B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M<\/strong><\/p>\n

 <\/p>\n

Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.<\/p>\n

29- Ey m\u00fcminler, birbirinizin mallar\u0131n\u0131 gayr\u0131 me\u015fru yollar kullanarak de\u011fil, kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fmaya dayal\u0131 ticaret yolu ile yiyiniz, kendinizi \u00f6ld\u00fcrmeyiniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah size kar\u015f\u0131 merhametlidir.<\/em><\/strong><\/p>\n

30- Kim zul\u00fcm ve sald\u0131rganl\u0131k yolu ile b\u00f6yle yaparsa ilerde onu Cehennem ate\u015fine ataca\u011f\u0131z. Bunu yapmak Allah i\u00e7in gayet kolayd\u0131r.<\/em><\/strong><\/p>\n

31- E\u011fer size yasaklanan b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardan ka\u00e7\u0131n\u0131rsan\u0131z, k\u00fc\u00e7\u00fck g\u00fcnahlar\u0131n\u0131z\u0131 ba\u011f\u0131\u015flar ve sizi onurlu bir konuta yerle\u015ftiririz.<\/em><\/strong><\/p>\n

32- Aran\u0131zda derece fark\u0131 do\u011furan ilahi ba\u011f\u0131\u015flara \u00f6zlem beslemeyiniz. Erkekler kazan\u00e7lar\u0131ndan pay ald\u0131klar\u0131 gibi kad\u0131nlar da kazan\u00e7lar\u0131ndan pay al\u0131rlar. \u0130stediklerinizi Allah’\u0131n kereminden isteyiniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah her \u015feyi bilir.<\/em><\/strong><\/p>\n

33- Kad\u0131n-erkek herkese ana-babalar\u0131n, akrabalar\u0131n ve yeminli s\u00f6zle\u015fmeler yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131z kimselerin miraslar\u0131ndan pay ay\u0131rd\u0131k. Bu pay sahiplerine paylar\u0131n\u0131 veriniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah her \u015feyin \u015fahididir.<\/em><\/strong><\/p>\n

Bu ayetler demeti hem e\u011fitim ve hem de kanun koyma zincirinin bir halkas\u0131n\u0131 olu\u015fturur. Zaten \u0130sl\u00e2m sisteminde e\u011fitim ve kanun koyma i\u015flemleri birbirinden ayr\u0131lmaz, ya i\u00e7i\u00e7edirler, ya da birbirlerini b\u00fct\u00fcnlerler. Sebebine gelince; kanun koyma i\u015flemi, pratik hayat\u0131 d\u00fczenleme amac\u0131 g\u00fctt\u00fc\u011f\u00fc gibi e\u011fitme amac\u0131n\u0131 da i\u00e7erir. Bunun yan\u0131s\u0131ra yasama h\u00fck\u00fcmlerine e\u015flik eden direktifler bu yasalar\u0131n amaca uygun bi\u00e7imde y\u00fcr\u00fcrl\u00fc\u011fe konmalar\u0131n\u0131, bu yasalar\u0131n ciddiliklerini g\u00f6zeten ve yarar sa\u011flamalar\u0131n\u0131 \u00f6n pl\u00e2nda tutan bir bilin\u00e7 ile uygulanmalar\u0131n\u0131 ve h\u00fck\u00fcm olma ama\u00e7lar\u0131 yan\u0131nda vicdanlar\u0131 e\u011fitme amac\u0131n\u0131 da g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde tutarlar. Ayr\u0131ca yasama h\u00fck\u00fcmleri ile bu h\u00fck\u00fcmlere e\u015flik eden direktiflerin ortak amac\u0131 kalbi Allah’a ba\u011flamak, kalbi yasalar\u0131 ve direktifleri b\u00fcnyesinde b\u00fct\u00fcnle\u015ftiren bu \u0130l\u00e2hi sistemin kayna\u011f\u0131n\u0131n bilincine vard\u0131rmakt\u0131r. Hem pratik hayat\u0131n ve hem de insan vicdan\u0131n\u0131n ihtiya\u00e7lar\u0131 ile ba\u011fda\u015fan bu b\u00fct\u00fcnl\u00fck, insan hayat\u0131n\u0131 d\u00fczenleyen bu il\u00e2hi sistemin karakteristik \u00f6zelli\u011fidir.<\/p>\n

Bu ayetler de m\u00fcminlere “Birbirlerinin mallar\u0131n\u0131 gayri me\u015fru yollarla yemelerinin” <\/strong>yasakland\u0131\u011f\u0131n\u0131, mal dola\u015f\u0131m\u0131na ili\u015fkin helal kazan\u00e7 yolunun ticaret yolu oldu\u011funun a\u00e7\u0131kland\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcyoruz. Bunun yan\u0131s\u0131ra “Gayri me\u015fr\u00fb bi\u00e7imde mal yeme” insan\u0131n kendi kendini \u00f6ld\u00fcrmesi, intihar etmesi, mahvolmas\u0131, hel\u00e2k olmas\u0131 benzetmeleri ile ifade ediliyor. Ayr\u0131ca b\u00f6yleleri ahiret azab\u0131 ile ve Cehenneme at\u0131lmakla tehdit ediliyor. Bir yandan da ba\u011f\u0131\u015flama, g\u00fcnahlar\u0131 silme, insan zaaflar\u0131na ve kusurlar\u0131na ho\u015fg\u00f6r\u00fc ile kar\u015f\u0131l\u0131k verme vaad eden kolayl\u0131k m\u00fcjdeleri ile kar\u015f\u0131la\u015f\u0131yoruz.<\/p>\n

Yine bu ayetlerde y\u00fcce Allah’\u0131n kimi kullar\u0131na ba\u011f\u0131\u015flad\u0131\u011f\u0131 nimetlere g\u00f6z dikilmemesini, bunun yerine bir \u015fey istenece\u011fi s\u0131rada ba\u011f\u0131\u015flama ve l\u00fctfetme yetkisini tekelinde bulunduran y\u00fcce Allah’a y\u00f6nelmeyi telkin eden e\u011fitim ama\u00e7l\u0131 bir uyar\u0131 ile kar\u015f\u0131la\u015f\u0131yoruz. Bu uyar\u0131n\u0131n hemen arkas\u0131ndan gerek erkeklerin ve gerekse kad\u0131nlar\u0131n kazan\u00e7lar\u0131 oran\u0131nda hak ve pay sahibi olacaklar\u0131n\u0131 ilkele\u015ftiren h\u00fck\u00fcm geliyor.<\/p>\n

Gerek bu uyar\u0131 ve gerekse bu h\u00fck\u00fcm, ikisi birlikte, “y\u00fcce Allah’\u0131n her\u015feyi bildi\u011fi” <\/strong>olgusuna ba\u011flan\u0131yor. T\u0131pk\u0131 bunun gibi akraba olmayan kimselere mirastan pay verilmesini \u00f6ng\u00f6ren “vel\u00e2 s\u00f6zle\u015fmeleri”ne ili\u015fkin tasarruflar ve bu s\u00f6zle\u015fmeleri yerine getirme emri de “y\u00fcce Allah’\u0131n her\u015feyin \u015fahidi oldu\u011fu” <\/strong>olgusuna dayand\u0131r\u0131l\u0131yor.<\/p>\n

Bu mesajlar\u0131n hepsi insan\u0131n mahiyetini psikolojik yap\u0131s\u0131n\u0131n \u00f6zelliklerini, bu yap\u0131n\u0131n \u00e7ok say\u0131daki giri\u015f ve s\u0131zma yollar\u0131n\u0131 herkesten iyi bilen y\u00fcce Allah’tan geliyor ve yasal h\u00fck\u00fcmlerin e\u015fli\u011finde vicdanlar\u0131 olumlu y\u00f6nde etkilemeyi ama\u00e7layan e\u011fitici direktifler olarak kar\u015f\u0131m\u0131za \u00e7\u0131k\u0131yorlar.<\/p>\n

\u015eimdi de okudu\u011fumuz bu ayetleri s\u0131ra ile incelemeye \u00e7al\u0131\u015fal\u0131m:<\/p>\n

“Ey m\u00fcminler, birbirinizin mallar\u0131n\u0131 gayri me\u015fr\u00fb yollar kullanarak de\u011fil, kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fmaya dayal\u0131 ticaret yolu ile yiyiniz, kendinizi \u00f6ld\u00fcrmeyiniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah size kar\u015f\u0131 merhametlidir.”<\/strong><\/p>\n

“Kim zul\u00fcm ve sald\u0131rganl\u0131k yolu ile b\u00f6yle yaparsa ilerde onu Cehennem ate\u015fine ataca\u011f\u0131z. Bunu yapmak Allah i\u00e7in gayet kolayd\u0131r.”<\/strong><\/p>\n

\u0130lk ayet m\u00fcminlere y\u00f6nelik bir sesleni\u015f ile s\u00f6ze girerek onlar\u0131 birbirlerinin mallar\u0131n\u0131 gayri me\u015fru y\u00f6ntemler kullanarak yemekten sak\u0131nd\u0131r\u0131yor. Tekrarl\u0131yoruz:<\/p>\n

“Ey m\u00fcminler, birbirinizin mallar\u0131n\u0131 gayri me\u015fr\u00fb yollar kullanarak yemeyiniz.”<\/strong><\/p>\n

Bu c\u00fcmle; o g\u00fcnk\u00fc \u0130sl\u00e2m toplumunu cahiliye hayat\u0131ndan artakalan tortulardan temizlemeyi, “Ey m\u00fcminler” <\/strong>\u00e7a\u011fr\u0131s\u0131 ile s\u00f6ze girerek m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n vicdanlar\u0131n\u0131 co\u015fturmay\u0131,y\u00fcce Allah’\u0131n kendilerine seslenirken, onlar\u0131 birbirlerinin mallar\u0131n\u0131 gayri me\u015fru y\u00f6ntemlerle yemekten sak\u0131nd\u0131r\u0131rken kulland\u0131\u011f\u0131 “m\u00fcmin”lik s\u0131fatlar\u0131n\u0131n gereklerini canland\u0131rmay\u0131 ama\u00e7 edindi\u011fi mesaj\u0131n\u0131 veriyor.<\/p>\n

“Gayri me\u015fr\u00fb y\u00f6ntemlerle mal yemek” ifadesi insanlar aras\u0131nda g\u00f6r\u00fclen ve y\u00fcce Allah’\u0131n izin vermedi\u011fi ya da a\u00e7\u0131k\u00e7a yasaklad\u0131\u011f\u0131 b\u00fct\u00fcn gayri me\u015fr\u00fb mal dola\u015f\u0131m\u0131 bi\u00e7imlerini i\u00e7erir. Aldatma, r\u00fc\u015fvet, kumar, zorunlu t\u00fcketim mallar\u0131n\u0131 pahaland\u0131rmak amac\u0131 ile bekletme gibi kazan\u00e7 yollar\u0131 bu deyimin kapsam\u0131na girdikleri gibi ba\u015fta faizcilik olmak \u00fczere b\u00fct\u00fcn yasaklanm\u0131\u015f al\u0131\u015f-veri\u015f t\u00fcrleri de bu kategoriye girer. Bu ayetin, faizin yasaklan\u0131\u015f\u0131ndan \u00f6nce mi, yoksa sonra m\u0131 indi\u011fini kesin olarak bilemiyoruz. E\u011fer faizin yasaklanmas\u0131ndan \u00f6nce indi ise, bu ayet, yasaklamaya y\u00f6nelik bir \u00f6n haz\u0131rl\u0131k niteli\u011fi ta\u015f\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc faiz, gayri me\u015fr\u00fb bi\u00e7imde mal yemenin en somut, en a\u015f\u0131r\u0131 y\u00f6ntemidir. Yok e\u011fer faizin yasaklanmas\u0131ndan sonra indi ise o zaman da getirdi\u011fi yasaklama, di\u011fer haram mal yeme y\u00f6ntemleri yan\u0131nda faizcili\u011fi de i\u00e7erir.<\/p>\n

Ayette sat\u0131c\u0131 ile al\u0131c\u0131 aras\u0131nda kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fma yolu ile ger\u00e7ekle\u015fen ticaret i\u015flemleri, bu yasaklama h\u00fckm\u00fcn\u00fcn d\u0131\u015f\u0131nda tutuluyor, istisna ediliyor. Okuyoruz:<\/p>\n

“Yaln\u0131z kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fmaya dayal\u0131 ticaret s\u00f6z konusu ise o ba\u015fka”<\/strong><\/p>\n

Bu c\u00fcmlede istisna edilen “ticaret” bir “gayri me\u015fru mal yeme t\u00fcr\u00fc” de\u011fildir. Arap dilinde bu t\u00fcr istisnalara “kopuk”, “ayr\u0131ld\u0131\u011f\u0131 b\u00fct\u00fcnle ili\u015fkisiz” anlam\u0131na gelmek \u00fczere “\u0130stisn\u00e2-\u0131 Munkat\u0131” denir. Buna g\u00f6re bu istisna c\u00fcmlesini \u015f\u00f6yle a\u00e7\u0131klayabiliriz: “Yaln\u0131z e\u011fer se\u00e7ti\u011finiz mal kazanma y\u00f6ntemi, kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fmaya dayal\u0131 ticaret i\u015flemi ise,bu i\u015flem, bir \u00f6nceki c\u00fcmlenin kapsam\u0131na girmez.”<\/p>\n

