kimiyeti:Allah, bu k\u00e2inat\u0131n biricik yarat\u0131c\u0131s\u0131d\u0131r. G\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz, g\u00f6remedi\u011fimiz; bildi\u011fimiz, bilemedi\u011fimiz her \u015feyi yaratan, mutlak yarat\u0131c\u0131 O\u2019dur. O\u2019ndan ba\u015fka yaratan yoktur. O ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131klar\u0131n\u0131n M\u00fcdebbir\u2019i, Rabbi ve M\u00e2likidir. K\u00e2inat\u0131n kanunlar\u0131na, varl\u0131k \u00e2lemindeki bu d\u00fczenin i\u015fleyi\u015fine O\u2019ndan ba\u015fka hi\u00e7bir kimse m\u00fcd\u00e2halede bulunamaz; O\u2019nun ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 hi\u00e7bir \u015fey ger\u00e7ekle\u015ftirilemez:\u201cDe ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7; e\u011fer Allah, \u00fczerinize geceyi t\u00e2 k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z s\u00fcrd\u00fcrse Allah\u2019tan ba\u015fka size \u0131\u015f\u0131k getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? H\u00e2l\u00e2 i\u015fitmeyecek misiniz? De ki: D\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcn\u00fcz m\u00fc hi\u00e7, e\u011fer Allah g\u00fcnd\u00fcz\u00fc \u00fczerinizde k\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcne kadar aral\u0131ks\u0131z devam ettirse, i\u00e7inde dinlenece\u011finiz geceyi Allah\u2019tan ba\u015fka getirecek bir ba\u015fka il\u00e2h var m\u0131d\u0131r? (28\/Kasas, 71-72)b- Uhrev\u00ee H\u00e2kimiyet:\u00a0B\u00fct\u00fcn olay, nimet ve cezalar\u0131yla \u00e2hiret hayat\u0131 da Allah\u2019\u0131n mutlak h\u00e2kimiyeti i\u00e7erisindedir. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n \u00e2hirette tecell\u00ee edecek olan mutlak h\u00e2kimiyetine dair say\u0131lamayacak kadar \u00e7ok buyruk ihtiv\u00e2 eder.\u201cK\u00e2fir olanlar, kendilerine k\u0131y\u00e2met gelip \u00e7at\u0131ncaya, yahut k\u0131s\u0131r bir g\u00fcn\u00fcn azab\u0131 gelinceye kadar o Kur\u2019an\u2019dan \u015f\u00fcphe i\u00e7indedirler. O g\u00fcn m\u00fclk Allah\u2019\u0131nd\u0131r; onlar aras\u0131nda O h\u00fck\u00fcm verir...\u201d (22\/Hacc, 55-56)\u201cO g\u00fcnde onlar (kabirlerinden) \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. Onlar\u0131n hi\u00e7bir \u015feyi Allah'a gizli kalmaz. \u2018Bu g\u00fcn m\u00fclk (h\u00e2kimiyet ve her \u015feyin mutlak sahipli\u011fi) kimindir?\u2019 (diye sorar.) Kahh\u00e2r ve tek olan Allah\u2019\u0131nd\u0131r. Bug\u00fcn herkese kazand\u0131\u011f\u0131 ile kar\u015f\u0131l\u0131k verilecektir. Zul\u00fcm yoktur. Bug\u00fcn Allah hesab\u0131 \u00e7ar\u00e7abuk g\u00f6rendir.\u201d (40\/M\u00fc\u2019min, 16-17)\u00a0c- Genel Olarak De\u011fer Yarg\u0131lar\u0131nda H\u00e2kimiyet:\u00a0Bilindi\u011fi gibi e\u015fya ve olaylar hakk\u0131nda belirli birtak\u0131m de\u011ferlendirmeler yapmak ve onlara kar\u015f\u0131 bu de\u011ferlendirmelere g\u00f6re tav\u0131r tak\u0131nmak, istemek, ya da uzak durmak ve arzulamamak s\u00f6zkonusudur. Bu her zaman, her toplum ve ki\u015fide g\u00f6r\u00fclegelmi\u015ftir. K\u0131sacas\u0131 insan, hayr\u0131 ister ve arzular, \u015ferden ve k\u00f6t\u00fcl\u00fckten de uzak kalmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bu tav\u0131r ise, onun sahip oldu\u011fu ya da benimsedi\u011fi de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131n bir sonucudur. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim; bir bak\u0131ma ba\u015ftan sona baz\u0131 de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, bu yarg\u0131lara kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lan tav\u0131rlar ve bu tav\u0131rlar\u0131n sonu\u00e7lar\u0131na dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131n yer ald\u0131\u011f\u0131 il\u00e2h\u00ee mesajd\u0131r.De\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 belirleme ve koyma yetkisinin mutlak olarak Y\u00fcce Rabbimize ait oldu\u011funu vurgulayan baz\u0131 buyruklara i\u015faret edelim: Haram-hel\u00e2l k\u0131lma yetkisi yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r: \u201cDe ki: Allah\u2019\u0131n kullar\u0131 i\u00e7in yaratt\u0131\u011f\u0131 s\u00fcs\u00fc ve g\u00fczel r\u0131zk\u0131 kim haram k\u0131ld\u0131?\u201d (7\/A\u2019r\u00e2f, 32) \u201cEy iman edenler, Allah\u2019\u0131n size hel\u00e2l k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 ho\u015f ve temiz \u015feyleri kendinize haram k\u0131lmay\u0131n ve haddi a\u015fmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc Allah haddi a\u015fanlar\u0131 sevmez.\u201d (5\/M\u00e2ide, 87) C\u00e2hil\u00ee d\u00fczenlerde zamanla olu\u015fan ve Allah\u2019\u0131n emir ve h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 c\u00e2hil\u00ee de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 reddedilmi\u015ftir. (Bkz. 5\/M\u00e2ide, 103). \u0130sl\u00e2m\u2019dan \u00f6nce \u00e7e\u015fitli hel\u00e2l ve haramlara dair birtak\u0131m de\u011fer yarg\u0131lar\u0131ndan etrafl\u0131 bir \u015fekilde s\u00f6z eden buyruklardan (6\/En\u2019\u00e2m, 136-149) sonra, Y\u00fcce Allah, Peygamberine bu uydurma de\u011fer yarg\u0131lar\u0131n\u0131 Allah'a atfeden kimselere \u015f\u00f6yle seslenmesini emretmektedir: \u201cDe ki: \u2018Allah \u015funu haram k\u0131ld\u0131\u2019 diye \u015f\u00e2hitlik edecek \u015f\u00e2hitlerinizi getirin. E\u011fer \u015f\u00e2hitlik ederlerse sen onlarla \u015f\u00e2hitlik etme...\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 150). Bundan sonraki \u00e2yette de Y\u00fcce Allah, b\u00fct\u00fcn bu konulardaki h\u00fck\u00fcmlerini olduk\u00e7a \u00f6zl\u00fc bir \u015fekilde a\u00e7\u0131klamaktad\u0131r.d- Kanun\u00ee (Hukuk\u00ee) H\u00e2kimiyet:\u00a0Cen\u00e2b-\u0131 Allah \u015fu \u00e2yet-i kerimede ve benzerlerinde b\u00fct\u00fcn kapsam\u0131 ve boyutlar\u0131yla h\u00e2kimiyetin yaln\u0131zca kendisinin oldu\u011funu dile getirmektedir:\u201cH\u00fck\u00fcm yaln\u0131z Allah\u2019\u0131nd\u0131r. O, kendisinden ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmemenizi emretmi\u015ftir. \u0130\u015fte dosdo\u011fru din budur.\u201d (12\/Y\u00fbsuf, 40).Burada \u201ch\u00fck\u00fcm\u201d kapsam\u0131na kanun\u00ee ya da hukuk\u00ee, \u015fer\u2019\u00ee h\u00e2kimiyetin girdi\u011fi \u015f\u00fcphesizdir. Di\u011fer taraftan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek ve dosdo\u011fru din \u00fczere bulunmak aras\u0131ndaki ili\u015fki de kendili\u011finden ortaya \u00e7\u0131kmaktad\u0131r. Nitekim ba\u015fka \u00e2yet-i kerimelerde Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi yasamalarda bulunman\u0131n \u015firk ve bu \u015fekilde yasama yapanlar\u0131n bu yetkilerini kabul edip kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmaman\u0131n da onlar\u0131 Allah'a ortak kabul etmek olarak vurguland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6rmekteyiz (42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21).Aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek \u00fczere Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131klar\u0131nda, m\u00fcn\u00e2f\u0131klar bundan y\u00fcz \u00e7evirdikleri halde, m\u00fc\u2019minlerin tavr\u0131, dinleyip itaat etmekten ibarettir (24\/N\u00fbr, 48-52). Kitab, yani Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, Hz. Peygamber\u2019e insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetsin diye indirilmi\u015ftir (4\/Nis\u00e2, 105). Allah'a ve Ras\u00fbl\u00fcne iman etmek iddias\u0131 ile birlikte t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcn\u00fc isteyenlerin iman iddialar\u0131 ge\u00e7ersizdir. T\u00e2\u011fut ve t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fc; \u201cAllah\u2019\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131na dikilen, ayaklanan, O\u2019nun emirlerine z\u0131t yeni h\u00fck\u00fcmler icat eden her varl\u0131k, Allah\u2019tan ba\u015fka itaat edilmesi istenen her \u015fey, kendisine ister bilerek ve isteyerek uyulsun; isterse zorla, tehditle boyun e\u011fdirilsin, her iki halde de itaat edilen konumuna girmektedir. Bu nesnenin insan olmas\u0131n\u0131n, \u015feytan olmas\u0131n\u0131n, put olmas\u0131n\u0131n, yahut da bunlardan ba\u015fka herhangi bir \u015fey olmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi yoktur.\u201d (Taber\u00ee, C\u00e2miu\u2019l-Beyan, 3\/13). Allah'a iman ile t\u00e2\u011futun h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurmak bir arada bulunamaz. Bu gibi kimselerin bu tav\u0131rlar\u0131 m\u00fcn\u00e2f\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n tescilidir. Onlar Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne yana\u015fmazlar (4\/Nis\u00e2, 60-61).K\u0131sacas\u0131, anla\u015fmazl\u0131k konular\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerine, bu h\u00fck\u00fcmlerin \u00e7er\u00e7evesine hav\u00e2le edilmedik\u00e7e ve bu h\u00fck\u00fcmlere r\u00e2z\u0131 olunup tam bir teslimiyetle uyulmad\u0131k\u00e7a, iman\u0131n varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemez (4\/Nis\u00e2, 65). Hz. Peygamber\u2019in h\u00fck\u00fcm verme yetkisi ve \u00fcl\u00fc\u2019l-emr ile m\u00fcctehidlerin \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7erisindeki ilm\u00ee ictihadlar\u0131n\u0131n; esasen Allah taraf\u0131ndan tan\u0131nm\u0131\u015f ve s\u0131n\u0131rlar\u0131 tayin edilmi\u015f oldu\u011fundan, ba\u011f\u0131ms\u0131z bir te\u015fr\u00ee (kanun koyma) olarak kabul edilemeyece\u011fini ve Allah ile birlikte ve O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne e\u015f de\u011ferde h\u00fck\u00fcm koymak yetkisine sahip olmad\u0131klar\u0131n\u0131 ayr\u0131ca belirtmeye gerek yoktur. Onlar\u0131n bu yetkileri, s\u0131n\u0131rlar\u0131 ile birlikte yine Allah taraf\u0131ndan t\u00e2yin ve tesbit edildi\u011finden, O\u2019nun kanun\u00ee h\u00e2kimiyeti yine mutlakt\u0131r ve ortaks\u0131zd\u0131r.e- Siy\u00e2sal H\u00e2kimiyet:\u00a0Kanun\u00ee h\u00e2kimiyete siyasal alanda y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazand\u0131rmak ve onun ge\u00e7erlili\u011fini sa\u011flamak olarak tarif edebilece\u011fimiz \u201csiyasal h\u00e2kimiyet\u201di elinde bulunduran makama \u0130sl\u00e2m\u2019da \u201chil\u00e2fet\u201d denilmektedir. \u015e\u00e2n\u0131 y\u00fcce Allah, ilk insan -ve dolay\u0131s\u0131yla onun soyundan gelecek olanlar\u0131 da- yery\u00fcz\u00fcnde halife olarak yaratm\u0131\u015ft\u0131r (2\/Bakara, 30; 35\/F\u00e2t\u0131r, 39). Halifelik, ba\u015fkas\u0131n\u0131n yerine, onun ad\u0131na g\u00f6rev yapmak veya tasarruflarda bulunmak demektir. Halife ise, ba\u015fkas\u0131 taraf\u0131ndan kendi ad\u0131na i\u015f g\u00f6rmek \u00fczere g\u00f6revlendirilen ki\u015fiye denir. \u0130\u015fte bu m\u00e2n\u00e2da b\u00fct\u00fcn insanlar Allah\u2019\u0131n t\u00e2yin etti\u011fi yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn halifeleridir. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerinin uygulanmas\u0131n\u0131n ise belirli bir yap\u0131lanmay\u0131 gerektirece\u011fi a\u00e7\u0131kt\u0131r. \u0130\u015fte bu yolla Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri y\u00fcr\u00fcrl\u00fck kazan\u0131r ve siyasal h\u00e2kimiyeti uygulama alan\u0131 bulur.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n Olmay\u0131nca\u00a0\u0130lk peygamberden itibaren insanlar\u0131n bir bak\u0131ma Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kabul etmek \u00fczere d\u00e2vet edilegeldikleri, Kur\u2019an\u2019\u0131n bize bildirdi\u011fi ger\u00e7eklerdendir. Ancak insanlar\u0131n zaman zaman birtak\u0131m t\u00e2\u011futlar\u0131n c\u00e2hil\u00ee egemenlikleri alt\u0131nda ya\u015fad\u0131klar\u0131, onlar\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine isteyerek ya da istemeyerek itaat ettikleri de bir ger\u00e7ektir. Ayn\u0131 v\u00e2k\u0131a ile insanl\u0131k, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya bulunmaktad\u0131r. H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, h\u00fck\u00fcmlerde ad\u00e2let ve de\u011fer yarg\u0131lar\u0131nda is\u00e2bet olmayaca\u011f\u0131, yani \u201cs\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem\u201d \u00fczere gitmeye imk\u00e2n bulunmayaca\u011f\u0131 gibi; insanl\u0131\u011f\u0131n \u015feref ve haysiyetine yak\u0131\u015fmayan, insan\u0131 al\u00e7altan bir\u00e7ok durum da s\u00f6zkonusu olacakt\u0131r. Bunlar\u0131n baz\u0131s\u0131na \u00e2yet-i kerimelerin \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda i\u015faret edelim:a) H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131n olmay\u0131nca, egemenler il\u00e2hl\u0131k ve rabl\u0131k konumunda, egemenlik alt\u0131nda bulunanlar kulluk konumunda olurlar. Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim, h\u0131ristiyan ve yah\u00fbdi din adamlar\u0131n\u0131 Allah\u2019\u0131n dinini de\u011fi\u015ftirip O\u2019nun h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcm koymalar\u0131n\u0131n kabul edilmesini, onlar\u0131 \u201crab olarak\u201d tan\u0131mak \u015feklinde de\u011ferlendirirken (9\/Tevbe, 31); Hz. Peygamber (s.a.s.) de bu durumun, din adamlar\u0131n\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak hel\u00e2l ve haram k\u0131lmalar\u0131n\u0131n kabul edilmesi s\u00fbretiyle ortaya \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirtmi\u015ftir (Tirmiz\u00ee, Tefs\u00eer (9. S\u00fbre), 10). Nitekim Hz. M\u00fbs\u00e2 (a.s.) da Firavun\u2019un \u0130sr\u00e2ilo\u011fullar\u0131n\u0131 egemenli\u011fi alt\u0131nda tutmas\u0131n\u0131, onlar\u0131 \u201ckul edinmek\u201d olarak nitelendirmi\u015ftir (26\/\u015e\u00fbr\u00e2, 22).b) Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcyle h\u00fckmetmeyenler, egemenlikleri \u00e7e\u015fitli gruplara b\u00f6ler; onlar\u0131 zaafa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcr; yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131kart\u0131r, bozgunculuk yaparlar.\u201cFiravun, ger\u00e7ekten o arzda azm\u0131\u015f, halk\u0131n\u0131 par\u00e7a par\u00e7a etmi\u015fti. Onlardan bir z\u00fcmreyi g\u00fc\u00e7s\u00fcz d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcyor, o\u011fullar\u0131n\u0131 bo\u011fazlat\u0131yor, k\u0131zlar\u0131n\u0131 ise sa\u011f b\u0131rak\u0131yordu. O ger\u00e7ekten fesat\u00e7\u0131lardand\u0131.\u201d (28\/Kasas, 4).c) C\u00e2hil\u00ee h\u00fck\u00fcmlerle h\u00fckmeden t\u00e2\u011futlar; egemenlikleri alt\u0131nda bulunan kimselerin olaylar\u0131 sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir \u015fekilde de\u011ferlendirmelerine imk\u00e2n b\u0131rakmayacak \u015fartlar olu\u015ftururlar; ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri k\u00fclt\u00fcr yap\u0131s\u0131 ve e\u011fitim ortam\u0131 ile insanlar\u0131 sa\u011flam ve ger\u00e7ek\u00e7i yarg\u0131larda bulunmak imk\u00e2n\u0131ndan mahrum b\u0131rak\u0131rlar:\u201c\u0130\u015fte (Firavun) bu \u015fekilde kavmini k\u00fc\u00e7\u00fcmsedi (hafife ald\u0131); onlar da ona itaat ettiler; \u00e7\u00fcnk\u00fc onlar yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir kavim idiler.\u201d (43\/Zuhruf, 54)d) Alah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini, dolay\u0131s\u0131yla ul\u00fbhiyet ve rub\u00fbbiyetini reddedenler; egemenliklerini kaybetmek korkusuyla ger\u00e7eklerin anla\u015f\u0131lmamas\u0131, ul\u00fbhiyetlerinin sahteli\u011finin ortaya \u00e7\u0131kmamas\u0131 i\u00e7in \u00f6zel \u00e7aba harcarlar:\u201cFiravun; \u2018Ey ileri gelenler, sizin i\u00e7in benden ba\u015fka bir il\u00e2h tan\u0131m\u0131yorum. Ey H\u00e2m\u00e2n; benim i\u00e7in \u00e7amur \u00fczerine bir ate\u015f yak ve bana bir kule yap ki, M\u00fbs\u00e2\u2019n\u0131n tanr\u0131s\u0131na \u00e7\u0131kay\u0131m; bununla birlikte onun mutlaka yalanc\u0131 oldu\u011funu da san\u0131yorum.