B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M<\/strong><\/p>\n

 <\/p>\n

Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.<\/p>\n

196- Allah i\u00e7in Hacc\u0131 ve Umreyi tam olarak yerine getirin. E\u011fer yoldan al\u0131konulursan\u0131z kolay\u0131n\u0131za gelen kurban\u0131 g\u00f6nderin. Kurban, yerine var\u0131ncaya kadar ba\u015flar\u0131n\u0131z\u0131 tra\u015f etmeyin. Fakat i\u00e7inizden kim hasta ya da ba\u015f\u0131ndan rahats\u0131z olur da bu y\u00fczden daha \u00f6nce tra\u015f olursa fidye olarak ya oru\u00e7 tutmak ya sadaka vermek veya kurban kesmek zorundad\u0131r.<\/em><\/strong><\/p>\n

E\u011fer g\u00fcven i\u00e7inde iseniz, Hacc zaman\u0131na kadar Umreden yararlanmak isteyen kimse kolay\u0131na gelen kurban\u0131 keser. Kesecek kurban bulamayan kimse \u00fc\u00e7 g\u00fcn Haccda ve yedi g\u00fcn de evinize d\u00f6nd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz zaman olmak \u00fczere toplam on g\u00fcn oru\u00e7 tutar. Bu, ailesi Mescid-i Haram civar\u0131nda oturmayanlar i\u00e7in b\u00f6yledir. Allah’tan korkun ve bilin ki, O’nun azab\u0131 a\u011f\u0131rd\u0131r.<\/em><\/strong><\/p>\n

197- Hacc; bilinen aylar(da)d\u0131r. Kim bu aylarda ihrama girerek Hacc\u0131 kendine farz hale getirirse bilsin ki, Haccda fuhu\u015f s\u00f6z s\u00f6ylemek, k\u00fcf\u00fcrle\u015fmek-kavga etmek ve her t\u00fcrl\u00fc g\u00fcnah i\u015flemek yoktur. Ne iyilik i\u015flerseniz Allah onu bilir.<\/em><\/strong><\/p>\n

Yan\u0131n\u0131za yolaz\u0131\u011f\u0131 al\u0131n. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz en hay\u0131rl\u0131 az\u0131k takvad\u0131r, Allah korkusudur. Ey ak\u0131l sahipleri benden korkun.<\/em><\/strong><\/p>\n

198- Rabbinizin l\u00fctuf ve keremini istemenizin hi\u00e7bir sak\u0131ncas\u0131 yoktur. Arafat’tan a\u015fa\u011f\u0131 inince Me\u015far-\u0131 Haram’da Allah’\u0131 an\u0131n. O sizi nas\u0131l do\u011fru yola iletti ise siz de O’nu an\u0131n. Zira O’nun yol g\u00f6stermesinden \u00f6nce, ku\u015fkusuz, sap\u0131klardan idiniz.<\/em><\/strong><\/p>\n

199- Sonra insanlar\u0131n da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerden siz de da\u011f\u0131l\u0131n ve Allah’tan ba\u011f\u0131\u015flama dileyin. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131d\u0131r, merhametlidir.<\/em><\/strong><\/p>\n

200- Hacc ibadetini bitirdi\u011finizde atalar\u0131n\u0131z\u0131 and\u0131\u011f\u0131n\u0131z gibi, hatta ondan daha \u0131srarl\u0131 bir \u015fekilde Allah’\u0131 an\u0131n. Kimi insanlar `Ey Rabbimiz, bize d\u00fcnyada g\u00fczellik ver’ derler. B\u00f6ylesinin Ahirette hi\u00e7bir pay olmaz.<\/em><\/strong><\/p>\n

201- Kimi insanlar da `Ey Rabbimiz, bize d\u00fcnyada da g\u00fczellik ver, Ahirette de g\u00fczellik ver ve bizi Cehennem ate\u015finin azab\u0131ndan koru’ derler.<\/em><\/strong><\/p>\n

202- \u0130\u015fte onlar\u0131n kazand\u0131klar\u0131ndan paylar\u0131 vard\u0131r. Allah’\u0131n hesapla\u015fmas\u0131 \u00e7ok h\u0131zl\u0131d\u0131r.<\/em><\/strong><\/p>\n

203- Say\u0131l\u0131 g\u00fcnlerde Allah’\u0131n ad\u0131n\u0131 an\u0131n. Kim hemen iki g\u00fcn i\u00e7inde d\u00f6nerse bir g\u00fcnah\u0131 yoktur. Kim geri kal\u0131rsa da, g\u00fcnahtan korunanlar i\u00e7in, g\u00fcnah\u0131 yoktur. Allah’tan korkun ve bilin ki, hepiniz O’nun huzurunda biraraya getirileceksiniz.<\/em><\/strong><\/p>\n

Yukarda okudu\u011fumuz Hacc ayetlerinin hangi tarihte indirildi\u011fini kesin olarak bilmiyoruz. Yaln\u0131z bir rivayete g\u00f6re bu ayetlerden birinde yeralan “E\u011fer yoldan al\u0131konursan\u0131z kolay\u0131n\u0131za gelen kurban\u0131 g\u00f6nderin” <\/strong>c\u00fcmlesi Hicri alt\u0131nc\u0131 y\u0131lda Hudeybiye’de inmi\u015ftir. Bunun yan\u0131s\u0131ra \u0130sl\u00e2m’da Hacc\u0131n ne zaman farz k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 belirten kesin bir tarih de elimizde yoktur. Bu belirsizlik, Hacc ibadetinin “Allah i\u00e7in Hacc\u0131 ve Umreyi tam olarak yerine getirin” <\/strong>c\u00fcmlesi ile ba\u015fl\u00e2yan yukarda okudu\u011fumuz ayetle farz k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 ileri s\u00fcren g\u00f6r\u00fc\u015f i\u00e7in ge\u00e7erli oldu\u011fu gibi Al-i \u0130mran suresinde yeralan “K\u00e2be’ye gitmeye imk\u00e2n\u0131 olanlar, Allah i\u00e7in Beytullah’\u0131 ziyaret etmekle y\u00fck\u00fcml\u00fcd\u00fcrler” <\/strong>ayeti ile farz k\u0131l\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 kabul eden g\u00f6r\u00fc\u015f i\u00e7in de ge\u00e7erlidir.\u00b7(Al-i \u0130mran Suresi, 97)\u00b7 Bu ayetlerin her ikisinin de ne zaman indiklerini kesinlikle belgeleyen bir rivayet elimizde yoktur.<\/p>\n

Bu arada \u0130mam \u0130bn-i Kayyum el-Cevzi “Zad-\u00fcl Mead” adl\u0131 eserinde Hacc\u0131n Hicri dokuzuncu ya da onuncu y\u0131lda farz oldu\u011funu ileri s\u00fcr\u00fcyor. \u0130bn-i Kayyum, bu g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ileri s\u00fcrerken Peygamberimizin Hicri onuncu y\u0131lda Veda Hacc\u0131’n\u0131 yapt\u0131\u011f\u0131 ger\u00e7e\u011finden hareket ederek O’nun bu ziyareti Hacc\u0131n farzolu\u015funun arkas\u0131ndan yapm\u0131\u015f olmas\u0131 gerekti\u011fini, buna g\u00f6re bu ibadetin Hicri takvime g\u00f6re ya dokuz ya da onuncu y\u0131lda farz k\u0131l\u0131nm\u0131\u015f oldu\u011funu s\u00f6yl\u00fcyor. Fakat bu mant\u0131k delil olmaya elveri\u015fli de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Peygamberimizin Hacca gidi\u015fini Hicri onuncu y\u0131la ertelemesine yola\u00e7an ba\u015fka sebepler bulunmu\u015f olabilir. \u00d6zellikle Peygamberimizin, Hicri dokuzuncu y\u0131lda Hz. Ebu Bekir’i (Allah ondan raz\u0131 olsun) Hacc kafilesi ba\u015fkan\u0131 olarak g\u00f6revlendirdi\u011fini g\u00f6z\u00f6n\u00fcne al\u0131rsak baz\u0131 sebeplerden dolay\u0131 Hacca gitmemi\u015f olabilece\u011fi ihtimali g\u00fc\u00e7 kazan\u0131r.<\/p>\n

Nitekim elimizdeki baz\u0131 bilgilere g\u00f6re Peygamberimiz (sal\u00e2t ve sel\u00e2m \u00fczerine olsun) Tebuk Seferi d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnde Hacca gitmeyi d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc. Fakat Hacc mevsiminde geleneksel olarak m\u00fc\u015friklerin K\u00e2be’yi ziyaret ettiklerini ve bir k\u0131sm\u0131n\u0131n bu ziyareti \u00e7\u0131plak olarak yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131 hat\u0131rlayarak onlar\u0131n aras\u0131na kar\u0131\u015fmak istemedi. Bir s\u00fcre sonra Berae suresi inince Peygamberimiz, bu surenin ba\u015f taraf\u0131ndaki ayetleri halka duyurmak, bu ayetler gere\u011fince m\u00fc\u015frikler ile art\u0131k antla\u015fma yap\u0131lmayaca\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klamak ve Kurban bayram\u0131 g\u00fcn\u00fcn\u00fc ilan etmek \u00fczere Hz. Ali’yi Hacca g\u00f6nderdi. Hz. Ali taraf\u0131ndan Mina’da toplanan kalabal\u0131k \u00f6n\u00fcnde okunan bildiri \u015fu noktalar\u0131 i\u00e7eriyordu; “K\u00e2firler, kesinlikle Cennet’e giremez. Bu y\u0131ldan sonra m\u00fc\u015frikler Hacca gelemez ve Beytullah’\u0131 \u00e7\u0131plak olarak tavaf edemezler. Peygamberimiz ile daha \u00f6nce antla\u015fma yapm\u0131\u015f olanlar\u0131n antla\u015fmalar\u0131, s\u00fcreleri sona erene kadar ge\u00e7erlidir, fakat bir daha yenilenmeyeceklerdir.”<\/p>\n