Fakat “ticaret” deyimini i\u00e7eren istisna c\u00fcmlesinin b\u00f6yle bir yerde geli\u015fi, ticaret ile haram mal yeme y\u00f6ntemleri olarak nitelenen di\u011fer i\u015flemler aras\u0131nda bir t\u00fcr benzerlik oldu\u011fu izlenimini verir. \u00d6ncelikle Bakara suresinde okudu\u011fumuz faizi yasaklayan ayeti bu istisna c\u00fcmlesi ile birlikte de\u011ferlendirince bu yan\u0131lt\u0131c\u0131 benzerli\u011fi daha iyi kavrar\u0131z. Bilindi\u011fi gibi o ayette faiz yasa\u011f\u0131na kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kanlar “Al\u0131\u015f-veri\u015f de faiz gibidir” <\/strong>diyorlard\u0131 ve Allah onlara \u015f\u00f6yle kar\u015f\u0131l\u0131k veriyordu; “Oysa Allah al\u0131\u015f-veri\u015fi hel\u00e2l, faizi haram k\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r” <\/strong>Faizciler “Ticaret, mal art\u0131\u015f\u0131 sa\u011fl\u0131yor, kazan\u00e7 getiriyor, bundan dolay\u0131 o da faiz gibidir, o halde ticareti helal say\u0131p faizi yasaklamak anlams\u0131zd\u0131r” diyerek l\u00e2netli ekonomik d\u00fczenlerini savunurken asl\u0131nda demagoji yap\u0131yorlar.<\/p>\n

Sebebine gelince her \u015feyden \u00f6nce ticar\u00ee i\u015flemler ile faize dayal\u0131 i\u015flemler aras\u0131nda nitelik bak\u0131m\u0131ndan da\u011flar kadar fark vard\u0131r. Bunun yan\u0131s\u0131ra ticaretin \u00fcretici ile t\u00fcketici aras\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131 hizmetler ile faizcili\u011fin gerek ticaretin kendisi ve gerekse t\u00fcm halk y\u0131\u011f\u0131nlar\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131na ya\u011fd\u0131rd\u0131\u011f\u0131 belalar aras\u0131nda nas\u0131l benzerlik g\u00f6r\u00fclebilir?<\/p>\n

Ticaret \u00fcretici ile t\u00fcketici aras\u0131nda k\u00f6pr\u00fc olu\u015fturan bir arac\u0131l\u0131k hizmetidir. Ticaret \u00fcretilen mallar\u0131 t\u00fcketim yerlerine ula\u015ft\u0131r\u0131p pazara sunar, b\u00f6ylece bu mallar\u0131 g\u00fczelle\u015ftirir ve bulunup sat\u0131n al\u0131nmalar\u0131n\u0131 kolayla\u015ft\u0131r\u0131r. Buna g\u00f6re ticaret her iki tarafa, yani hem \u00fcreticiye hem de t\u00fcketiciye y\u00f6nelik bir hizmettir ve bu iki y\u00f6nl\u00fc hizmet kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda yarar sa\u011flama i\u015flemidir. Bu yarar sa\u011flama, maharete ve \u00e7al\u0131\u015fmaya dayand\u0131\u011f\u0131 gibi ayn\u0131 zamanda hem k\u00e2ra hem de zarara a\u00e7\u0131kt\u0131r.<\/p>\n

Faiz ise bunun tam tersi bir i\u015flev g\u00f6r\u00fcr. O bir yandan \u00fcretim girdilerine eklenerek sanayinin s\u0131rt\u0131na y\u00fck olurken bir yandan da mallar\u0131n \u00fcretim, maliyetlerine bindirdi\u011fi il\u00e2ve fonlar nedeniyle ticaret sekt\u00f6r\u00fcn\u00fcn ve t\u00fcketicinin s\u0131rt\u0131na da y\u00fck olur. Bunun yan\u0131s\u0131ra kapitalist ekonominin en kat\u0131ks\u0131z ve denetimsiz a\u015famas\u0131nda a\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi faiz, hem sanayii hem de sanayii d\u0131\u015f\u0131 \u00fcretimi, ne sanayinin ve ne de sanayii d\u0131\u015f\u0131 \u00fcretimin yarar\u0131n\u0131 umursamayan, birinci derecedeki amac\u0131 k\u00e2r marj\u0131n\u0131 olabildi\u011fi oranda y\u00fcksek tutarak sanayi sekt\u00f6r\u00fcne yat\u0131r\u0131lan kredilerin faizlerini \u00f6demek olan s\u00f6m\u00fcr\u00fc arac\u0131d\u0131r. Bu arada zarur\u00ee ihtiya\u00e7 mallar\u0131n\u0131 pazarda yeterince bulamayan halk y\u0131\u011f\u0131nlar\u0131 l\u00fcks t\u00fcketim mallar\u0131n\u0131n ak\u0131n\u0131na u\u011fram\u0131\u015f, \u00fcretim faaliyetleri; i\u00e7g\u00fcd\u00fcleri g\u0131d\u0131klayan ve insan\u0131n yap\u0131s\u0131n\u0131 dejenere eden en pespaye projelere kaym\u0131\u015f, faizci kapitalizmin umurunda bile de\u011fildir. B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n \u00f6tesinde faizci sistemde sermaye s\u00fcrekli k\u00e2rdad\u0131r; ticaret gibi zarar sars\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 payla\u015fmaya kat\u0131lmaz, ayr\u0131ca ticaretin gerektirdi\u011fi insan eme\u011finin, insan \u00e7abas\u0131n\u0131n faiz kazanc\u0131nda hemen hemen hi\u00e7 rol\u00fc yoktur. Faizci d\u00fczenin boynunda ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 kara yaftan\u0131n su\u00e7 listesi, bu sayd\u0131klar\u0131m\u0131zdan \u00e7ok daha kabar\u0131kt\u0131r. Bu su\u00e7 listesi onun hakk\u0131nda idam h\u00fckm\u00fcn\u00fcn verilmesini gerektirecek kadar a\u011f\u0131r cinayetler i\u00e7erir. N\u00eftekim \u0130sl\u00e2m’\u0131n onun hakk\u0131nda verdi\u011fi h\u00fck\u00fcm budur.<\/p>\n

Diyebiliriz ki insanlar faiz ile ticaret aras\u0131nda b\u00f6ylesine yan\u0131lt\u0131c\u0131 bir benzerlik kurduklar\u0131 i\u00e7in gayr\u0131 me\u015fr\u00fb y\u00f6ntemler ile mal yemeyi yasaklayan h\u00fckm\u00fcn hemen arkas\u0131ndan “Yaln\u0131z kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fmaya dayal\u0131 ticaret s\u00f6z konusu ise o ba\u015fka” <\/strong>\u015feklindeki a\u00e7\u0131klamaya, dil bilginlerinin deyimi ile “kopuk (munkat\u0131)” t\u00fcr\u00fc bir istisna c\u00fcmlesine yer verilmi\u015ftir. Ayeti okumaya devam ediyoruz:<\/p>\n

“Kendinizi \u00f6ld\u00fcrmeyiniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah size kar\u015f\u0131 merhametlidir.”<\/strong><\/p>\n

Bu yorum, insanlar\u0131n mallar\u0131n\u0131 gayr\u0131 me\u015fr\u00fb y\u00f6ntemler kullanarak yemenin toplum hayat\u0131nda ortaya \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 y\u0131k\u0131c\u0131 sonu\u00e7lar\u0131 ifade ediyor. O y\u00fczden bu t\u00fcr mal yeme y\u00f6ntemi asl\u0131nda bir \u00f6ld\u00fcrme, bir cinayet eylemidir. Y\u00fcce Allah m\u00fcminleri, b\u00f6ylesine y\u0131k\u0131c\u0131 bir yola sapmaktan sak\u0131nd\u0131rmakla onlar\u0131 rahmetinin \u015femsiyesi alt\u0131na almak istiyor.<\/p>\n

Bu ger\u00e7ekten b\u00f6yledir. E\u011fer bir toplumda faizcilik, aldatma, kumar, karaborsac\u0131l\u0131k, yolsuzluk, hilek\u00e2rl\u0131k, doland\u0131r\u0131c\u0131l\u0131k ve h\u0131rs\u0131zl\u0131k gibi y\u00f6ntemler ile birbirinin mal\u0131n\u0131 yeme al\u0131\u015fkanl\u0131\u011f\u0131 yayg\u0131nla\u015f\u0131r ve \u0131rz, namus, g\u00fcven, vicdan, ahl\u00e2k ve din gibi asla ticaret konusu yap\u0131lmamas\u0131 gereken de\u011ferler sat\u0131\u015fa \u00e7\u0131kar\u0131l\u0131rsa -ki gerek eski ve gerekse \u015fimdiki cahiliye toplumlar\u0131n\u0131n pazarlar\u0131nda ve pazarl\u0131klar\u0131nda bu de\u011ferlerin tozu dumana kar\u0131\u015fmaktad\u0131r- bu t\u00fcr kirli mal kazanma y\u00f6ntemlerini b\u00fcnyesinde yayg\u0131nla\u015ft\u0131ran toplum kendi kendini \u00f6ld\u00fcrmeye, yok olu\u015f u\u00e7urumuna yuvarlanmaya mahk\u00fbmdur!<\/p>\n

Y\u00fcce Allah, m\u00fcminlere rahmeti ile yakla\u015farak onlar\u0131 sosyal hayat\u0131 mahveden ve vicdanlar\u0131 a\u015fa\u011f\u0131latan bu bilin\u00e7siz intihar giri\u015fiminden uzak tutmak istiyor. \u0130\u015fte y\u00fcce Allah’\u0131n insanlar\u0131n y\u00fcklerini hafifletme iradesinin, insan olmaktan kaynaklanan zay\u0131fl\u0131klar\u0131n\u0131 tel\u00e2fi etmesinin, Allah’\u0131n \u00e7a\u011fr\u0131s\u0131na s\u0131rt d\u00f6nerek \u015fehevi ihtiraslar\u0131n\u0131n tutsa\u011f\u0131 olmu\u015f kimselerin propagandalar\u0131na kananlar\u0131n belini b\u00fcken insan yetersizli\u011fine \u00f6nlem getirmesinin bir anlam\u0131 da budur.<\/p>\n

Arkas\u0131ndan Ahiret azab\u0131n\u0131 i\u00e7eren bir tehdit geliyor. Birbirlerinin mallar\u0131n\u0131 gayr\u0131 me\u015fr\u00fb y\u00f6ntemlerle yiyen zalimlere sald\u0131rganlara y\u00f6nelik tehdit. Bu zalimler, d\u00fcnya hayatlar\u0131n\u0131 mahvetmekten kendi kendilerine k\u0131ymaktan sak\u0131nd\u0131r\u0131ld\u0131ktan sonra Ahiret azab\u0131 ile tehdit ediliyorlar. Gayr\u0131 me\u015fr\u00fb y\u00f6ntemler ile mal yiyenler de yedirenler de bu tehdidin ortak hedefleridir. \u00c7\u00fcnk\u00fc toplumda, ortak sorumluluk ilkesi ge\u00e7erlidir. E\u011fer bir toplum, meydan\u0131 zalimlere ve a\u00e7g\u00f6zl\u00fc sald\u0131rganlara b\u0131rak\u0131r da bu kimselerin gayr\u0131 me\u015fr\u00fb y\u00f6ntemlerle mal yeme al\u0131\u015fkanl\u0131klar\u0131n\u0131 yayg\u0131nla\u015ft\u0131rmalar\u0131na g\u00f6z yumarsa y\u00fcce Allah’\u0131n hem d\u00fcnyaya ve hem de ahirete ili\u015fkin tehditleri bu toplumlar hakk\u0131nda ger\u00e7ekle\u015fir. Okuyal\u0131m:<\/p>\n

“Kim zul\u00fcm ve sald\u0131rganl\u0131k yolu ile b\u00f6yle yaparsa ilerde onu cehennem ate\u015fine ataca\u011f\u0131z. Bunu yapmak Allah i\u00e7in gayet kolayd\u0131r.”<\/strong><\/p>\n

\u0130\u015fte b\u00f6ylece \u0130sl\u00e2m sistemi, koydu\u011fu kanunlar ve verdi\u011fi direktifler ile ilgili olarak insan vicdan\u0131n\u0131 hem d\u00fcnyada hem de ahirette m\u00fceyyide kanatlar\u0131 alt\u0131na al\u0131yor ve b\u00f6ylece insan vicdan\u0131na, bu direktiflere uymay\u0131 sa\u011flama ve bu yasalar\u0131 uygulatma konusunda uyan\u0131k bir bek\u00e7i rol\u00fc y\u00fckl\u00fcyor; toplumun b\u00fct\u00fcn bireylerini de birbirlerini g\u00f6zetlemekle, denetlemekle g\u00f6revlendiriyor. \u00c7\u00fcnk\u00fc toplumun b\u00fct\u00fcn fertleri ortak bi\u00e7imde sorumludur, d\u00fcnyada ger\u00e7ekle\u015fecek olan \u00f6l\u00fcm ve mahvolma hepsinin ortak ak\u0131beti olaca\u011f\u0131 gibi ahirette de, gayr\u0131 me\u015fr\u00fb kazan\u00e7 y\u00f6ntemlerinin \u00e7evrelerinde al\u0131p y\u00fcr\u00fcmesine g\u00f6z yummalar\u0131ndan ve toplumlar\u0131n\u0131n bozulmas\u0131n\u0131 umursamamalar\u0131ndan \u00f6t\u00fcr\u00fc hesaba \u00e7ekileceklerdir.<\/p>\n

“Bunu yapmak Allah i\u00e7in gayet kolayd\u0131r.”<\/strong><\/p>\n

\u00c7\u00fcnk\u00fc Allah’\u0131n bu cezay\u0131 vermesine hi\u00e7 kimse engel olamaz ve hi\u00e7bir \u015fey onu \u00f6nleyemez, gerek\u00e7eleri varolduktan sonra onun ger\u00e7ekle\u015fmesi ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz olur.<\/p>\n