\u201d (28\/Kasas, 38)Allah\u2019\u0131n H\u00e2kimiyetini Kabul Etmemek:\u00a0\u0130r\u00e2de sahibi ve tercih yetkisine sahip olan insan, k\u00e2inat\u0131n Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcne boyun e\u011fmekte oldu\u011funu da g\u00f6rmektedir. Bu evren i\u00e7erisinde b\u00f6yle bir yetki yaln\u0131zca insan i\u00e7in s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, di\u011fer yarat\u0131klardan ayr\u0131 olarak Allah\u2019\u0131n de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 ile hukuk\u00ee ve siyas\u00ee alandaki h\u00e2kimiyetini kabul etmekle de y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Allah\u2019\u0131n bu alanlarda h\u00e2kimiyeti kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fc\u2019minin tavr\u0131, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de \u015fu \u015fekilde belirlenmi\u015ftir: \u201cAllah ve Ras\u00fbl\u00fc bir i\u015fe h\u00fck\u00fcm verdi\u011fi zaman, iman etmi\u015f her bir erkek ve kad\u0131na, o i\u015fte kendi istediklerini tercih etme yetkisi yoktur.\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 36) M\u00fc\u2019minler, kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 Allah\u2019\u0131n ve Ras\u00fbl\u00fcn\u00fcn h\u00fckm\u00fcne ba\u015fvurarak \u00e7\u00f6z\u00fcme ula\u015ft\u0131rmak y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnde olduklar\u0131 gibi; onlar\u0131n h\u00fckm\u00fcne de tam bir teslimiyetle boyun e\u011fmek zorundad\u0131rlar (4\/Nis\u00e2, 59, 65). Allah\u2019\u0131n h\u00fckm\u00fcn\u00fc kabul etmemek, O\u2019nun h\u00fckm\u00fc ile h\u00fckmetmemek ise, insan\u0131 iman dairesinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kar\u0131r; k\u00e2fir, z\u00e2lim ve f\u00e2s\u0131k yapar (5\/M\u00e2ide, 44, 45, 47).Kur\u2019\u00e2n\u00ee \u00e7er\u00e7evesi ile tan\u0131mlamaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z h\u00e2kimiyeti bu \u00e7er\u00e7eve ve m\u00e2hiyeti ile kabul etmek, ayn\u0131 zamanda \u0130sl\u00e2m Dini\u2019nin tabiat\u0131n\u0131n bir gere\u011fidir. M\u00fcsl\u00fcman\u0131n Kur\u2019an ve S\u00fcnnetin a\u00e7\u0131k h\u00fck\u00fcmleri ile belirlenmi\u015f olan ve iman\u00ee bir yans\u0131ma olarak kabul edebilece\u011fimiz m\u00fcsl\u00fcmanca mant\u0131k ya da anlay\u0131\u015f da, -belirtilen \u00e7er\u00e7evesi ile- Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini kay\u0131ts\u0131z ve \u015farts\u0131z olarak kabul etmesi gerekti\u011fini tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir \u015fekilde ortaya koymaktad\u0131r. Bunun ilm\u00ee ve mant\u0131k\u00ee gerek\u00e7elerini \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:Allah, her \u015feyi yaratan, var eden, her bir varl\u0131\u011f\u0131n var olmas\u0131n\u0131 takdir eden, e\u015fyay\u0131 ve e\u015fyalar aras\u0131 ili\u015fkileri d\u00fczenleyen, bu il\u00eeh\u00ee nizam\/d\u00fczen i\u00e7erisinde bu ili\u015fkilerin devam\u0131n\u0131 sa\u011flayand\u0131r.\u0130nsan da Allah\u2019\u0131n yaratt\u0131\u011f\u0131 bir varl\u0131kt\u0131r. E\u015fref-i mahluktur. M\u00fckellefiyeti ve halifelik makam\u0131na getirilmi\u015f olmas\u0131, onun di\u011fer varl\u0131klardan farkl\u0131 yan\u0131n\u0131, yerine g\u00f6re \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc ortaya koymaktad\u0131r. \u0130nsan\u0131 halifelik makam\u0131nda ve birtak\u0131m m\u00fckellefiyetlerle s\u0131nayan Y\u00fcce Allah, insandan emir ve h\u00fck\u00fcmlerine, k\u0131sacas\u0131 \u015feriatine uygun olarak ya\u015famas\u0131n\u0131 istemi\u015f, kendisinden ba\u015fka varl\u0131klar\u0131, gerek yarat\u0131c\u0131l\u0131k, gerek emir, kanun ve h\u00fck\u00fcm koyma y\u00f6nleriyle kendisine e\u015f tutmamas\u0131n\u0131, yani \u015firk ko\u015fmamas\u0131n\u0131 \u00f6zellikle emretmi\u015ftir. Yani, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmleri dururken ba\u015fka h\u00fck\u00fcmleri kabul etmek, ya da herhangi bir h\u00fckm\u00fc Allah\u2019\u0131n dininin alternatifi olarak g\u00f6rmek, Allah'a \u015firk ko\u015fma \u015fekillerindendir.\u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re Allah, m\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesidir. Onlar\u0131n y\u00e2r ve yard\u0131mc\u0131s\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla Allah, m\u00fc\u2019minleri d\u00fcnyada ba\u015f\u0131bo\u015f ve herhangi bir hususta kendi hallerine terk etmez, kendisinden ba\u015fkalar\u0131na da muhta\u00e7 etmez. Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bizleri hayat\u0131m\u0131z\u0131n herhangi bir alan\u0131 i\u00e7in h\u00fck\u00fcm ve \u015feriat koymak zorunda b\u0131rakmam\u0131\u015f olmas\u0131 da, Allah\u2019\u0131n m\u00fc\u2019minleri vel\u00ee edinmi\u015f olmas\u0131n\u0131n ayr\u0131 bir g\u00f6stergesidir. M\u00fc\u2019minler de bu geni\u015f \u00e7er\u00e7evesiyle Allah\u2019tan ve Allah\u2019\u0131n vel\u00ee edinilmelerini emretti\u011fi kimselerden ba\u015fkas\u0131n\u0131 vel\u00ee edinemezler. M\u00fc\u2019minlerin vel\u00eesi, ancak Allah\u2019t\u0131r, Ras\u00fbl\u00fcd\u00fcr ve samimi m\u00fc\u2019minlerdir (5\/M\u00e2ide, 55).[1]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 91-107Allah'\u0131n \u0130ndirdi\u011fiyle H\u00fckmetme:\u00a0\"\u015eeriat\", Kur'an ve s\u00fcnnette geldi\u011fi \u015fekliyle de\u011fi\u015fmeyen ve kayna\u011f\u0131 vahiy olan dindir. Bu anlamda, Kur'an ve s\u00fcnnet dinin as\u0131llar\u0131d\u0131r. Allah'\u0131n h\u00e2kimiyeti, bilfiil, il\u00e2h\u00ee te\u015fr\u00eede ve \u015feriatin i\u00e7erdi\u011fi emirler, yasaklar ve kendisine inanan toplum a\u00e7\u0131s\u0131ndan uygulanmas\u0131 ve uyulmas\u0131 gerekli h\u00fck\u00fcmlerde ge\u00e7erlidir. Kendinden \u00e7\u0131kar\u0131lan kanunlar ve ictihadlar ve gere\u011fine g\u00f6re h\u00fck\u00fcm verme \u015feklinde \u015feriati anlatma, son tahlilde, \u015feriatin h\u00fckm\u00fcn\u00fc kanun kal\u0131b\u0131na d\u00f6k\u00fcc\u00fc yasama fa\u00e2liyeti anlam\u0131ndaki d\u00fczenlemeleri uygulayan, bu d\u00fczenlemeye uygun olarak yarg\u0131lama yapan ve h\u00fck\u00fcmlerini y\u00fcr\u00fcten insanlar\u0131n elindedir.[1]\u00a0[1] Nevin A. Mustafa, \u0130sl\u00e2m D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muh\u00e2lefet, 80, 87-88Laiklik ve H\u00e2kimiyetD\u00fcnyev\u00ee talebi bulunmayan, yani \u015feriatini h\u00e2kim k\u0131lmak, \u015feriatine uygun hukuk, iktisat, ahl\u00e2k, devlet, sosyal hayat, toplumlararas\u0131 ya da devletleraras\u0131 ili\u015fkileri bulunan bir sistemi h\u00e2kim k\u0131lmak ve bunu insanl\u0131\u011f\u0131n istifadesine sunmak talebi, gayreti, cehd ve cih\u00e2d\u0131 olmayan bir \u0130sl\u00e2m, yani tevhidi Allah\u2019\u0131 bir tan\u0131maya indirgemi\u015f ve di\u011fer y\u00f6nleriyle i\u00e7i t\u00fcm\u00fcyle bo\u015falt\u0131lm\u0131\u015f, h\u0131ristiyanvari bir kimli\u011fe b\u00fcr\u00fcnd\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f; d\u00fcnyay\u0131 Sezarlara, tiranlara, t\u00e2\u011futlara, laiklere, demokratlara terk etmi\u015f bir \u0130sl\u00e2m anlay\u0131\u015f\u0131, teori olarak topluma kabul ettirilmekte ve pratikte ger\u00e7ek dinin h\u00e2kim olmas\u0131na m\u00fcsaade edilmemektedir. C\u00e2mileri kileseye, Diy\u00e2net memuru imamlar\u0131 papaza, hayata bak\u0131\u015f\u0131 h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa benzetilen bir din... (Geni\u015f bilgi ve \u00f6rnekler i\u00e7in bkz. Bu Din Benim Dinim De\u011fil, Abdurrahman Dilipak, \u0130\u015faret Fer\u015fat Y.). B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m, Allah\u2019\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m de\u011fildir. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Allah\u2019\u0131n Ras\u00fbl\u00fcne g\u00f6nderdi\u011fi ve sahih olarak bize kadar nakledilerek gelmi\u015f \u0130sl\u00e2m\u2019la ilgisi yoktur. B\u00f6yle bir \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n, ad\u0131ndan ba\u015fka \u0130sl\u00e2m\u2019la en ufak bir ilgisi bulunamaz. Ancak, \u201cher t\u00fcrl\u00fc sap\u0131kl\u0131k ve sapt\u0131rmaya ra\u011fmen, Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni do\u011fru olarak anlayan ve do\u011fru \u015fekilde ortaya koyan bir kesimin k\u0131y\u00e2mete kadar varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrece\u011fini, onlara muh\u00e2lefet edenlerin, hak yol \u00fczere bulunan bu kesime asla zarar vermeyece\u011fini\u201d m\u00fcjdelemektedir Y\u00fcce Peygamberimiz. Allah\u2019tan, bu hay\u0131rl\u0131 z\u00fcmreyi her ge\u00e7en g\u00fcn g\u00fc\u00e7l\u00fc k\u0131lmas\u0131n\u0131 ve bizleri bunlardan eylemesini niyaz ederiz.H\u0131ristiyanl\u0131k, Bizans\u0131n resm\u00ee dini haline gelip devlet dini haline d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnce, Hz. \u0130sa hakk\u0131nda uydurulan ve tahrif edilmi\u015f \u0130ncil\u2019e ge\u00e7irilen: \u201cSezar\u2019\u0131n hakk\u0131n\u0131 Sezar\u2019a, Tanr\u0131n\u0131n hakk\u0131n\u0131 da Tanr\u0131ya veriniz\u201d c\u00fcmlesinde ifadesini bulan anlay\u0131\u015f, insan\u0131 iki efendili ve iki efendisinin de buyruklar\u0131n\u0131 yerine getirmek zorunda bulunan, efendilerinin buyruklar\u0131 \u00e7at\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131nda duruma g\u00f6re birisini tercih etmek gibi olduk\u00e7a zor ve hatta riy\u00e2k\u00e2rca ya da ciddiyetsizce tutumlara mahk\u00fbm eden bir hal alm\u0131\u015ft\u0131. Tevhidden teslise, ad\u00e2letten zulme d\u00f6nen Kilisenin tahakk\u00fcm ve saltanat\u0131 giderek g\u00fc\u00e7lenmi\u015fti. \u0130\u015fte Kiliseye kar\u015f\u0131, Kilisenin zul\u00fcm ve zorbal\u0131\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 ayaklanan insanlar\u0131n tav\u0131rlar\u0131 laiklikle izah edilmeye ba\u015fland\u0131.Uzun tarih\u00ee s\u00fcre\u00e7 ve her t\u00fcrl\u00fc olumsuz geli\u015fmenin sonucu olarak; insan\u0131n hayat\u0131n her alan\u0131nda ve t\u00fcm ili\u015fkilerinde dini d\u0131\u015flamay\u0131 ve dini yaln\u0131zca vicdana hapsederek o \u00e7er\u00e7eve i\u00e7erisinde kalmas\u0131 \u015fart\u0131yla dine sayg\u0131l\u0131 oldu\u011funu ifade etmek erdemlili\u011fini (!) esirgemeyecek hale gelmi\u015ftir. \u0130\u015fte \u201claiklik\u201d denilen \u015fey budur.\u201cLaik\u201d (laic), din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalan; \u201claiklik\u201d de, dinin ya da din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletteki n\u00fcfuz ve etkinli\u011fini uzakla\u015ft\u0131rmay\u0131 esas alan siyasal d\u00fczen demektir. \u0130lk anda laiklik, yaln\u0131zca siyasal boyutu olan bir yakla\u015f\u0131m olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa da, herhangi bir d\u00fczen ve sistemin tek boyutlu olarak pratikte var olmas\u0131na, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ruh ve bedeniyle, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve duygular\u0131yla, yap\u0131p ettikleriyle, zaaf ve meziyetleriyle, \u0130\u00e7 d\u00fcnyas\u0131 ve bu d\u00fcnyas\u0131n\u0131n k\u00e2inat ile olan ili\u015fkileriyle, fert olarak ahl\u00e2k\u00ee, siyas\u00ee, fikr\u00ee ve amel\u00ee b\u00fct\u00fcn ili\u015fki ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131yla, ruhu ve kalbiyle, akl\u0131 ve vicdan\u0131yla bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. Bu b\u00fct\u00fcn\u00fcn, hikmeti sonsuz Yarat\u0131c\u0131m\u0131z\u2019\u0131n takdiri gere\u011fi kendi aras\u0131nda muazzam bir dengesi, bir \u00e2hengi vard\u0131r.\u0130nsan\u0131n g\u00fc\u00e7 ve imk\u00e2nlar\u0131n\u0131n de\u011fi\u015fik alanlar olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcp farkl\u0131 mek\u00e2n, makam ve g\u00fc\u00e7ler aras\u0131nda payla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, insan\u0131n g\u00f6r\u00fcnmeyen keskin bir k\u0131l\u0131\u00e7la bi\u00e7ilmesi, b\u00f6l\u00fcnmesi anlam\u0131na gelir; insandaki tevhidi bozar. Bununla birlikte b\u00f6yle bir b\u00f6l\u00fcnmenin sonsuza kadar bu \u015fekilde kalmas\u0131na imk\u00e2n g\u00f6r\u00fcnmemektedir. Yani b\u00f6yle b\u00f6l\u00fck p\u00f6r\u00e7\u00fck bir hayat ve b\u00f6yle bir anlay\u0131\u015f f\u0131tr\u00ee de\u011fildir. Laiklik, tezine uygun olarak dinin siyaset alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131n akabinde, insan\u0131n e\u011fitiminde, ahl\u00e2k\u00ee ve siyas\u00ee ili\u015fkilerinde, bunlar\u0131 d\u00fczenleyen hukukunda, k\u00e2inat ve hayat yorumunda, bilime yakla\u015f\u0131mda, sanatsal ve edeb\u00ee yorumlar\u0131nda... da ister istemez kendisini g\u00f6sterecektir. Yani, b\u00fct\u00fcn bu ili\u015fkiler ve ili\u015fkilerin dayand\u0131\u011f\u0131 her t\u00fcrl\u00fc kurum da zorunlu olarak temel al\u0131nan bu siyasal teze uygun \u015fekil alacakt\u0131r.\u00c7\u00fcnk\u00fc insan\u0131n bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc d\u00fcnyev\u00ee saltanat ve siyasal otoritenin simgesi demek olan \u201cSezar\u201da teslim ederken; bunun d\u0131\u015f\u0131nda kalan\u0131n\u0131 -art\u0131k ne kal\u0131yorsa- Tanr\u0131ya teslim edip bu di\u011fer b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn ili\u015fkilerini onun buyruklar\u0131na g\u00f6re d\u00fczenlemeye kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nsan, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ve her t\u00fcrl\u00fc ili\u015fkisiyle, tek bir otoriteye teslim olmak zorundad\u0131r. Bunu ister a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etsin, isterse de etmesin; ister durumun b\u00f6yle oldu\u011funun fark\u0131nda olsun, isterse de olmas\u0131n, de\u011fi\u015fen bir \u015fey olmaz. Yani \u201cinsan\u0131n i\u00e7inde iki ayr\u0131 kalp olmad\u0131\u011f\u0131\u201d (33\/Ahz\u00e2b, 4) gibi, onun hayat\u0131nda da iki efendiye, iki z\u0131t otoriteye yer yoktur. \u0130nsan\u0131n fiilen b\u00f6yle bir kaos ya\u015famaya tahamm\u00fcl\u00fc olmad\u0131\u011f\u0131ndan, pratikte de buna imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131ndan dolay\u0131, dinin hayat\u0131n herhangi bir alan\u0131ndan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131lmas\u0131, zamanla dinin hayatta en ufak bir fonksiyon icr\u00e2 etmemesi sonucuna kadar varm\u0131\u015ft\u0131r. H\u0131ristiyanl\u0131\u011f\u0131n tarihi, bu iddian\u0131n tart\u0131\u015f\u0131lmaz bir delili oldu\u011fu gibi, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz \u201c\u0130sl\u00e2m d\u00fcnyas\u0131\u201d ad\u0131 verilen \u00fclkelerin durumu da bunun a\u00e7\u0131k bir delilini te\u015fkil etmektedir. \u015e\u00f6yle ki: Bu d\u00fcnyada yer alan \u00fclkelerin b\u00fcy\u00fck bir \u00e7o\u011funlu\u011funda laik uygulamalar s\u00f6zkonusudur. Bunun resmiyette b\u00f6yle olup olmamas\u0131, esas itibar\u0131yla pratikte cidd\u00ee farkl\u0131l\u0131klar ortaya \u00e7\u0131karmamaktad\u0131r. Bu laik uygulamalar\u0131n s\u00f6zkonusu oldu\u011fu \u00fclkelerde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00f6nemli bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc, egemen d\u00fczeni ve uygulamalar\u0131n\u0131, onun benimsedi\u011fi ve telkin etti\u011fi d\u00fcnya ve hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc kabul edip onaylamakta, buna ba\u011fl\u0131 olarak, dinin emir ve h\u00fck\u00fcmlerini umursamayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmektedir.Bunlardan ayr\u0131 olarak, kendilerine dayat\u0131lan bu d\u00fczeni hi\u00e7bir \u015fekilde benimsemeyen, kendi ir\u00e2de ve istekleriyle d\u00fczenin hi\u00e7bir kural ve h\u00fckm\u00fcn\u00fc yerine getirmemeye \u00e7al\u0131\u015fan, i\u00e7ten gelen bir istekle itaat etmeyen ve boyun e\u011fmeyen, asl\u0131 itibar\u0131yla d\u00fczen kar\u015f\u0131t\u0131 ya da muh\u00e2lifi b\u00fcy\u00fck kitleler vard\u0131r. Bu kitleler, \u015fu ya da bu \u015fekilde laikli\u011fi reddeden s\u00f6ylemlerini herhangi bir \u015fekilde ifade etmeye kalk\u0131\u015ft\u0131klar\u0131 takdirde egemen d\u00fczenin yasal olsun olmas\u0131n her t\u00fcrl\u00fc engellemesine, zul\u00fcm ve ter\u00f6r\u00fcne, cezaland\u0131rmalar\u0131na, komplolar\u0131na, i\u015fkence ve her \u00e7e\u015fit zul\u00fcmlerine -kurulu d\u00fczeni korumak ve laikli\u011fin elden gitmemesi ad\u0131na- m\u00e2ruz b\u0131rak\u0131lmaktad\u0131rlar. K\u0131sacas\u0131, bu \u00fclkelerde egemen d\u00fczenlerin bask\u0131 ve ter\u00f6r\u00fc alt\u0131nda ya\u015fayan insanlar, pratiklerinde din ve d\u00fcnya i\u015flerini ayr\u0131 ayr\u0131 ele al\u0131p de\u011ferlendirmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc buna imk\u00e2n yoktur. Devletler ve y\u00f6netimler de yaln\u0131zca devlet y\u00f6netimini dinin m\u00fcd\u00e2halesi d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rakmakla yetinmemekte, aksine, yeri geldik\u00e7e, gerek g\u00f6rd\u00fck\u00e7e dine m\u00fcd\u00e2hale etmekte, dini kontrol alt\u0131na almaya, y\u00f6nlendirmeye \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131rlar.Laikli\u011fi temel alarak, \u015f\u00f6yle bir itiraz ileri s\u00fcr\u00fclebilir: \u201cLaiklik zaten insanlar\u0131n ferd\u00ee hayatlar\u0131na kar\u0131\u015fmamaktad\u0131r. Laiklik denilen \u015fey, yaln\u0131zca dinin siyasal alandan uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla ferd\u00ee planda ki\u015finin dinin esaslar\u0131na ri\u00e2yet etmesi ile etmemesi aras\u0131nda laiklik a\u00e7\u0131s\u0131ndan bir fark bulunmamaktad\u0131r.