\u0130\u015fte bundan dolay\u0131 Peygamberimiz, K\u00e2be m\u00fc\u015friklerden ve \u00e7\u0131plak ziyaret\u00e7ilerden temizleninceye kadar Hacca gitmemi\u015fti.<\/p>\n

Yaln\u0131z H\u00e2cc ibadetinin ve baz\u0131 ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131n bundan daha \u00f6nceki bir tarihte belirlendi\u011fini ileri s\u00fcren ba\u015fka bir g\u00f6r\u00fc\u015f daha var. Biz bu g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn hi\u00e7 de yabana at\u0131lmayacak bir ihtimal oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyoruz. Nitekim bir rivayete g\u00f6re Hacc, Hicret olay\u0131ndan \u00f6nce Mekke’de farz k\u0131l\u0131nd\u0131. Bu g\u00f6r\u00fc\u015f, g\u00fc\u00e7l\u00fc bir delile dayan\u0131yor olmayabilir. Ancak \u00f6zellikle Mekke’de inmi\u015f olan Hacc suresinin ayetlerinde Hacc ibadetinin bir\u00e7ok ayr\u0131nt\u0131s\u0131, y\u00fcce Allah taraf\u0131ndan Hz. \u0130brahim’e (sel\u00e2m \u00fczerine olsun) emredilmi\u015f ibadet ama\u00e7l\u0131 hareketler olarak yeralm\u0131\u015ft\u0131r. Hacc suresinin bu nitelikteki ayetlerini \u015f\u00f6yle s\u0131ralayabiliriz:<\/p>\n

“Hani \u0130brahim’e Beytullah’\u0131n yerini g\u00f6sterdik ye kendisine \u015f\u00f6yle dedik; `Bana hi\u00e7bir \u015feyi ortak ko\u015fma ve Evi tavaf edenler, ayakta duranlar, ruk\u00fba ve secdeye <\/strong>– varanlar i\u00e7in temiz tut.<\/strong><\/p>\n

\u0130nsanlara Hacc\u0131 il\u00e2n et. Gerek yaya ve gerekse uzak yollardan gelecek yorgun develer \u00fczerinde sana gelsinler.<\/strong><\/p>\n

Gelsinler de \u00e7e\u015fitli yararlar\u0131n\u0131 g\u00f6zleri ile g\u00f6rs\u00fcnler ve Allah’\u0131n kendilerine r\u0131z\u0131k olarak verdi\u011fi hayvanlar\u0131 belirli g\u00fcnlerde kurban ederken O’nun ad\u0131n\u0131 ans\u0131nlar. Bu hayvanlar\u0131n etinden kendiniz de yiyin, s\u0131k\u0131nt\u0131 i\u00e7inde bulunan yoksullara da yedirin.<\/strong><\/p>\n

Sonra kirlerini giderip temizlensinler, adaklar\u0131n\u0131 yerine getirsinler ve K\u00e2be’yi tavaf etsinler.” (Hacc Suresi, 26-29)<\/strong><\/p>\n

“Bu b\u00f6yledir. Kim Allah’\u0131n emretti\u011fi ibadet bi\u00e7imlerine sayg\u0131 g\u00f6sterirse; hi\u00e7 ku\u015fkusuz bu sayg\u0131, kalplerdeki takvadan kaynaklan\u0131r. Kurbanl\u0131k hayvanlar belirli bir s\u00fcreye kadar size yararl\u0131 olurlar, sonra varacaklar\u0131 yer K\u00e2be’dir.” (Hacc Suresi, 32-33)<\/strong><\/p>\n

“B\u00fcy\u00fckba\u015f hayvan kurban etmeyi de Allah’\u0131n size emretti\u011fi ibadet bi\u00e7imlerinden sayd\u0131k. Onlar size \u00e7e\u015fitli yararlar sa\u011flarlar. \u00d6n ayaklar\u0131n\u0131 ba\u011flayarak onlar\u0131 bo\u011fazlarken \u00fczerlerine Allah’\u0131n ad\u0131n\u0131 an\u0131n. Yan \u00fcst\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcp \u00f6ld\u00fcklerinde etlerinden hem kendiniz yiyin ve hem de isteyene de istemeyene de yedirin. \u015e\u00fckredesiniz diye o hayvanlar\u0131 b\u00f6ylece buyru\u011funuza sunduk.<\/strong><\/p>\n

Bu hayvanlar\u0131n ne etleri ve ne de kanlar\u0131 Allah’a ula\u015facakt\u0131r. Allah’a ula\u015facak olan \u015fey; sadece i\u00e7inizdeki Allah sayg\u0131s\u0131d\u0131r, takvad\u0131r. B\u00f6ylece onlar\u0131 sizin buyru\u011funuza sundu ki, sizi do\u011fru yola iletti\u011fi i\u00e7in O’nun y\u00fcceli\u011fini dile getiresiniz. Ey Muhammed, iyilik i\u015fleyenleri m\u00fcjdele” (Hacc Suresi, 36-37)<\/strong><\/p>\n

G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi bu ayetlerde Hacc ibadetinin temel unsurlar\u0131 olan kurban, kurban kesme, tavaf, ihramdan \u00e7\u0131kma ve Allah’\u0131n ad\u0131n\u0131 anma (tekbir getirme) gibi ayr\u0131nt\u0131lara ya a\u00e7\u0131k\u00e7a ya i\u015faret yolu ile yer verilmi\u015ftir. Bu ayetlerde m\u00fcsl\u00fcman \u00fcmmete y\u00f6neltilen hitap, atalar\u0131 Hz. \u0130brahim’in uygulamalar\u0131 ile ba\u011f kuruyor. Bu da Hacc ibadetinin, m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n ba\u011fl\u0131 olduklar\u0131 Hz. \u0130brahim’in bir uygulamas\u0131 olarak yukardaki g\u00f6r\u00fc\u015flerde ileri s\u00fcr\u00fcld\u00fc\u011f\u00fcnden \u00e7ok daha \u00f6nce farzedildi\u011fini g\u00f6sterir. Bu arada m\u00fcsl\u00fcmanlar ile o g\u00fcnlerde K\u00e2be’nin denetim ve bak\u0131m\u0131n\u0131 ellerinde bulunduran Mekkeli m\u00fc\u015frikler aras\u0131ndaki \u00e7at\u0131\u015fma ve gerginlik, Hacc ibadetini bir s\u00fcre i\u00e7in yap\u0131lamaz hale getiren engeller do\u011furmu\u015ftur. Bunu da g\u00f6zden ka\u00e7\u0131rmamak gerekir. Biz bu c\u00fcz’\u00fcn ba\u015f taraf\u0131nda, Hicri ikinci y\u0131lda ger\u00e7ekle\u015fen k\u0131ble y\u00f6n\u00fcn\u00fcn de\u011fi\u015fimi olay\u0131ndan sonraki olduk\u00e7a erken bir tarihten itibaren baz\u0131 m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n fertler halinde Hacc ibadetini yerine getirmeye ha\u015flad\u0131klar\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcnde oldu\u011fumuzu belirtmi\u015ftik.<\/p>\n

Bu g\u00f6r\u00fc\u015flerin hangisi do\u011fru olursa olsun, Hacc\u0131n farzolu\u015f tarihi ile ilgili bu a\u00e7\u0131klamay\u0131 burada noktalayarak Hacc\u0131n ayr\u0131nt\u0131lar\u0131n\u0131 ve bunlar aras\u0131nda yer verilen bir\u00e7ok direktifi i\u00e7eren ayetlere d\u00f6n\u00fcyoruz:<\/p>\n

“Allah i\u00e7in Hacc\u0131 ve Umreyi tam olarak yerine getirin. E\u011fer yoldan al\u0131konulursan\u0131z, kolay\u0131n\u0131za gelen kurban\u0131 g\u00f6nderin. Kurban yerine var\u0131ncaya kadar ba\u015flar\u0131n\u0131z\u0131 tra\u015f etmeyin. Fakat i\u00e7inizden kim hasta ya da ba\u015f\u0131ndan rahats\u0131z olur da bu y\u00fczden daha \u00f6nce tra\u015f olursa fidye olarak ya oru\u00e7 tutmak ya sadaka vermek veya kurban kesmek zorundad\u0131r.<\/strong><\/p>\n