Bir sonraki ayette y\u00fcce Allah, m\u00fcminlere “b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlar”dan sak\u0131nmalar\u0131 kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda rahmetini ve ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 vaadediyor. Ama\u00e7, y\u00fcce Allah taraf\u0131ndan iyi bilinen zay\u0131fl\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6z \u00f6n\u00fcne alarak onlara kolayl\u0131k g\u00f6stermek, kalplerini rahatlatmak, b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardan sak\u0131nmalar\u0131n\u0131 sa\u011flayacak cehennem ate\u015finden kurtulmalar\u0131na yard\u0131m etmektir. Okuyoruz:<\/p>\n

“E\u011fer size yasaklanan b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardan sak\u0131n\u0131nsan\u0131z, k\u00fc\u00e7\u00fck g\u00fcnahlar\u0131n\u0131z\u0131 ba\u011f\u0131\u015flar ve sizi onurlu bir konuta yerle\u015ftiririz.”<\/strong><\/p>\n

\u0130\u00e7erdi\u011fi b\u00fct\u00fcn y\u00fckselme, y\u00fccelme, temizleme, ar\u0131nma ve itaat \u00e7a\u011fr\u0131lar\u0131na; ihtiva etti\u011fi b\u00fct\u00fcn y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklere, s\u0131n\u0131rlamalara, emirlere ve yasaklamalara ra\u011fmen . -ki bunlar\u0131n t\u00fcm\u00fcn\u00fcn amac\u0131 temiz ve d\u00fcr\u00fcst vicdanlar ile temiz ve sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir toplum meydana getirmektir- bu din ne kadar ho\u015fg\u00f6r\u00fcl\u00fc ve ne kadar kolay y\u00f6ntemli bir dindir!<\/p>\n

Ayn\u0131 zamanda bu \u00e7a\u011fr\u0131lar ve bu y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckler insan\u0131n zay\u0131fl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ve yetersizli\u011fini g\u00f6z ard\u0131 etmiyor, onun g\u00fcc\u00fcn\u00fcn ve yap\u0131s\u0131n\u0131n s\u0131n\u0131rlar\u0131n\u0131 a\u015fm\u0131yor, onun f\u0131trat\u0131n\u0131, bu f\u0131trat\u0131n kapasitesini, i\u00e7g\u00fcd\u00fclerini ve nefsinin ini\u015f-\u00e7\u0131k\u0131\u015flar\u0131n\u0131 bilmezlikten gelmiyorlar.<\/p>\n

B\u00f6yle oldu\u011fu i\u00e7indir ki, bu dinde y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fck ile insan kapasitesi aras\u0131nda, \u00f6zlemler ile ka\u00e7\u0131n\u0131lmazl\u0131klar aras\u0131nda, i\u00e7g\u00fcd\u00fcler ile frenleyici mekanizmalar aras\u0131nda, emirler ile yasaklar aras\u0131nda, \u00f6zendirmeler ile cayd\u0131rmalar aras\u0131nda, i\u015flenebilecek g\u00fcnahlara y\u00f6nelik azap tehdidi ile y\u00fcce Allah’\u0131n engin ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131na ba\u011flanan \u00fcmidin iyimserli\u011fi aras\u0131nda kararl\u0131 bir denge kurulmu\u015ftur.<\/p>\n

Bu dinin insanlardan bekledi\u011fi tek \u015fey; y\u00fcce Allah’a y\u00f6nelmek, bu y\u00f6neli\u015fte ger\u00e7ekten samim\u00ee olmak, olanca g\u00fc\u00e7lerini ortaya koyarak O’na itaat etmek ve ho\u015fnutlu\u011funu kazanmaya \u00e7al\u0131\u015fmakt\u0131r. Bu ad\u0131m\u0131n sonras\u0131nda zaaflara ho\u015fg\u00f6r\u00fc ile yakla\u015fan, yetersizlikleri anlay\u0131\u015fla kar\u015f\u0131layan, tevbeleri kabul eden, kusurlara g\u00f6z yuman, g\u00fcnahlar\u0131 ba\u011f\u0131\u015flayan, k\u00f6t\u00fcl\u00fckten d\u00f6nenlerin y\u00fcz\u00fcne kap\u0131y\u0131 a\u00e7\u0131k tutan, pi\u015fmanl\u0131klar\u0131 cana yak\u0131nl\u0131k ve l\u00fctufla kar\u015f\u0131layan il\u00e2hi rahmet mutlaka imdada yeti\u015fir.<\/p>\n

S\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz “olanca g\u00fcc\u00fc ortaya koyma”n\u0131n belirtisi y\u00fcce Allah taraf\u0131ndan yasaklanan b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardan uzak durmakt\u0131r. Son derece belirgin ve g\u00f6ze batar nitelikte olan bu b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlar\u0131 i\u015fleyenler onlar\u0131 bilmeyerek ya da fark\u0131nda olmayarak i\u015flediklerini ileri s\u00fcremezler. Bu durum insan\u0131n bu alanda istenen \u00e7abay\u0131 harcamad\u0131\u011f\u0131n\u0131, direnme g\u00fcc\u00fcn\u00fc yeterince seferber etmedi\u011fini g\u00f6sterir. B\u00f6yle bile olsa ihl\u00e2sl\u0131 bir tevbe ile bu g\u00fcnahlardan vazge\u00e7me karar\u0131 her zaman i\u00e7in ge\u00e7erlidir, y\u00fcce Allah merhameti ile bize bu tevbeleri kabul edece\u011fini bildiriyor. Y\u00fcce Allah, bu tevbek\u00e2rlar\u0131 “takval\u0131 kullar” diye and\u0131\u011f\u0131 a\u015fa\u011f\u0131daki ayetinde \u015f\u00f6yle buyuruyor:<\/p>\n

“Yine onlar bir k\u00f6t\u00fcl\u00fck i\u015flediklerinde ya da kendilerine zulmettiklerinde Allah’\u0131 hat\u0131rlayarak hemen g\u00fcnahlar\u0131n\u0131n affedilmesini dilerler. G\u00fcnahlar\u0131 Allah’tan ba\u015fka kim affedebilir? Onlar i\u015fledikleri g\u00fcnahlarda, bile bile \u0131srar etmezler.” (<\/strong>Al-i \u0130mran Suresi, 135)<\/strong><\/p>\n

Bizim burada vurgulamak istedi\u011fimiz ger\u00e7ek, b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardan sak\u0131n\u0131l\u0131nca y\u00fcce Allah’\u0131n kendi insiyatifi ile ve tek tarafl\u0131 olarak k\u00fc\u00e7\u00fck g\u00fcnahlar\u0131 ba\u011f\u0131\u015flayaca\u011f\u0131d\u0131r. Y\u00fcce Allah’\u0131n yukardaki ayette dile gelen vaadi ve m\u00fcminlere y\u00f6nelik m\u00fcjdesi budur.<\/p>\n

Peki “b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlar” nelerdir? Bu konuda elimizde bulunan hadisler bu g\u00fcnahlar\u0131n bir\u00e7ok t\u00fcr\u00fcn\u00fc saymakta, fakat kesin say\u0131s\u0131n\u0131 belirtmemektedir. Bunun b\u00f6yle oldu\u011funu, bu konudaki hadislerden herbirinin di\u011ferinde yer alan b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlar\u0131n bazan daha az\u0131n\u0131 ve bazan da daha \u00e7o\u011funu i\u00e7ermesinden anl\u0131yoruz. Anla\u015f\u0131lan, bu hadisler g\u00fcndelik olaylara ba\u011fl\u0131 olarak s\u00f6ylendikleri i\u00e7in her hadiste, o andaki \u00f6zel \u015fartlar\u0131n say\u0131s\u0131 ve t\u00fcr\u00fc toplumdan topluma, ku\u015faktan ku\u015fa\u011fa de\u011fi\u015fir; ama bununla birlikte bunlar\u0131n neler olduklar\u0131n\u0131 bilmek m\u00fcsl\u00fcman i\u00e7in zor bir i\u015f de\u011fildir.<\/p>\n

Bu konuda halife Hz. \u00d6mer ile ilgili bir olay\u0131 anlatmak istiyoruz. Bilindi\u011fi gibi Hz. \u00d6mer g\u00fcnaha kar\u015f\u0131 son derece duyarl\u0131, sert tutumlu ve g\u00fcnah hususunda ho\u015fg\u00f6r\u00fcs\u00fc k\u0131t yarat\u0131l\u0131\u015fl\u0131d\u0131r. Buna ra\u011fmen bu olayda \u0130sl\u00e2m’\u0131n O’nun duyarl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 nas\u0131l yumu\u015fatt\u0131\u011f\u0131n\u0131, toplumsal problemleri \u00e7\u00f6zerken ve insanlara ili\u015fkin meseleleri ele al\u0131rken elindeki adalet terazisini nas\u0131l dengeye kavu\u015fturdu\u011funu g\u00f6rece\u011fiz. Olay \u015f\u00f9:<\/p>\n

\u0130bn-i Cerir’in Yakub b. \u0130brahim yolu ile \u0130bn-i Avn’e dayand\u0131rarak bildirdi\u011fine g\u00f6re Hasan-\u0131 Basr\u00ee \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

-Hz. \u00d6mer’in halifeli\u011fi d\u00f6neminde M\u0131s\u0131rl\u0131 birka\u00e7 ki\u015fi Abdullah b. Amr’e ba\u015fvurarak dediler ki; “Kur’an’da uygulanmas\u0131 emredilen baz\u0131 h\u00fck\u00fcmler g\u00f6r\u00fcyoruz ki, bunlar uygulanm\u0131yor. Bu konuyu halife \u00d6mer ile g\u00f6r\u00fc\u015fmek istiyoruz.<\/p>\n

Bunun \u00fczerine Abdullah b. Amr bu adamlar\u0131 yan\u0131na alarak Medine’ye geldi ve Hz. \u00d6mer ile bulu\u015ftu. Hz. \u00d6mer kendisine “Ne zaman geldin?” diye sordu. Abdullah b. Amr “Falanca g\u00fcnden beri buraday\u0131m” dedi. Hz. \u00d6mer “\u0130zinli olarak m\u0131 geldin?” diye sordu. Abdullah’\u0131n bu soruya ne cevap verdi\u011fini bilmiyorum. ‘Fakat s\u00f6zlerine devam ederek halifeye \u015funlar\u0131 s\u00f6yledi; “Ey m\u00fcminlerin emiri birka\u00e7 M\u0131s\u0131rl\u0131 bana ba\u015fvurdu ve Kur’an’da uygulanmas\u0131 emredildi\u011fi halde uygulanmayan baz\u0131 meseleler oldu\u011funu, bu konuyu seninle g\u00f6r\u00fc\u015fmek istediklerini s\u00f6ylediler”.<\/p>\n

Hz. \u00d6mer Abdullah’a “O adamlar\u0131 topla, yan\u0131ma getir” diye emretti. Abdullah da onlar\u0131 toplay\u0131p halifenin huzuruna g\u00f6t\u00fcrd\u00fc. (Ravilerden \u0130bn-i Avn’e g\u00f6re bu toplant\u0131 Behu denen yerde d\u00fczenlenmi\u015fti.)<\/p>\n

Hz. \u00d6mer, bu M\u0131s\u0131rl\u0131 grubun en sonunda oturan adam\u0131na d\u00f6nerek kendisine “Allah sana zihin a\u00e7\u0131kl\u0131\u011f\u0131 versin. \u0130sl\u00e2m hakk\u0131 i\u00e7in s\u00f6yle bakal\u0131m, Kur’an’\u0131 ba\u015ftan sona kadar okudun mu?” diye sordu. Adam “Evet, okudum” dedi. Hz. \u00d6mer “Peki, onu nefsinde, kendi \u015fahs\u0131nda uygulad\u0131n m\u0131?” diye sordu. Adam; “Allah bilir ki hay\u0131r” dedi. E\u011fer “Evet” deseydi, Hz. \u00d6mer onunla tart\u0131\u015fmaya giri\u015fecekti. Hz. \u00d6mer, adama “Peki, O’nu g\u00f6zlerine uygulad\u0131n m\u0131?, s\u00f6zlerine uygulad\u0131n m\u0131?, davran\u0131\u015flar\u0131na uygulad\u0131n m\u0131?” diye sordu. Arkas\u0131ndan, ayn\u0131 sorular\u0131 sonuncu adama kadar heyetin b\u00fct\u00fcn \u00fcyelerine sordu ve sonra \u015funlar\u0131 s\u00f6yledi: “Anas\u0131 evl\u00e2ts\u0131z kalas\u0131 \u00d6mer yand\u0131! Sizler, onu (Allah’\u0131n kitab\u0131n\u0131, Kur’an’\u0131) insanlara tam olarak uygulatmakla y\u00fck\u00fcml\u00fc m\u00fc tutuyorsunuz? Oysa bizim g\u00fcnah i\u015fleyece\u011fimizi Allah, daha i\u015fin ba\u015f\u0131nda, biliyordu” ve arkas\u0131ndan: “E\u011fer size yasaklanan b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardan ka\u00e7\u0131n\u0131nsan\u0131z, k\u00fc\u00e7\u00fck g\u00fcnahlar\u0131n\u0131z\u0131 ba\u011f\u0131\u015flar ve sizi onurlu bir konuta yerle\u015ftiririz” <\/strong>ayetini okudu.<\/p>\n