\u201d\u00a0 Bu itiraza cevap \u015fudur: Zaten laikli\u011fin \u00e7\u0131kmaz\u0131 ve b\u00fct\u00fcn laik ve be\u015fer\u00ee d\u00fczenlerin g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduramad\u0131\u011f\u0131, dikkatten uzak tuttu\u011fu nokta budur. \u0130nsan her \u015feyiyle hatta insan ve evren birlikte \u00e2henkli bir b\u00fct\u00fcn te\u015fkil etmektedir. Siz bu b\u00fct\u00fcn\u00fc ay\u0131r\u0131p farkl\u0131 otoritelerin emrine vermeye kalk\u0131\u015facak olursan\u0131z, ayr\u0131lmamas\u0131 gerekeni ay\u0131rm\u0131\u015f, b\u00f6l\u00fcnmemesi gerekeni b\u00f6lm\u00fc\u015f olursunuz. \u00dcstelik bu b\u00f6lme ve ay\u0131rman\u0131n pratikte ger\u00e7ekle\u015ftirilmesinin imk\u00e2n\u0131 yoktur. Ya sizin bu ay\u0131rman\u0131z f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in havada, temelsiz bir iddia olarak kalacakt\u0131r, ya da pratikte ortaya \u00e7\u0131kan durum ile iddia aras\u0131nda bir tutars\u0131zl\u0131k olacakt\u0131r. S\u00f6zkonusu tutars\u0131zl\u0131k ise, fiil\u00ee durumun kasd\u0131 a\u015fmas\u0131, hatta onu geride b\u0131rakmas\u0131 \u015feklinde ortaya \u00e7\u0131kar. Laik tezin uygulamas\u0131 siyasal alan\u0131 a\u015farak e\u011fitim alan\u0131na, hukuk\u00ee, iktisad\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee alana da ta\u015facak, insan, hayat ve k\u00e2inat yorumunu, sanat ve estetik anlay\u0131\u015f\u0131n\u0131, y\u00f6neli\u015flerini belirlemeye kalk\u0131\u015facakt\u0131r.O halde laikli\u011fin yaln\u0131zca siyasal bir \u00e7er\u00e7eve ve boyutunun bulundu\u011funu ileri s\u00fcrmek, e\u011fer bir kand\u0131rmaca de\u011filse, as\u0131ls\u0131z bir iddiadan \u00f6te de\u011fildir. S\u00f6z\u00fcn buras\u0131nda ister istemez \u015funu da hat\u0131rl\u0131yoruz: Laiklik, esas itibar\u0131yla; din, ak\u00eede,\u00a0 d\u00fczen ve sosyal hayat\u0131n t\u00fcm\u00fcyle Allah\u2019tan al\u0131nmas\u0131 tezini teklif ve emr eden \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n tam kar\u015f\u0131s\u0131nda yer almaktad\u0131r. Laiklik, Allah\u2019tan ba\u015fka varl\u0131klar\u0131n ul\u00fbhiyetini esas alan bir anlay\u0131\u015f ve bir sistem oldu\u011fu halde; laikli\u011fin dinsizlik anlam\u0131na gelemeyece\u011fini s\u00f6yleyerek, hem laikli\u011fin anlam\u0131n\u0131 kayd\u0131ran, hem de i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc bilmeyenlere sevdiren yakla\u015f\u0131mlar ve yorumlarla as\u0131l laikli\u011fin \u0130sl\u00e2m\u2019da oldu\u011funu ileri s\u00fcren ve bunun i\u00e7in birtak\u0131m \u00e2yetleri hi\u00e7 de ilgisi olmad\u0131\u011f\u0131 halde delil diye g\u00f6sterenler \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 sapt\u0131rmakta, Hak Din'i t\u00e2\u011fut\u00ee d\u00fczene koltuk de\u011fne\u011fi yapmaktad\u0131r. Belki iyi niyeti dolay\u0131s\u0131yla bunun fark\u0131nda de\u011fildir; ama v\u00e2k\u0131a budur. Bu iki z\u0131dd\u0131n birle\u015febilece\u011fini, bir kimsenin hem laik hem de m\u00fcsl\u00fcman olabilece\u011fini iddia eden baz\u0131lar\u0131 da m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 kendi siyas\u00ee yakla\u015f\u0131m ve emelleri do\u011frultusunda y\u00f6nlendirmeye gayret etmekte, yani kurulu d\u00fczenin \u0130sl\u00e2m\u2019la \u00e7at\u0131\u015fan bir d\u00fczen oldu\u011funun fark edilmemesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015fmaktad\u0131r.Laiklik, esas itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin genel ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n ya da Allah'a ib\u00e2det yolunun tam kar\u015f\u0131t\u0131 ve \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin ortak bir ad\u0131d\u0131r. \u0130sl\u00e2m dini d\u0131\u015f\u0131nda kalan ve Allah taraf\u0131ndan asla kabul edilmeyecek olan b\u00e2t\u0131l dinlerin bir di\u011fer unvan\u0131d\u0131r. Bu bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131yla konuya bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, laik d\u00fc\u015f\u00fcncenin kendisinin kar\u015f\u0131t\u0131 olarak kabul etti\u011fi ve din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da bir h\u00fck\u00fcmdar\u0131n y\u00f6netimi alt\u0131ndaki insanlar\u0131n, Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi \u015feriat d\u0131\u015f\u0131nda, kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131n\u0131n ir\u00e2desi olarak telkin eden, kabul ettiren ve dayatan sistem olan \u201cteokrasi\u201d de b\u00e2t\u0131l bir dindir ve sonu\u00e7 itibar\u0131yla \u015feytana ib\u00e2detin bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcnden bir \u00e7e\u015fittir. Bu bak\u0131mdan teokrasi de Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim g\u00f6z\u00fcyle laiklikle ve di\u011fer b\u00fct\u00fcn b\u00e2t\u0131l din ve rejimlerle ayn\u0131 kefededir. Teokrasi, kendini il\u00e2h sayan veya tanr\u0131lar\u0131n temsilcisi olarak g\u00f6renlerin idaresidir. Mesel\u00e2 Firavunlar\u0131n idaresi, teokrasidir. Laiklik, teokrasiye alternatif olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olsa da, asl\u0131nda her ikisi de temelde ayn\u0131 kayna\u011fa, insan\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmaya dayanmaktad\u0131r.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019an, inan\u0131lan d\u00fczenin prati\u011fe yans\u0131mas\u0131n\u0131 \u201cib\u00e2det\u201d diye adland\u0131rmakta ve ib\u00e2detin de ya Y\u00fcce Allah'a ya da O\u2019ndan ba\u015fka kime yap\u0131l\u0131rsa yap\u0131ls\u0131n, sonu\u00e7ta \u015feytana yap\u0131lm\u0131\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 gayet a\u00e7\u0131k ve en ufak bir te\u2019vile yer b\u0131rakmayacak \u015fekilde ifade etmektedir. Cennetlikler cennete, g\u00fcnahk\u00e2rlar da cehenneme girdikten sonra Y\u00fcce Allah, cehennemliklere azarlay\u0131c\u0131 bir \u00fcsl\u00fbpla \u015fu \u015fekilde hitap edece\u011fini bildirmektedir: \u201cEy \u00c2demo\u011fullar\u0131, Ben size; \u2018\u015feytana tapmay\u0131n, \u00e7\u00fcnk\u00fc o sizin apa\u00e7\u0131k bir d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131zd\u0131r, yaln\u0131z Bana ib\u00e2det edin; i\u015fte dosdo\u011fru yol budur\u2019 diye a\u00e7\u0131klamam\u0131\u015f m\u0131yd\u0131m?\u201d (36\/Y\u00e2sin, 60-61) Laiklik de, di\u011fer be\u015fer\u00ee rejimler gibi \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a h\u00e2lis k\u0131lmakla ve yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2det etmekle\u201d (98\/Beyyine; 5, 39\/Z\u00fcmer, 2-5) y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki laiklerle Mekke devrindeki c\u00e2hiliyye mensubu insanlar aras\u0131nda temelde pek bir fark yoktur. \u00c7a\u011fda\u015f laikler, 14 as\u0131r \u00f6nceki m\u00fc\u015friklerin halefleridir. \u201cOnlara: \u2018Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fine ve Ras\u00fbl\u00fcne gelin\u2019 denildi\u011finde onlar: \u2018Atalar\u0131m\u0131z\u0131 \u00fczerinde buldu\u011fumuz yol bize yeter\u2019 derler. Ya atalar\u0131 hi\u00e7bir \u015fey bilmeyen ve do\u011fru yolda gitmeyen kimseler idiyseler de mi?\u201d (5\/M\u00e2ide, 104). G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, tav\u0131r ve yakla\u015f\u0131mlar aras\u0131nda, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki atalar ile c\u00e2hiliyye Araplar\u0131n\u0131n atalar\u0131n\u0131n izini takip etme anlay\u0131\u015f\u0131nda fark yok. De\u011fi\u015fen yaln\u0131zca yasalar\u0131n konusu olan objeler ile bu yasalar\u0131n konulu\u015f \u015fekli. C\u00e2hiliyye d\u00f6nemi m\u00fc\u015frikleri bir ya da birka\u00e7 ki\u015fiden ibaret olan atalar\u0131n\u0131n izinden gitmekte \u0131srarl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 belirtirlerken, \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hil\u00ee laikler ise, yasamalar\u0131n\u0131n alan\u0131n\u0131 alabildi\u011fine geni\u015f tutmaktad\u0131rlar. Zaman zaman atalar\u0131n\u0131n yolunun izlenmesinin gerekti\u011finden s\u00f6z etseler bile, halk ir\u00e2desinden, demokrasiden, hukukun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, hukuk devletinden, parlamenter sistemden... dem vurmay\u0131 ihmal etmezler.Hayat ve inan\u00e7 d\u00fczeni bir b\u00fct\u00fcnd\u00fcr. \u0130nan\u00e7 d\u00fczenini vicdana hapsedip b\u0131rakman\u0131n imk\u00e2n\u0131 yoktur. \u0130nan\u00e7 elbette hayat\u0131 da d\u00fczenleme safhas\u0131na er ya da ge\u00e7 mutlaka ge\u00e7er. \u0130nsanlar\u0131n fert ve toplum olarak inan\u00e7lar\u0131yla ba\u011fda\u015fmayan bir hayat s\u00fcrd\u00fcrmelerine imk\u00e2n yoktur. \u0130nsan, ya inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015fayacak veya ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 gibi inanacakt\u0131r; \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc bir yol yoktur. Bu, b\u00f6yle oldu\u011fu gibi, hayat\u0131n belirli alanlar\u0131n\u0131 belirli g\u00fc\u00e7lerin emirlerine terk etmemiz ve bunun \u00e2henkli bir \u015fekilde s\u00fcr\u00fcp gitmesini beklememiz mant\u0131kla da ba\u011fda\u015fmaz. F\u0131trata ayk\u0131r\u0131 bir beklentidir bu. Nas\u0131l ki k\u00e2inatta Allah\u2019tan ba\u015fka bir il\u00e2h bulunsayd\u0131, g\u00f6klerin ve yerin d\u00fczeni bozulacakt\u0131, ya da bu il\u00e2hlar birbirlerine g\u00e2lip gelmeye \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131 (23\/M\u00fc\u2019min\u00fbn, 91; 21\/Enbiy\u00e2, 22). Ayn\u0131 \u015fekilde insan, hayat\u0131n\u0131 da Sezar ile Tanr\u0131 aras\u0131nda payla\u015ft\u0131rmaya kalk\u0131\u015f\u0131p birisine d\u00fcnyay\u0131, \u00f6b\u00fcr\u00fcne dini teslim etmeye, birisini vicdana ve c\u00e2minin d\u00f6rt duvar\u0131 aras\u0131na hapsetmeye kalk\u0131\u015f\u0131rken; di\u011ferine de b\u00fct\u00fcn alanlar\u0131yla, hatta hayat ve k\u00e2inat yorumlar\u0131, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015fleriyle birlikte d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 verecek olursa, hi\u00e7bir \u015fey yerli yerinde kalmaz, kalamaz.Kimi zaman vicdan\u00ee kanaat ve c\u00e2mide ortaya \u00e7\u0131kan Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyeti, o m\u00fc\u2019minler taraf\u0131ndan hayat\u0131n her alan\u0131nda ayn\u0131 \u015fekilde h\u00e2kim k\u0131l\u0131nmak istenecektir. \u00c7\u00fcnk\u00fc inanc\u0131 ve d\u00f6rt duvar aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 ib\u00e2deti ona bunu emretmektedir. O, c\u00e2mide ib\u00e2det etti\u011fi Allah'a ayn\u0131 \u015fekilde c\u00e2mi d\u0131\u015f\u0131nda da itaat etmek zorunda oldu\u011funu, b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee otoriteleri red etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc oldu\u011funu, namaz\u0131ndan, c\u00e2miden, kalbindeki vicdan\u00ee kanaatinden ya da iman\u0131ndan, Kur\u2019an\u2019\u0131ndan, mutlak do\u011fru s\u00f6yledi\u011fine ve do\u011fruyu getirdi\u011fine iman etti\u011fi peygamberinden \u00f6\u011frenmektedir. Kimi zaman da Sezar\u2019\u0131n ifadesi olan devlet, kendisi i\u00e7in belirlenen alanla ister istemez yetinmeyecek, vicdan\u00ee kanaat ve ib\u00e2detlerin kendisi a\u00e7\u0131s\u0131ndan tehlike arzeden bir hale geldi\u011fini sezerek mant\u0131\u011f\u0131na uygun m\u00fcd\u00e2halelerde, hatta \u00e7e\u015fitli engellemelerde bulunacakt\u0131r. Ayr\u0131ca, kendi anlay\u0131\u015f ve kanaatlerine uygun olarak kurumlar\u0131n\u0131 \u015fekillendirecek, bu kurumlarda ir\u00e2desine ayk\u0131r\u0131 herhangi bir uygulama olmamas\u0131na, e\u011fitim sisteminden ve hatta emrindeki c\u00e2mi g\u00f6revlilerinden kendi laik anlay\u0131\u015f\u0131na ters insanlar yeti\u015fmemesine de dikkat edecektir. Yani Sezar, Sezarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n herhangi bir \u015fekilde tehlikeye d\u00fc\u015fmemesi, sonunu haz\u0131rlayacak herhangi bir geli\u015fmenin olmamas\u0131 i\u00e7in elinden gelen her t\u00fcrl\u00fc tedbire ba\u015fvurmay\u0131 ihmal etmeyecektir. Toplumun laikli\u011fe ters bir \u015fekilde \u00f6rg\u00fctlenmesine, yap\u0131lanmas\u0131na f\u0131rsat tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 gibi, fertlerin de egemen laik d\u00fczeni her \u015feyiyle benimseyen ki\u015filer olarak yeti\u015fmesini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015facakt\u0131r.B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n anlam\u0131 \u015fudur: \u0130nsanlar kendi ir\u00e2deleriyle inan\u00e7lar\u0131n\u0131 se\u00e7me imk\u00e2n\u0131na eri\u015femeyeceklerdir. Kendilerine dayat\u0131lan d\u00fczeni se\u00e7mekten ba\u015fka cidd\u00ee bir alternatife sahip\u00a0 olmayacaklard\u0131r. Bu ise, laik d\u00fczenlerin dillerinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedikleri \u201cfikir ve inan\u00e7 \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc\u201dn\u00fcn, temeli olmayan, pratikte varl\u0131\u011f\u0131ndan s\u00f6z edilemeyen salt bir iddiadan ibaret oldu\u011funu a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koymaktad\u0131r. Nitekim, laik d\u00fczenlerin yak\u0131n ve uzak ge\u00e7mi\u015fteki uygulamalar\u0131 ile halihaz\u0131rdaki laik sistemlerin t\u00fcm\u00fcn\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlara, inand\u0131\u011f\u0131 gibi ya\u015famak isteyenlere yapt\u0131klar\u0131 uygulamalar, bask\u0131lar, b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla a\u00e7\u0131k ve gizli devlet ter\u00f6r\u00fc bunun a\u00e7\u0131k bir g\u00f6stergesidir. \u0130nsan\u0131n kalbinde, kafas\u0131nda yer eden inan\u00e7 ile ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 hayat aras\u0131nda mutlaka bir uyum sa\u011flamak ve bunun aray\u0131\u015f\u0131 i\u00e7erisinde olmak, insan olman\u0131n bir gere\u011fidir. Laikli\u011fin Sezar ve Tanr\u0131 ikilemi, f\u0131trata ve e\u015fyan\u0131n tabiat\u0131na ayk\u0131r\u0131d\u0131r. O nedenle insan\u0131 b\u00f6yle bir ikilemle kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakmak, insan\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131na zul\u00fcmd\u00fcr. \u00c2dil olan, insan\u0131n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019in a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade etti\u011fi \u015fekilde, iman ve k\u00fcf\u00fcrden istedi\u011fi birisini tercih edebilecek h\u00fcr bir ortamda bulunmas\u0131d\u0131r, bunun sa\u011flanmas\u0131d\u0131r. \u0130\u015fte \u201cdinde zorlama yoktur\u201d h\u00fckm\u00fcn\u00fcn anlam\u0131 budur. Zaten bu ifadenin akabinde, \u201cart\u0131k, do\u011fru yol ile e\u011fri yol birbirinden a\u00e7\u0131k se\u00e7ik bir \u015fekilde ay\u0131rdedilecek hale gelmi\u015ftir.