E\u011fer g\u00fcven i\u00e7inde iseniz, Hacc zaman\u0131na kadar Umreden yararlanmak isteyen kimse kolay\u0131na gelen kurban\u0131 keser. Kesecek kurban bulamayan kimse \u00fc\u00e7 g\u00fcn Haccda ve yedi g\u00fcn de evinize d\u00f6nd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz zaman olmak \u00fczere toplam olarak on g\u00fcn oru\u00e7 tutar. Bu h\u00fck\u00fcm, ailesi Mescid-i Haram civar\u0131nda oturmayanlar i\u00e7in b\u00f6yledir. Allah’tan korkun ve bilin ki, O’nun azab\u0131 a\u011f\u0131rd\u0131r.”<\/strong><\/p>\n

Bu ayetin yap\u0131s\u0131nda dikkatimizi \u00e7eken ilk \u00f6zellik h\u00fck\u00fcm koyarken g\u00f6zetilen ifade titizli\u011fi, ayetin ama\u00e7lad\u0131\u011f\u0131 h\u00fckm\u00fc i\u00e7erecek ba\u011f\u0131ms\u0131z f\u0131kralara ayr\u0131lmas\u0131, her h\u00fckm\u00fcn sonunun bir sonraki h\u00fckme uygun \u00e7a\u011fr\u0131\u015f\u0131mlar\u0131 ile ba\u011flanmas\u0131 ve sonunda ayetteki b\u00fct\u00fcn h\u00fck\u00fcmlerin takvaya, Allah korkusuna raptedilmesidir.<\/p>\n

Ayetin ilk f\u0131kras\u0131 Telbiye getirerek Hacca ve Umreye ya da her ikisine birarada ba\u015flayan kimsenin mutlak anlamda bu Hacc\u0131 ve Umreyi tamamlamas\u0131 emrini ve bu ibadetleri s\u0131rf Allah’a y\u00f6neltmesi gerekti\u011fini i\u00e7erir:<\/p>\n

“Allah i\u00e7in Hacc\u0131 ve Umreyi tamamlay\u0131n”<\/strong><\/p>\n

Baz\u0131 tefsir alimleri bu emrin, Hacc\u0131n farz olu\u015funu bildiren bir emir oldu\u011funu s\u00f6ylerken di\u011fer baz\u0131lar\u0131 ise ba\u015flanm\u0131\u015f bir Hacc g\u00f6revini tamamlamakla ilgili oldu\u011funu ileri s\u00fcrerler. Bu ikinci yorum bizce daha yerindedir. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00fct\u00fcn alimlerce kabul ediliyor ki Umre ibadetinin farz olmad\u0131\u011f\u0131 halde burada t\u0131pk\u0131 Hacc ibadeti gibi bitirilmesi emrediliyor. Bu da g\u00f6sterir ki, burada emrin amac\u0131 “tamamlama” eylemidir, yoksa farz olu\u015fu il\u00e2n etmek de\u011fildir. Ayr\u0131ca bu emirden anla\u015f\u0131l\u0131yor ki, Umre ibadeti, ba\u015flang\u0131\u00e7ta farz olmamakla birlikte, bir defa Telbiye getirilerek bu ibadete ba\u015flan\u0131nca art\u0131k tamamlanmas\u0131 farz haline gelir.<\/p>\n

Umre, ayr\u0131nt\u0131lar\u0131 bak\u0131m\u0131ndan Hacc gibidir. Yaln\u0131z bunun i\u00e7in Arafat’ta Vakfeye durulmaz. Ayr\u0131ca en ge\u00e7erli g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re bu ibadet b\u00fct\u00fcn y\u0131l boyunca yerine getirilebilir, Hacc gibi belirli aylarla s\u0131n\u0131rl\u0131 de\u011fildir:<\/p>\n

Bu genel emirden anla\u015f\u0131ld\u0131\u011f\u0131na g\u00f6re Hacc ve Umre ibadetlerinin “yoldan al\u0131konulma” durumunda tamamlanmas\u0131 zorunludur. Bu “yoldan al\u0131konulma” Hacc ve Umre ibadetlerine ba\u015flayan kimseyi bu ibadetin g\u00f6revlerini yapmaktan al\u0131koyan bir d\u00fc\u015fmandan kaynaklanabilece\u011fi gibi hastal\u0131k gibi g\u00f6revi tamamlamay\u0131 \u00f6nleyen \u015fahsi mazeretlerden de kaynaklanabilir. D\u00fc\u015fman kaynakl\u0131 engellemelerin “yoldan al\u0131konulma” say\u0131lmas\u0131nda alimler aras\u0131nda g\u00f6r\u00fc\u015f birli\u011fi vard\u0131r. Yaln\u0131z hastal\u0131k kaynakl\u0131 engellemenin “yoldan al\u0131konulma” say\u0131l\u0131p say\u0131lmayaca\u011f\u0131 tart\u0131\u015fmal\u0131d\u0131r. Fakat b\u00f6yle say\u0131lmas\u0131 gerekti\u011fi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc daha a\u011f\u0131r basmaktad\u0131r.<\/p>\n

“E\u011fer yoldan al\u0131konulursan\u0131z kolay\u0131n\u0131za gelen kurban\u0131 kesin”<\/strong><\/p>\n

Bu durumda Hacca ya da Umreye ba\u015flam\u0131\u015f olan kimse kolay\u0131na gelen kurban\u0131 keserek varabildi\u011fi yerde ihramdan \u00e7\u0131kar. \u0130sterse hen\u00fcz Mescid-i Haram’a (K\u00e2be’ye) varamam\u0131\u015f ve Hacc ile Umre ibadetinin gereklerinden sadece Mikat’ta ihrama girmeyi ger\u00e7ekle\u015ftirmi\u015f olsun.<\/p>\n

Mikat; Hacc ya da Umre ibadeti yapmak isteyen kimsenin Hacc ve Umre i\u00e7in ya da her ikisini birlikte yerine getirmek amac\u0131 ile Tehlil getirdi\u011fi, diki\u015fli elbise giymeye son verdi\u011fi yerdir. Bu noktadan itibaren hac\u0131 aday\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131n\u0131 tra\u015f etmesi, sa\u00e7lar\u0131n\u0131 k\u0131saltmas\u0131, t\u0131rnaklar\u0131n\u0131 kesmesi, kara hayvan\u0131 avlamas\u0131 ve bu av hayvanlar\u0131n\u0131n etinden yemesi yasakt\u0131r.<\/p>\n

\u0130\u015fte Hicri alt\u0131nc\u0131 y\u0131lda Mekkeli m\u00fc\u015frikler Hudeybiye’de Peygamberimiz (sal\u00e2t ve sel\u00e2m \u00fczerine olsun) ile beraberindeki m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n yolunu kestikleri ve kendisi ile ancak bir sonraki y\u0131l Umre yapmas\u0131na imk\u00e2n veren Hudeybiye antla\u015fmas\u0131n\u0131 imzalad\u0131klar\u0131nda bu olay fiilen ya\u015fanm\u0131\u015ft\u0131. Hatta elimizdeki baz\u0131 bilgilere g\u00f6re Peygamberimiz, m\u00fc\u015frikler taraf\u0131ndan yolu kesilince yan\u0131ndaki m\u00fcsl\u00fcmanlara ula\u015fabildikleri bu son noktada kurbanlar\u0131n\u0131 keserek ihramdan \u00e7\u0131kmalar\u0131n\u0131 ve daha sonra ne yapacakla: \u0131 hususunda emir beklemelerini buyurdu. Fakat kurbanl\u0131k hayvanlar\u0131 normal kesim yerlerine varmadan \u00f6nce ihramdan \u00e7\u0131kmak m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n a\u011f\u0131r\u0131na gitmi\u015f, onlar\u0131 teredd\u00fcde d\u00fc\u015f\u00fcrm\u00fc\u015ft\u00fc. Bunun \u00fczerine Peygamberimiz arkada\u015flar\u0131n\u0131n g\u00f6zleri \u00f6n\u00fcnde kurban\u0131n\u0131 keserek ihramdan \u00e7\u0131kt\u0131. Arkas\u0131ndan da m\u00fcsl\u00fcmanlar ayn\u0131 \u015feyi yapt\u0131lar. \u0130\u015fte bunun \u00fczerine yukardaki ayet indi. (Daha ayr\u0131nt\u0131l\u0131 bilgi i\u00e7in onbe\u015f ve onalt\u0131nc\u0131 c\u00fczlerde yeralan Feth Suresinin tefsirine ba\u015fvurulabilir.)\u00b7<\/p>\n

“Hedy”, yani “kurbanl\u0131k” deve, s\u0131\u011f\u0131r, koyun, ke\u00e7i gibi b\u00fcy\u00fck ya da k\u00fc\u00e7\u00fck ba\u015f hayvanlara denir. Birka\u00e7 hac\u0131 aday\u0131 biraraya gelerek bir deve ya da bir s\u0131\u011f\u0131r kesebilirler. Nitekim Hudeybiye Umresi s\u0131ras\u0131nda m\u00fcsl\u00fcmanlar yedi\u015fer ki\u015filik gruplar halinde biraraya gelerek birer b\u00fcy\u00fckba\u015f hayvan kesmi\u015flerdi. O zaman bu “kolaya gelen” kurban olur. Bunun yan\u0131nda her hac\u0131 aday\u0131 ayr\u0131 ayr\u0131 birer koyun veya ke\u00e7i de kesebilir.<\/p>\n