Sonra adamlara d\u00f6nerek “Sizin geli\u015finizden Medinelilerin ‘haberi oldu mu? (ya da geldi\u011finizden haberi olan var m\u0131?)” diye sordu. Adamlar “Hay\u0131r, olmad\u0131” dediler. Bunun \u00fczerine Hz. \u00d6mer “E\u011fer Medineliler geli\u015finizden haberdar olsalard\u0131, sizi vesile ederek bu konuda bir vaaz verirdim” diye s\u00f6zlerini ba\u011flad\u0131” (\u0130bn-i Kesir Tefsiri)’<\/p>\n

\u0130\u015fte g\u00fcnaha kar\u015f\u0131 son derece duyarl\u0131 ve sert tabiatl\u0131 olarak tan\u0131nan Hz. \u00d6mer, kalpleri ve toplumu b\u00f6yle y\u00f6netiyordu. Kur’an onun a\u015f\u0131r\u0131 duyarl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 yumu\u015fatm\u0131\u015f, kendisine ince bir denge kazand\u0131rm\u0131\u015ft\u0131. Bu dengenin gere\u011fi olarak “Allah daha i\u015fin ba\u015f\u0131nda bizim g\u00fcnah i\u015fleyece\u011fimizi biliyordu” demi\u015fti. Ku\u015fku yok ki biz, O’nun Rabbinin bildi\u011finden ba\u015fka t\u00fcrl\u00fc olamay\u0131z. \u00d6nemli olan ve bizden beklenen do\u011fruya y\u00f6nelmek, ger\u00e7e\u011fi kabul etmek, y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerimizi yerine getirmek konusunda arzu g\u00f6stermek, giri\u015fimde bulunmak, bu hususta olanca gayreti ortaya koymakt\u0131r. Bu denge, ciddiyed, kolayl\u0131k g\u00f6sterme ve \u00f6l\u00e7\u00fc ilkelerine dayanan bir tutumdur.<\/p>\n

KADIN-ERKEK \u0130L\u0130\u015eK\u0130LER\u0130<\/strong><\/p>\n

Toplumda mallar\u0131n el de\u011fi\u015ftirme s\u00fcreci ile ba\u011flant\u0131l\u0131 olarak kad\u0131n-erkek aras\u0131ndaki mal\u0131 ili\u015fkilere, akraba olmayanlara mirastan pay vermeye ili\u015fkin<\/p>\n

h\u00fck\u00fcmlere ve bu h\u00fck\u00fcmler ile genel miras sistemi aras\u0131ndaki ili\u015fkilere ek a\u00e7\u0131klamalar getiriliyor. Bilindi\u011fi gibi bu iki konu hakk\u0131ndaki ayr\u0131nt\u0131l\u0131 a\u00e7\u0131klamalar bu s\u00fbrenin ba\u015f taraflar\u0131nda yer alm\u0131\u015ft\u0131. Okuyal\u0131m:<\/p>\n

Aran\u0131zda derece fark\u0131 do\u011furan il\u00e2hi ba\u011f\u0131\u015flara \u00f6zlem beslemeyiniz. Erkekler kazan\u00e7lar\u0131ndan pay ald\u0131klar\u0131 gibi kad\u0131nlar da kazan\u00e7lar\u0131ndan pay al\u0131rlar. \u0130stediklerinizi Allah’\u0131n kereminden isteyiniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah her \u015feyi bilir.”<\/strong><\/p>\n

“Kad\u0131n-erkek herkese ana-babalar\u0131n\u0131n, akrabalar\u0131n\u0131n ve yeminli s\u00f6zle\u015fmeler yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131z kimselerin miraslar\u0131ndan pay ay\u0131rd\u0131k. Bu pay sahiplerine paylar\u0131n\u0131 veriniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah her\u015feyin \u015fahididir.”<\/strong><\/p>\n

\u0130nsanlar aras\u0131nda derece fark\u0131 do\u011furan \u00fcst\u00fcnl\u00fcklere kar\u015f\u0131 \u00f6zlem duymay\u0131 yasaklayan bu h\u00fck\u00fcm geneldir. Resmi g\u00f6revi, mevki, yetenekleri, becerileri, mal\u0131-m\u00fclk\u00fc, k\u0131sacas\u0131 \u015fu hayatta farkl\u0131 oranlarda da\u011f\u0131l\u0131m g\u00f6steren b\u00fct\u00fcn se\u00e7kinlik paylar\u0131n\u0131 i\u00e7erir. Bunun yan\u0131s\u0131ra ayette belirtilen her t\u00fcrl\u00fc dile\u011fi Allah’a y\u00f6neltme, her\u015feyi do\u011frudan do\u011fruya O’ndan isteme emri de geneldir. Evet m\u00fcmin, insanlar aras\u0131ndaki farkl\u0131l\u0131klara g\u00f6z dikerek yaz\u0131klanmalarla kendini mahvedece\u011fine, bu g\u00f6z dikme sonucunda i\u00e7ini kemirerek kin, k\u0131skan\u00e7l\u0131k; \u00e7ekememezlik ve intikam gibi y\u0131k\u0131c\u0131 duygulara kap\u0131laca\u011f\u0131na; i\u00e7inde kaybetmi\u015flik ve mahsumiyet, a\u015fa\u011f\u0131l\u0131k ve bo\u015flu\u011fa d\u00fc\u015fm\u00fc\u015fl\u00fck kompleksleri \u00e7\u00f6reklendirece\u011fine, b\u00fct\u00fcn bu duygular\u0131n ve komplekslerin sonucu olarak y\u00fcce Allah’\u0131n adaletinden ve her \u015feyi kullar\u0131 aras\u0131nda isabetli bi\u00e7imde da\u011f\u0131tt\u0131\u011f\u0131ndan ku\u015fkulanaca\u011f\u0131na istediklerini y\u00fcce Allah’tan istemelidir. Yoksa s\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz duygular ve kompleksler insan\u0131 mahveder, g\u00f6n\u00fcl huzurunu ortadan kald\u0131r\u0131r endi\u015feye ve mutsuzlu\u011fa yol a\u00e7ar, insan enerjisini \u00e7irkin kuruntular ve \u00e7irkin y\u00f6neli\u015fler pe\u015finde harcar.<\/p>\n

Oysa do\u011frudan do\u011fruya y\u00fcce Allah’\u0131n ba\u011f\u0131\u015f\u0131na ba\u015fvurmak nimet ve ihsan kayna\u011f\u0131na y\u00f6nelmenin ilk ad\u0131m\u0131d\u0131r. O nimet ve ba\u011f\u0131\u015f kayna\u011f\u0131 ki, engin nimetleri vermekle bitmez, kap\u0131lara \u00fc\u015f\u00fc\u015fecek istekli kalabal\u0131k y\u00fcz\u00fcnden s\u0131k\u0131nt\u0131ya d\u00fc\u015fmez! Bunun yan\u0131s\u0131ra bu tutum g\u00f6n\u00fcl huzuru meydana getirici, umut uyand\u0131r\u0131c\u0131, ba\u015far\u0131ya ula\u015ft\u0131racak somut gerek\u00e7elere olumlu bir bi\u00e7imde el atmay\u0131 sa\u011flay\u0131c\u0131; buna kar\u015f\u0131l\u0131k yap\u0131c\u0131 enerjiyi hay\u0131flanma, yaz\u0131klanma, kin, a\u015fa\u011f\u0131l\u0131k kompleksi ve bunal\u0131m u\u011frunda kurban etmeyi \u00f6nleyici bir tutumdur.<\/p>\n

Bu geni\u015f \u00e7er\u00e7eveli y\u00f6nlendirme bak\u0131m\u0131ndan ayetin h\u00fckm\u00fc, geneldir. Fakat gerek sonraki c\u00fcmleler ile ba\u011flant\u0131s\u0131 ve gerekse ini\u015f sebebine ili\u015fkin baz\u0131 rivayetler bu genel anlam\u0131 s\u0131n\u0131rlar, onu belirli bir farkl\u0131l\u0131\u011fa, belirli bir \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011fe indirger. S\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz belirli farkl\u0131l\u0131k, ayetin devam\u0131n\u0131 olu\u015fturan genel ifadeli c\u00fcmlelerden a\u00e7\u0131k\u00e7a anla\u015f\u0131laca\u011f\u0131 \u00fczere bu ayetin \u00e7\u00f6z\u00fcme ba\u011flamak amac\u0131 ile indi\u011fi erkek ve kad\u0131nlar\u0131n mal paylar\u0131na ili\u015fkin farkl\u0131l\u0131kt\u0131r.<\/p>\n

Bu farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131n yol a\u00e7t\u0131\u011f\u0131 ku\u015fku bulutlar\u0131n\u0131n da\u011f\u0131t\u0131lmas\u0131 iki insan cinsi aras\u0131ndaki ili\u015fkilerin d\u00fczenlenmesi, bu ili\u015fkilerin ho\u015fnutluk ve b\u00fct\u00fcnle\u015fme temeline oturtulmas\u0131, arkas\u0131ndan da bu ho\u015fnutlu\u011fun m\u00fcsl\u00fcman ailelere ve topluma yay\u0131lmas\u0131n\u0131n yan\u0131s\u0131ra kad\u0131n-erkek aras\u0131ndaki g\u00f6rev ve fonksiyon farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n zihinlere yerle\u015ftirilmesi son derece \u00f6nemlidir. Fakat b\u00fct\u00fcn \u00f6nemine ra\u011fmen bu mesele, ayette dile gelen h\u00fckm\u00fcn \u00f6zel sebepten hareket eden bir genel h\u00fck\u00fcm olmas\u0131na engel te\u015fkil etmez. Bundan dolay\u0131 klasik tefsirler bu iki a\u00e7\u0131klaman\u0131n her ikisine de yer verirler.<\/p>\n

Nitekim \u0130mam-\u0131 Ahmed’in Sufyan ve Ebu Necih yolu ile M\u00fccahid’e dayand\u0131rarak bildirdi\u011fine g\u00f6re bir keresinde Hz. \u00dcmm-\u00fc Seleme, Peygamberimize; “Ya Resulullah, erkekler sava\u015f\u0131yor, biz sava\u015fa kat\u0131lm\u0131yoruz. Bir de mirasta bize erkeklerinkinin yar\u0131s\u0131 kadar pay veriliyor” dedi. Bunun \u00fczerine y\u00fcce Allah “Aran\u0131zda derece fark\u0131 do\u011furan il\u00e2hi ba\u011f\u0131\u015flara \u00f6zlem beslemeyiniz…” <\/strong>ayetini indirdi.<\/p>\n

Yine \u0130bn-i Ebu Hatem’in, \u0130bn-i Cerir’in, \u0130bn-i Merduye’nin ve Hakim’in Sevri ve Ebu Necih yolu ile M\u00fccahid’e dayand\u0131rarak bildirdiklerine g\u00f6re bir defas\u0131nda Hz. \u00dcmm\u00fc Seleme Peygamberimize (sal\u00e2t ve sel\u00e2m \u00fczerine olsun) “Ya Resulullah! Biz ne sava\u015f\u0131p \u015fehit d\u00fc\u015febiliyoruz ve ne de mirasta erkekler ile e\u015fit pay alabiliyoruz” dedi. Bunun \u00fczerine bu ayet indi. Sonra bir de \u015fu ayet indi:<\/p>\n

“Ben birbirinizden meydana gelmi\u015f bir b\u00fct\u00fcn olu\u015fturan sizlerden, erkek-kad\u0131n, hi\u00e7bir iyi amel i\u015fleyenin eme\u011fini bo\u015fa \u00e7\u0131karmam. Buna g\u00f6re g\u00f6\u00e7 edenlerin, yurtlar\u0131ndan s\u00fcr\u00fclenlerin, benim yolumda eziyet \u00e7ekenlerin, sava\u015fanlar\u0131n ve \u00f6ld\u00fcr\u00fclenlerin kusurlar\u0131n\u0131 \u00f6rtecek ve kendilerini Allah taraf\u0131ndan verilmi\u015f bir \u00f6d\u00fcl olarak altlar\u0131ndan \u0131rmaklar akan cennetlere yerle\u015ftirece\u011fim. \u00d6d\u00fcllerin g\u00fczeli yaln\u0131z Allah kat\u0131ndad\u0131r.” (Al-i \u0130mran Suresi, 195)<\/strong><\/p>\n

Tefsir bilginlerinden Sediy ise bu ayeti a\u00e7\u0131klarken \u015f\u00f6yle diyor; “Baz\u0131 erkekler `Mirasta nas\u0131l kad\u0131nlar\u0131n pay\u0131n\u0131n iki kat\u0131n\u0131 al\u0131yorsak iyiliklerimizin sevab\u0131n\u0131n da kad\u0131nlar\u0131nkinin iki kat\u0131 olmas\u0131n\u0131 istiyoruz’ dediler. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k baz\u0131 kad\u0131nlar da `\u0130stiyoruz ki, \u015fehidlerin sevab\u0131 kadar sevap kazanal\u0131m. Biz sava\u015fa kat\u0131lam\u0131yoruz, oysa e\u011fer bize sava\u015fmak farz olsayd\u0131, sava\u015f\u0131rd\u0131k’ dediler. Y\u00fcce Allah her iki taraf\u0131n s\u00f6zlerini reddederek `\u0130stediklerinizi benim l\u00fctfumdan isteyiniz, ama amac\u0131n\u0131z d\u00fcnya mal\u0131 olmas\u0131n’ buyurdu.”<\/p>\n