\u201d (2\/Bakara, 256) diye buyurulmas\u0131 da net bir \u015fekilde bunu ifade etmektedir.H\u00fckmetmek hakk\u0131 Yaratan\u0131nd\u0131r. Her \u015feyin yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan Allah, ayn\u0131 zamanda yaratt\u0131\u011f\u0131 her \u015feyin varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcrmesi i\u00e7in gerekli kanunlar\u0131 da koymu\u015f bulunmaktad\u0131r. \u0130nsanlar ve cinler gibi m\u00fckellef yarat\u0131klar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu yasalara ister istemez uymakta, Allah\u2019\u0131n kendileri i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu bu de\u011fi\u015fmez kanunlar\u0131n (s\u00fcnnetullah\u0131n) d\u0131\u015f\u0131na hi\u00e7bir \u015fekilde \u00e7\u0131kmamaktad\u0131r. \u0130nsan ise, zaman zaman Allah\u2019\u0131n kendisi i\u00e7in tayin etti\u011fi ve ir\u00e2desini ona uymak do\u011frultusunda kullanmas\u0131n\u0131, tercih etmesini istedi\u011fi \u015feriatinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kmakta, \u015feriati hayat\u0131n\u0131n her \u015feyini belirleyici ve y\u00f6nlendiricisi bir d\u00fcstur k\u0131lmay\u0131 kabul etmemektedir. B\u00f6ylelikle insan, ba\u015fka birtak\u0131m mercilerin yasalar\u0131n\u0131, te\u015fr\u00eelerini kabul etmektedir. Kur\u2019an, hukuk belirleme konumunda ba\u015fka birtak\u0131m varl\u0131klar\u0131n kabul edilmesini, o varl\u0131klar\u0131 Allah'a \u015firk ko\u015fmak olarak de\u011ferlendirmektedir.Laik yakla\u015f\u0131m\u0131n tek kusuru ve biricik mus\u00eebeti, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar\u0131n Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymalar\u0131ndan ibaret de\u011fildir. Laik yakla\u015f\u0131m, zihniyet ve y\u00f6ntemlerin, yakla\u015f\u0131m ve uygulamalar\u0131n bir di\u011fer mus\u00eebeti ve sak\u0131ncas\u0131, siyasetin d\u0131\u015f\u0131nda b\u0131rak\u0131ld\u0131klar\u0131 kabul edilen din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n da \u015fu veya bu \u015fekilde de\u011fer, yarg\u0131 ve yasalar koymaya kalk\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Laik \u00fclkelerdeki din g\u00f6revlilerinin devlet memuru olmas\u0131, maa\u015flar\u0131n\u0131 ve emirlerini Sezarlardan almas\u0131, laikli\u011fin din-devlet ayr\u0131m\u0131 iddias\u0131nda da samimi olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Dinin devlete ve hatta sosyal hayata h\u00e2kim olmamas\u0131na a\u015f\u0131r\u0131 titizlik g\u00f6steren laik rejimler, dini devletin emrine ve y\u00f6nlendirmesine vermekte sak\u0131nca g\u00f6rmemekteler. Bu y\u00fczden laik devletlerde laik bir din, devlet dini ortaya \u00e7\u0131kmakta, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131 ilkelerle uyu\u015fan, il\u00e2h\u00ee alanlar\u0131 son derece s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015f, ku\u015fa \u00e7evrilip tahrif edilmi\u015f bir din ortaya \u00e7\u0131kar\u0131lmaktad\u0131r.\u00a0 Deve ku\u015fu misali, din \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc konusunda laiklik hat\u0131rlan\u0131rken; devletin dine m\u00fcd\u00e2hale etmemesi konusunda ise, helvadan putlar\u0131 olan laiklik, laik rejimler taraf\u0131ndan yenilip yutuluvermektedir. Nas\u0131l putperest d\u00fczenlerde put ad\u0131na konu\u015fan m\u00e2bet hizmetk\u00e2rlar\u0131, k\u00e2hinler ya da b\u00fcy\u00fcc\u00fcler, put ad\u0131na tasarruflarda bulunuyor, \u00e7e\u015fitli yasalar, yarg\u0131 ve de\u011ferler vaz ediyor idilerse, laik sistemlerin din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131 da ayn\u0131 tasarruflarda bulunabilmekte, temsil ettiklerini iddia ettikleri dinin asl\u00ee mesaj\u0131 ile ba\u011fda\u015fmayan h\u00fck\u00fcmleri, kendi hev\u00e2 ve arzular\u0131na g\u00f6re, inananlar\u0131na \u201cdin\u201d diye takdim edebilmektedirler.Kur\u2019an, din adamlar\u0131n\u0131n yapt\u0131klar\u0131 bu i\u015fin, dini red edenlerin yapt\u0131klar\u0131 i\u015fe m\u00e2hiyet itibar\u0131yla uygunlu\u011funu esas alarak, bunu da Allah\u2019\u0131n \u015feriatine ra\u011fmen te\u015fr\u00ee diye nitelendirmekte, bu eylemde bulunmay\u0131 rablik iddias\u0131, bu eylemleri me\u015fr\u00fb kabul etmeyi de din adamlar\u0131n\u0131 rab kabul etme olarak de\u011ferlendirmektedir.\u201cOnlar Allah\u2019\u0131 b\u0131rak\u0131p hahamlar\u0131n\u0131 ve rahiplerini, bir de Meryem o\u011flu Mesih\u2019i rabler edindiler. Halbuki tek bir ilah\u2019tan ba\u015fkas\u0131na ib\u00e2det etmekle emrolunmam\u0131\u015flard\u0131...\u201d (9\/Tevbe, 31).Haham ve r\u00e2hiplerini nas\u0131l rabler edindiler? Onlar\u0131 rab edinmeleri sonucunda onlara ib\u00e2det \u015fekillerinden herhangi birisiyle ib\u00e2det etmedikleri muhakkakt\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc herkesin de bildi\u011fi gibi, yah\u00fbdiler de h\u0131ristiyanlar da din adamlar\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnde secdeye kapanm\u0131yorlard\u0131. \u0130\u015fte H\u00e2tem-i T\u00e2\u00ee b\u00f6yle bir \u015fey bilmedi\u011fini s\u00f6yleyince, Hz. Peygamber: \u201cAllah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 olarak bilginlerinin hel\u00e2l\u0131 haram, haram\u0131 hel\u00e2l yapmalar\u0131na ra\u011fmen onlara t\u00e2bi olmalar\u0131n\u0131n, bunu kabul etmelerinin onlara ib\u00e2det etmeleri demek oldu\u011funu\u201d (Tirmiz\u00ee, Tefsir (9. S\u00fbre) 10) a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131.\u0130\u015fte, Allah\u2019\u0131n \u015feriatinin t\u00fcm\u00fcyle kabul edilmemesi halinde, fesat, \u015firk ve ink\u00e2r\u0131n belli bir alana hasredilmesine imk\u00e2n olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu buyruklardan ve onlar\u0131n tan\u0131\u011f\u0131 durumunda olan tarihte ve g\u00fcn\u00fcm\u00fczde ya\u015fananlardan a\u00e7\u0131k\u00e7a anlayabilmekteyiz. \u0130nsan\u0131n Allah\u2019tan m\u00fcsta\u011fn\u00ee olmas\u0131, O\u2019na \u015fu ya da bu \u015fekilde muhta\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131n iddias\u0131 diye de ifade edilebilecek olan laiklik, her bak\u0131mdan bir \u00e7\u0131kmazd\u0131r, her y\u00f6n\u00fcyle bir tutars\u0131zl\u0131klar y\u0131\u011f\u0131n\u0131d\u0131r. Laiklerin: \u201cdin gibi kutsal bir de\u011feri, siyaset gibi bir \u00e7amura bula\u015ft\u0131rmamak gerekir\u201d \u015feklindeki dini him\u00e2ye eden hav\u00e2rilikleri, en hafifinden bir riy\u00e2k\u00e2rl\u0131k, iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck olarak de\u011ferlendirilmelidir. Bu sahtek\u00e2rlara demek gerekir ki: Dini d\u00f6rt duvar aras\u0131na ve vicdanlara hapsetmek, onun hayata h\u00fckmetmesini engellemek, dine yap\u0131labilecek en b\u00fcy\u00fck hakaret, ona kar\u015f\u0131 i\u015flenebilecek en b\u00fcy\u00fck zul\u00fcmd\u00fcr. \u201cSiyaset\u201di bir \u00e7amur g\u00f6rmekte ger\u00e7ekten samimi iseniz, ne diye o \u00e7amura g\u0131rtlaklar\u0131n\u0131za kadar batmaktas\u0131n\u0131z? \u00c7amurdan ger\u00e7ekten kurtulmak istiyorsan\u0131z, kendinizi Rahman ve Rahim olan Allah\u2019\u0131n dininin \u015fefkat ve m\u00fcs\u00e2maha, ad\u00e2let ve hakkaniyet, fazilet ve ahl\u00e2k simgesi kuca\u011f\u0131na teslim ediniz, kurtulursunuz...\u0130sl\u00e2m\u2019da Laiklik Yoktur:Laiklik, geni\u015f ve basit tan\u0131m\u0131 ile, dinin siyasal hayat\u0131n d\u0131\u015f\u0131na itilmesi, din adamlar\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n devletin siyasal hayat\u0131nda din ad\u0131na etkin olmalar\u0131n\u0131n engellenmesi diye ifade edilecek olursa, pe\u015finen \u015funu hat\u0131rlatmam\u0131z gerekmektedir: Evvel\u00e2 \u0130sl\u00e2m\u2019da bat\u0131da bilinen \u015fekliyle bir \u201cdin adamlar\u0131\u201d s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131 s\u00f6zkonusu de\u011fildir. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f\u0131n din ad\u0131na siyasal etkinliklerde bulunmalar\u0131ndan ve devletin siyasetinde aktif bir rol oynamalar\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir s\u0131n\u0131f yok ki, bu s\u0131n\u0131f\u0131n icr\u00e2 edece\u011fi fonksiyon kabul veya redde konu olsun.\u0130sl\u00e2m inanc\u0131na g\u00f6re Allah her \u015feyi yaratand\u0131r. O, her \u015feyi bilendir. \u0130nsan\u0131 yaratan oldu\u011fu gibi, her as\u0131rda, nelere muhta\u00e7 oldu\u011funu, d\u00fcnya ve \u00e2hirette mutlu olmas\u0131n\u0131n nelere ba\u011fl\u0131 oldu\u011funu tam ve en k\u00e2mil anlam\u0131yla O bilir. Dolay\u0131s\u0131yla O\u2019nun insanlar\u0131n d\u00fcnya ve \u00e2hiret mutlulu\u011funun elde edebilmeleri i\u00e7in teklif etti\u011fi d\u00fczen olan \u0130sl\u00e2m\u2019da, d\u00fcnya ve \u00e2hirette her bak\u0131mdan huzurlu olabilmeleri i\u00e7in insanlar\u0131n gerek duyabilecekleri her \u015fey vard\u0131r. Bug\u00fcn i\u00e7in gerek duymad\u0131klar\u0131 fakat zamanla ihtiya\u00e7 hissedecekleri \u015feyler de, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 taraf\u0131ndan bilinse de bilinmese de, ellerinde bulunan Kur\u2019an ve S\u00fcnnette yeteri kadar\u0131yla mevcuttur. K\u0131y\u00e2mete kadar gelecek b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 i\u00e7in de durum, aynen b\u00f6yledir. Di\u011fer taraftan, Kur\u2019an\u2019\u0131n i\u00e7eri\u011fine geli\u015fig\u00fczel dahi olsa bir g\u00f6z at\u0131lacak olursa, g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ki, Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ib\u00e2det ve \u00e2hiret hayat\u0131yla ilgilendi\u011fi kadar, d\u00fcnyadaki ili\u015fkileriyle de ilgilenmi\u015ftir. Hatta d\u00fcnyev\u00ee ili\u015fki olarak de\u011ferlendirilen bir\u00e7ok alana dair a\u00e7\u0131klamalar\u0131, din\u00ee ya da uhrev\u00ee ya da vicdan\u00ee olmakla nitelendirilen ili\u015fkilere k\u0131yasla daha etrafl\u0131d\u0131r.Elbette \u0130sl\u00e2m, bu h\u00fck\u00fcmler aras\u0131nda laik bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn etkisi ile ayr\u0131m yapmaz, d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi; din i\u015fi, devlet i\u015fi gibi ay\u0131rmalar\u0131 kabul etmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, bunlar\u0131n hepsinin\u00a0 ayn\u0131 \u015fekilde ve hepsine ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ayn\u0131 \u00f6nemi vermelerini ve ayn\u0131 gayreti g\u00f6stermelerini istemi\u015f ve hepsini birlikte uygulamaya ge\u00e7irmelerini emretmi\u015ftir. O y\u00fczden \u0130sl\u00e2m\u2019da d\u00fcnya i\u015fi, \u00e2hiret i\u015fi yoktur. Her \u015fey ib\u00e2det ve cihadd\u0131r; ya Allah'a ya da t\u00e2\u011futa kulluk. Siy\u00e2seti ib\u00e2det, ib\u00e2deti siy\u00e2set olan bir dindir \u0130sl\u00e2m. Dini devletten ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda devlet dinsiz; devleti dinden ay\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131zda din, devletsiz ve g\u00fc\u00e7s\u00fcz olur. Dinle devlet, etle kemik gibidir. Devlet, v\u00fccut ise, din de o v\u00fccudun can\u0131d\u0131r, ruhudur. Bu ikisini birbirinden ay\u0131rmak, insan\u0131\/insanl\u0131\u011f\u0131 katletmektir, cin\u00e2yettir.\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim\u2019de, mesel\u00e2 miras h\u00fck\u00fcmlerine, evlenme ve bo\u015fanmalara, al\u0131\u015fveri\u015fe ve di\u011fer akidlere, sava\u015fa, su\u00e7 ve cezalara dair a\u00e7\u0131klamalar, s\u00f6zgelimi namaza ve hacca dair a\u00e7\u0131klamalara g\u00f6re daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131d\u0131r. Ama hepsine ri\u00e2yet etme gere\u011fi, ayn\u0131 titizlik ve t\u00e2vizsizlikle vurgulanmaktad\u0131r. Kur\u2019an\u2019\u0131n en az\u0131ndan bir defa, ba\u015f\u0131ndan sonuna kadar cidd\u00ee bir \u015fekilde anlam\u0131yla birlikte okunmas\u0131, bu s\u00f6z\u00fcn isbat\u0131 i\u00e7in yeterlidir. Durum bu iken, Kur\u2019an\u2019\u0131n \u201cDinde zorlama yoktur\u201d ilkesi ile, \u201cSen onlar \u00fczerinde bir zorba de\u011filsin\u201d gibi buyruklar\u0131n\u0131n \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n da laikli\u011fi kabul etti\u011fine delil olarak g\u00f6sterilmesinin, gaflet de\u011filse, ancak ih\u00e2netle izah\u0131 s\u00f6zkonusudur. Saf\u00e7a, riy\u00e2k\u00e2rca veya baz\u0131lar\u0131n\u0131n m\u00fcn\u00e2f\u0131k\u00e7a niyetlerle bu t\u00fcr delillendirmelere kalk\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n ilm\u00ee de\u011ferinden s\u00f6z edilemez.Laiklik, Yasama G\u00fcc\u00fcn\u00fcn B\u00f6l\u00fcnmesidir:\u00a0E\u011fer \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131, b\u00fct\u00fcn muhtev\u00e2s\u0131yla temsil eden bir terim ile ifade etmek istersek, hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz bunun i\u00e7in en uygun terim \u201cTevhid\u201ddir. Tevhid de, yaln\u0131zca yarat\u0131c\u0131 olarak Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n bilinmesinden ib\u00e2ret de\u011fildir. Ayn\u0131 zamanda, mutlak h\u00e2kim ve mutlak kanun koyucu, mutlak m\u00fcdebbir olarak da Allah\u2019\u0131n bir ve tek kabul edilmesidir. O\u2019na hi\u00e7bir \u015fekilde denk, e\u015f ve ortak ko\u015fulmamas\u0131d\u0131r. Laiklik ise, Allah\u2019\u0131n d\u00fcnya hayat\u0131n\u0131 ilgilendirdi\u011fi kabul edilen ve \u201csiyaset\u201d ya da \u201cdevlet i\u015fleri\u201d diye ifade edilen alana herhangi bir \u015fekilde m\u00fcd\u00e2hale etmesine imk\u00e2n tan\u0131nmamas\u0131d\u0131r. Yani din adamlar\u0131 \u015fahs\u0131nda, dinin sosyal, siyasal, ekonomik, hukuksal ve hatta ahl\u00e2k\u00ee alanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcnden uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131n\u0131 hedef al\u0131r. Hatta bu kadarla da kal\u0131nmayarak, hayat g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, k\u00e2inat yorumu, de\u011fer yarg\u0131lar\u0131, estetik ve fikr\u00ee alanlarda, e\u011fitim ve k\u00fclt\u00fcrel alanlarda da bu yakla\u015f\u0131m kendisini hissettirir. \u0130ster istemez, fark\u0131nda olunarak veya olunmayarak bu yakla\u015f\u0131m, din\u00ee de\u011fer, prensip ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 alan d\u0131\u015f\u0131na iter, uzakla\u015ft\u0131r\u0131r. Sonunda \u00f6yle bir durum ortaya \u00e7\u0131kar ki, dinin herhangi bir alanda, hatta vicdan plan\u0131nda bile var olup olmad\u0131\u011f\u0131 dahi tart\u0131\u015f\u0131lacak bir konu haline gelir. Durum bu noktaya varsa da, varmasa da; \u0130sl\u00e2m, hayat\u0131n az yada \u00e7ok, dar ya da geni\u015f herhangi bir alan\u0131nda, Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine ayk\u0131r\u0131 h\u00fck\u00fcmlerin konulmas\u0131n\u0131 onaylamaz. B\u00f6yle bir eylemi \u201c\u015firk ko\u015fmak\u201dla e\u015f bir tutum olarak de\u011ferlendirir:\u201cYoksa onlar\u0131n Allah\u2019\u0131n izin vermedi\u011fi \u015feyleri dinden kendilerine \u015feriat yapan (kanun koyan, Allah'a e\u015f ko\u015ftuklar\u0131) ortaklar\u0131 m\u0131 vard\u0131r?\u201d \u00a0(42\/\u015e\u00fbr\u00e2, 21)G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi, te\u015fr\u00ee alanlar\u0131n\u0131n, ya da h\u00fck\u00fcm ve de\u011fer belirleme alanlar\u0131n\u0131n laik anlay\u0131\u015fa g\u00f6re a\u00e7\u0131k\u00e7a ayr\u0131\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve birbirlerinden kesinlikle ayr\u0131lmalar\u0131, dinin devlet y\u00f6netiminden t\u00fcm\u00fcyle uzakla\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131, laiklik i\u00e7in ne kadar vazge\u00e7ilemez ve sorunlu bir ilke ise; \u0130sl\u00e2m a\u00e7\u0131s\u0131ndan da b\u00f6yle bir ayr\u0131m, en dar s\u0131n\u0131rlar i\u00e7inde kalsa dahi, Kur\u2019an\u2019\u0131n kabul edebilece\u011fi, benimseyebilece\u011fi bir yakla\u015f\u0131m de\u011fildir. Laiklik, \u00e7ok tanr\u0131l\u0131 olmak demektir. C\u00e2mideki il\u00e2h\u0131n ba\u015fka; sokaktaki, mahkemedeki, meclisteki... il\u00e2h\u0131n ba\u015fka oldu\u011fu bir d\u00fczendir. \u0130sl\u00e2m, ne kadar Tevhidi esas almakta ise; laiklik de o derece \u015firki esas al\u0131r. Tevhid ve \u015firkin bir arada bulunup bar\u0131nmas\u0131n\u0131n imk\u00e2n\u0131ndan s\u00f6z edilemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Kur\u2019an, her alanda yaln\u0131zca Allah'a ib\u00e2dete d\u00e2vet eder ve bunu esas al\u0131rken; laiklik de di\u011fer t\u00fcm be\u015fer\u00ee d\u00fczenler gibi, \u015feytana ib\u00e2det yollar\u0131ndan bir yoldur. \u015eeytan\u0131n insanlar\u0131 b\u00f6lmeyi, darmada\u011f\u0131n etmeyi esas alan ve dosdo\u011fru yol olan s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eem d\u0131\u015f\u0131nda kalan yollar\u0131ndan bir yoldur.\u201cVe (de ki:) \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153)M\u00fcsl\u00fcman her \u015feyiyle, her \u015feyini Allah\u2019\u0131n emretti\u011fi \u015fekilde ve Allah i\u00e7in yapan ve d\u00fczenleyendir.