Hudeybiye y\u0131l\u0131nda oldu\u011fu gibi d\u00fc\u015fman taraf\u0131ndan ya da hastal\u0131k arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile “yoldan al\u0131konulma” durumunda \u00f6nerilen bu tel\u00e2fi etme yolunun hikmeti; kolayl\u0131kt\u0131r. Zira Hacc\u0131n r\u00fck\u00fcnlerinin birinci derecedeki amac\u0131 takva duygular\u0131n\u0131 co\u015fturmak, y\u00fcce Allah’a yakla\u015fmak ve farz k\u0131l\u0131nan ibadetleri yerine getirmeye \u00e7al\u0131\u015fmakt\u0131r. E\u011fer bu ama\u00e7 ger\u00e7ekle\u015fir de arkas\u0131ndan ya d\u00fc\u015fman ya hastal\u0131k veya bunlara benzer bir ba\u015fka engel hac\u0131 aday\u0131n\u0131n yoluna dikilirse bu kimse Hacc ya da Umre sevab\u0131ndan mahrum kalmaz. Tersine Hacc ya da Umre ibadetini tamamlam\u0131\u015f say\u0131larak yan\u0131nda bulunan kurbanl\u0131k hayvan\u0131 kesmekle ihramdan \u00e7\u0131kar. Bu kolayl\u0131k \u0130sl\u00e2m’\u0131n \u00f6z\u00fc ile, Haccdaki hareketlerin amac\u0131 ve genel anlamda ibadetin fonksiyonu ile uyumlu bir h\u00fck\u00fcmd\u00fcr.<\/p>\n

\u0130lk ve genel emre getirilen bu tel\u00e2fi edici kolayl\u0131ktan sonra ayetlerin devam\u0131nda Hacc ve Umre ile ilgili yeni bir genel h\u00fck\u00fcm ortaya konuluyor:<\/p>\n

“Kurban yerine var\u0131ncaya kadar ba\u015flar\u0131n\u0131z\u0131 tra\u015f etmeyin”<\/strong><\/p>\n

Bu h\u00fck\u00fcm yolda herhangi bir engelleme ile kar\u015f\u0131la\u015fmaks\u0131z\u0131n Hacc g\u00f6revini tamamlama durumunda ge\u00e7erlidir. Bu durumda Arafat vakfesini yerine getirip oradan ayr\u0131ld\u0131ktan sonra kurbanl\u0131k hayvan yerine varmad\u0131k\u00e7a ba\u015f\u0131 tra\u015f etmek caiz de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc tra\u015f olmak, Hacc ya da Umre i\u00e7in yahut her ikisine birlikte niyetlenerek giyilen ihramdan \u00e7\u0131kman\u0131n i\u015fareti, g\u00f6stergesidir. Kurban, Zilhicce ay\u0131n\u0131n onuncu g\u00fcn\u00fc Mina’da kesilir. O zaman Hacc g\u00f6revi sona ermi\u015f olur ve hac\u0131 ihramdan \u00e7\u0131kar. Fakat kurbanl\u0131k hayvan yerine varmadan \u00f6nce ne tra\u015f olunabilir ne sa\u00e7lar k\u0131salt\u0131labilir ve ne de ihramdan \u00e7\u0131k\u0131labilir.<\/p>\n

Fakat bu genel h\u00fckme istisna olarak \u015f\u00f6yle bir tel\u00e2fi edici s\u0131n\u0131rlama getiriliyor:<\/p>\n

“Fakat i\u00e7inizden kim hasta ya da ba\u015f\u0131ndan rahats\u0131z olur da bu y\u00fczden daha \u00f6nce tra\u015f olursa fidye olarak ya oru\u00e7 tutmak ya sadaka vermek veya kurban kesmek zorundad\u0131r.”<\/strong><\/p>\n

Hac\u0131 aday\u0131, ba\u015f\u0131n\u0131 tra\u015f etmeyi gerektiren bir hastal\u0131\u011fa yakalanabilir ya da sa\u00e7lar\u0131n\u0131n uzamas\u0131ndan ve taranamamaktan dolay\u0131 ba\u015f\u0131nda birtak\u0131m pis b\u00f6cekler yuvalanabilir. Asl\u0131nda kolayl\u0131k ve pratiklik dini olan \u0130sl\u00e2m, b\u00f6ylesi durumlarda hac\u0131 aday\u0131n\u0131n ihraml\u0131 iken kesim yerine g\u00f6ndermi\u015f oldu\u011fu kurbanl\u0131k hayvan bo\u011fazlanaca\u011f\u0131 yere varmadan ve Hacc g\u00f6revlerini tamamlamadan \u00f6nce tra\u015f olmas\u0131n\u0131 m\u00fcbah saym\u0131\u015ft\u0131r. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k hac\u0131 aday\u0131 fidye olarak ya \u00fc\u00e7 g\u00fcn oru\u00e7 tutar ya sadaka olarak altm\u0131\u015f yoksulun karn\u0131n\u0131 doyurur ya bir koyun keserek etini da\u011f\u0131t\u0131r. Bu fidye ile ilgili s\u0131n\u0131rlama Peygamberimizin \u015fu hadisine dayan\u0131yor. Sahabilerden K\u00e2’b b. Ucre diyor ki:<\/p>\n

“Bir defas\u0131nda beni Peygamberimizin yan\u0131na ta\u015f\u0131d\u0131lar. Bitler y\u00fcz\u00fcmde geziniyordu. Peygamberimiz bana `Seni hi\u00e7 b\u00f6yle bitkin g\u00f6rmemi\u015ftim. Kesecek bir koyun bulam\u0131yor musun?’ <\/strong>buyurdu. `Hay\u0131r, yok’ dedim. Bunun \u00fczerine bana \u015f\u00f6yle dedi; `Ya \u00fc\u00e7 g\u00fcn oru\u00e7 tut ya da her yoksul ba\u015f\u0131na altm\u0131\u015f sa’ a\u011f\u0131rl\u0131\u011f\u0131nda yiyecek ay\u0131rarak altm\u0131\u015f yoksulun karn\u0131n\u0131 doyur da ba\u015f\u0131n\u0131 tra\u015f et,”<\/strong> (Buhari)”<\/p>\n

Arkas\u0131ndan yine Hacc ve Umre ile ilgili yeni bir genel h\u00fck\u00fcm geliyor:<\/p>\n

“E\u011fer g\u00fcven i\u00e7inde iseniz, Hacc zaman\u0131na kadar Umreden yararlanmak isteyen kimse kolay\u0131na gelen kurban\u0131 keser.”<\/strong><\/p>\n

Y\u00e2ni “E\u011fer yolda engelleme ile kar\u015f\u0131la\u015fmaz ve ziyaret g\u00f6revlerini rahat rahat yapma imk\u00e2n\u0131 bulursan\u0131z, bu durumda Umreyi de i\u00e7eren Temett\u00fc Hacc\u0131 yapmak isteyen kimse kolay\u0131na gelen kurban\u0131 kessin.”<\/p>\n

Bu h\u00fckm\u00fcn ayr\u0131nt\u0131l\u0131 a\u00e7\u0131klamas\u0131 \u015f\u00f6yledir: M\u00fcsl\u00fcman, \u00f6nce Umreye \u00e7\u0131kabilir. Bunun i\u00e7in Mikat’ta Tehlil getirerek ihrama girer. Beytullah’\u0131 tavaf ederek ve Safa ile Merve aras\u0131nda say yaparak Umre g\u00f6revini tamamlad\u0131ktan sonra Mikat’a d\u00f6nerek Hacc i\u00e7in ihrama girer ve bu g\u00f6revin g\u00fcnlerinin gelmesini bekle-meye koyulur. Bu durum Hacc aylar\u0131 s\u0131ras\u0131nda ge\u00e7erlidir. Hacc aylar\u0131 \u015eevval, Zilkade aylar\u0131 ile Zilhicce ay\u0131n\u0131n ilk on g\u00fcn\u00fcnden olu\u015fur.<\/p>\n

Bu anlatt\u0131\u011f\u0131m\u0131z \u015fekil, Temett\u00fc Hacc\u0131n\u0131n birinci usul\u00fcd\u00fcr. ikinci usul\u00fc de \u015f\u00f6yledir: Mikat’ta hem Hacc ve hem de Umre i\u00e7in birlikte ihrama girilir. Umre g\u00f6revleri yap\u0131ld\u0131ktan sonra Hacc zaman\u0131 gelinceye kadar beklemeye ge\u00e7ilir. \u0130\u015fte Temett\u00fc Hacc\u0131n\u0131n ikinci yolu b\u00f6yledir.<\/p>\n

Hac\u0131 aday\u0131 bu iki usulden hangisi ile Temett\u00fc Hacc\u0131 yaparsa yaps\u0131n Umreyi tamamlad\u0131ktan sonra ihramdan \u00e7\u0131kabilmek i\u00e7in kolay\u0131na gelen bir kurban kesmelidir. Hac\u0131 aday\u0131 Umre g\u00f6revinin biti\u015fi ile Hacc g\u00f6revinin ba\u015flamas\u0131 aras\u0131ndaki s\u00fcreyi ihrams\u0131z olarak ge\u00e7irir. Hac\u0131 aday\u0131n\u0131n “kolay\u0131na gelen” kurbanl\u0131k; kesebilece\u011fi her t\u00fcrl\u00fc hayvan\u0131 i\u00e7erir. Yani bu kurbanl\u0131k deve de, s\u0131\u011f\u0131r da koyun da ke\u00e7i de olabilir.<\/p>\n