Tefsir bilginlerinden Katade’nin de bu yolda bir a\u00e7\u0131klama yapt\u0131\u011f\u0131 rivayet edilir. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k elimizde bu ayetin anlam\u0131n\u0131n genel oldu\u011funu savunan rivayetler de vard\u0131r. Nitekim Ali b. Ebu Talha’n\u0131n bildirdi\u011fine g\u00f6re Abdullah b. Abbas bu ayeti a\u00e7\u0131klarken “Hi\u00e7 kimse `Falancan\u0131n mal\u0131 ya da ailesi ke\u015fke benim olsa’ gibi s\u00f6zler s\u00f6yleyerek ba\u015fkalar\u0131n\u0131n elindeki varl\u0131klara g\u00f6z dikmemelidir. Allah bunu yasakl\u0131yor. Bunun yerine herkes istedi\u011fini y\u00fcce Allah’\u0131n l\u00fctfundan istemelidir” diyor. \u00dcnl\u00fc tefsir bilginleri Hasan, Muhammed b. Sirin, Ata ve Dahhak bu ayet hakk\u0131nda buna benzer a\u00e7\u0131klamalar yap\u0131yorlar.<\/p>\n

Birinci grubu olu\u015fturan a\u00e7\u0131klamalar\u0131n i\u00e7erdi\u011fi s\u00f6zlerde kad\u0131n-erkek ili\u015fkilerine ili\u015fkin cahiliye tortular\u0131n\u0131n izlerini ve bunun yan\u0131s\u0131ra erkek-kad\u0131n aras\u0131 rekabetin kokusunu buluyoruz. Belki de bu tart\u0131\u015fmalara \u0130sl\u00e2miyet’in kad\u0131nlara tan\u0131d\u0131\u011f\u0131 yeni \u00f6zg\u00fcrl\u00fckler ve yeni haklar yol a\u00e7t\u0131; \u0130sl\u00e2miyet, her iki cinsi ile t\u00fcm insanl\u0131\u011f\u0131 onurland\u0131rmak, her cinsten ve her s\u0131n\u0131ftan teker teker her insan\u0131n hakk\u0131n\u0131 g\u00fcvenceye almak amac\u0131 ta\u015f\u0131yan genel prensibi uyar\u0131nca kad\u0131nlara bu \u00f6zg\u00fcrl\u00fckleri ve haklar\u0131 tan\u0131m\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Ama \u0130sl\u00e2m, bu tutumu ile kendi eksiksiz sistemini b\u00fct\u00fcn y\u00f6nleri ile ger\u00e7ekle\u015ftirmeyi ama\u00e7 edinmi\u015ftir. Ama\u00e7 ne tek tarafl\u0131 olarak kad\u0131nlar\u0131n yarar\u0131 ve ne de tek tarafl\u0131 olarak erkeklerin yarar\u0131d\u0131r. Ama\u00e7 “\u0130nsan”d\u0131r, m\u00fcsl\u00fcman toplumdur, genel ve mutlak anlam\u0131 ile halkt\u0131r, kamu yarar\u0131d\u0131r, hay\u0131rd\u0131r, d\u00f6rt ba\u015f\u0131 mamur eksiksiz adalettir.<\/p>\n

\u0130sl\u00e2m sistemi kad\u0131nlar ile erkekler aras\u0131nda g\u00f6rev b\u00f6l\u00fcm\u00fc yaparken ve mali paylar\u0131 da\u011f\u0131t\u0131rken f\u0131trat\u0131n gere\u011fine uyar. F\u0131trat her \u015feyden \u00f6nce erke\u011fi erkek, kad\u0131n\u0131 da kad\u0131n olarak yaratm\u0131\u015f, her birine belirli g\u00f6revler y\u00fcklemek i\u00e7in cinsiyetine has belirli \u00f6zellikler ba\u011f\u0131\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. Bu \u00f6zel nitelikler, ne f\u0131trat\u0131n \u00f6zel yarar\u0131 ve ne de bu iki cinsin tek tarafl\u0131 yarar\u0131 i\u00e7in verilmi\u015ftir. Bu ilahi ba\u011f\u0131\u015f\u0131n amac\u0131; bu iki cinsin farkl\u0131 olmas\u0131, bunlar\u0131n farkl\u0131 \u00f6zellikler ta\u015f\u0131y\u0131p farkl\u0131 fonksiyonlar ger\u00e7ekle\u015ftirmesi sayesinde varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcren, d\u00fczen kuran karakteristik fonksiyonlar\u0131n\u0131 bir b\u00fct\u00fcn olarak yerine getiren ve yery\u00fcz\u00fc halifeli\u011fi ile y\u00fcce Allah’a kul olma amac\u0131n\u0131 ger\u00e7ekle\u015ftiren insan\u0131n hayat\u0131d\u0131r. \u00d6zel yeteneklerin ve g\u00f6revlerin farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131, y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerin, mali paylar\u0131n ve sosyal konumlar\u0131n farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131 beraberinde getirir. B\u00fct\u00fcn bunlarda, “hayat” denen b\u00fcy\u00fck kurumun ve y\u00fcce ortakl\u0131\u011f\u0131n yarar\u0131 i\u00e7indir.<\/p>\n

E\u011fer ilk \u00f6nce \u0130sl\u00e2m sistemi bir b\u00fct\u00fcn olarak incelendikten sonra tek bir insan b\u00fct\u00fcn\u00fcn\u00fcn iki par\u00e7as\u0131n\u0131 olu\u015fturan kad\u0131n-erkek cinsleri aras\u0131ndaki ili\u015fkileri d\u00fczenleyen bir \u0130sl\u00e2m h\u00fckm\u00fc ele al\u0131n\u0131p de\u011ferlendirilirse ne yukardaki tarihi rivayetlerin bize haber verdi\u011fi eski tart\u0131\u015fmalara gerek g\u00f6r\u00fcl\u00fcr ve ne de g\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn aylak erkeklerinin ve aylak kad\u0131nlar\u0131n\u0131n hayat\u0131n\u0131 dolduran, hatta kimi zaman kamuoyunun bask\u0131s\u0131 ile bu \u00e7er\u00e7eveyi de a\u015farak ciddi erkek ve kad\u0131nlar\u0131n g\u00fcndemine de girebilen yeni tart\u0131\u015fmalar\u0131n yeri olur.<\/p>\n

Kad\u0131nlar ile erkekler aras\u0131nda sanki amans\u0131z bir sava\u015f varm\u0131\u015f gibi bir hava estirerek bu iki cins aras\u0131ndaki kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 konumlardan ve ba\u015far\u0131lardan s\u00f6z etmek sa\u00e7mal\u0131kt\u0131r. Bunun yan\u0131s\u0131ra baz\u0131 cidd\u00ee yazarlar\u0131n “kad\u0131n”\u0131 k\u00fc\u00e7\u00fck d\u00fc\u015f\u00fcrmeye, ki\u015fili\u011fini h\u0131rpalamaya ve her t\u00fcrl\u00fc u\u011fursuzlu\u011fun sembol\u00fc gibi g\u00f6stermeye y\u00f6nelik giri\u015fimleri de -bu giri\u015fimler ister \u0130slam ad\u0131na, isterse bilimsel inceleme ve ara\u015ft\u0131rma ad\u0131na ortaya konmu\u015f olsun- sa\u00e7mal\u0131k ve bo\u015f i\u015f olmaktan ileriye gitmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc mesele kesinlikle sava\u015f meselesi de\u011fildir; mesele cinsiyet farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131, fonksiyon-g\u00f6rev farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131, birbirini tamamlama ve bunlar\u0131n \u00f6tesinde il\u00e2hi sistemin \u00f6ng\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc bir eksiksiz adalet sistemi meselesidir.<\/p>\n

Bu konuda cahiliye toplumlar\u0131nda sava\u015f olabilir. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu toplumlarda yasal d\u00fczenlemeler ya g\u00f6r\u00fcn\u00fcr k\u0131sa vadeli yararlar uyar\u0131nca veya egemen s\u0131n\u0131flar\u0131n, oligar\u015fik ailelerin ve imtiyazl\u0131 fertlerin menfaatleri g\u00f6zetilerek kendi keyiflerinin \u00fcr\u00fcn\u00fc olarak ortaya \u00e7\u0131kar. B\u00f6yle olunca da ya insan bir b\u00fct\u00fcn olarak alg\u0131lanmad\u0131\u011f\u0131, ya da kad\u0131n ve erke\u011fin hayattaki g\u00f6revleri do\u011fru olarak belirlenemedi\u011fi yahut erkek ile ayn\u0131 i\u015fte \u00e7al\u0131\u015fan kad\u0131nlara d\u00fc\u015f\u00fck \u00fccret vererek ekonomik s\u00f6m\u00fcr\u00fc \u00e7ark\u0131n\u0131 d\u00f6nd\u00fcrmek i\u00e7in veyahut miras b\u00f6l\u00fc\u015f\u00fcm\u00fcze ve mal\u00ee tasarrufa ili\u015fkin ekonomik \u00e7\u0131karlar\u0131n olumsuz bask\u0131s\u0131 y\u00fcz\u00fcnden, ya da bu t\u00fcr bir ba\u015fka gerek\u00e7e ile kad\u0131n haklar\u0131 \u00e7i\u011fnenebilir. Nitekim g\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn cahiliye toplumlar\u0131nda yap\u0131lan budur.<\/p>\n

Fakat \u0130sl\u00e2m sisteminde bunlar\u0131n hi\u00e7birinin yeri yoktur. Orada sava\u015f diye bir \u015fey bulunmaz. Bu sistemde d\u00fcnyal\u0131k \u00e7\u0131karlar \u00fczerinde yar\u0131\u015fa giri\u015fmek anlams\u0131zd\u0131r. Erke\u011fin kad\u0131na y\u00fcklenmesi ya da kad\u0131n\u0131n erke\u011fe sald\u0131rmas\u0131 ve bu iki cinsden birinin di\u011ferini alt etmesi ile onun ki\u015fili\u011fini h\u0131rpalamas\u0131 ya da kusurlar\u0131n\u0131 aramas\u0131 bu sistemin \u00f6z\u00fcne ayk\u0131r\u0131d\u0131r. Bunun yan\u0131s\u0131ra kad\u0131n-erkek aras\u0131ndaki yap\u0131 ve yetenek farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fck ve g\u00f6rev farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131na yol a\u00e7mayaca\u011f\u0131n\u0131, bu ayr\u0131l\u0131\u011f\u0131n beraberinde uzmanl\u0131k alanlar\u0131ndaki ve sosyal konumlardaki ayr\u0131l\u0131\u011f\u0131 da beraberinde getirmeyece\u011fini ileri s\u00fcrmenin de bu sistemde yeri yoktur. B\u00fct\u00fcn bunlar bir yandan sa\u00e7mal\u0131k ve \u00f6b\u00fcr yandan da \u0130sl\u00e2m sistemini yanl\u0131\u015f anlamakt\u0131r.<\/p>\n

\u015eimdi de cihad ve \u015fehidlik konusu ile kad\u0131n\u0131n bu konudaki rol\u00fcne ve sevab\u0131na gelelim. Bu konu d\u00fcnyaya ili\u015fkin g\u00f6revlerini eksiksiz yerine getirmekle birlikte t\u00fcm varl\u0131klar\u0131 ile ahirete y\u00f6nelen baz\u0131 saadet devri kad\u0131nlar\u0131n\u0131n kafalar\u0131n\u0131 kurcalam\u0131\u015ft\u0131. Bunun yan\u0131s\u0131ra miras meselesi ile erkek ve kad\u0131n\u0131n miras paylar\u0131 konusu \u00fczerinde de durmal\u0131y\u0131z. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu konu hem eski d\u00f6nemlerde ve hem de g\u00fcn\u00fcm\u00fczde \u00e7ok say\u0131da erke\u011fin ve kad\u0131n\u0131n akl\u0131na tak\u0131la gelmi\u015ftir.<\/p>\n

Y\u00fcce Allah, kad\u0131na cihad etmeyi, sava\u015fa kat\u0131lmay\u0131 farz k\u0131lmad\u0131. Fakat e\u011fer bu konuda kad\u0131na ihtiya\u00e7 olur da bu ihtiyac\u0131 erkekler kar\u015f\u0131layamazsa onun sava\u015fa kat\u0131lmas\u0131n\u0131 yasaklam\u0131\u015f ve haram saym\u0131\u015f da de\u011fildir. Nitekim tek-t\u00fck de olsa \u0130sl\u00e2m tarihi boyunca sava\u015flara kat\u0131lan, hem de hem\u015fire ve cephane ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131s\u0131 olarak de\u011fil, do\u011frudan do\u011fruya sava\u015f\u00e7\u0131 olarak cephede yer alan baz\u0131 kad\u0131nlar g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr. Yaln\u0131z bu kat\u0131l\u0131m ihtiya\u00e7larla ve zorunluluklar ile kay\u0131tlanarak s\u0131n\u0131rlanm\u0131\u015ft\u0131r. Normal i\u015fleyen bir genel kural de\u011fildir. K\u0131sacas\u0131 y\u00fcce Allah cihad etmeyi, yani sava\u015fmay\u0131 erkekler gibi kad\u0131nlara farz k\u0131lm\u0131\u015f de\u011fildir.<\/p>\n