\u201cDe ki: Benim namaz\u0131m (hacc\u0131m, kurban\u0131m) ve di\u011fer ib\u00e2detlerim, hayat\u0131m ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm, \u00e2lemlerin Rabbi Allah i\u00e7indir. O\u2019nun orta\u011f\u0131 yoktur. Ben, bununla emrolundum ve ben m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ilkiyim.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 162-163)[1]\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 22-47\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasi ve H\u00e2kimiyetDemokrasi, bilindi\u011fi gibi bat\u0131 k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn \u00fcr\u00fcn\u00fc olan bir sistemdir. Bat\u0131 medeniyetinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi, insan\u0131n kendini ilahla\u015ft\u0131rarak, tanr\u0131ya ba\u015fkald\u0131r\u0131, nefse, hev\u00e2ya ve \u015feytana t\u00e2bi olmakt\u0131r. Demokrasi anlay\u0131\u015f\u0131nda da bu \u00f6zelli\u011fi g\u00f6r\u00fcr\u00fcz: Y\u00fcce Allah\u2019\u0131n nizam\u0131n\u0131 kabul etmeyip, y\u00f6netimde insanlar\u0131n h\u00fck\u00fcm koymas\u0131 ve Allah'\u0131n indirdi\u011fini b\u0131rak\u0131p kendi h\u00fck\u00fcmleriyle kendilerini y\u00f6netmek istemeleridir. Bunu demokratlar\u0131n ifadeleriyle (daha do\u011frusu, hal dilleriyle) s\u00f6yleyecek olursak: \u201cSen kim oluyorsun ey tanr\u0131! Biz kendi hayat\u0131m\u0131z\u0131 kendimiz d\u00fczenleyebiliriz. Kendimiz d\u00fczenlemek i\u00e7in y\u00f6ntemler buluyor ve uyguluyoruz\u201d demekteler; dilleriyle veya tav\u0131rlar\u0131yla. -Basite indirgeyecek olursak- demokratik s\u00f6ylemin i\u00e7eri\u011fi ve anlam\u0131 i\u015fte budur. Haliyle, ba\u015fka bir b\u00e2t\u0131l g\u00e2ye i\u00e7in, insan\u0131\/halk\u0131 putla\u015ft\u0131rma amac\u0131yla b\u00e2t\u0131l tanr\u0131lara ba\u015fkald\u0131r\u0131l\u0131nca, hak il\u00e2h olan Allah Te\u00e2l\u00e2\u2019ya da ba\u015fkald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f oluyor. \u201cHev\u00e2s\u0131n\u0131 il\u00e2h edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Onun koruyucusu (bek\u00e7isi, vekili) sen mi olacaks\u0131n?\u201d (25\/Furkan, 43) \u0130ster \u201ch\u00fcmanizm\u201d ad\u0131yla, ister \u201cdemokrasi\u201d ideolojisiyle, Bat\u0131n\u0131n anlay\u0131\u015f\u0131, insan\u0131 Tanr\u0131 yerine koymakt\u0131r; insan\u0131, yani kendi hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmak. Bat\u0131da d\u00fc\u015f\u00fcnce, inan\u0131\u015f, ideoloji ve sistemlerin hepsi hakk\u0131nda bu yarg\u0131 ge\u00e7erlidir; bu h\u00fck\u00fcm, ortak bir de\u011ferlendirmedir.Bat\u0131 uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m\u00ee d\u00e2vet vard\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u00ee mesaj, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 yerine ib\u00e2deti \u00f6ng\u00f6r\u00fcr. Fakat birilerine de ba\u015fkald\u0131rmay\u0131 emreder. Bu da nefsi, hev\u00e2y\u0131 ve \u015feytan\u0131 kapsam\u0131na alan \u201ct\u00e2\u011fut\u201da ba\u015fkald\u0131rmakt\u0131r. \u201cDe ki: \u015e\u00fcphesiz ki bu, benim dosdo\u011fru yolumdur. O halde ona uyun. Di\u011fer yollara uymay\u0131n. Sonra o yollar sizleri O\u2019nun yolundan ay\u0131r\u0131p darmada\u011f\u0131n eder. \u0130\u015fte sak\u0131nas\u0131n\u0131z diye size bunlar\u0131 emretti.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 153) \u00c2yet-i kerime, ger\u00e7ekten m\u00fcsl\u00fcman\u0131n hayat\u0131n\u0131, herhangi bir gedik b\u0131rakmaks\u0131z\u0131n tamam\u0131yla Allah'a tahsis etmi\u015ftir. \u0130\u015fte Allah'a teslimiyet bu demektir. \u00d6l\u00fcm ile noktalan\u0131ncaya kadar, hayat\u0131m\u0131z\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fc, inan\u00e7 ve kanaatlerimizden ba\u015flayarak t\u00fcm eylemlerimizi Allah i\u00e7in, Allah'a teslimiyet s\u00fbretiyle ortaya koyaca\u011f\u0131z. \u0130sl\u00e2m budur; b\u00f6yle bir teslimiyettir.B\u00fct\u00fcn siyas\u00ee sistemlerin, ideolojilerin oldu\u011fu gibi, demokrasinin de can al\u0131c\u0131 noktas\u0131; h\u00e2kimiyet\/egemenlik meselesidir. Yukar\u0131da da belirtildi\u011fi gibi, h\u00e2kimiyet, daha ilerisi d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclemeyen, siyasal bir g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fi ifade eder. Yani siyasal g\u00fc\u00e7 ve etkinli\u011fin, iktidar ve muktedir olu\u015fun en ileri derecesini ifade eder. Bu en \u00fcst\u00fcn kabul edilen otorite, kanunlar\u0131 yapar. Y\u00f6neticiler ona g\u00f6re belirlenir. Y\u00f6netimin nas\u0131l olaca\u011f\u0131n\u0131 ve bu esaslar\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 o belirler. H\u00e2kimiyet anlay\u0131\u015f\u0131 itibar\u0131yla \u0130sl\u00e2m bir tarafta, di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler bir taraftad\u0131r. \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti mutlak olarak sadece Allah\u2019ta kabul eder; Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak bilir. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler, h\u00e2kimiyeti kimde g\u00f6r\u00fcyorlarsa ona g\u00f6re isim al\u0131rlar.Demokrasi, h\u00e2kimiyetin halk\u0131n elinde olmas\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. Krall\u0131k, h\u00e2kimiyetin kral\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Teokrasi, h\u00e2kimiyetin Allah ad\u0131na konu\u015ftu\u011funu iddia eden din adam\u0131 s\u0131n\u0131f\u0131n\u0131n ya da kendini tanr\u0131 yerine koyanlar\u0131n elinde olmas\u0131d\u0131r. Buna benzer di\u011fer b\u00fct\u00fcn sistemler de b\u00f6yledir. Yani siyas\u00ee sistemler, h\u00e2kimiyeti elinde bulunduranlara g\u00f6re tan\u0131mlan\u0131r ve ona g\u00f6re isimlerini al\u0131rlar. Yaln\u0131z \u0130sl\u00e2m, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019ta g\u00f6r\u00fcr, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul eder. Bunun d\u0131\u015f\u0131ndaki di\u011fer b\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin (dinlerin) \u00f6zelli\u011fi ise, h\u00e2kimiyeti Allah'ta g\u00f6rmeyip insanda g\u00f6rmeleridir. H\u00e2kimiyeti insanda g\u00f6rmek gibi ortak bir paydaya sahip olduktan sonra, bu insanlar\u0131n \u201ckim veya kimler?\u201d sorusuna verdikleri farkl\u0131 cevaplara g\u00f6re isim alsalar da, m\u00fcsl\u00fcmana g\u00f6re b\u00fct\u00fcn bunlar t\u00e2\u011fut\u00ee ideoloji ve \u015feytan\u00ee d\u00fczenlerdir.H\u00e2kimiyet noktas\u0131nda demokraside yetki; halk\u0131n veya milletindir; Yani, toplumun geneli, egemenli\u011fe sahip kabul edilir. Hangi inanca sahip olurlarsa olsunlar, fertler birbirlerine e\u015fit olduklar\u0131na g\u00f6re de, her bir \u015fah\u0131s, o h\u00e2kimiyetin bir birimine, bir par\u00e7as\u0131na sahiptir. Yani 70 milyonluk bir \u00fclkede h\u00e2kimiyet, 70 milyon e\u015fit par\u00e7aya b\u00f6l\u00fcnm\u00fc\u015f demektir. Bunun Kur\u2019\u00e2n\u00ee ifadesi 70 milyon il\u00e2h kabul ediliyor, demektir. Herkes h\u00e2kimiyetin e\u015fit bir par\u00e7as\u0131na sahip oldu\u011fundan, zaman\u0131 gelince h\u00e2kimiyet par\u00e7alar\u0131n\u0131n sahipleri oylar\u0131n\u0131 bir tarafta toplar ve ittifak\u0131n m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 halde, \u00e7o\u011funlu\u011fu te\u015fkil eden par\u00e7alar\u0131n toplam\u0131 do\u011frultusunda icraatlar yap\u0131l\u0131r, kararlar al\u0131n\u0131r. Bu noktada h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lmas\u0131 g\u00fcndeme gelir. Demokrasi, \u00e7ok tanr\u0131c\u0131 Grek k\u00fclt\u00fcr\u00fcne dayal\u0131, ondan kaynaklanan bir sistemdir. Yani, irtic\u00e2n\u0131n esas\u0131d\u0131r. \u015eu irtic\u00e2ya kar\u015f\u0131 dayat\u0131lmak istenen demokrasi, as\u0131l irtic\u00e2n\u0131n kendisidir; as\u0131l m\u00fcrtec\u00ee de demokratlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, k\u00f6k\u00fc, tarihi itibar\u0131yla eski Yunan\u2019a kadar uzanan bir m\u00fcrtec\u00eelik yap\u0131yorlar. Ondan da eski bir k\u00f6k\u00fc var; \u015feytana kadar uzanan bir ba\u015fkald\u0131r\u0131ya kadar devam edip uzan\u0131yor, k\u00f6kleri oraya kadar var\u0131yor, Allah'a ba\u015fkald\u0131r\u0131 ve \u015feytana itaat olan bir siyas\u00ee sisteme t\u00e2bi oluyorlar demokrat m\u00fcrtec\u00eeler.Demokrasi, halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun h\u00e2kimiyeti diye ifade edilse bile, bu iddian\u0131n kand\u0131rmacadan ib\u00e2ret oldu\u011fu uygulamalardan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Demokrasilerde \u00e7o\u011funlu\u011fun ittifak\u0131 bile yoktur. Demokrasi ile y\u00f6netilen bir rejimde ya\u015fayan insanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun s\u00f6z\u00fc nerede ve nas\u0131l ge\u00e7erli oluyor? Parti aritmetikleri i\u00e7inde, % 25-30 oy alan her parti iktidar olur. Nerede \u00e7o\u011funluk? % 70-75 muh\u00e2lefette kald\u0131. Yani, demokraside demokrasi yoktur. Demokrasiler, kendi mant\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan bile sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir h\u00e2kimiyetin kullan\u0131lma y\u00f6ntemini dahi icat etmekten \u00e2cizdirler. \u015eimdiye kadar Bat\u0131da ve co\u011frafyam\u0131zda bir\u00e7ok se\u00e7im sistemi uygulanm\u0131\u015ft\u0131r. Ancak, bunlar\u0131n hi\u00e7birisinin asgar\u00ee d\u00fczeydeki \u00e7o\u011funlu\u011fun ir\u00e2desini iktidar olarak yans\u0131tabilecek yeterlikte oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fclememektedir. Demokrasi, uygulamaya ge\u00e7ti\u011fi tarihten g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, sadece iki partinin oldu\u011fu yerlerde bile, hi\u00e7bir zaman, hi\u00e7bir parti \u00e7o\u011funlu\u011fu sa\u011flayarak iktidar olmu\u015f de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc se\u00e7imlere kat\u0131lmayanlar vard\u0131r; y\u00f6nlendirilenler, kand\u0131r\u0131lanlar, halka sorulmadan aday g\u00f6sterilenler, kendisini tam olarak temsil etmedi\u011finden, mecb\u00fbren kendisine en yak\u0131n oldu\u011funu sand\u0131\u011f\u0131 veya ehven ki\u015fiyi se\u00e7mek veya k\u00fcsmek zorunda b\u0131rak\u0131lanlar vard\u0131r.Dolay\u0131s\u0131yla demokrasi, uygulanmas\u0131 imk\u00e2ns\u0131z bir tezdir, bir \u00fctopyad\u0131r. \u015eimdiye kadar bat\u0131 felsefelerinde ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f olan \u00fctopyalardan bir \u00fctopya. Fakat bu demokratik sihirbazlar, medya ve di\u011fer imk\u00e2nlar (bilim adamlar\u0131, e\u011fitim kurumlar\u0131 ve d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrler) v\u00e2s\u0131tas\u0131yla, demokrasinin \u00fctopya olma \u00f6zelli\u011fini insanlar\u0131n g\u00f6zlerinden sakl\u0131yorlar. \u0130nsanlar\u0131n bunu g\u00f6rmelerine m\u00fcmk\u00fcn mertebe imk\u00e2n ve f\u0131rsat tan\u0131mamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorlar. Ger\u00e7e\u011fin g\u00f6r\u00fclmesine sebep olacak herhangi bir \u015fey oldu\u011fu zaman, birtak\u0131m oyalamalar icat edilerek insanlar onlarla me\u015fgul edilir ve ger\u00e7e\u011fe n\u00fcfuz etmeleri b\u00f6ylelikle \u00f6nlenmi\u015f olur. Kanaatleri samimi olarak kabul g\u00f6rmeyen az\u0131nl\u0131k ise demokraside her zaman bir k\u00fcsk\u00fcnler kitlesi meydana getirir. Dolay\u0131s\u0131yla yap\u0131lan uygulamalara bu muh\u00e2lefettekiler hi\u00e7bir zaman kat\u0131lmazlar.Bu ele\u015ftirilerimiz, demokrasinin kendi mant\u0131\u011f\u0131 ile demokrasiye bir reddiyedir. G\u00f6r\u00fcl\u00fcyor ki demokrasi, hi\u00e7bir zaman i\u00e7in demokrasiyi savunanlar\u0131n ileri s\u00fcrd\u00fckleri gibi, insanl\u0131\u011f\u0131n en ideal sistemi, ya da en az yanl\u0131\u015f\u0131 olan sistemi olamaz. \u00c7or\u00e7il'e atfedilen bir s\u00f6z vard\u0131r. \"Demokrasi, d\u00fcnyadaki en g\u00fczel ikinci sistemdir.\" Sormu\u015flar; \"demokrasiyi neden ikincili\u011fe indirdin?\" diye. \"Birincisi yok ki!\" diye cevap vermi\u015f. Ger\u00e7ek \u00f6yle de\u011fil; demokrasi \u00f6yle ikinci, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u0131radaki bir d\u00fczen fil\u00e2n de\u011fil; bir curcunadan ib\u00e2rettir. Efl\u00e2tun'un t\u00e2biriyle; \"demokrasi, \u015farlatanlar d\u00fczenidir.\" Demokrasinin babas\u0131 say\u0131lan Jan Jack Russo da benzer bir \u015fey diyor: Demokrasiyi uzun uzun anlatt\u0131ktan sonra; \"Emil\" adl\u0131 kitab\u0131nda \"do\u011frusunu s\u00f6ylemek l\u00e2z\u0131msa\" diyor, \"insanlar kendi kendilerine kanun yapamazlar. Bize kanunlar verecek il\u00e2hlar l\u00e2z\u0131m.\"\u0130nsan hayat\u0131 \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc ve \u00e7ok boyutludur. B\u00fct\u00fcn bu y\u00f6nleri ve boyutlar\u0131 ile insan hayat\u0131n\u0131 tamam\u0131yla ku\u015fatm\u0131\u015f hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem yoktur. \u0130nsan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatmak iddias\u0131nda olan be\u015fer\u00ee hi\u00e7bir ideoloji ve d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de ortaya \u00e7\u0131kmam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece \u0130sl\u00e2m, insan hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleriyle ve boyutlar\u0131yla ku\u015fatmay\u0131 hedeflemi\u015f ve ger\u00e7ekten ku\u015fatm\u0131\u015f k\u00e2mil bir din h\u00fcviyetine sahiptir. Sadece \u0130sl\u00e2m, inan\u00e7, davran\u0131\u015f, sosyal ve siyasal d\u00fczen, ahl\u00e2k, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve \u00e2hiret anlay\u0131\u015f\u0131, d\u00fc\u015f\u00fcnce ve ya\u015fama bi\u00e7imi, insan\u0131n kendisiyle, \u00e7evresi ve Rabbiyle t\u00fcm ili\u015fkilerini tanzim eder. T\u00fcm bu alanlarla ilgili ku\u015fat\u0131c\u0131 h\u00fck\u00fcmler koyar. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee ideolojiler, t\u00fcm ahl\u00e2k g\u00f6r\u00fc\u015fleri, sosyal ve siyasal insan\u00ee g\u00f6r\u00fc\u015fler, hangisi olursa olsun, \u0130sl\u00e2m'\u0131n bak\u0131\u015f\u0131na g\u00f6re esas itibar\u0131yla birer dindir. Fakat bu dinlerin hi\u00e7 birisi insan\u0131n hayat\u0131n\u0131 b\u00fct\u00fcn boyutlar\u0131yla ku\u015fatmak iddias\u0131nda olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bazen m\u00fc\u015fterek birka\u00e7 be\u015fer\u00ee ideoloji veya be\u015fer\u00ee din bir araya gelir ve insan hayat\u0131n\u0131 ku\u015fatmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Be\u015fer\u00ee sistemlerin herhangi birisini bir yerde kabul etti\u011finiz zaman, siz sadece o kadar\u0131yla hayat\u0131n\u0131z\u0131n tamam\u0131n\u0131 tanzim edemezsiniz.Hayat\u0131n\u0131z\u0131n di\u011fer a\u00e7\u0131klar\u0131n\u0131, di\u011fer y\u00f6nlerini de uygun g\u00f6rece\u011finiz veya o kabul etti\u011finiz sistemle uyu\u015fabilecek ba\u015fkalar\u0131yla doldurursunuz. B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemlerin en b\u00fcy\u00fck ortak paydas\u0131 ise, laikliktir. Siyas\u00ee hayat\u0131n\u0131za demokrasiyi getirip h\u00e2kim k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z takdirde, hukukunuz ne olacak? Ahl\u00e2k\u0131n\u0131z, iktisad\u00ee ili\u015fkileriniz ne olacak? \u0130\u015fte bu noktada, demokrasi b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131 \"h\u00e2kimiyet kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z milletindir\" diyerek millet ve milletin yetkili g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc kimseler yoluyla temsili s\u00fbretiyle, temsil\u00ee sisteme uygun olarak se\u00e7ilen kimseler arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla bu sorunlar\u0131 \u00e7\u00f6zmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Temsil yetkisine sahip bulunan ki\u015fi ve kurumlar, onlar\u0131n hukukunu belirler. Hukukun b\u00fcnyesi i\u00e7erisinde iktisad\u00ee ili\u015fkileri ortaya koyar. Bunlar\u0131n sonucu olarak bir ahl\u00e2k anlay\u0131\u015f\u0131 da olu\u015fur. Toplumsal hayat\u0131n gerekli di\u011fer b\u00fct\u00fcn kurumlar\u0131 bu yap\u0131 ile uyumlu olarak ya da en az\u0131ndan \u00e7eli\u015fki arzetmeyecek \u015fekilde ortaya \u00e7\u0131kar.B\u00fct\u00fcn sistemler ilk ortaya konulduklar\u0131 zaman, hangi \u00e7er\u00e7eve i\u00e7in konulmu\u015f olurlarsa olsunlar, sadece orada kalmazlar; insan hayat\u0131n\u0131n tamam\u0131n\u0131 kapsarlar; en az\u0131nda pratikte bu b\u00f6yledir. Hi\u00e7bir be\u015fer\u00ee sistem, k\u00e2mil olamaz ve insanlar, be\u015fer\u00ee sistemlerde deneme yan\u0131lma yoluyla mesafe alabilirler. O bak\u0131mdan be\u015fer\u00ee sistemler esas m\u00e2hiyetleri itibar\u0131yla bir yaz boz tahtas\u0131d\u0131rlar. Bunu, i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z be\u015fer\u00ee sistemin mesel\u00e2 kanunlar\u0131nda \u00e7ok rahat bir \u015fekilde g\u00f6rebiliriz.Be\u015fer\u00ee Sistemlerin D\u00fcnyev\u00eeli\u011fi; \u0130sl\u00e2m'\u0131n Uhrev\u00eeli\u011fi:\u00a0Be\u015fer\u00ee sistemler eksiklerini ba\u015fka sistemler v\u00e2s\u0131tas\u0131yla tamamlasalar bile \u00e2hirete y\u00f6nelik hi\u00e7bir \u015fey s\u00f6ylemezler. \u0130nsan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden sonras\u0131yla ilgilenmezler. Dolay\u0131s\u0131yla be\u015fer\u00ee sistemler ne kadar ileri olurlarsa olsunlar, ilgilendikleri \u00f6zel alanda bile m\u00fckemmel olamazlar ve insan\u0131n \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat\u0131 i\u00e7in bir \u015feyler verme iddias\u0131nda bulunamazlar. M\u00fcsl\u00fcman ise, \u00e2hireti hesaba katmadan en ufak bir davran\u0131\u015fta bulunamaz. M\u00fcsl\u00fcman, d\u00fcnya hayat\u0131yla \u00e2hireti hedefleyendir. D\u00fcnyadaki olumlu veya olumsuz\u00a0 geli\u015fmeler, imtihan kabul edildi\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman\u0131n istikameti \u00fczerinde etkili de\u011fildir.