E\u011fer bu durumdaki hac\u0131 aday\u0131 “kolay\u0131na gelen” kurbanl\u0131k hayvan bulam\u0131yorsa yerine fidye verir:<\/p>\n

“Kesecek kurban bulamayan kimse \u00fc\u00e7 g\u00fcn Haccda <\/strong>ve yedi g\u00fcn de evinize d\u00f6nd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz zaman olmak \u00fczere toplam olarak on g\u00fcn oru\u00e7 tutar.”<\/strong><\/p>\n

Bu durumda hac\u0131 aday\u0131 i\u00e7in en uygun olan\u0131, ilk \u00fc\u00e7 g\u00fcnl\u00fck orucu Zilhicce ay\u0131n\u0131n dokuzuncu g\u00fcn\u00fcndeki Arafat vakfesinden \u00f6nce tutmakt\u0131r. Kalan yedi g\u00fcnl\u00fck orucu da Hacc d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fc evinde tutar. Ayette bu orucun “toplam on g\u00fcn” <\/strong>oldu\u011fu, iyi anla\u015f\u0131ls\u0131n diye vurgulanm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Belki de bu kurban kesmenin ya da oru\u00e7 tutman\u0131n hikmeti, Umre ile Hacc g\u00f6revi aras\u0131nda kalbin y\u00fcce Allah’a ba\u011fl\u0131 olmas\u0131n\u0131 devam ettirmektir, Umre ile Hacc g\u00f6revi aras\u0131ndaki ihrams\u0131z d\u00f6nemin hac\u0131 aday\u0131n\u0131 Hacc\u0131n havas\u0131ndan, Hacc\u0131n disiplinli atmosferinden ve bu far\u0131za s\u00fcresince kalbi s\u00fcrekli etkisi alt\u0131nda bulunduran \u00e7ekingenlik ortam\u0131ndan \u00e7\u0131karmamas\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Harem-i \u015ferif’te oturanlar buran\u0131n s\u00fcrekli ziyaret\u00e7ileri olduklarj ve yurtlar\u0131 buras\u0131 oldu\u011fu i\u00e7in onlara Umre d\u00fc\u015fmez. Onlar sadece Hacc ibadeti yapmakla g\u00f6revlidirler. Onlar i\u00e7in Temett\u00fc Hacc\u0131 ve Umre ile Hacc aras\u0131nda ihrams\u0131z kal\u0131nacak bir ge\u00e7i\u015f s\u00fcresi de s\u00f6zkonusu de\u011fildir. \u00d6yle olunca tabii ki, fidye vermeleri ve oru\u00e7 tutmalar\u0131 da s\u00f6zkonusu de\u011fildir.<\/p>\n

“Bu, ailesi Mescid-i Haram civar\u0131nda oturmayanlar i\u00e7in b\u00f6yledir.”<\/strong><\/p>\n

Hacc ve Umre h\u00fck\u00fcmlerinin bu noktas\u0131nda kalpleri y\u00fcce Allah’a ve takvaya s\u0131m s\u0131k\u0131 ba\u011flamay\u0131 ama\u00e7(ayan iki ara c\u00fcmlecik ile kar\u015f\u0131la\u015f\u0131yoruz:<\/p>\n

“Allah’tan korkun ve bilin ki, O’nun azab\u0131 a\u011f\u0131rd\u0131r<\/strong>.”<\/p>\n

Okudu\u011fumuz Hacc h\u00fck\u00fcmlerinin yerine getirilmelerini garantiye ba\u011flayacak biricik fakt\u00f6r iste bu takvad\u0131r. Takva; Allah korkusu, Allah’\u0131n azab\u0131ndan \u00e7ekinme duygusudur. \u0130hrama belirli bir \u00e7ekingenlik duygusu e\u015flik eder. Fakat ham adaylar\u0131n\u0131n bir s\u00fcre ihrams\u0131z kalmalar\u0131 serbest oldu\u011funda bu s\u00fcre i\u00e7inde takva ve Allah korkusu bu \u00e7ekingenlik duygusunu vicdanda canl\u0131 tutar, orada bek\u00e7ili\u011fe devam eder.<\/p>\n

Bundan sonra gelen ayetin \u00f6zellikle Hacc\u0131n h\u00fck\u00fcmleri anlat\u0131l\u0131yor, bu meyanda Hacc\u0131n zaman\u0131 ve edep kurallar\u0131 a\u00e7\u0131klan\u0131yor. Daha \u00f6nceki ayetin sonun-da oldu\u011fu gibi bu ayetin sonunda da s\u00f6z, takvaya ba\u011flan\u0131yor:<\/p>\n

“Hacc; bilinen aylar(da)d\u0131r. Kim bu aylarda ihrama girerek Hacc\u0131 kendine farz hale getirirse bilsin ki, Haccda fuhu\u015f s\u00f6z s\u00f6ylemek, k\u00fcf\u00fcrle\u015fmek kavga etmek ve her t\u00fcrl\u00fc g\u00fcnah i\u015flemek yasakt\u0131r. Ne iyilik yaparsan\u0131z Allah onu bilir. Yan\u0131n\u0131za yolaz\u0131\u011f\u0131 al\u0131n. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz en hay\u0131rl\u0131 az\u0131k takvad\u0131r, Allah korkusudur. Ey ak\u0131l sahipleri, benden korkun:’<\/strong><\/p>\n

Ayetin a\u00e7\u0131k anlam\u0131na g\u00f6re Hacc\u0131n belirli bir vakti vard\u0131r ve bu vakit belirli aylard\u0131r. Bu aylar \u015eevval ve Zilkade aylar\u0131 ile Zilhicce ay\u0131n\u0131n ilk on g\u00fcn\u00fcnden olu\u015fur. Buna g\u00f6re, sadece bu aylar s\u00fcresince Hacc i\u00e7in ihrama girilebilir. Ger\u00e7i baz\u0131 mezhepler b\u00fct\u00fcn y\u0131l boyunca Hacc i\u00e7in ihrama girmeyi ge\u00e7erli sayarlar ve bu belirli aylar\u0131 Hacc\u0131n gereklerini bilinen zamanlar\u0131nda yerine getirmek i\u00e7in ayr\u0131lm\u0131\u015f bir zaman par\u00e7as\u0131 kabul ederler.<\/p>\n

\u0130mam-\u0131 Malik, imam Ebu Hanife ve \u0130mam-\u0131 Ahmed b. Hanbel bu g\u00f6r\u00fc\u015ftedirler. \u0130brahim Neha\u00ee, Sevri ve Leys b. Sa’d gibi mezhep imamlar\u0131n\u0131n da bu g\u00f6r\u00fc\u015fte olduklar\u0131 rivayet edilmi\u015ftir. imam \u015eafi\u00ee ise birinci g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc savunuyor. Abdullah b. Abbas, Cabir, Ata, Tavus ve M\u00fccahid gibi \u00f6nderlerin de \u015eafi\u00ee gibi d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fckleri nakledilmi\u015ftir ki, ge\u00e7erli tutulan g\u00f6r\u00fc\u015f de budur.<\/p>\n

Bu belirli aylarda kim Hacc\u0131 kendine farz k\u0131larsa, yani kim ihrama girerek bu aylarda Hacc\u0131 tamamlama y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc alt\u0131na girerse bilmelidir ki, ayetin dili ile s\u00f6ylersek Hacc s\u0131ras\u0131nda “Rafas, fusuk ve<\/strong> cidal yoktur”. <\/strong>Burada ge\u00e7en “Rafas” kelimesi “ya rastgele veya kad\u0131nlar\u0131n yan\u0131nda cinsel ili\u015fkiden ve cinsel ili\u015fkiyi \u00e7a\u011fr\u0131\u015ft\u0131racak a\u00e7\u0131k-sa\u00e7\u0131k konulardan s\u00f6zetmek” demektir. “Cidal” kelimesi, “bir kimsenin arkada\u015f\u0131n\u0131 \u00f6fkelendirecek \u015fekilde onunla tart\u0131\u015fmas\u0131, m\u00fcnaka\u015fa etmesi” demektir. “Fusuk” kelimesi ise “irili-ufakl\u0131 k\u00f6t\u00fcl\u00fckler” anlam\u0131na gelir.<\/p>\n

Bu yasaklar, insan\u0131 sonu\u00e7 olarak bu d\u00f6nemindeki \u00e7ekingenlik ve s\u0131rf Allah ile ba\u015fba\u015fa olma hal\u0131 ile \u00e7eli\u015fen her\u015feyden ka\u00e7\u0131nmaya, toprak ve d\u00fcnya kaynakl\u0131 g\u00fcd\u00fclerin \u00fczerine \u00e7\u0131kmaya, her\u015feyi bir yana atarak s\u0131rf Allah’a ba\u011flanma yolundaki rub\u00ee e\u011fitime ve Allah’\u0131n evine do\u011fru yola \u00e7\u0131kan kimsenin diki\u015fli elbiseye var\u0131ncaya kadar her\u015feyden ar\u0131nmas\u0131 anlay\u0131\u015f\u0131na uygun edep halini gerekli bi\u00e7imde tak\u0131nmas\u0131na g\u00f6t\u00fcr\u00fcr.<\/p>\n