Cihad-sava\u015f kad\u0131na farz k\u0131l\u0131nmad\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc kad\u0131n cihad edecek, sava\u015facak olan erkekleri do\u011furuyor. O hem organik hem psikolojik yap\u0131s\u0131 ile bu erkekleri do\u011furmaya, onlar\u0131 cihada, sava\u015fa ve hayata haz\u0131rlamaya elveri\u015fli ve yatk\u0131nd\u0131r. O bu alanda daha g\u00fc\u00e7l\u00fc ve daha yararl\u0131d\u0131r. Daha g\u00fc\u00e7l\u00fcd\u00fcr, \u00e7\u00fcnk\u00fc organizmas\u0131n\u0131n b\u00fct\u00fcn h\u00fccreleri gerek anatomik ve gerekse psikolojik bak\u0131mdan bu i\u015fe yetenekli olarak yarat\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Kad\u0131n\u0131n bu i\u015fe olan yatk\u0131nl\u0131\u011f\u0131 sadece organizmas\u0131n\u0131n d\u0131\u015f yap\u0131s\u0131n\u0131n \u00f6zelli\u011finden kaynaklanm\u0131yor, bunun da \u00f6tesinde ana rahminde d\u00f6llenme olay\u0131n\u0131n ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi ve bu yumurtadan erkek mi, yoksa di\u015fi mi \u00fcretece\u011fi y\u00fcce yarat\u0131c\u0131 taraf\u0131ndan belirlendi\u011fi andan itibaren olu\u015fan b\u00fct\u00fcn h\u00fccrelerinin, fonksiyon farkl\u0131l\u0131\u011f\u0131ndan kaynaklan\u0131yor. Sonra bu gerek\u00e7eye d\u0131\u015f organik farkl\u0131l\u0131klar ile psikolojik yatk\u0131nl\u0131klar gerek\u00e7esi eklenir.<\/p>\n

Milletlerin uzun vadeli yararlar\u0131n\u0131 g\u00f6rebilen geni\u015f bir \u00e7er\u00e7eveden bak\u0131nca bu tutumun daha faydal\u0131 oldu\u011funu anlar\u0131z. \u00c7\u00fcnk\u00fc giri\u015filen sava\u015flar e\u011fer bir milletin erkeklerini bi\u00e7er de kad\u0131nlar\u0131n\u0131 geride b\u0131rak\u0131rsa o zaman meydana gelen n\u00fcfus bo\u015flu\u011funu tel\u00e2fi edecek yeni ku\u015faklar\u0131n \u00fcreyece\u011fi kaynaklar elde kalm\u0131\u015f olur. Oysa e\u011fer hem erkekler hem kad\u0131nlar k\u0131r\u0131l\u0131rsa, hatta kad\u0131nlar k\u0131r\u0131ma u\u011frar da erkekler geride kal\u0131rsa durum b\u00f6yle olmaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u0130sl\u00e2m d\u00fczeninde b\u00fct\u00fcn kolayl\u0131klar ile b\u00fct\u00fcn imkanlar\u0131n kullan\u0131lmas\u0131 gerekti\u011finden bir erkek d\u00f6rt kad\u0131n\u0131 do\u011furgan ve \u00fcretken hale getirebilir, b\u00f6ylece bir s\u00fcre sonra sava\u015fta u\u011fran\u0131lan n\u00fcfus kayb\u0131 tel\u00e2fi edilebilir. Fakat binlerce erkek bir araya gelse bile bir kad\u0131na bir erke\u011fin sa\u011flayabilece\u011finden daha b\u00fcy\u00fck bir do\u011furganl\u0131k kapasitesi kazand\u0131r\u0131p sava\u015fta u\u011fran\u0131lan insan kayb\u0131n\u0131 bu yoldan kapatmaya katk\u0131da bulunamazlar.<\/p>\n

Bu fakt\u00f6r, kad\u0131n\u0131n sava\u015fma y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnden muaf tutulmu\u015f olmas\u0131n\u0131n il\u00e2hi hikmetlerinin sadece bir tanesidir. Bu h\u00fckm\u00fcn gerek toplumun ahl\u00e2k\u0131na ve olu\u015fum bi\u00e7imine ve gerekse her iki cinsin \u00f6zelliklerinin korunmas\u0131 endi\u015fesine ili\u015fkin daha bir \u00e7ok gerek\u00e7esi vard\u0131r ki, bunlar\u0131 burada ayr\u0131nt\u0131lar\u0131 ile saymak m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. Onlar\u0131 ayr\u0131 ve ba\u011f\u0131ms\u0131z bir ara\u015ft\u0131rmada ele almak gerekir.<\/p>\n

Sava\u015fa kat\u0131lman\u0131n ve \u015fehid olman\u0131n getirece\u011fi sevap konusuna, kazand\u0131raca\u011f\u0131 m\u00fck\u00e2fat meselesine gelince y\u00fcce Allah bu konuyu b\u00fct\u00fcn erkekleri ve b\u00fct\u00fcn kad\u0131nlar\u0131 tatmin edecek bir ilkeye ba\u011flam\u0131\u015ft\u0131r. Bu ilkeye g\u00f6re omuzlar\u0131na y\u00fcklenen g\u00f6revi titizlikle yerine getiren her insan, g\u00f6revinin t\u00fcr\u00fc ve cinsiyeti ne olursa olsun, y\u00fcce Allah kat\u0131nda kesinlikle “ihsan” mertebesine ula\u015facakt\u0131r.<\/p>\n

Miras konusu da b\u00f6yledir. Bu alanda da “Erke\u011fe kad\u0131n\u0131n iki kat\u0131 kadar pay” <\/strong>veren kural yolu ile ilk bak\u0131\u015fta erkek kay\u0131r\u0131ld\u0131, kad\u0131na \u00fcst\u00fcn tutuldu gibi g\u00f6r\u00fclebilir. Fakat meseleye yak\u0131ndan bak\u0131nca bu y\u00fczeysel g\u00f6r\u00fc\u015f, yerini kad\u0131n ile erke\u011fin konum ve y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckleri aras\u0131nda tutarl\u0131 bir b\u00fct\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn oldu\u011fu ger\u00e7e\u011fine b\u0131rak\u0131r. Her nimetin bir k\u00fclfeti oldu\u011fu ilkesi, \u0130sl\u00e2m sisteminin k\u00f6kl\u00fc ve de\u011fi\u015fmez bir kural\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Bu kural\u0131n \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda erkek ile kad\u0131n\u0131n durumunu g\u00f6zden ge\u00e7irelim: Her \u015feyden \u00f6nce erkek kad\u0131na evlenirken mehir vermek zorundad\u0131r. Oysa kad\u0131n\u0131n kocas\u0131na b\u00f6yle bir \u00f6demede bulunmas\u0131 s\u00f6z konusu de\u011fildir. Erkek, kar\u0131s\u0131n\u0131n ve \u00e7ocuklar\u0131n\u0131n ge\u00e7imlerini sa\u011flamakla y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Oysa kad\u0131n mal\u0131 bile olsa b\u00f6yle bir y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fck alt\u0131nda de\u011fildir. Erke\u011fin bu y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckteki asgari pay\u0131 bu g\u00f6revini savsaklad\u0131\u011f\u0131 takdirde hapis cezas\u0131na \u00e7arp\u0131lmakt\u0131r. Erkek yak\u0131n akraba dayan\u0131\u015fmas\u0131 \u00e7er\u00e7evesi i\u00e7inde aileye y\u00fcklenecek adam \u00f6ld\u00fcrme ve yaralama diyetlerinin \u00f6denmesine katk\u0131da bulunmak zorundad\u0131r. Oysa kad\u0131n b\u00f6yle bir \u00f6deme zorunlu\u011fundan muaft\u0131r. Erkek yine yak\u0131n akrabalar aras\u0131 dayan\u0131\u015fma ilkesinin gere\u011fi olarak yak\u0131nl\u0131k s\u0131ralar\u0131na g\u00f6re yoksul, d\u00fc\u015fk\u00fcn ve \u00e7al\u0131\u015fma g\u00fcc\u00fcnden yoksun akrabalara m\u00e2l\u00ee yard\u0131mda bulunmakla y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Oysa kad\u0131n bu geni\u015f aile dayan\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n maddi y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerinden muaft\u0131r. Erkek, ayr\u0131 ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 ya da bo\u015fad\u0131\u011f\u0131 kar\u0131s\u0131na kendinden olma \u00e7ocu\u011fu i\u00e7in emzirme ve bak\u0131m \u00fccreti \u00f6demek zorundad\u0131r. Erkek bu \u00fccretleri nafaka ile birlikte kad\u0131na \u00f6demekle y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr.<\/p>\n

G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi \u0130sl\u00e2m sistemi kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 tamamlay\u0131c\u0131l\u0131k ilkesine ba\u011fl\u0131 tutarl\u0131 bir sistemdir. Bu sistemde sorumluluklar\u0131n da\u011f\u0131l\u0131m\u0131, miras\u0131n b\u00f6l\u00fc\u015f\u00fcm\u00fc belirlenmektedir. Asl\u0131nda erke\u011fin y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fckleri mirastaki pay\u0131ndan daha fazla, daha a\u011f\u0131rd\u0131r. Bu y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fck da\u011f\u0131l\u0131m\u0131nda erke\u011fin \u00e7al\u0131\u015f\u0131p kazanmaya yatk\u0131n \u00f6zelli\u011fi ile kad\u0131na tam anlam\u0131 ile huzurlu ve g\u00fcvenli bir hayat sa\u011flamas\u0131n\u0131n teminata ba\u011flanmas\u0131 g\u00f6zetilmi\u015ftir. B\u00f6ylece kad\u0131n, de\u011feri hi\u00e7bir malla bi\u00e7ilemeyecek, hi\u00e7bir sanayi \u00fcr\u00fcn\u00fc ve hi\u00e7 bir kamu yarar\u0131 ama\u00e7l\u0131 hizmetle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lamayacak derecede de\u011ferli olan \u00e7ocu\u011funun, bu ortak insanl\u0131k hazinesinin bak\u0131m\u0131 ile me\u015fgul olsun, kendini bu y\u00fcce u\u011fra\u015fa adas\u0131n istenmi\u015ftir.<\/p>\n

\u0130\u015fte her i\u015fi bir hikmete dayanan ve her \u015feyi bilen y\u00fcce Allah’\u0131n yasalla\u015ft\u0131rd\u0131\u011f\u0131 hikmetli \u0130sl\u00e2m sistemini biraz yak\u0131ndan inceleyince onun i\u00e7erdi\u011fi yayg\u0131n dengenin ve duyarl\u0131 de\u011ferlendirmenin i\u015faretlerini g\u00f6rmekte gecikmeyiz.<\/p>\n

\u015eimdi \u0130sl\u00e2m’\u0131n, bu ayetle kad\u0131na tan\u0131m\u0131\u015f oldu\u011fu “ferd\u00ee m\u00fclkiyet” hakk\u0131 konusunu irdeleyelim. Okuyoruz:<\/p>\n

`Erkekler kazan\u00e7lar\u0131ndan pay ald\u0131klar\u0131 gibi kad\u0131nlar da kazan\u00e7lar\u0131ndan pay al\u0131rlar.”<\/strong><\/p>\n

Arap cahiliye d\u00f6neminde di\u011fer eski cahiliye toplumlar\u0131nda oldu\u011fu gibi kad\u0131na bu hakk\u0131 ya hi\u00e7 ba\u015ftan tan\u0131nmaz ya da \u00e7ok ender durumlarda tan\u0131nd\u0131\u011f\u0131 zaman hemen ilk f\u0131rsatta bu hakk\u0131n \u00e7i\u011fnenmesine giri\u015filirdi. \u00c7\u00fcnk\u00fc s\u00f6z konusu toplumlarda bizzat kad\u0131n\u0131n kendisi miras yolu ile ele ge\u00e7irilecek bir mal gibi g\u00f6r\u00fcl\u00fcyordu.<\/p>\n

Modern cahiliye toplumlar\u0131 da kad\u0131n\u0131n bu hakk\u0131n\u0131 \u00e7i\u011fnemeye, savsaklamaya devam ediyorlar. Oysa bu toplumlar kad\u0131na ba\u015fka hi\u00e7 bir sistemin vermedi\u011fi haklar\u0131 verdiklerini, ba\u015fka hi\u00e7 bir uygarl\u0131\u011f\u0131n tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131 sayg\u0131nl\u0131\u011f\u0131 tan\u0131d\u0131klar\u0131n\u0131 ileri s\u00fcrerler. Bu toplumlar\u0131n bir k\u0131sm\u0131 \u00f6lenin miras\u0131n\u0131 en b\u00fcy\u00fck erkek miras\u00e7\u0131ya verirler. Bir k\u0131sm\u0131 da kad\u0131n\u0131n herhangi bir mal\u00ee anla\u015fma imzalamadan \u00f6nce velisinin iznini almas\u0131n\u0131 \u015fart ko\u015farlar. Di\u011fer bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc de kad\u0131n\u0131n kendi \u00f6z mal\u0131nda giri\u015fmek isteyece\u011fi her tasarrufu kocas\u0131n\u0131n mutlak onaylamas\u0131 gerekti\u011fini yasalar\u0131na ge\u00e7irmi\u015flerdir. \u00dcstelik bu uygulamalar kad\u0131nlar\u0131n haklar\u0131n\u0131 elde etmek i\u00e7in verdikleri bir \u00e7ok m\u00fccadeleler, bir\u00e7ok devrimler sonunda gelen iyile\u015ftirmelerin \u00fcr\u00fcn\u00fc olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Kad\u0131n\u0131n konumunu t\u00fcm\u00fc ile sars\u0131nt\u0131ya u\u011fratan, aile d\u00fczenini zedeleyen ve genel ahl\u00e2k\u0131 yozla\u015ft\u0131ran bunca sanc\u0131l\u0131 m\u00fccadelelerin kad\u0131nlara kazand\u0131rabildi\u011fi haklar bunlar olmu\u015ftur.<\/p>\n