\"T\u00e2 ki, elde etti\u011finizle sevinmeyesiniz, kaybetti\u011finiz dolay\u0131s\u0131yla da \u00fcz\u00fclmeyesiniz.\" (57\/Had\u00eed, 23)D\u00fcnya hayat\u0131nda ele ge\u00e7irdiklerimize sevinmeye de\u011fmez; kaybettiklerimiz i\u00e7in \u00fcz\u00fclmeye de\u011fmedi\u011fi gibi.\u00d6nemli olan, m\u00fcsl\u00fcman olarak ki\u015finin kendi sorumlulu\u011funu yerine getirmesidir. M\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in en m\u00fchim \u015fey, amellerinin s\u00e2lih olmas\u0131, eylemlerinin kabul edilecek vas\u0131fta bulunmas\u0131d\u0131r. Bu ger\u00e7ekle\u015fince, \u00f6nde veya arkada olmak \u00f6nemli de\u011fildir. Netice alm\u0131\u015f, d\u00fcnyada ba\u015far\u0131l\u0131 olmu\u015f veya ma\u011flup d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f, marjinal kalm\u0131\u015f, hi\u00e7 \u00f6nemli de\u011fildir. Bir hadis-i \u015ferifte \u015f\u00f6yle buyrulur: \"K\u0131y\u00e2met g\u00fcn\u00fcnde kimi peygamber yan\u0131nda iki \u00fc\u00e7 m\u00fc'minle birlikte gelecek.\" Yani iki \u00fc\u00e7 tane, hatta tek ba\u015f\u0131na gelen peygamberleri biz marjinal kald\u0131 diye d\u00e2vetlerini tebli\u011f etmede kusurlu davrand\u0131klar\u0131n\u0131 m\u0131 kabul edece\u011fiz? Nuh (a.s.) 950 y\u0131l istikamet \u00fczere yapt\u0131\u011f\u0131 tebli\u011fde d\u00fcnyev\u00ee a\u00e7\u0131dan netice alamad\u0131 veya \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck bir sonu\u00e7 ald\u0131 diye, yapt\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fcmseyecek, marjinal kald\u0131 diye tenkit edebilecek miyiz?Dolay\u0131s\u0131yla biz hakk\u0131 ve hakikati ba\u015far\u0131larda, \u00e7oklukta, azl\u0131kta, \u00f6nde ve arkada olmakta de\u011fil; Allah'\u0131n kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine mutabakatta arar\u0131z. Allah'\u0131n Kitab\u0131na ve Ras\u00fbl\u00fcn s\u00fcnnetine uygun oldumu bir i\u015f g\u00fczeldir; neticesi d\u00fcnyev\u00ee olarak hi\u00e7 olsa bile. \u00d6nemli olan Allah'\u0131n verece\u011fi de\u011ferdir. D\u00fcnyev\u00ee sonu\u00e7lar\u0131 Allah verirse ne \u00e2l\u00e2, vermezse vermez. Hayat\u0131m\u0131z ve \u00f6l\u00fcm\u00fcm\u00fcz, Allah i\u00e7in olabiliyorsa, netice odur. \u0130\u015fte bu anlam\u0131yla hayat\u0131 ku\u015fatan biricik sistem, k\u00e2mil din, sadece Allah Te\u00e2l\u00e2'n\u0131n dinidir.\u0130sl\u00e2m'\u0131n Eksizli\u011fi ile Be\u015fer\u00ee Sistemlerin Yetersizli\u011fi:\u00a0B\u00fct\u00fcn be\u015fer\u00ee sistemler eksiktir, par\u00e7ac\u0131d\u0131r. \u00c7\u00f6z\u00fcm getiremeyi\u015fleri, insanlar\u0131 mutlulu\u011fa ula\u015ft\u0131ramay\u0131\u015flar\u0131, bunun en a\u00e7\u0131k g\u00f6stergesidir. Kendilerinin kendileri i\u00e7in belirledikleri hedefleri dahi ger\u00e7ekle\u015ftiremeyi\u015fleri bir tarafa, m\u00fcsl\u00fcman olarak bizim onlara y\u00f6neltece\u011fimiz en b\u00fcy\u00fck ele\u015ftiri, bu sistemlerin eksik oldu\u011fuyla ilgilidir. Bu sistemler, yamal\u0131 boh\u00e7ad\u0131r; insan\u0131 ku\u015fatamazlar, k\u00e2mil din olamazlar, \u00e2hiretle ilgili s\u00f6yleyecek s\u00f6zleri de yoktur. Yaln\u0131z Allah'\u0131n dini olan \u0130sl\u00e2m'd\u0131r, hayat\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle ku\u015fatan, d\u00fcnyay\u0131 ve \u00e2hireti i\u00e7eren. Mevcut sistemler bize Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131 kazand\u0131ramaz. Dolay\u0131s\u0131yla biz, insanlar\u0131n t\u00fcm\u00fcne Allah'\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131n\u0131n nas\u0131l kazan\u0131laca\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011fretmeyi, b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc \u00fczerimize alm\u0131\u015f kimseler olarak ortaday\u0131z.\u00a0 \u00a0\u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2li vahye dayal\u0131 olmaktan kaynaklan\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k bat\u0131n\u0131n zev\u00e2li, b\u00f6yle bir dinden mahrum olu\u015fundan kaynaklanmaktad\u0131r. Felsefeleri, ideolojileri, rejimleri ve hev\u00e2lar\u0131 hepsi \u015feytan\u0131n insanlara telkin etti\u011fi lehviyattand\u0131r. Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in belirtti\u011fine g\u00f6re \u015feytanlar da dostlar\u0131na telkinatta bulunurlar. Demek ki d\u00fcnyada ezelden beri, \u00c2dem (a.s.)'den beri, iki \u015fey \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p durmaktad\u0131r. Allah'\u0131n vahyi ve \u015feytan\u0131n, dostlar\u0131na telkin etti\u011fi vahiyler; Hak ile b\u00e2t\u0131l. \u0130sl\u00e2m'\u0131n kem\u00e2linin bir neticesi olarak \u0130sl\u00e2m, her zaman ve mek\u00e2nda b\u00fct\u00fcn insanl\u0131\u011f\u0131n her t\u00fcrl\u00fc ihtiyac\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131layabilecek vasfa sahiptir.[1]\u00a0\u00c7okluk veya \u00e7o\u011funluk, ya da \u00e7o\u011fulculuk denildi\u011finde, temelinde yatan birey, yani bir tek insandan bahsedildi\u011fi bilinmelidir. Bir'inde do\u011frular\u0131 veya e\u011frileri tesbit yetkisi bulunmayanlar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun nas\u0131l bu yetkiye sahip olabildikleri h\u00e2l\u00e2 a\u00e7\u0131klanamam\u0131\u015ft\u0131r. Sadece s\u0131f\u0131rlar\u0131n veya yaln\u0131z eksilerin yanyana gelmesiyle tatmin edici rakamlar\u0131n veya art\u0131lar\u0131n \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131, \u00e7\u0131kabildi\u011fi izah edilememi\u015f bir kand\u0131rmacad\u0131r. Yol g\u00f6stereni bulunmayan insan\u0131n \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131k i\u00e7inde kald\u0131\u011f\u0131n\u0131, bilmediklerinin \u00f6\u011fretilmemesi halinde bir \u015fey bilmez durumda devam etti\u011fini her ne hikmetse d\u00fc\u015f\u00fcnemeyen insan, bir Rabb'e (e\u011fitici, terbiye edici m\u00fcrebb\u00ee'ye) hep ihtiya\u00e7 duymu\u015ftur. B\u00fct\u00fcn mesele, bu m\u00fcrebb\u00eenin (terbiyecinin) kim olmas\u0131 gerekti\u011fi hususudur. \u0130\u015fte insan bu noktada hep yan\u0131lm\u0131\u015f, bir t\u00fcrl\u00fc ger\u00e7ek terbiyecisini bulamam\u0131\u015f, insana ac\u0131yan yarat\u0131c\u0131s\u0131 merhameti ile ona s\u00fcrekli olarak terbiye esaslar\u0131n\u0131 bildiren el\u00e7ileriyle yol g\u00f6stermi\u015ftir. \u00c7o\u011funun, \u00e7o\u011funlu\u011fun bu yolu kabul etmemesine, hev\u00e2s\u0131na uymas\u0131na ra\u011fmen yarat\u0131c\u0131 Allah tekrar el\u00e7iler g\u00f6ndermi\u015f ve kullar\u0131na ger\u00e7ekten ac\u0131d\u0131\u011f\u0131n\u0131, ma\u011ffiret edicili\u011fini g\u00f6stermi\u015ftir. Kur'an bu yol g\u00f6stericili\u011fin en son eseri olarak elimizde, \u00f6n\u00fcm\u00fczdedir.Bir\u00e7ok \u00e2yetinde, hev\u00e2s\u0131na t\u00e2bi olan insan\u0131n nas\u0131l azg\u0131nla\u015ft\u0131\u011f\u0131n\u0131, kendi dengesini nas\u0131l bozdu\u011funu, sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ruh yap\u0131s\u0131na sahip olamad\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klayan Rabbimiz (terbiyecimiz) Allah, kendini bozan\u0131n \u00e7evresini de bozdu\u011fundan defaatle s\u00f6z etmekte, yery\u00fcz\u00fcn\u00fc ifs\u00e2d\u0131ndan bahsetmektedir. Yery\u00fcz\u00fc, hal\u00eefelik g\u00f6revinin icr\u00e2 edilece\u011fi, \u00eemar ve \u0131slah tavr\u0131yla yakla\u015f\u0131lmas\u0131 gerekn insan\u0131n bir \u00e7evredir. \u0130nsan, bu \u00e7evre ile vard\u0131r. \u0130nsan, do\u011fas\u0131n\u0131, ancak, bu do\u011fan\u0131n sahibince bildirilen esaslara uyarak koruyabilir. Korunamam\u0131\u015f do\u011fa, ister insan tabiat\u0131 olsun, ister insan\u0131n i\u00e7inde ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortam olsun, insan i\u00e7in sa\u011fl\u0131ks\u0131z bir ortam olarak ki\u015fili\u011fini koruyamaman\u0131n, giderek korkman\u0131n, koku\u015fman\u0131n ortam\u0131 olacakt\u0131r. \u00d6yle de olmu\u015ftur.Analar\u0131n\u0131n karn\u0131ndan bir \u015fey bilmed halde \u00e7\u0131kar\u0131lan insanlar\u0131n, \u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 takip eden bir s\u00fcre sonra \"k\u00fcll\u00fc \u015fey'in kad\u00eer\" bir varl\u0131k haline d\u00f6n\u00fc\u015fmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011filken, insan\u0131n temel yan\u0131lg\u0131s\u0131, b\u00f6yle olabildi\u011fini sanmas\u0131, yani kendini, hev\u00e2s\u0131n\u0131, kendi gibi insanlar\u0131 tanr\u0131la\u015ft\u0131rmas\u0131d\u0131r. Bu san\u0131 ve de\u011ferlendirme, insan\u0131 azg\u0131nla\u015ft\u0131rmakta; tu\u011fy\u00e2n\u0131, ba\u011fyi ve fes\u00e2d\u0131 giderek kendinden \u00e7evresine, \u00e7evresinden kendine ve di\u011fer insanlara y\u00f6nelmi\u015f; ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00fcnyay\u0131, i\u00e7inde kendisi de bulundu\u011fu halde berbat etmektedir.Kayna\u011f\u0131 insan akl\u0131 olan, bu akl\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ortamdan etkilenmi\u015fli\u011finin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan fikirleriyle biri, di\u011ferinden farkl\u0131 yerlere varan ak\u0131llar\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funun veya az\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n varaca\u011f\u0131 yer, kendine ters d\u00fc\u015fen yerdir. Kendini yads\u0131yan yerdir. \u0130nsan\u0131 kendinden uzakla\u015ft\u0131ran, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 engelleyen yolda kullan\u0131lan ak\u0131l, insano\u011flu var oldu olal\u0131 kendi ba\u015f\u0131na do\u011fru yolu bulamam\u0131\u015ft\u0131r. Ancak Yaratan Rabbi insana s\u0131r\u00e2t-\u0131 m\u00fcstak\u00eemi, bu do\u011fru yolu g\u00f6stermi\u015ftir.\"Ne yapaca\u011f\u0131n\u0131 bilmez halde bulup da do\u011fru yolu g\u00f6stermedi mi?\" (93\/Duh\u00e2, 7).\u0130nsan, kendine g\u00f6sterilen yolu bile koruyamazken, bu yoldan ayr\u0131lmamay\u0131 bile beceremezken, kendi ba\u015f\u0131na t\u00fcm\u00fcyle do\u011fru bir yol bulmas\u0131n\u0131 ondan beklemek, olmayacak \u015fey beklemektir. Zaten kendi de, kendi buldu\u011fu yoldan memnun olmam\u0131\u015f, olamam\u0131\u015ft\u0131r.Akl\u0131n\u0131, hev\u00e2s\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen insan, bu tanr\u0131s\u0131ndan r\u00e2z\u0131 de\u011fildir. Akl\u0131n ve arzular\u0131n tanr\u0131 kabul edildi\u011fi demokrasiler, insanlar\u0131n kendi\u011fe gelmelerini \u00f6nleyen bir uyu\u015fmu\u015flukla, kendilerine gelmelerini engellemektedir. Afyonun insan\u0131 uyu\u015fturdu\u011fu gibi insanlar\u0131 uyu\u015fturan, bu uyu\u015fturup uyutmada m\u00fczik, futbol ve medyadan da yararlanan demokrasiler, onlar i\u00e7in yaln\u0131z ekonomik insan, seksolojik insan tan\u0131m\u0131 getirebilmekte, insan\u0131 bir t\u00fcrl\u00fc bu y\u00f6nleri de bulunan ama, asla bunlardan ibaret olmayan bir varl\u0131k oldu\u011funu g\u00f6rebilmesine imk\u00e2n b\u0131rakmamaktad\u0131r. Demokrasiler insanlar\u0131; insan olmaktan, insanl\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131na varmaktan al\u0131koyan insanlar\u0131n \u00f6n\u00fcnde a\u015f\u0131lmas\u0131 g\u00fc\u00e7 bir b\u00fcy\u00fck engel olarak durmaktad\u0131r. Bu engeli a\u015famayan insan\u0131n, insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n fark\u0131na varabilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.\u00c7oklu\u011fu da, \u00e7o\u011funlu\u011fu da, \u00e7o\u011fulculu\u011fu da demokrasi b\u00fct\u00fcn\u00fcne g\u00fcvenmemesi i\u00e7in ya\u015fam\u0131n\u0131n sa\u011flamas\u0131n\u0131 yapmakla varaca\u011f\u0131 nokta, insana, kendinin fark\u0131na varmas\u0131na yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. Teslim olmadan, bir rabbe kul olmadan yapamad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclen insan\u0131n, teslim olmamas\u0131 de\u011fil; kime ve neye teslim olaca\u011f\u0131 ile ilgili tercihleri s\u00f6zkonusudur. \u0130nsan, \"kendi hev\u00e2s\u0131na m\u0131, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n (\u00e7o\u011funlu\u011fun) hev\u00e2s\u0131na m\u0131, yoksa Allah'a m\u0131 teslim olmal\u0131d\u0131r?\" sorusuna verilecek is\u00e2betli cevap insan\u0131n ufkunu a\u00e7acakt\u0131r. A\u00e7\u0131lan \u015fuuru, insan\u0131n b\u00fct\u00fcn\u00fc g\u00f6rmesini, kendinin fark\u0131na varmas\u0131n\u0131 sa\u011flayacakt\u0131r. \u00d6n\u00fc a\u00e7\u0131lan insan\u0131n g\u00f6rebildi\u011fi b\u00fct\u00fcn kar\u015f\u0131s\u0131nda yapaca\u011f\u0131 se\u00e7im elbette daha isabetli olacakt\u0131r. Hayat, kendisine hayat verene teslim olmakla anlamlanacakt\u0131r. Teslim olamadan yapamayan insan, en g\u00fcvenilir (el-M\u00fc'min) teslim olmakla (m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131kla) ancak tatmin olabilir.[2]\u00a0[1] M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, s. 53-90[2] Erc\u00fcmend \u00d6zkan, \u0130nanmak ve Ya\u015famak, c. 2, s. 147-150Demokrasi Oyunu:\u201cVer oyunu, g\u00f6r oyunu!\u201d\u00a0 \u201cKim daha oy al\u0131yor\/oyal\u0131yor?\u201d\u00a0 \"Oy, oy!\" diye halktan rey dilenenler, i\u015f ba\u015f\u0131na ge\u00e7tiklerinde halk\u0131 \"of, of!\" diye inletirler. Buna ra\u011fmen oyun devam eder. Demokrasi s\u00e2yesinde insan, \u0131s\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131 delikten bir de\u011fil; on kez \u0131s\u0131r\u0131l\u0131r. Tahterevallidir demokrasi; partilerin biri iner, biri \u00e7\u0131kar. Ama bu tahterevallinin \u00fczerine binilip oturulan yerinde g\u0131c\u0131rdayan tahta kalas de\u011fil; inleyen halk vard\u0131r. Hangi doktrin, rejimde h\u00e2kimse, onun koydu\u011fu kurallar i\u015flemekte, h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn \u00e7ark\u0131n\u0131n i\u015flemesi i\u00e7in halk\u0131n deste\u011fine ihtiya\u00e7 duyuldu\u011fundan, senaryosu \u00f6nceden yaz\u0131lm\u0131\u015f oyunda, halka sadece fig\u00fcran roller verilmektedir. Halk\u0131n se\u00e7mek mecb\u00fbriyetinde oldu\u011fu d\u00fczenin memurlar\u0131, isteseler bile h\u00e2kim g\u00fcc\u00fcn\/derin devletin sistemini de\u011fi\u015ftirme hakk\u0131na sahip olmad\u0131klar\u0131ndan, halk\u0131 temsilen se\u00e7ilenlere d\u00fc\u015fen i\u015f, mevcut sistemin \u00e7ark\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131nda durmaktan \u00f6teye gitmez. Bu olayda halka d\u00fc\u015fen ise, d\u00fczenin baz\u0131 yerlerine idareciler t\u00e2yin ederek onlar\u0131n su\u00e7una ortak olmakt\u0131r.Demokrasi bir y\u00f6netim bi\u00e7imidir; y\u00f6netimleri belirleme bi\u00e7imi de\u011fil! Kendisi bir d\u00fczendir; ba\u015fka d\u00fczenlere kap\u0131 de\u011fil! Davul tutanlar\u0131 se\u00e7me i\u015fidir; tokmaklar\u0131 de\u011fil! Egemen g\u00fc\u00e7ler taraf\u0131ndan kurallar\u0131 belirlenmi\u015f oyundur; oyun kurallar\u0131n\u0131 belirleme i\u015fi de\u011fil! Demokrasi, kitab\u0131na uydurma rejimidir; Kitab\u2019a uyma de\u011fil! Demokrasi ile disiplini esas alan rejimler aras\u0131ndaki fark, \u00f6nemsizdir: Totaliter rejimlerde kral veya general; \u201cBen b\u00f6yle istiyorum!