K\u00f6t\u00fcl\u00fck yapma yasa\u011f\u0131n\u0131n arkas\u0131ndan iyi davran\u0131\u015flar\u0131 \u00f6zendiren, sevdiren bir ifade ile kar\u015f\u0131la\u015f\u0131yoruz:<\/p>\n

“Ne iyilik i\u015flerseniz Allah onu bilir.”<\/strong><\/p>\n

Bir m\u00fcminin, yapt\u0131\u011f\u0131 iyili\u011fin y\u00fcce Allah taraf\u0131ndan bilindi\u011fini, o s\u0131rada y\u00fcce g\u00f6zetim alt\u0131nda oldu\u011funu hat\u0131rlamas\u0131 iyilik i\u015flemesi i\u00e7in yeterli bir te\u015fvik, itici bir fakt\u00f6rd\u00fcr. Demek ki, y\u00fcce Allah onun yapt\u0131\u011f\u0131 iyili\u011fi g\u00f6r\u00fcyor ve biliyor. S\u0131rf bu fakt\u00f6r, iyili\u011fin normal \u00f6d\u00fcl\u00fcnden \u00f6nde gelen ba\u015fl\u0131 ba\u015f\u0131na bir \u00f6d\u00fcld\u00fcr.<\/p>\n

Ayette daha sonra hac\u0131 adaylar\u0131 Hacc yolculu\u011fu i\u00e7in az\u0131kla donanmaya, yanlar\u0131nda hem beden ve hem de ruh az\u0131\u011f\u0131 bulundurmaya \u00e7a\u011fr\u0131l\u0131yorlar.<\/p>\n

Bu emrin gerek\u00e7esi ile ilgili \u015f\u00f6yle bir rivayet anlat\u0131l\u0131yor: Bir grup Yemenli hac\u0131 aday\u0131, yanlar\u0131na az\u0131k almadan Hacc yolculu\u011funa \u00e7\u0131karlar ve bu tutumlar\u0131nda hakl\u0131 olduklar\u0131n\u0131 g\u00f6stermek \u00fczere de `Allah’\u0131n evini ziyaret edece\u011fiz de O bizim karn\u0131m\u0131z\u0131 doyurmayacak m\u0131?’ diye konu\u015furlar.<\/p>\n

Bu s\u00f6z her \u015feyden \u00f6nce kalbi t\u00fcm\u00fc ile Allah’a y\u00f6neltmenin ve O’na tam anlam\u0131 ile g\u00fcvenmenin yan\u0131nda t\u00fcm pratik haz\u0131rl\u0131klar\u0131 yapmay\u0131, m\u00fcmk\u00fcn olan b\u00fct\u00fcn etkili \u00f6nlemleri almay\u0131 emreden \u0130sl\u00e2m’\u0131n karakterine ters d\u00fc\u015fer. Ayr\u0131ca bu s\u00f6z y\u00fcce Allah’tan l\u00e2ubal\u00ee ve pervas\u0131z bi\u00e7imde s\u00f6zetme, “madem ki, O’nun evini ziyaret etmeye gidiliyor, o halde Allah da ziyaret\u00e7ilerinin karn\u0131n\u0131 doyurmakla g\u00f6revlidir” gibi bir anlay\u0131\u015f y\u00fcce Allah’\u0131 minnet borcu alt\u0131nda sayma kokusu ta\u015f\u0131r. Bundan dolay\u0131 hem maddi ve hem de manevi olarak az\u0131k haz\u0131rlama direktifi gelmi\u015ftir. Bu direktife, genel ifadeli ve s\u00fcreklilik mesaj\u0131 veren bir takva duyurusu eklenmi\u015ftir:<\/p>\n

“Yan\u0131n\u0131za yolaz\u0131\u011f\u0131 al\u0131n. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz en hay\u0131rl\u0131 az\u0131k takvad\u0131r, Allah korkusudur. Ey<\/strong> ak\u0131l sahipleri, benden korkun.”<\/strong><\/p>\n

Takva kalplerin, g\u00f6n\u00fcllerin az\u0131\u011f\u0131d\u0131r. Kalpler, g\u00f6n\u00fcller bununla beslenir, bununla g\u00fc\u00e7lenir, bununla ayd\u0131nlan\u0131r. Hedefe varma ve kurtulu\u015f dayana\u011f\u0131 yaln\u0131z budur. “Ak\u0131l sahipleri” ise takva direktifini ilk kavrayanlar ve bu besin kayna\u011f\u0131ndan en iyi bi\u00e7imde yararlananlard\u0131r.<\/p>\n

Daha sonraki ayette Hacc\u0131n h\u00fck\u00fcmleri ve gerekleri anlat\u0131lmaya devam edilerek hac\u0131 aday\u0131n\u0131n ticaret yapmas\u0131n\u0131n ya da \u00fccretli bir i\u015fte \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n h\u00fckm\u00fc anlat\u0131l\u0131yor. Bunun yan\u0131s\u0131ra Arafat’tan d\u00f6n\u00fc\u015f konusu ile bu d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcn yeri ele al\u0131n\u0131yor. Ayr\u0131ca bu d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcn arkas\u0131ndan yap\u0131lmas\u0131 gereken zikir ve isti\u011ffar meselesi a\u00e7\u0131klan\u0131yor:<\/p>\n

“Rabbinizin l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131n\u0131 istemenizin, bunun pe\u015finden ko\u015fman\u0131z\u0131n hi\u00e7bir sak\u0131ncas\u0131 yoktur. Arafat’tan a\u015fa\u011f\u0131 inince Me\u015f’ar-\u0131 Haram’da Allah’\u0131 an\u0131n. O sizi nas\u0131l do\u011fru yola iletti ise siz de O’nu an\u0131n. Lira O’nun yol g\u00f6stermesinden \u00f6nce, ku\u015fkusuz, Sap\u0131klardan idiniz.<\/strong><\/p>\n

Sonra insanlar\u0131n da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerden siz de da\u011f\u0131l\u0131n ve Allah’tan ma\u011ffiret dileyin. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131d\u0131r, merhametlidir.”<\/strong><\/p>\n

Buhar\u00ee’nin kaydetti\u011fine g\u00f6re bu konuda Abdullah b. Abbas (Allah onlardan raz\u0131 olsun) \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

“Ukaz, Mecenne ve Z\u00fclmecaz; cahiliye d\u00f6neminin \u00e7ar\u015f\u0131lar\u0131, al\u0131\u015f-veri\u015f merkezleri idi. Bu y\u00fczden m\u00fcsl\u00fcmanlar Hacc mevsiminde ticaret yapman\u0131n g\u00fcnah olabilece\u011fi endi\u015fesine kap\u0131ld\u0131lar. Bunun \u00fczerine y\u00fcce Allah “Rabbinizin l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131n\u0131 istemenizin, bunun pe\u015finden ko\u015fman\u0131z\u0131n hi\u00e7bir sak\u0131ncas\u0131 yoktur” <\/strong>ayetini indirdi.<\/p>\n

Ayn\u0131 konuda Ebu Davud’un ba\u015fka bir yoldan nakletti\u011fine g\u00f6re yine Abdullah b. Abbas \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

“M\u00fcsl\u00fcmanlar Hacc mevsiminde ticaretle u\u011fra\u015fmaktan, al\u0131\u015f-veri\u015f yapmaktan \u00e7ekiniyorlar; `Bu g\u00fcnler, Allah’\u0131 zikretme g\u00fcnleridir’ diyorlard\u0131. Bunun \u00fczerine y\u00fcce Allah; `Rabbinizin l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131n\u0131 istemenizin, bunun pe\u015finden ko\u015fman\u0131z\u0131n hi\u00e7bir sak\u0131ncas\u0131 yoktur’ <\/strong>ayetini indirdi.”<\/p>\n

Ba\u015fka bir rivayete g\u00f6re Ebu Umame Teym\u00ee bir defas\u0131nda Abdullah b. \u00d6mer’e “Biz para kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda hac\u0131 aday\u0131 ta\u015f\u0131yoruz. Acaba yapt\u0131\u011f\u0131m\u0131z Hacc ge\u00e7erli midir?” diye sordu. Abdullah b. \u00d6mer de ona “Siz Beytullah’\u0131 tavaf etmiyor musunuz, me\u015fru g\u00f6revlerinizi yapm\u0131yor musunuz, \u015feytan\u0131 ta\u015flam\u0131yor musunuz, ba\u015f\u0131n\u0131z\u0131 tra\u015f etmiyor musunuz?” diye sordu. Adam\u0131n “Evet, bunlar\u0131 yap\u0131yoruz” demesi \u00fczerine Abdullah b. \u00d6mer s\u00f6zlerini \u015f\u00f6yle ba\u011flad\u0131: “Vaktiyle adam\u0131n biri Peygamberimize gelerek kendisine \u015fimdi senin bana sordu\u011fun soruyu sormu\u015ftu. Peygamberimiz adama hen\u00fcz cevap vermeye f\u0131rsat bulamadan Cebrail (sel\u00e2m \u00fczerine olsun) `Rabbinizin l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131n\u0131 istemenizin, bunun pe\u015finden ko\u015fman\u0131z\u0131n hi\u00e7bir sak\u0131ncas\u0131 yoktur’ <\/strong>ayetini getirdi.”<\/p>\n