Oysa \u0130sl\u00e2m, kad\u0131na bu ferdi m\u00fclkiyet hakk\u0131n\u0131 kad\u0131n\u0131n hi\u00e7bir iste\u011fi, hi\u00e7bir ba\u015fkald\u0131r\u0131s\u0131 olmadan, kad\u0131n derneklerinin ve kad\u0131n parlamenterlerin ate\u015fli m\u00fccadelelerine hacet b\u0131rakmadan kendi insiyatifi ile vermi\u015ftir. \u0130sl\u00e2m kad\u0131na verirken \u00f6nce bir b\u00fct\u00fcn olarak insan\u0131, sonra da tek insanda b\u00fct\u00fcnle\u015fen insanl\u0131\u011f\u0131n yar\u0131s\u0131n\u0131 onurland\u0131rmay\u0131, aile kurumuna dayal\u0131 bir sosyal d\u00fczen kurmay\u0131 ve bu aile yuvas\u0131n\u0131; sevgi, dayan\u0131\u015fma ve bireysel g\u00fcvenlik garantileri ile donatmay\u0131 ama\u00e7layan genel d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcne uygun bir ad\u0131m atm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Bundan dolay\u0131 \u0130sl\u00e2m’da erkek ile kad\u0131na ferdi m\u00fclkiyet ve kazan\u00e7 sa\u011flama alan\u0131nda e\u015fitlik tan\u0131nm\u0131\u015f olmas\u0131 her\u015feyden \u00f6nce bir ilke meselesidir.<\/p>\n

Dr. Abdulvahid V\u00e2fi “\u0130nsan Haklar\u0131” adl\u0131 kitab\u0131nda kad\u0131n\u0131n gerek \u0130sl\u00e2m’daki konumunu ve gerekse Bat\u0131 \u00fclkelerindeki durumunu titiz bir g\u00f6zlemin s\u00fczgecinden ge\u00e7irdikten sonra \u015funlar\u0131 s\u00f6yl\u00fcyor:<\/p>\n

“\u00d6te yandan \u0130sl\u00e2m kad\u0131n ile erke\u011fi kanun \u00f6n\u00fcnde e\u015fit tutmu\u015f ve bu e\u015fitli\u011fi b\u00fct\u00fcn meden\u00ee haklarda -gerek evli ve gerekse bek\u00e2r- t\u00fcm kad\u0131nlar i\u00e7in ge\u00e7erli saym\u0131\u015ft\u0131r. \u0130sl\u00e2m’da evlilik, hristiyan Bat\u0131 milletlerinin \u00e7o\u011fundaki evlilikten farkl\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u0130sl\u00e2m’.a g\u00f6re kad\u0131n evlenmekle ne evlilik \u00f6ncesi soyad\u0131n\u0131 ne hukuk\u00ee ki\u015fili\u011fini ne s\u00f6zle\u015fme yapabilme yetkisini ne de m\u00fclkiyet hakk\u0131n\u0131 yitirmez. Tersine evlendikten sonra ad\u0131n\u0131 ve k\u0131zl\u0131k soyad\u0131n\u0131, b\u00fct\u00fcn yurtta\u015fl\u0131k haklar\u0131n\u0131, madd\u00ee y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fck \u00fcstlenebilme ehliyetini evlilik \u00f6ncesindeki gibi s\u00fcrd\u00fcr\u00fcr. Al\u0131\u015f-veri\u015f, ipotek, hibe ve vasiyet gibi her t\u00fcr s\u00f6zle\u015fmeyi yap\u0131p y\u00fcr\u00fctebilir. Tek ba\u015f\u0131na m\u00fclk edinebilir, ba\u015fka hi\u00e7 kimse bu hakk\u0131na m\u00fcdahale edemez.<\/p>\n

K\u0131sacas\u0131 \u0130sl\u00e2m’a g\u00f6re kad\u0131n\u0131n eksiksiz bir hukuk\u00ee ki\u015fili\u011fi ba\u011f\u0131ms\u0131z bir mal edinme yetkisi vard\u0131r, kocas\u0131 onun bu haklar\u0131na ve bu mal edinme yetkisine kar\u0131\u015famaz. Kocas\u0131 onun mal\u0131n\u0131 -bu mal\u0131n az ya da \u00e7ok bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc- elinden alamaz. Bu konuda y\u00fcce Allah \u015f\u00f6yle buyuruyor:<\/p>\n

“E\u011fer e\u015finizi b\u0131rak\u0131p ba\u015fka bir kad\u0131n ile evlenmek isterseniz \u00f6nceki e\u015finize gayet y\u00fckl\u00fc miktarda mehir vermi\u015f olsan\u0131z bile bundan hi\u00e7bir \u015fey geri almay\u0131n\u0131z. Yoksa kad\u0131na iftira atarak ve apa\u00e7\u0131k bir g\u00fcnaha girerek mi verdi\u011finizi geri alacaks\u0131n\u0131z?” (Nisa Suresi, 20)<\/strong><\/p>\n

“Kad\u0131nlara evliyken verdiklerinizden bir \u015feyi geri almak hel\u00e2l de\u011fildir.” (Bakara Suresi, 229)<\/strong><\/p>\n

G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi bu ayetlerde y\u00fcce Allah erke\u011fe, evlenirken e\u015fine verdi\u011fi mallar\u0131n tamam\u0131n\u0131 ya da bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc geri almamas\u0131n\u0131 emrediyor. E\u011fer erkek, kar\u0131s\u0131na kendi eli ile verdi\u011fi bir mal\u0131 geri alam\u0131yor ve b\u00f6yle bir yola ba\u015fvurmas\u0131 caiz de\u011filse kad\u0131n\u0131n kendi \u00f6z mal\u0131na el koymas\u0131 haydi haydi, caiz de\u011fildir. Yaln\u0131z kad\u0131n gerek kendi mal\u0131n\u0131 gerekse evlenirken kocas\u0131ndan ald\u0131\u011f\u0131 bir mal\u0131 serbest r\u0131zas\u0131 ile, g\u00f6n\u00fcll\u00fc olarak kocas\u0131na verebilir. Bu konuda da y\u00fcce Allah \u015f\u00f6yle buyuruyor:<\/p>\n

“Kad\u0131nlar\u0131n mehirlerini g\u00f6n\u00fcl ho\u015fnutlu\u011fu ile veriniz. Fakat e\u011fer onlar g\u00f6n\u00fcll\u00fc olarak mehirlerinin bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc size ba\u011f\u0131\u015flarlar ise bunu afiyetle yiyiniz. ” (Nisa Suresi, 4)<\/strong><\/p>\n

Bunlar\u0131n yan\u0131s\u0131ra erkek, kar\u0131s\u0131n\u0131n izni olmad\u0131k\u00e7a ya da ona kendi ad\u0131na s\u00f6zle\u015fme yapmak \u00fczere vek\u00e2let vermedik\u00e7e kad\u0131n\u0131n mal\u0131na ili\u015fkin hi\u00e7bir tasarrufta bulunamaz. Ayr\u0131ca kad\u0131n, bu yolda kocas\u0131na verdi\u011fi vek\u00e2leti istedi\u011fi anda geri al\u0131p ba\u015fkas\u0131na vek\u00e2let verebilir.<\/p>\n

Geli\u015fmi\u015f, \u00e7a\u011fda\u015f demokratik \u00fclkelerde en modern kanunlar \u00e7\u0131kar\u0131ld\u0131ktan sonra bile kad\u0131n bu e\u015fitlik d\u00fczeyine \u00e7\u0131kabilmi\u015f de\u011fildir. Mesel\u00e2 Fransa’da kad\u0131n, yak\u0131n zamana kadar bir t\u00fcr k\u00f6le konumunda idi, hatta hal\u00e2 bile ayn\u0131 konumdad\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu \u00fclkede y\u00fcr\u00fcrl\u00fckte olan meden\u00ee kanun onu bir \u00e7ok yurtta\u015fl\u0131k haklar\u0131ndan yoksun tutmu\u015f, erke\u011fin kulland\u0131\u011f\u0131 bir \u00e7ok haklar\u0131 kad\u0131na tan\u0131mam\u0131\u015ft\u0131r. Nitekim Frans\u0131z medeni kanununun ikiy\u00fcz onyedinci maddesi aynen \u015f\u00f6yle der:<\/p>\n

`Evli kad\u0131n, kocas\u0131n\u0131n kat\u0131lmad\u0131\u011f\u0131 bir s\u00f6zle\u015fme yolu ile mal\u0131n\u0131 ba\u011f\u0131\u015flayamaz, m\u00fclk\u00fcn\u00fc devredemez, ipotek i\u015flemi yapamaz, ne bedelini \u00f6deyerek ve ne de kar\u015f\u0131l\u0131ks\u0131z bi\u00e7imde m\u00fclk edinemez. Bu t\u00fcr i\u015flemlere giri\u015febilmesi i\u00e7in kocas\u0131n\u0131n yaz\u0131l\u0131 iznini almas\u0131 gerekir. Evlilik s\u00f6zle\u015fmesi kar\u0131 ile kocan\u0131n mallar\u0131n\u0131n birbirinden ayr\u0131 kalaca\u011f\u0131 esas\u0131na dayand\u0131r\u0131lm\u0131\u015f olsa bile bu b\u00f6yledir.!<\/p>\n

Ger\u00e7i bu maddede daha sonra baz\u0131 de\u011fi\u015fiklikler yap\u0131ld\u0131, yasaklamalar\u0131na baz\u0131 k\u0131s\u0131tlamalar getirildi; ama Frans\u0131z kad\u0131n\u0131n\u0131n hukuk\u00ee konumu, g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar, bu maddenin \u00f6ng\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc s\u0131n\u0131rlamalar\u0131n etkisinden kurtulamad\u0131.<\/p>\n

Bat\u0131l\u0131 kad\u0131na empoze edilen k\u00f6lelik benzeri stat\u00fcn\u00fcn bir ba\u015fka belirtisi de \u015fudur: Bat\u0131l\u0131 \u00fclkelerin kanunlar\u0131na ve geleneklerine g\u00f6re kad\u0131n, evlenince evlilik \u00f6ncesi soyad\u0131n\u0131 kaybeder, art\u0131k “Falan\u0131n k\u0131z\u0131 filanca” diye an\u0131lmaz, bunun yerine “Madam (bayan) fil\u00e2nca” diye an\u0131l\u0131r. Yani isminin arkas\u0131ndan gelen k\u0131zl\u0131k soyad\u0131 silinerek yerine kocas\u0131n\u0131n soyad\u0131 yaz\u0131l\u0131r. Bu soyad\u0131 de\u011fi\u015fikli\u011fi asl\u0131nda basit bir gelenek de\u011fildir: Tersine daha bir \u00e7ok k\u0131s\u0131tlamalar ile birlikte evli kad\u0131n\u0131n hukuk\u00ee ki\u015fili\u011fini yitirerek kocas\u0131n\u0131n hukuk\u00ee ki\u015fili\u011fi i\u00e7inde eritildi\u011fini sembolize eder.<\/p>\n

Ne gariptir ki, \u00e7o\u011fu han\u0131mlar\u0131m\u0131z bu a\u015fa\u011f\u0131lat\u0131c\u0131 uygulamada bile Bat\u0131l\u0131 kad\u0131nlara \u00f6zenerek evlendiklerinde \u0130sl\u00e2m d\u00fczenine uyarak k\u0131zl\u0131k soyadlar\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131maya devam edecekleri yerde kocalar\u0131n\u0131n ailesinin soyad\u0131n\u0131 almaya raz\u0131 oluyorlar. Bu tutum, k\u00f6r\u00fc k\u00f6r\u00fcne taklit\u00e7ili\u011fin akla gelebilecek en a\u015f\u0131r\u0131 \u00f6rne\u011fidir. Bundan daha tuhaf olan\u0131 \u015fu ki, bu g\u00f6z\u00fc kapal\u0131 \u00f6zentiye kap\u0131lan kad\u0131nlar, ayn\u0131 zamanda kad\u0131nlar\u0131n haklar\u0131n\u0131n ve kad\u0131n-erkek e\u015fitli\u011finin ate\u015fli savunucular\u0131d\u0131r. Oysa bu han\u0131mlar, s\u00f6z konusu soyad\u0131 de\u011fi\u015fikli\u011fine \u00f6zenmekle; \u0130sl\u00e2miyet’in kendilerine ba\u011f\u0131\u015flad\u0131\u011f\u0131 ve erkekler ile denk tutarak onurlar\u0131n\u0131 y\u00fckseltti\u011fi bir haktan kendilerini tek tarafl\u0131 olarak yoksun b\u0131rakt\u0131klar\u0131n\u0131n fark\u0131nda de\u011fildirler.”<\/p>\n

\u015eimdi, s\u0131ra yukardaki ayetler demetinin sonuncusuna geldi. Bu \u00e2yet, miras sisteminin y\u00fcr\u00fcrl\u00fc\u011fe giri\u015finden \u00f6nce uygulanan “vel\u00e2 s\u00f6zle\u015f neleri”ne ili\u015fkindir. A\u015fa\u011f\u0131da ayr\u0131nt\u0131l\u0131 bi\u00e7imde anlat\u0131laca\u011f\u0131 gibi, miras h\u00fck\u00fcmleri, miras\u0131n sadece akrabalar aras\u0131nda b\u00f6l\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesini yasala\u015ft\u0131r\u0131rken “vel\u00e2 s\u00f6zle\u015fmeleri”nin \u00f6ng\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc sistem, s\u00f6zle\u015fme yolu ile akraba olmayanlara da mirastan pay verilmesini ge\u00e7erli sap\u0131yordu. \u00d6nce ayeti okuyal\u0131m:<\/p>\n

“Kad\u0131n-erkek herkese ana-babalar\u0131n, akrabalar\u0131n ve yeminli s\u00f6zle\u015fmeler yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131z kimselerin miraslar\u0131ndan pay ay\u0131rd\u0131k. Bu pay sahiplerine paylar\u0131n\u0131 veriniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah her \u015feyin \u015fahididir.”<\/strong><\/p>\n