\u201d der; Demokrasi ise, \u201csen b\u00f6yle istiyorsun!\u201d der.\u00a0\u00a0Din kurumlar\u0131n\u0131n ba\u011f\u0131ms\u0131z olmad\u0131\u011f\u0131 d\u00fczen nas\u0131l demokrat olabilir? Anayasan\u0131n baz\u0131 maddelerinin de\u011fi\u015ftirilmesi teklif bile edilemez, halk kendi istedi\u011fi sistemi se\u00e7emez, kurulu d\u00fczenin uygulay\u0131c\u0131lar\u0131 olarak kendi \u00f6nlerine \u00e7\u0131kar\u0131lan isimler aras\u0131nda bir tercih yapmak, i\u00e7inde kendine benzeyen bulamad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in dayat\u0131lan adaylardan ehven-i \u015ferri tercih etmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rsa, buna oyun denilmez mi? Halk idaresi diye, halk\u0131n inanc\u0131na, ya\u015fay\u0131\u015f ve ahl\u00e2k\u0131na sald\u0131ran d\u00fczenin ad\u0131d\u0131r bu \u00fclkede demokrasi. Ba\u015fta Kemalizm ve onun ilkeleri olmak \u00fczere, laiklik vb. tabular\u0131n bulundu\u011fu d\u00fczen, nas\u0131l halk\u0131n y\u00f6netimi olabilir? Demokrasilerde egemenlik kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z paran\u0131nd\u0131r, medyan\u0131nd\u0131r, derin devletindir; ama halk\u0131n de\u011fildir. Halk, r\u00fczg\u00e2r ne y\u00f6nden esiyorsa onun g\u00fcc\u00fcyle savrulan yaprak gibidir. Ulusal ve uluslararas\u0131 istihb\u00e2r\u00e2t \u00f6rg\u00fctleri, kartel ve holding patronlar\u0131, siyonizm, a\u011falar, \u015feyhler, hizmet ad\u0131 alt\u0131nda devlet r\u00fc\u015fvetleri, rekl\u00e2m, aldatmaya dayal\u0131 propaganda, se\u00e7im kanunu vb. adla se\u00e7im hile ve aldatmacalar\u0131, b\u00fcy\u00fck partilerin devlet yard\u0131m\u0131 vb. yollarla avantajlar\u0131... b\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n halk\u0131 y\u00f6nlendirmedi\u011fini kim iddia edebilir? \u00d6yleyse, ger\u00e7ekten halk m\u0131 y\u00f6netiyor halk\u0131? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0G\u00fc\u00e7l\u00fcn\u00fcn h\u00e2kim oldu\u011fu rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. \u00c7a\u011fda\u015f bir masaldan ibarettir. Her ne kadar tersi iddia ediliyor olsa bile, se\u00e7enlerin ve hatta se\u00e7ilenlerin de\u011fil; se\u00e7tirenlerin ve derindekilerin ir\u00e2desi \u00f6nemlidir. Demokrasi, bir Truva at\u0131d\u0131r. Halka, oy vermeme h\u00fcrriyeti bile vermeyen \u00e7a\u011fda\u015f dayatma rejimidir. delinin % 49 ak\u0131ll\u0131ya g\u00e2lip getirilmesinin ad\u0131d\u0131r. M\u00fcsl\u00fcmanla k\u00e2firin, m\u00fcc\u00e2hidle \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fman\u0131n\u0131n, \u00e2limle c\u00e2hilin, ayd\u0131nla avam\u0131n e\u015fit oldu\u011fu ad\u00e2letsiz rejimin ad\u0131d\u0131r demokrasi. Demokrasi a\u00e7\u0131s\u0131ndan, oy veren insanlar, e\u015fit olmas\u0131na e\u015fittir, ama baz\u0131lar\u0131 daha \u00e7ok e\u015fittir. Elli bir pirenin k\u0131rk dokuz file g\u00e2lip getirilmesidir demokrasi. Kazanan ve kaybedenin ma\u00e7tan \u00f6nce belli oldu\u011fu \u015fikeli bir kar\u015f\u0131la\u015fmad\u0131r. Hakka ra\u011fmen halk idaresi olmas\u0131n\u0131n yan\u0131nda; asl\u0131nda halka ra\u011fmen egemen \u00e7evrelerin halk\u0131n inanc\u0131na ters dayatmalar rejimidir. Teorisiyle prati\u011fi birbirine bu denli ters bir anlay\u0131\u015f, ba\u015fka hi\u00e7bir ideolojide bu kadar s\u0131r\u0131tmaz.Kimler parti kurabilir? Partiler kanunu, hangi mecb\u00fbriyetler getirmektedir? Mesel\u00e2 \u0130sl\u00e2m partisi kurulabilir mi? Hani, halk\u0131n idaresi idi demokrasi; ya halk \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 istiyorsa? Buna f\u0131rsat vermeden, yolu a\u00e7madan halk\u0131n isteyip istemedi\u011fi nas\u0131l belli olacakt\u0131r? Kimleri se\u00e7ebilir vatanda\u015f? Partiler ve adaylar her g\u00f6r\u00fc\u015fe a\u00e7\u0131k m\u0131d\u0131r? Rejim, Atat\u00fcrk ilkelerini t\u00e2vizsiz uygulamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Ger\u00e7ekten halk m\u0131 istemektedir bu kadar heykeli? Halk Kemalist midir de, halk\u0131n y\u00f6netimi denilen demokrasi rejiminde y\u00f6netim onun ilkelerinin d\u0131\u015f\u0131na \u00e7\u0131kamaz? Halk\u0131n inan\u00e7 ve ib\u00e2detleri, halk\u0131n se\u00e7ti\u011fi y\u00f6neticilere ve onlar\u0131n y\u00f6nettikleri d\u00fczene ne kadar yans\u0131yabilmektedir? Halk\u0131 etkilemede medyan\u0131n, propagandan\u0131n ve kaynak olarak paran\u0131n g\u00fcc\u00fc nedir?Ve bir d\u00fcd\u00fck \u00f6tt\u00fcr\u00fcl\u00fcnce halk\u0131n ir\u00e2desi ne durumlara d\u00fc\u015fmektedir? Demokrasi, demokrasinin raylar\u0131na oturtulmak ad\u0131na katledilerek demokratik (!) darbeler yap\u0131l\u0131r her on senede bir. Demokrasiye kimler ve ne ad\u0131na balans ayar\u0131 yapmaktad\u0131r? Partileri halka ra\u011fmen kim kapatmakta ve kapatmakla tehdit etmektedir? Bunun demokrasi ile neresi ba\u011fda\u015fmaktad\u0131r? Milyonlarca oyu kim, hangi gerek\u00e7eyle ge\u00e7ersiz\/etkisiz saymakta, daha az oya daha b\u00fcy\u00fck yetkiyi kim, nas\u0131l vermektedir? Demokrasi ile ilgili bu t\u00fcr sorunlar\u0131 ve sorular\u0131 \u00e7o\u011faltmak m\u00fcmk\u00fcn...\u00a0Kapitalizmin s\u00f6m\u00fcr\u00fcs\u00fcn\u00fc perdeleyen bir simgedir demokrasi. Demos-kratos: Yunanca; Halk\u0131n y\u00f6netimi anlam\u0131na geliyor, yani halk\u0131n h\u00e2kimiyeti. Bat\u0131l\u0131lar\u0131n helvadan putudur demokrasi; istedikleri zaman yiyip yutarlar. Bat\u0131l\u0131lar ni\u00e7in Kuveyt\u2019te, k\u00f6rfez \u00fclkelerinde, Suudi Arabistan\u2019da vb. yerlerde demokrasi istemez? Baz\u0131 yerler i\u00e7inse zorunludur demokrasi. Bat\u0131n\u0131n, demokrasi kaval\u0131yla kolay g\u00fcdebilece\u011fi \u00fclkelerde her konunun demokrasiyle ili\u015fkisi kurulurken, Bat\u0131, i\u015fine gelmedi\u011fi yer ve zamanlarda, emir kullar\u0131 arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla demokrasiyi ask\u0131ya al\u0131r veya ald\u0131rt\u0131r, darbeler yapt\u0131r\u0131l\u0131r. Mesel\u00e2 T\u00fcrkiye\u2019de m\u00fcsl\u00fcmanlara zul\u00fcm g\u00fcndeme getirilmezken Apo\u2019nun idam\u0131 bir demokrasi meselesi kabul edilir.Demokrasi, monar\u015finin egemenli\u011fine g\u00f6z dikmi\u015f, krall\u0131k veya padi\u015fahl\u0131\u011f\u0131n yanl\u0131\u015flar\u0131 \u00fczerine antitez olmu\u015ftur. Ger\u00e7i demokrasinin be\u015fi\u011fi denilen yerlerde, Bat\u0131da kral ve krali\u00e7eler h\u00e2l\u00e2 en \u00fcst y\u00f6neticilerdir; bu tezat bile de\u011ferlendirilmez. \u0130ngiltere, Bel\u00e7ika, Hollanda, Danimarka, L\u00fcksemburg gibi \u00fclkelerin ba\u015f\u0131nda h\u00e2l\u00e2 kral veya krali\u00e7eler vard\u0131r. Padi\u015fahl\u0131\u011fa alternatif olarak kabul edilen demokraside 550 tane padi\u015fah ve arkalar\u0131nda say\u0131s\u0131n\u0131 kimsenin bilmedi\u011fi gizli padi\u015fahlar bulunan bir anlay\u0131\u015f m\u0131d\u0131r halk\u0131n istedi\u011fi y\u00f6netim? C\u00e2hiliyye d\u00f6nemindeki m\u00fc\u015frikler de demokratt\u0131. Mekke\u2019de de demokrasi vard\u0131: \u0130steyen istedi\u011fi putu serbest\u00e7e se\u00e7ebiliyor, kimse kar\u0131\u015fm\u0131yordu. Ayn\u0131 \u00f6zg\u00fcrl\u00fck \u00e7a\u011fda\u015f c\u00e2hiliyyede de vard\u0131r: Zul\u00fcmlerden zul\u00fcm be\u011fenebilir, t\u00e2\u011futlardan bir t\u00e2\u011fut se\u00e7ebilir insan, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki \u00e7a\u011fda\u015f demokrasilerde. Hakk\u0131n\u0131 yemeyelim: Tavuklara k\u00fcmeslerini, bek\u00e7ilerini ve kurtlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir demokrasi. Hileli yollarla da olsa, halka gardiyanlar\u0131n\u0131 se\u00e7me hakk\u0131 verir.\u00a0 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u201cDemokrasilerde \u00e7are t\u00fckenmez\u201d mi acaba? Bug\u00fcne kadar \u00fclkedeki \u00e7aresizliklere ne demeli? Do\u011frusu \u015f\u00f6yle olmal\u0131: \u201cDemokrasilerde \u00e7ene t\u00fckenmez!\u201d Politika, i\u015f \u00fcretmeye de\u011fil; laf \u00fcretmeye dayan\u0131r bu \u00fclkede, demogoji, laf yar\u0131\u015f\u0131, kand\u0131rma t\u00fckenmez bu d\u00fczende. Halk se\u00e7ime kat\u0131labilir ama, y\u00f6netimi hi\u00e7bir zaman ele ge\u00e7iremez. Y\u00f6netim ve halk ayr\u0131m\u0131 vard\u0131r halk\u0131n idaresi denilen demokraside.\u0130sl\u00e2m\u2019da halk\u0131n de\u011fil; Hakk\u0131n h\u00fckm\u00fc \u00f6nemlidir. Halk Hakka kul olmal\u0131, O\u2019nun h\u00fckm\u00fcne teslim olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc,\u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu bilmezler\u201d (45\/C\u00e2siye, 26), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu \u015f\u00fckretmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59), \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu nank\u00f6rd\u00fcr\u201d (25\/Furkan, 50) ve \u201cinsanlar\u0131n \u00e7o\u011fu m\u00fc\u2019min de\u011fildir, iman etmezler\u201d (40\/\u011e\u00e2fir, 59). O y\u00fczden halk\u0131n \u00e7o\u011funlu\u011funa uymak, dal\u00e2lettir\/sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u201cYery\u00fcz\u00fcnde bulunanlar\u0131n \u00e7o\u011funa uyacak olursan, seni Allah\u2019\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131rlar. Onlar zandan ba\u015fka bir \u015feye t\u00e2bi olmaz, yalandan ba\u015fka (s\u00f6z de) s\u00f6ylemezler.\u201d (6\/En\u2019\u00e2m, 116). \u0130nsanlar\u0131n \u00e7o\u011funun bilmedi\u011fini, \u015f\u00fckretmedi\u011fini, ak\u0131llar\u0131n\u0131 kullanmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, yoldan \u00e7\u0131km\u0131\u015fl\u0131\u011f\u0131n\u0131, g\u00fcnah ve haram pe\u015finde ko\u015ftuklar\u0131n\u0131, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 haks\u0131z yere yediklerini, \u00e7oklu\u011fu ve \u00e7o\u011funlu\u011fu ile b\u00f6b\u00fcrlenip \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslad\u0131\u011f\u0131n\u0131, bu y\u00fczden mallar\u0131n\u0131n ve evlatlar\u0131n\u0131n \u00e7oklu\u011fu ile \u00f6v\u00fcnd\u00fcklerini, daha \u00e7ok ve daha zengin olduklar\u0131 halde kendilerinden \u00f6nce nice topluluklar\u0131 yok edildi\u011fini, b\u00fct\u00fcn bunlardan ders almayan insanlar\u0131n yine pek \u00e7o\u011funun yoldan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131 Kur'an, say\u0131lamayacak kadar \u00e7oklukta ve \u0131srarla anlatmaktad\u0131r. \u00c7oklu\u011fun ancak Allah'\u0131 zikredip anmada, \u015f\u00fckretmede, kulluk ve ib\u00e2det etmede, takv\u00e2da i\u015fe yarayan bir \u015fey oldu\u011fu da yine Kur'an'da \u0131srarla \u00fczerinde durulun hakikatler olarak ifade edilmektedir.\u00c7o\u011funun ak\u0131ls\u0131zl\u0131klar\u0131ndan bahsedilen insanlar, Allah'\u0131n h\u00fck\u00fcmlerine itibar etmeyen, Rab olarak sadece Allah'\u0131 kabullenmek istemeyen kalabal\u0131klard\u0131r. S\u00fcr\u00fcle\u015ftirilen, s\u00f6m\u00fcr\u00fclen, k\u00f6lele\u015ftirilen y\u0131\u011f\u0131nlard\u0131r. \u00c7al\u0131\u015fan kafalar, akl-\u0131 sel\u00eem sahipleri, kendilerinin fark\u0131na varan kafalard\u0131r. Kendinin fark\u0131na varanlar, Allah'\u0131n fark\u0131na var\u0131rlar; Allah ile kendileri aras\u0131ndaki fark\u0131 farkederler. Hadlerini bilirler ve O'na ait olan, olmas\u0131 gereken h\u00e2kimiyeti kendi zimmetlerine ge\u00e7irerek haks\u0131zl\u0131k edip il\u00e2hl\u0131k taslamazlar. \"Onlar\u0131n (\u0130nsanlar\u0131n) \u00e7o\u011fu zandan ba\u015fka bir \u015feye uymaz. \u015e\u00fcphesiz zan, haktan\/ger\u00e7ekten hi\u00e7bir \u015fey ifade etmez.\" (10\/Y\u00fbnus, 36). Haktan, hakikatten bir \u015feyin ifadesi olmayan zanna uyanlar, ister \u00e7o\u011funluk, ister az\u0131nl\u0131k olsun, ger\u00e7ekten bir \u015feyin ifadesi olmayana uyduklar\u0131na g\u00f6re akletmiyorlar demek de\u011fil midir? \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Halk deyimiyle \"nerede \u00e7okluk, orada ...\"\u00a0 Kendi taraftarlar\u0131 ve ideologlar\u0131 bile, demokrasinin g\u00f6rmezlikten gelinemeyecek zaaflar\u0131ndan haberdard\u0131r: \"\u0130yi h\u00fck\u00fcmetler aras\u0131nda demokrasi en k\u00f6t\u00fcs\u00fc, fakat k\u00f6t\u00fclerin en iyisidir.\" (Aristoteles) \"H\u00fck\u00fcmetlerin en iyisi, bize kendimizi y\u00f6netmemizi \u00f6\u011freten h\u00fck\u00fcmetlerdir.\" (Goethe)\u00a0\u00a0\u00a0Demokrasilerde mutlak do\u011fru, \u00e7o\u011funlu\u011fun tespit etti\u011fi (ya da \u00f6yle farzedilen) g\u00f6r\u00fc\u015ft\u00fcr. Do\u011fru, parmak say\u0131s\u0131na g\u00f6re belli olur. Halkt\u0131r hakem, o ne demi\u015fse do\u011frudur. Serbest k\u0131lma veya yasaklama (hel\u00e2l ve haram k\u0131lma) yetkisi, halk\u0131nd\u0131r, se\u00e7ilmi\u015flerindir. Bunun uygulamada b\u00f6yle olup olmad\u0131\u011f\u0131 da, do\u011fru olup olmad\u0131\u011f\u0131 da tart\u0131\u015f\u0131lmaz.Ayn\u0131 co\u011frafyada ya\u015fayan insanlar olarak hepimiz, ayn\u0131 geminin yolcular\u0131y\u0131z. Gemide delik a\u00e7anlar, sadece kendilerini bat\u0131rm\u0131\u015f olmazlar. G\u00e2fil, h\u00e2in, ehil olmayan, g\u00fcvenilmez (m\u00fc'min olmayan) kaptan\u0131n, elindeki bozuk pusula ve yanl\u0131\u015f harita ile gemiyi s\u00fcrmesine r\u0131z\u00e2 g\u00f6stermek, t\u00fcm yolcular i\u00e7in hayat\u00ee tehlike demektir. Kaptan ve tayfalar\u0131n yanl\u0131\u015f rotalar\u0131na seyirci kalmak, t\u00fcm yolcular\u0131 da gitmeleri gereken yere ula\u015fmalar\u0131na engel olacakt\u0131r. \"Devlet gemisinin sorumlu kaptan\u0131, sadece bu gemiyi y\u00f6neten de\u011fil; ayn\u0131 zamanda bu gemiyle yolculuk edenlerdir.\"Y\u00f6neticilerin ama\u00e7 ve \u00e7\u0131karlar\u0131 ile onlar\u0131 se\u00e7enlerin ama\u00e7 ve beklentilerinin ayn\u0131 oldu\u011funu kim iddia edebilir? Enflasyon, deval\u00fcasyon, vergi vb. adlar alt\u0131nda halk, kendi cebindeki paralar\u0131 soydurmak, baz\u0131lar\u0131na hortumlatmak i\u00e7in mi se\u00e7mektedir se\u00e7tiklerini? Halk yarg\u0131lan\u0131rken, halk\u0131n vekillerinin yapt\u0131klar\u0131 niye yanlar\u0131na k\u00e2r kalmaktad\u0131r? Ka\u00e7 parlamenter bug\u00fcne kadar su\u00e7lanabilmi\u015f ve ka\u00e7 tanesi cezas\u0131n\u0131 \u00e7ekmi\u015ftir? Partilerin ba\u015f\u0131nda kapat\u0131lma korkusu Demokles\u2019in k\u0131l\u0131c\u0131 gibi durur; her on y\u0131lda bir darbeler \u00e2det oldu\u011fu i\u00e7in, buna sebep olmamak, fincanc\u0131 kat\u0131rlar\u0131n\u0131 \u00fcrk\u00fctmemek gerekmektedir. Demokratik d\u00fczenin vazge\u00e7ilemez unsurlar\u0131 olan partiler, kendi i\u00e7lerinde sahi ne kadar demokrasiye uygun davran\u0131yorlar? Lidere ra\u011fmen farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f bildirilebilir, o istemeden birisi onun partisinden aday olabilir mi dersiniz?\u00a0Demokrasi, s\u00f6z\u00fcm ona m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n baz\u0131lar\u0131 taraf\u0131ndan kutsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131r, bat\u0131l\u0131 cad\u0131 mankene ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc takt\u0131r\u0131l\u0131r: \u201cHalk\u0131n ir\u00e2desi Hakk\u0131n ir\u00e2desidir.\u201d\u00a0 \u201cHalka hizmet, Hakka hizmettir.\u201d \u201c\u0130sl\u00e2m, demokrasinin ta kendisidir...