Bu arada \u0130bn-i Cerir’in bildirdi\u011fine g\u00f6re Hz. \u00d6mer’in azadl\u0131s\u0131 Ebu Salih ayn\u0131 konuda \u015f\u00f6yle diyor: “Bir defas\u0131nda Hz. \u00d6mer’e `Ey m\u00fcminlerin emiri, sizler Hacc s\u0131ras\u0131nda ticaret yap\u0131yor muydunuz?’ diye sordum. Bana `O zamanlar m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n Haccdan ba\u015fka bir ge\u00e7im kayna\u011f\u0131 var m\u0131yd\u0131 ki?’ diye cevap verdi.<\/p>\n

Gerek ilk iki rivayetin anlatt\u0131\u011f\u0131 Haccdaki ticaret \u00e7ekingenli\u011fi ve gerekse \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc rivayetin i\u00e7erdi\u011fi yine Hac d\u00f6nemindeki \u00fccret kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda hizmet verme \u00e7ekingenli\u011fi, \u0130sl\u00e2m’\u0131n vicdanlarda meydana getirdi\u011fi cahiliye d\u00f6neminde ge\u00e7erli olan her\u015fey kar\u015f\u0131s\u0131nda \u00e7ekingenlik duyma hassasiyetinin ve bu konularda giri\u015fime ge\u00e7meden \u00f6nce \u0130sl\u00e2m’\u0131n g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc bekleme titizli\u011finin bir par\u00e7as\u0131d\u0131r. Bizim bu c\u00fcz’\u00fcn ba\u015f\u0131nda Safa ile Merve tepelerini tavaf etmekten s\u00f6zederken anlatmaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z tutum i\u015fte buydu.<\/p>\n

K\u0131sacas\u0131 Hacc s\u0131ras\u0131nda al\u0131\u015f-veri\u015f yapman\u0131n ve \u00fccret kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131nda hizmet vermenin serbest oldu\u011funu bildiren ayet indi ve bu ayet bu t\u00fcr \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 “Allah’\u0131n l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131n\u0131 arama” <\/strong>olarak niteledi:<\/p>\n

“Rabbinizin l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131n\u0131 istemenizin, bunun pe\u015finden ko\u015fman\u0131z\u0131n hi\u00e7bir sak\u0131ncas\u0131 yoktur.”<\/strong><\/p>\n

B\u00f6ylece m\u00fcsl\u00fcman\u0131n kafas\u0131na \u015fu ilke yerle\u015ftirilmek istenmi\u015ftir. O, ticaret yaparken, \u00fccretli bir i\u015f ger\u00e7ekle\u015ftirirken ya da ba\u015fka bir yoldan ge\u00e7imini sa\u011flamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rken r\u0131zk\u0131n\u0131 kendi \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131n\u0131n sonucu olarak sa\u011flam\u0131yor, o sadece y\u00fcce Allah’\u0131n l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131m ar\u0131yor, Allah da ona veriyor. M\u00fcsl\u00fcman, bu ger\u00e7e\u011fi akl\u0131ndan hi\u00e7 \u00e7\u0131karmamal\u0131d\u0131r. Yani kendisi y\u00fcce Allah’\u0131n l\u00fctuf ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131m ar\u0131yorken ve kazan\u0131rken, meslek edindi\u011fi ge\u00e7im sa\u011flama yollar\u0131 pe\u015finden ko\u015farak r\u0131zk\u0131n\u0131 elde ederken elde etti\u011fi \u015fey, asl\u0131nda y\u00fcce Allah’\u0131n l\u00fctfu ve ba\u011f\u0131\u015f\u0131d\u0131r. Ge\u00e7imini sa\u011flama pe\u015finde ko\u015fan m\u00fcsl\u00fcman\u0131n kalbine bu bilin\u00e7 yerle\u015fince o, art\u0131k ibadet halindedir. Buna g\u00f6re bu u\u011fra\u015flar\u0131 Allah’a y\u00f6nelme a\u00e7\u0131s\u0131ndan Hacc ibadeti ile \u00e7eli\u015fmez. \u0130sl\u00e2m, m\u00fcminin kalbinde bu duygular\u0131n k\u00f6kle\u015fti\u011finden emin olunca onu istedi\u011fi gibi \u00e7al\u0131\u015fmak ve faaliyette bulunmak \u00fczere serbest b\u0131rak\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc b\u00f6yle bir kulun bu bilin\u00e7ten kaynaklanan her hareketi ibadettir.<\/p>\n

Bundan dolay\u0131 asl\u0131nda Arafat’tan da\u011f\u0131lma ve Me\u015far-\u0131 Haram’da Allah’\u0131n ad\u0131n\u0131 anma gibi di\u011fer Hacc g\u00f6revlerini konu edinmi\u015f olan bu ayet, bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fc ge\u00e7im imk\u00e2nlar\u0131n\u0131 arama konusuna ay\u0131r\u0131yor:<\/p>\n

“Arafat’tan da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131m\u0131zda Me\u015far-\u0131 Haram’da Allah’\u0131 an\u0131n. O sizi nas\u0131l do\u011fru yola iletti ise siz de O’nun ad\u0131n\u0131 an\u0131n. Zira O’nun yol g\u00f6stermesinden \u00f6nce, ku\u015fkusuz, sap\u0131klardan idiniz.”<\/strong><\/p>\n

Arafat’ta durmak, vakfe yapmak, Hacc\u0131n temel r\u00fckunudur. Nitekim Bukeyr’in, Ata arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile Abdurrahman b. Muammer Deylem\u00ee’ye dayanarak bildirdi\u011fine g\u00f6re Peygamberimiz (sal\u00e2t ve sel\u00e2m \u00fczerine olsun) \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

“Hacc, Arafat demektir. Hacc Arafat demektir. Hacc Arafat demektir. Kim Kurban bayram\u0131 g\u00fcn\u00fc tanyeri a\u011farmadan \u00f6nce Arafat’a eri\u015firse Hacca eri\u015fmi\u015f olur. Mina g\u00fcnleri \u00fc\u00e7t\u00fcr. Kim iki g\u00fcn\u00fcn sonunda Mekke’ye d\u00f6nerse hi\u00e7bir g\u00fcnah i\u015flemi\u015f olmaz. Kim \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc g\u00fcn\u00fcn sonuna kadar kal\u0131rsa o da g\u00fcnaha girmez.” (Eshabu-s S\u00fcnen)<\/strong><\/p>\n

Arafat’ta durmak (vakfe) Zilhicce ay\u0131n\u0131n onuncu g\u00fcn\u00fc olan Arefe g\u00fcn\u00fc Zeval (\u00f6\u011fle) vaktinden ba\u015flayarak Kurban bayram\u0131 g\u00fcn\u00fc tanyeri a\u011far\u0131ncaya kadar yap\u0131labilir. Bu konuda vakfe s\u00fcresinin Arefe g\u00fcn\u00fcn\u00fcn ilk anlar\u0131ndan itibaren ba\u015flad\u0131\u011f\u0131n\u0131 ileri s\u00fcren ve \u0130mam-\u0131 Ahmed b. Hanbel taraf\u0131ndan savunulan bir g\u00f6r\u00fc\u015f daha vard\u0131r. Bu g\u00f6r\u00fc\u015f; \u015ea’b\u00ee’nin, Urve b. Mudarris b. Harise b. L\u00e2m Ta\u00ee’den rivayet etti\u011fi bir hadise dayan\u0131r. Bu hadise g\u00f6re Harise b. Mudarris \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

– Bir defas\u0131nda Muzdelife’de namaza \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 s\u0131rada Peygamberimize geldim ve kendisine dedim ki; `Ya Resulallah, Tay da\u011f\u0131ndan geliyorum. Hem binek hayvan\u0131m\u0131 bitkin d\u00fc\u015f\u00fcrd\u00fcm hem de kendimi yordum. Vallahi \u00fczerinde durmad\u0131\u011f\u0131m hi\u00e7bir da\u011f kalmad\u0131. Acaba Hacc\u0131m ge\u00e7erli mi?’ Bunun \u00fczerine Peygamberimiz bana \u015fu cevab\u0131 verdi:<\/p>\n

“Kim bizim \u015fu namaz\u0131m\u0131za yeti\u015fir ve bizimle birlikte buradan da\u011f\u0131l\u0131ncaya kadar burada kal\u0131rsa ve daha \u00f6nce geceleyin ya da g\u00fcnd\u00fczleyin Arafat’ta bir s\u00fcre durmu\u015f olursa Hacc\u0131 tamam olur, bu kimse y\u0131kan\u0131p elbiselerini giyebilir.” (\u0130mam-\u0131 Ahmet, Eshabu-s S\u00fcnen, Tirmiri)<\/strong><\/p>\n

Peygamberimizin bu iki g\u00f6r\u00fc\u015fte ileri s\u00fcr\u00fclen zaman diliminde Arafat’ta durmay\u0131 emretmesinin, ba\u015fka bir deyimle bu vakfe s\u00fcresini Arefe g\u00fcn\u00fcnden Zilhicce’nin onuncu g\u00fcn\u00fcne rastlayan Kurban bayram\u0131 g\u00fcn\u00fcn\u00fcn sabah\u0131na kadar uzatmas\u0131n\u0131n gerek\u00e7esi m\u00fc\u015friklerin, putperestlerin buradaki vakfe geleneklerine ters d\u00fc\u015fmekti. Nitekim \u0130bn-i Merduye’nin ve Hakim’in Abdurrahman b. Mubarek el-Ay\u015f\u00ee’ye dayanarak kaydettiklerine g\u00f6re sahabilerden Misver b. Mahrime (Allah ondan raz\u0131 olsun) \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