Bu ayetler gurubunda erkeklerin ve kad\u0131nlar\u0131n kazan\u00e7lar\u0131ndan pay alacaklar\u0131 belirtildikten ve daha \u00f6nceki bir ayette erkeklerin ve kad\u0131nlar\u0131n miras paylar\u0131 a\u00e7\u0131kland\u0131ktan sonra bu ayette herkesin, \u00f6l\u00fcnce mal\u0131na miras\u00e7\u0131 olacak akrabalar\u0131 oldu\u011fu, ki\u015fiye ana-babas\u0131ndan kalan mal\u0131n \u00f6l\u00fcnce bu miras\u00e7\u0131lar aras\u0131nda b\u00f6l\u00fc\u015f\u00fclmesi gerekti\u011fi anlat\u0131l\u0131yor. B\u00f6yle olunca mallar miras yolu ile ku\u015faktan ku\u015fa\u011fa el de\u011fi\u015ftirir. Varisler ellerine ge\u00e7en miraslara kendi kazan\u00e7lar\u0131n\u0131 eklerler ve sonra b\u00fct\u00fcn birikmi\u015f mallar\u0131n\u0131 \u00f6l\u00fcnce arkalar\u0131nda kalan akrabalar\u0131na miras b\u0131rak\u0131rlar. Bu \u0130sl\u00e2m sisteminde mal\u0131n elden ele dola\u015fmas\u0131n\u0131 somut uygulamaya yans\u0131tan bir uygulamad\u0131r. B\u00f6ylece mal ne bir ku\u015fa\u011f\u0131n ne bir ailenin ve ne de bir tek ki\u015finin elinde toplan\u0131r. Tersine s\u00fcrekli bir sahip de\u011fi\u015ftirme, s\u00fcrekli bir elden ele ge\u00e7me, kesintisiz bir yeniden b\u00f6l\u00fc\u015fme s\u00fcreci ya\u015fan\u0131r ve bu s\u00fcrecin sonucu olarak zaman i\u00e7inde mallar\u0131n sahipleri de miktarlar\u0131 da de\u011fi\u015fikli\u011fe u\u011frar.<\/p>\n

Ayetin bundan sonraki b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde \u0130sl\u00e2m hukukunun ge\u00e7erli sayd\u0131\u011f\u0131 ve kimi zaman akraba olmayan kimselerin miras\u00e7\u0131 olmalar\u0131na gerek\u00e7e olan s\u00f6zle\u015fmeler, \u0130sl\u00e2m hukuku deyimi ile “Uk\u00fbd-ul muval\u00e2t” ele al\u0131n\u0131yor. \u0130sl\u00e2m toplumu bu s\u00f6zle\u015fmelerin birka\u00e7 t\u00fcr\u00fcn\u00fc tan\u0131m\u0131\u015f ve ge\u00e7erli saym\u0131\u015ft\u0131r:<\/p>\n

1- Bunlardan birincisi “Azadl\u0131 k\u00f6leyi akraba edinme (vel\u00e2-i \u0131tk)” s\u00f6zle\u015fmesidir. Bu s\u00f6zle\u015fme yolu ile azad edilen k\u00f6leler efendilerinin ailelerinin \u00fcyeleri haline gelirler. Buna g\u00f6re e\u011fer b\u00f6yle bir s\u00f6zle\u015fmeli eski k\u00f6le diyet vermeyi gerektiren bir cinayet i\u015flerse eski efendisi onun ad\u0131na diyet \u00f6der. Yani cinayet i\u015fleyen \u00f6z akrabas\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131ndaki y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcn ayn\u0131s\u0131n\u0131 akrabal\u0131k s\u00f6zle\u015fmesi ile ailesine katt\u0131\u011f\u0131 eski k\u00f6lesine kar\u015f\u0131 da ta\u015f\u0131r. Ayr\u0131ca adam \u00f6ld\u00fc\u011f\u00fcnde kimsesi olmazsa eski k\u00f6lesi miras\u00e7\u0131s\u0131 olur.<\/p>\n

2- Bir Arab\u0131n ba\u015fka bir \u0131rktan olan biri ile yapt\u0131\u011f\u0131 akrabal\u0131k (muval\u00e2t) s\u00f6zle\u015fmesi. Bu anla\u015fma hi\u00e7bir varisi olmayan bir Arab\u0131n ba\u015fka \u0131rktan birini ailesine katmas\u0131n\u0131 sa\u011flar. Bu durumda Arab olan, s\u00f6zle\u015fmeli akrabas\u0131n\u0131n i\u015fleyece\u011fi cinayetin diyetini \u00f6demekle y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcr. Ayr\u0131ca \u00f6l\u00fcnce s\u00f6zle\u015fmeli akrabas\u0131 adam\u0131n miras\u00e7\u0131s\u0131 olur.<\/p>\n

3- Medine d\u00f6neminin ilk y\u0131llar\u0131nda Peygamberimizin (sal\u00e2t ve sel\u00e2m \u00fczerine olsun) buyru\u011fu \u00fczerine Mekkeli g\u00f6\u00e7menler (Muhacirler) ile Medine yerlileri aras\u0131nda yap\u0131lan karde\u015flik s\u00f6zle\u015fmesidir. Bu anla\u015fma uyar\u0131nca g\u00f6\u00e7menler, Medinelilerin ailelerinden biri haline geliyorlar, hatta e\u011fer Medineli m\u00fcsl\u00fcman\u0131n ailesi m\u00fc\u015frik ise yani kendisi ile ailesi aras\u0131nda inan\u00e7 ayr\u0131l\u0131\u011f\u0131 var ise, s\u00f6zle\u015fmeli m\u00fcsl\u00fcman karde\u015fi ona di\u011fer iman etmemi\u015f aile fertlerinden bile daha yak\u0131n oluyor ve bu konumu ile \u00f6l\u00fcnce miras\u00e7\u0131s\u0131 oluyordu.<\/p>\n

4- Bu s\u00f6zle\u015fme t\u00fcr\u00fc bir cahiliye gelene\u011fi idi. Buna g\u00f6re; Herhangi bir kimse istedi\u011fi bir kimseye “Sen benim miras\u00e7\u0131m ol, ben de sana miras\u00e7\u0131 olay\u0131m” teklifinde bulunur ve teklifini kar\u015f\u0131 taraf kabul ederse bu iki ki\u015fi birbirlerinin s\u00f6zle\u015fmeli miras\u00e7\u0131s\u0131 olurlard\u0131.<\/p>\n

\u0130sl\u00e2miyet akrabal\u0131\u011f\u0131n, miras\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131n tek ge\u00e7erli gerek\u00e7esi oldu\u011fu ilkesini getirerek bu s\u00f6zle\u015fmeleri, \u00f6zellikle bunlar\u0131n \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc ve d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc t\u00fcr\u00fcn\u00fc tasfiye etme yoluna girdi. Fakat daha \u00f6nce yap\u0131lan bu t\u00fcr s\u00f6zle\u015fmeleri de ge\u00e7ersiz saymad\u0131. Bunlar\u0131, yenileri yap\u0131lmamak \u015fart\u0131 ile y\u00fcr\u00fcrl\u00fckte tuttu. \u0130\u015fte y\u00fcce Allah bu anla\u015fmalar konusunda a\u015fa\u011f\u0131daki ayette \u015f\u00f6yle buyuruyor:<\/p>\n

“Yeminli s\u00f6zle\u015fmeler yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131z kimselere miras paylar\u0131n\u0131 veriniz.” <\/strong>Ayetin son c\u00fcmlesinde bu meseleye \u00f6nem veren a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 bir dil kullan\u0131larak Allah’\u0131n, bu s\u00f6zle\u015fmelerin ve onlarla ilgili tasarruflar\u0131n \u015fahidi oldu\u011fu hat\u0131rlat\u0131l\u0131yor:<\/p>\n

“Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah her \u015feyin \u015fahididir.”<\/strong><\/p>\n

\u00d6te yandan Peygamberimiz bu konuda \u015f\u00f6yle buyuruyor:<\/p>\n

“\u0130sl\u00e2m’da s\u00f6zle\u015fmeli akrabal\u0131k (h\u0131lf) yoktur. Fakat cahiliye d\u00f6neminde yap\u0131lan akrabal\u0131k s\u00f6zle\u015fmelerine \u0130sl\u00e2m sadece destek (uygulamaya y\u00f6nelik a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 yapt\u0131r\u0131m g\u00fcc\u00fc) katm\u0131\u015ft\u0131r.” (M\u00fcslim, Ahmed)’<\/strong><\/p>\n

\u0130sl\u00e2miyet bu t\u00fcr s\u00f6zle\u015fmeleri tasfiye konusunda di\u011fer mali d\u00fczenlemeleri tasfiye ederken kulland\u0131\u011f\u0131 metodun ayn\u0131s\u0131n\u0131 kullanm\u0131\u015f, yani getirilen yasaklama h\u00fckm\u00fcn\u00fcn geriye do\u011fru y\u00fcr\u00fcmeyece\u011fi ilkesine uymu\u015ftur. Bilindi\u011fi gibi faizi kald\u0131r\u0131rken de ayn\u0131 y\u00f6ntemi kullanarak yasaklay\u0131c\u0131 ayetin ini\u015f tarihini ba\u015flang\u0131\u00e7 noktas\u0131 kabul etmi\u015f, eski defterleri kapatm\u0131\u015f, ayetin ini\u015finden \u00f6nce al\u0131nan faiz taksitlerinin geri verilmesi zorunlulu\u011funu getirmemi\u015f, yaln\u0131z e\u011fer, i\u015flemi\u015f faiz taksitleri tahsil edilmemi\u015f ise bunlar\u0131n tahsil edilmelerini \u00f6ng\u00f6ren eski s\u00f6zle\u015fmelerin y\u00fcr\u00fcrl\u00fckte say\u0131lmas\u0131n\u0131 kabul etmemi\u015ftir.<\/p>\n

Fakat s\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz s\u00f6zle\u015fmeleri, yenileri yap\u0131lmamak \u015fart\u0131 ile tan\u0131m\u0131\u015f, ge\u00e7erli saym\u0131\u015ft\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu s\u00f6zle\u015fmeler mal\u00ee i\u00e7eriklerinin \u00f6tesinde taraflardan birine \u00f6b\u00fcr\u00fcn\u00fcn aile \u00fcyesi olma hakk\u0131 kazand\u0131ran son derece karma\u015f\u0131k ili\u015fkileri kaps\u0131yordu. \u0130sl\u00e2m bu s\u00f6zle\u015fmeleri bu karma\u015f\u0131k i\u00e7erikleri y\u00fcz\u00fcnden y\u00fcr\u00fcrl\u00fckte tuttu, titizlikle uygulamalar\u0131na a\u011f\u0131rl\u0131k verdi ve b\u00f6ylece eskilerinin \u00e7\u00f6z\u00fcm gerektiren problemlere yol a\u00e7malar\u0131na meydan vermeksizin yenilerinin ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131n\u0131n yolunu kapatt\u0131.<\/p>\n

Bu uygulamada derinli\u011fin, geni\u015f g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcn, hikmetlili\u011fin, kapsaml\u0131 bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131n\u0131n yan\u0131nda kolayla\u015ft\u0131rman\u0131n, i\u015fi zora ko\u015fmaktan ka\u00e7\u0131nman\u0131n izleri de a\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. \u015e\u00f6yle ki, \u0130sl\u00e2m, her direktifi ile ve her yasal d\u00fczenlemesi ile g\u00fcnden g\u00fcne cahiliye toplumunun karakteristiklerini silerken bununla ters orant\u0131l\u0131 bir bi\u00e7imde de \u0130sl\u00e2m toplumunun karakteristiklerini olu\u015fturuyordu. (Abdullah b. Abbas taraf\u0131ndan yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 bildirilen a\u00e7\u0131klamaya g\u00f6re bu ayet, akraba olmayanlar\u0131n miras\u00e7\u0131 olmalar\u0131n\u0131 yasaklam\u0131\u015f, fakat bunun yan\u0131nda eski s\u00f6zle\u015fmeliler i\u00e7in yard\u0131m, ba\u011f\u0131\u015f ve kay\u0131rma kap\u0131lar\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131k b\u0131rakm\u0131\u015ft\u0131r.)<\/p>\n

A\u0130LE D\u00dcZEN\u0130<\/strong><\/p>\n

Bu dersin son konusu; aile kurumunu d\u00fczenlemek, denetim alt\u0131na almakt\u0131r. Ayr\u0131ca bu kurumda; i\u015f b\u00f6l\u00fcm\u00fc, g\u00f6revleri belirleme, elden geldi\u011fi oranda disiplini sa\u011flamak i\u00e7in ne gibi \u00f6nlemler al\u0131naca\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klama ve bu kurumu \u015fahs\u00ee ihtiraslar\u0131n ve \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131n y\u0131k\u0131ma ve mahvolmaya g\u00f6t\u00fcr\u00fcc\u00fc unsurlar\u0131n sars\u0131nt\u0131s\u0131ndan korumakt\u0131r. Okuyoruz:<\/p>\n

 <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M   Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun. 29- Ey m\u00fcminler, birbirinizin mallar\u0131n\u0131 gayr\u0131 me\u015fru yollar kullanarak de\u011fil, kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 anla\u015fmaya dayal\u0131 ticaret yolu ile yiyiniz, kendinizi \u00f6ld\u00fcrmeyiniz. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah size kar\u015f\u0131 merhametlidir. 30- […]<\/p>\n","protected":false},"author":13,"featured_media":7855,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"yoast_head":"\n