\u201d\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0Konuyu \u00f6zetlemek gerekirse; Her y\u00f6n\u00fcyle kendisine has bir muhtev\u00e2ya sahip olan \u0130sl\u00e2m Dininin, esas gayesini te\u015fkil eden \u201cdini yaln\u0131zca Allah'a has k\u0131lma\u201dy\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in, di\u011fer bir ifade ile \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in kendine has bir yol ve yordam\u0131n\u0131n olaca\u011f\u0131 da a\u00e7\u0131k\u00e7a bilinen hususlardand\u0131r. \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in yap\u0131lacak her bir do\u011fru eylem, hatta zihinsel fa\u00e2liyetler bile birer s\u00e2lih ameldir. Yani bu maksatla yap\u0131lacak i\u015flerimizin kabul edilebilmesi i\u00e7in, bir ameli, s\u00e2lih k\u0131lan \u00f6zellikler \u015funlard\u0131r:1) Yap\u0131lacak amel ile birlikte sahih bir ak\u00eedenin bulunmas\u0131,2) Yap\u0131lacak amelin ihl\u00e2sla, yani yaln\u0131zca Allah\u2019\u0131n r\u0131z\u00e2s\u0131 g\u00f6zetilerek yap\u0131lmas\u0131,3) Bu amelin, \u015feriatin o amel i\u00e7in belirlemi\u015f oldu\u011fu \u015fekilde yap\u0131lmas\u0131, yani Kitaba ve S\u00fcnnete uygun olmas\u0131 (ittib\u00e2). Dolay\u0131s\u0131yla \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 h\u00e2kim k\u0131lmak i\u00e7in izlenecek yolun, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n kendi b\u00fcnyesinden al\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131, yahut en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklam\u0131\u015f oldu\u011fu g\u00e2ye ve maksatlara g\u00f6t\u00fcren bir yol olmamas\u0131 gerekmektedir. Buna ba\u011fl\u0131 olarak, \u015funu rahatl\u0131kla s\u00f6yleyebiliriz: Demokrasi, esas itibar\u0131yla, h\u00e2kimiyeti Allah\u2019\u0131n bir hakk\u0131 olarak kabul etmeyip bu hakk\u0131 kay\u0131ts\u0131z \u015farts\u0131z olarak halkta ya da millette g\u00f6ren bir rejimin ad\u0131d\u0131r. Demokratik y\u00f6ntemler de bu amac\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftirmek i\u00e7in ortaya konulmu\u015f yollard\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bir kimse, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lmak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fma ib\u00e2detini \u00eefa ederken, hi\u00e7bir y\u00f6n\u00fcyle \u0130sl\u00e2m\u2019la ba\u011fda\u015fmayan bu y\u00f6ntemleri, \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 egemen k\u0131lman\u0131n v\u00e2s\u0131tas\u0131 olarak kullanamaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir durumda en az\u0131ndan s\u00e2lih amelde aranan \u201cittib\u00e2\u201d \u015fart\u0131 bulunmayacakt\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla b\u00f6yle bir amel, en az\u0131ndan red edilmi\u015f olacakt\u0131r.Kald\u0131 ki, her bir sistemin y\u00f6ntemi de ancak kendi tabiat\u0131na uygundur. Ama\u00e7 ile y\u00f6ntem aras\u0131ndaki tabiat farl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131n sa\u011fl\u0131kl\u0131 birtak\u0131m sonu\u00e7lara ula\u015ft\u0131ramayaca\u011f\u0131 da hem mant\u0131k\u00ee bir ger\u00e7ektir; hem de art\u0131k gerek \u0130sl\u00e2m \u00e2leminde ve gerekse co\u011frafyam\u0131zda ya\u015fanan deneyimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulunduracak olursak, v\u00e2k\u0131a daha a\u00e7\u0131k ortaya \u00e7\u0131kacakt\u0131r. Laiklik ise; en az\u0131ndan \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n devlet ve toplum hayat\u0131na dair h\u00fck\u00fcmlerini red ve iptale d\u00e2vet etti\u011finden, m\u00fcsl\u00fcman a\u00e7\u0131s\u0131ndan kabul edilmesi imk\u00e2ns\u0131z bir siyasal yakla\u015f\u0131md\u0131r.Allah\u2019\u0131n indirdi\u011fi h\u00fck\u00fcmleri ve \u00f6ncelikle de Allah\u2019\u0131n h\u00e2kimiyetini (hangi \u00e7er\u00e7evede olursa olsun) red etmek de, \u0130sl\u00e2m d\u0131\u015f\u0131nda b\u00fct\u00fcn sistemlerin ortak y\u00f6n\u00fcn\u00fc te\u015fkil eder. Dolay\u0131s\u0131yla h\u00e2kimiyeti b\u00fct\u00fcn kapsam ve boyutlar\u0131yla Allah\u2019\u0131n hakk\u0131 olarak g\u00f6rmeyen bir sistem ve din de, m\u00fcsl\u00fcman taraf\u0131ndan red edilmeye mahk\u00fbmdur. Allah\u2019\u0131n h\u00fck\u00fcm ve h\u00e2kimiyetini k\u0131smen ya da tamamen red eden sistemlerin, \u0130sl\u00e2m\u2019a g\u00f6re ba\u015fka bir \u015fekilde de\u011ferlendirilmeleri m\u00fcmk\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 gibi; m\u00fcsl\u00fcman\u0131n da bunlar\u0131 red etmekten ba\u015fka bir tav\u0131r tak\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 beklemek m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir.M\u00fcsl\u00fcmanlar Allah\u2019\u0131n Dini\u2019ni ger\u00e7ek m\u00e2hiyetiyle kavray\u0131p k\u00fcll\u00ee ve c\u00fcz\u2019\u00ee hi\u00e7bir alanda \u0130sl\u00e2m\u2019dan ba\u015fka herhangi bir sisteme ihtiya\u00e7 duymay\u0131p yaln\u0131zca Rablerinin dini ile yetinerek, sadece o dinin g\u00f6sterdi\u011fi do\u011frultuda, g\u00f6sterdi\u011fi hedefe do\u011fru ilerleyecek olurlarsa, hem kendi aralar\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u0131slah edip birbirleriyle ili\u015fkilerini d\u00fczeltecek, hem de Rableriyle aralar\u0131n\u0131 d\u00fczelterek O\u2019nun rahmet ve in\u00e2yetine mazhar olacaklard\u0131r: \u201cU\u011frumuzda cihad edenleri, elbette Biz Onlar\u0131, yollar\u0131m\u0131za iletiriz. Muhakkak ki Allah, ihs\u00e2n edenlerle beraberdir.\u201d (29\/Ankeb\u00fbt, 69)\u00a0\u00a0\u00a0Konuyla \u0130lgili Geni\u015f Bilgi Al\u0131nabilecek KaynaklarKur\u2019an\u2019da Siyas\u00ee Kavramlar, Vecdi Aky\u00fcz, Kitabevi Y. s. 41-62Kur\u2019an\u2019da Temel Kavramlar, Ali \u00dcnal, K\u0131rkambar Y. s. 164-171Kur\u2019am\u2019\u0131n Temel Kavramlar\u0131, H\u00fcseyin K. Ece, Beyan Y. s. 279-281Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimo\u011flu, \u0130nk\u0131lab Y. s. 188-191Fikr\u00ee Tevhide Do\u011fru, Halil Atalay, Ribat Ne\u015friyat, s. 11-23\u015e\u00e2mil \u0130sl\u00e2m Ansiklopedisi, c. 2, s. 298-301; c. 3; 33; c. 6, s. 29-30Kur\u2019an Ansiklopedisi, S\u00fcleyman Ate\u015f, KUBA Y. c. 7, s. 236-245; c. 9, s. 5-38\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y. s. 149-156Nurdan C\u00fcmleler, Al\u00e2addin Ba\u015far, Zafer Y. c. 1, s. 68-72Dinde \u00d6l\u00e7\u00fcl\u00fc Olmak, Abdurrahman b. El-Luveyh\u0131k, Kay\u0131han Y. s. 260-278\u0130nanmak ve Ya\u015famak, Erc\u00fcmend \u00d6zkan, Anlam Y. c. 2, s. 187-196Kur\u2019an\u2019da \u0130nsan Psikolojisi, Hayati Ayd\u0131n, Tima\u015f Y. s. 203-207\u0130man ve Tav\u0131r, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u015eafak Y.\u0130sl\u00e2m Devlet Yap\u0131s\u0131, M. Be\u015fir Eryarsoy, \u0130\u015faret\/Bunuc Y.\u0130sl\u00e2m'da Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcnce ve \u0130dare, Harun Han \u015eirvani, Nur Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Anla\u015f\u0131lmas\u0131n\u0131n \u00d6n\u00fcndeki Engeller, Abdurrahman \u00c7obano\u011flu, \u0130htar Y.C\u00e2hiliyenin H\u00fckm\u00fcn\u00fc m\u00fc \u0130stiyorlar? Ziy\u00e2eddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, Ziya\u00fcddin el-Kudsi, Hak Y.H\u00fckm\u00fcllah, Heyet, Hil\u00e2l Y.H\u00e2kimiyet Allah\u2019\u0131nd\u0131r, \u00c2yetullah e\u015f-\u015eiran, \u0130htar Y.\u0130nan\u00e7 Sorunlar\u0131, Hudaybi, \u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m Siyaset \u0130li\u015fkileri, S\u00fcleyman Uluda\u011f, Derg\u00e2h Y.\u0130sl\u00e2m \u015eeriat\u0131, Abd\u00fclkadir Udeh, Nur Y.\u0130sl\u00e2m ve Siyasi Durumumuz, Abd\u00fclkadir Udeh, P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m Siyasi D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Siyasi Yorumu, Ebu\u2019l-Hasan Ali Nedvi, Akabe Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.Devlet ve Devrim, M\u00fcnir \u015eefik, D\u00fcnya Y.Modern \u00c7a\u011fda \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Politik Sistemi, Lokman Tayyib, \u0130lke Y.\u00a0\u00a0Anayasa ve Demokrasi, Abdurrahman Dilipak, Emre Y.Laiklik, Demokrasi ve H\u00e2kimiyet, M. Be\u015fir Eryarsoy, Buruc Y.Siyasi Hutbeler, \u015eeyh Said \u015eaban, Endi\u015fe Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da H\u00fck\u00fcmet, Mevdudi, Hilal Y.Gelin Bu D\u00fcnyay\u0131 De\u011fi\u015ftirelim, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn\/\u0130nk\u0131l\u00e2b Y.\u0130sl\u00e2m \u0130nk\u0131l\u00e2b\u0131n\u0131n S\u00fcreci, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.37- \u0130sl\u00e2m Nizam\u0131, Mevdudi, Hilal Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da Siyasi Sistem, Mevdudi, \u00d6zg\u00fcn Y.Kur\u2019an\u2019a G\u00f6re D\u00f6rt Terim, Mevdudi, Beyan Y.\u0130sl\u00e2m Kapitalizm \u00c7at\u0131\u015fmas\u0131, Seyyid Kutub, Bir\/Arslan Y.Yoldaki \u0130\u015faretler, Seyyid Kutub, Fecr\/D\u00fcnya\/\u00d6zg\u00fcn\/P\u0131nar Y.\u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n D\u00fcnya G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc, Seyyid Kutub, Arslan Y.\u0130sl\u00e2m Toplumuna Do\u011fru, Seyyid Kutub, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0\u00a0\u00a0Ya\u015fas\u0131n \u015eeriat, Abdurrahman Dilipak, G\u00f6r\u00fc\u015f\/Risale Y.\u0130sl\u00e2m \u2013 Laiklik, Yusuf Kardavi, Denge Y.\u0130sl\u00e2m, Laiklik ve Kenan Evren, N. Y\u00fccel Mutlu, Rehber Y.\u0130sl\u00e2m ve Laisizm, Nakib Attas, P\u0131nar Y.Laik D\u00fczende \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131 Ya\u015famak, 1-2, Hayreddin Karaman, \u0130z Y.Laiklik Yarg\u0131lan\u0131yor, Rauf Pehlivan, Gonca Y.Laik Vah\u015fet, Faruk K\u00f6se, Mektup Y.Laiklik \u00c7\u0131kmaz\u0131, Ahmed Ta\u015fgetiren, Erkam Y.Laiklik Devrini Kapam\u0131\u015ft\u0131r, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.\u0130sl\u00e2m A\u00e7\u0131s\u0131ndan Laiklik, Muhammed \u0130sl\u00e2mo\u011flu (Sadreddin Y\u00fcksel), \u00d6zel Y.Laikli\u011fin Neresindeyiz? Saf\u00e2 M\u00fcrsel, Yeni Asya Y.Laik Demokratik Cumhuriyet \u0130lkelerine Ba\u011fl\u0131 Kalaca\u011f\u0131ma, Abdurrahman Dilipak, Risale Y.Laisizm, Abdurrahman Dilipak, Beyan Y.Din ve Laiklik, Ali Fuad Ba\u015fgil, Ya\u011fmur Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik \u0130deolojisi, Ahmet Parlak\u0131\u015f\u0131k, Objektif Y.T\u00fcrkiye\u2019de Laiklik ve Fikir \u00d6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fc, Fehmi Koru, Beyan Y.M\u00fcsl\u00fcman Laik Olamaz, Ali Kemal Saran, \u015eelale Y.Sosyalizm Bitti Laiklik Al\u0131r m\u0131yd\u0131n\u0131z? Yavuz Bahad\u0131ro\u011flu, Nesil Bas\u0131m Y.Osmanl\u0131 ve Safev\u00eelerde Din-Devlet \u0130li\u015fkisi, Vecih Kevseran\u00ee, Denge Y.\u00a0\u00a0Meden\u00ee Vah\u015fet, H\u00fcsn\u00fc Akta\u015f, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00c7a\u011fda\u015f Truva At\u0131 Demokrasi, \u0130smail Kazdal, \u0130hya Y.Demokrasi Risalesi, Ya\u015far Kaplan, Tima\u015f Y.Alaturka Demokrasi ve Alaturka Laiklik, \u0130hsan S\u00fcreyya S\u0131rma, Beyan Y.Demokrasi ve Totalitarizm,\u00a0 Raymond Aron, K\u00fclt\u00fcr Bakanl\u0131\u011f\u0131 Y.\u00a0\u00a0\u0130zmlerin \u00c7\u00f6k\u00fc\u015f\u00fc ve \u0130sl\u00e2m\u2019\u0131n Y\u00fckseli\u015fi, M. Emin Gerger, \u015eelale Y.\u0130sl\u00e2m I\u015f\u0131\u011f\u0131nda Hareketler ve \u0130deolojiler, Fethi Yeken, \u0130sl\u00e2mo\u011flu Y.\u00a0De\u011fi\u015fim S\u00fcrecinde \u0130sl\u00e2m, J. Esposito, J. Donohue, \u0130nsan Y.\u00a0C\u00e2hiliye D\u00fczeninin Ruh Haritas\u0131, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u0130lahlar Rejiminin Anatomisi, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.L\u00e2 1-2, Mustafa \u00c7elik, \u00d6l\u00e7\u00fc Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m\u2019a G\u00f6re Partinin H\u00fckm\u00fc, Muhammed Fatih, Tevhid\u00ee \u00c7ekirdek Y.Siyasal Kat\u0131l\u0131m, Z\u00fcbeyir Yetik, Fikir Y.\u0130sl\u00e2m\u2019da \u0130m\u00e2met ve Hil\u00e2fet, Hasan G\u00fcm\u00fc\u015fo\u011flu, Kay\u0131han Y.Hil\u00e2fet: Modern Arap D\u00fc\u015f\u00fcncesinin Ele\u015ftirisi,\u00a0 Fehmi \u015einnavi, \u0130nsan Y.Halifesiz G\u00fcnler, Hakan Albayrak, Denge Y.Hil\u00e2fet ve \u015eeh\u00e2det, Muhammed B\u00e2k\u0131r es-Sadr, Objektif Y.Hil\u00e2fet ve Halifesiz M\u00fcsl\u00fcmanlar, Sad\u0131k Albayrak, Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fet Nas\u0131l Y\u0131k\u0131ld\u0131? Abd\u00fclkadim Zellum, Hizb\u00fc\u2019t-Tahrir Y.Hil\u00e2fet ve Kemalizm, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u00c2lem Y\/Ara\u015ft\u0131rma Y.Hil\u00e2fetin \u0130lg\u00e2s\u0131n\u0131n Arkaplan\u0131, \u015eeyh\u00fclisl\u00e2m Mustafa Sabri, \u0130nsan Y.Hil\u00e2fet-i \u0130sl\u00e2miyye ve T.B.M. Meclisi, \u0130smail \u015e\u00fckr\u00fc, Bedir Y.Hil\u00e2fet (Ge\u00e7mi\u015fi ve Gelece\u011fi ile), Kadir M\u0131s\u0131ro\u011flu, Sebil Y.Hil\u00e2fet ve Saltanat, Mevdudi, Hil\u00e2l Y.Hil\u00e2fetin Saltanata D\u00f6n\u00fc\u015fmesi, Vecdi Aky\u00fcz, Derg\u00e2h Y.Hil\u00e2fet Hareketleri, Mim Kemal \u00d6ke, T. Diyanet Vakf\u0131 Y.Hil\u00e2fetin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 S\u00fcrecinde Cumhuriyetin \u0130lan\u0131,\u00a0 1-2, Murat \u00c7ulcu, Kasta\u015f Y.Halifeli\u011fin Kald\u0131r\u0131lmas\u0131 ve Laiklik, Se\u00e7il Akg\u00fcn, Turhan Kitabevi Y.\u00a0\u0130sl\u00e2m Siyas\u00ee D\u00fc\u015f\u00fcncesinde Muhalefet, Nevin A. Mustafa, \u0130z Y.Devlet ve Din, \u00c7etin \u00d6zek, Ada Y.Ceza Hukuku ve Demokratik D\u00fczenin Korunmas\u0131nda Laiklik \u0130lkesi, \u00c7etin \u00d6zek, 1978, \u0130stanbulT\u00fcrk Hukukunda Laikli\u011fi Koruyucu Ceza H\u00fck\u00fcmleri, \u00c7etin \u00d6zek, 1961, \u0130stanbul","breadcrumb":{"@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#breadcrumb"},"inLanguage":"tr","potentialAction":[{"@type":"ReadAction","target":["https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/"]}]},{"@type":"BreadcrumbList","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/kelimeler-ve-kavramlar-61-hukum-hakimiyet\/#breadcrumb","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"name":"Ana sayfa","item":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/"},{"@type":"ListItem","position":2,"name":"KEL\u0130MELER VE KAVRAMLAR 61) H\u00dcK\u00dcM – HAK\u0130M\u0130YET"}]},{"@type":"WebSite","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#website","url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/","name":"Ebrar Medya","description":"Tarafs\u0131z De\u011fil, Hakk'tan Taraf\u0131z","publisher":{"@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#organization"},"potentialAction":[{"@type":"SearchAction","target":{"@type":"EntryPoint","urlTemplate":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/?s={search_term_string}"},"query-input":"required name=search_term_string"}],"inLanguage":"tr"},{"@type":"Organization","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#organization","name":"Ebrar Medya","url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/","logo":{"@type":"ImageObject","inLanguage":"tr","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/logo\/image\/","url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2023\/11\/logo-ebm-2.png","contentUrl":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2023\/11\/logo-ebm-2.png","width":244,"height":90,"caption":"Ebrar Medya"},"image":{"@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/logo\/image\/"},"sameAs":["https:\/\/www.facebook.com\/ebrarmedyacom\/","https:\/\/twitter.com\/ebrarmedyacom","https:\/\/www.instagram.com\/ebrarmedyacom","https:\/\/www.linkedin.com\/in\/ebrar-medya-343157188\/","https:\/\/tr.pinterest.com\/ebrarmedya\/"]},{"@type":"Person","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/person\/465b3fc234a943bf45881579159c57d6","name":"EBRAR MEDYA","image":{"@type":"ImageObject","inLanguage":"tr","@id":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/#\/schema\/person\/image\/","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/a46494f0a2df029e2f170500c2a0bf0b?s=96&d=wavatar&r=g","contentUrl":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/a46494f0a2df029e2f170500c2a0bf0b?s=96&d=wavatar&r=g","caption":"EBRAR MEDYA"},"url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/author\/ebrarmedya2\/"}]}},"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/9805"}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/13"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=9805"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/9805\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":9808,"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/9805\/revisions\/9808"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/media\/9807"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=9805"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=9805"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=9805"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}