– Peygamberimiz, bir defas\u0131nda Arafat’ta bize bitap etmi\u015fti. \u00d6nce Allah’a hamdetti, O’nu \u00f6vd\u00fc. Sonra `imdi’ diye s\u00f6ze girdi. O her zaman bir konu\u015fma yaparken `imdi (bundan sonra)’ diye s\u00f6ze girerdi. Sonra \u015f\u00f6yle buyurdu:<\/p>\n

“Bug\u00fcn, Hacc-\u0131 Ekber (En b\u00fcy\u00fck Hacc) g\u00fcn\u00fcd\u00fcr. dikkat edin ki, m\u00fc\u015frikler, putatapanlar bug\u00fcn g\u00fcne\u015f batmadan \u00f6nce buradan da\u011f\u0131l\u0131rlard\u0131. Onlar buradan ayr\u0131l\u0131rken g\u00fcne\u015f, da\u011flar\u0131n ba\u015f\u0131nda insanlar\u0131n baslar\u0131ndaki sar\u0131k gibi dururdu. Biz ise g\u00fcne\u015f do\u011fmadan \u00f6nce buradan da\u011f\u0131l\u0131yor, b\u00f6ylece m\u00fc\u015friklerin geleneklerine ters d\u00fc\u015f\u00fcyoruz.”<\/strong><\/p>\n

Peygamberimizin Arefe g\u00fcn\u00fc g\u00fcne\u015f batt\u0131ktan sonra Arafat’tan ayr\u0131lmas\u0131 ile ilgili uygulamas\u0131na gelince bu konuda M\u00fcslim’in kaydetti\u011fine g\u00f6re sahabilerden Cabir b. Abdullah \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

– Peygamberimiz g\u00fcne\u015f bat\u0131ncaya kadar Arafat’ta durdu. Bu arada g\u00fcne\u015f yuvarla\u011f\u0131n\u0131n \u00e7evresinde hafif bir sar\u0131l\u0131k meydana geldi, arkas\u0131ndan da g\u00fcne\u015f yuvarla\u011f\u0131 b\u00fct\u00fcn\u00fcyle g\u00f6zden kayboldu. \u0130\u015fte bu s\u0131rada Peygamberimiz, \u00dcsame’yi devesinin arkas\u0131na bindirerek Arafat’tan ayr\u0131ld\u0131. Devesinin yular\u0131m \u00f6ylesine germi\u015fti ki, nerede ise hayvan\u0131n ba\u015f\u0131 \u00f6zengiye de\u011fecekti.<\/p>\n

Peygamberimiz bu s\u0131rada sa\u011f eliyle i\u015faret ederek “Ey insanlar, sakin olunuz, sakin olunuz” diyordu. Herhangi bir da\u011f\u0131n ete\u011fine yakla\u015ft\u0131\u011f\u0131nda yoku\u015fu \u00e7\u0131k\u0131ncaya kadar hayvan\u0131n yular\u0131n\u0131 gev\u015fetiyordu.<\/p>\n

B\u00f6ylece M\u00fczdelife’ye vard\u0131. Orada tek ezan ve iki kametle ak\u015fam ve yats\u0131 namaz\u0131n\u0131 birarada k\u0131ld\u0131. \u0130ki namaz aras\u0131nda tesbih yapmad\u0131. Sonra sabaha kadar yatt\u0131. Sabah olunca tek ezan ve tek kamette sabah namaz\u0131m k\u0131ld\u0131. Arkas\u0131ndan devesine binerek Me\u015far-\u0131 Haram’a vard\u0131. Burada k\u0131bleye durarak Allah’a dua etti, O’na tekbir ve tehlil getirdi, O’nun birli\u011fini dile getirdi. Ortal\u0131k iyice a\u011farana dek burada ayakta durdu. Sonra g\u00fcne\u015f do\u011fmadan \u00f6nce buradan ayr\u0131ld\u0131.<\/p>\n

Peygamberimizin bu uygulamas\u0131 ile a\u015fa\u011f\u0131daki ayetin i\u015faret etti\u011fi ayn\u0131d\u0131r:<\/p>\n

“Arafat’tan da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131z zaman Me\u015far-i Haram’da Allah’\u0131 an\u0131n. O sizi nas\u0131l do\u011fru yola iletti ise siz de O’nu an\u0131n. Zira O’nun yol g\u00f6stermesinden \u00fcnce, ku\u015fkusuz, sap\u0131klardan idiniz.”<\/strong><\/p>\n

Ayette ge\u00e7en “Me\u015far-\u0131 Haram”dan maksat M\u00fczdelife’dir. Kur’an-\u0131 Kerim Arafat’tan da\u011f\u0131ld\u0131ktan sonra burada Allah’\u0131n ad\u0131n\u0131n an\u0131lmas\u0131n\u0131 emrediyor. Ayn\u0131 zamanda m\u00fcsl\u00fcmanlara hat\u0131rlat\u0131yor ki, bu zikir, y\u00fcce Allah’\u0131n kendilerine y\u00f6nelik bir hidayetidir ve buna g\u00f6re, bu, hidayetin \u015f\u00fckr\u00fcn\u00fcn g\u00f6stergesidir. Yine Kur’an-\u0131 Kerim, onlara bu hidayete erdirilmeden \u00f6nceki durumlar\u0131n\u0131 hat\u0131rlatarak \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

“Zira O’nun yol g\u00f6stermesinden \u00fcnce, ku\u015fkusuz, sap\u0131klardan idiniz.”<\/strong><\/p>\n

ilk m\u00fcsl\u00fcman cemaat, bu realitenin hayatlar\u0131ndaki derin ve geni\u015f \u00e7apl\u0131 etkisini ger\u00e7ek anlamda kavrayabiliyordu. \u00c7\u00fcnk\u00fc Araplar\u0131n pen\u00e7esinde k\u0131vrand\u0131klar\u0131 sap\u0131kl\u0131k d\u00f6nemi pek yak\u0131n ge\u00e7mi\u015flerini olu\u015fturuyordu. Bu sap\u0131kl\u0131k her\u015feyden \u00f6nce d\u00fc\u015f\u00fcncelere egemendi. Putlara, cinlere, meleklere tapmak, melekleri Allah’\u0131n k\u0131zlar\u0131 saymak, Allah ile cinler aras\u0131nda akrabal\u0131k ili\u015fkisi oldu\u011funu ileri s\u00fcrmek ve daha bir\u00e7ok sa\u00e7ma sapan, g\u00fcl\u00fcn\u00e7 ve karma\u015f\u0131k inan\u00e7lar, d\u00fc\u015f\u00fcncelere egemen olan bu sap\u0131kl\u0131\u011f\u0131n g\u00f6stergeleri idi. Bu \u00e7arp\u0131k inan\u00e7lar, mahiyetlerinin do\u011fal sonucu olarak tap\u0131nmalarda, dini t\u00f6renler ve davran\u0131\u015flarda da karga\u015fa meydana getiriyorlard\u0131. Mesel\u00e2 bu kimseler baz\u0131 hayvanlar\u0131n g\u00fcc\u00fcnden ve etinden yararlanmay\u0131 sebepsiz yere yasak say\u0131yorlard\u0131. Dayand\u0131klar\u0131 tek gerek\u00e7e s\u00f6zkonusu hayvanlar ile il\u00e2hlar\u0131 aras\u0131nda ili\u015fki oldu\u011fu inanc\u0131 idi. Yine bu il\u00e2hlara evl\u00e2tlar\u0131n\u0131n baz\u0131lar\u0131n\u0131 ad\u0131yor ve bu kanl\u0131 adaklara cinleri de ortak ediyorlard\u0131. O sap\u0131k ortamda ge\u00e7erli olan daha bir\u00e7ok dayanaks\u0131z cahiliye adeti vard\u0131. Bu sa\u00e7ma adetlerin, karma\u015f\u0131k inan\u00e7 ve d\u00fc\u015f\u00fcnce bulutlar\u0131n\u0131n koyu karanl\u0131\u011f\u0131ndan ba\u015fka hi\u00e7bir gerek\u00e7esi yoktu.<\/p>\n

Bu d\u00f6nemin sosyal hayat\u0131nda ve ahl\u00e2k\u0131nda da sap\u0131kl\u0131k egemendi. ,Az sonra inceleyece\u011fimiz “Sonra insanlar\u0131n da\u011f\u0131ld\u0131klar\u0131 yerden siz de da\u011f\u0131l\u0131n” <\/strong>ayetinin, giderilmesini i\u015faret etti\u011fi s\u0131n\u0131flar aras\u0131 farkl\u0131l\u0131klar bu sap\u0131kl\u0131\u011f\u0131n bir g\u00f6stergesi idi. Araplar\u0131n hesaba kat\u0131l\u0131r devletleraras\u0131 bir g\u00fc\u00e7 olmas\u0131na engel olan s\u00fcrekli kabile sava\u015flar\u0131 ve s\u00fcrt\u00fc\u015fmeleri bu sap\u0131kl\u0131\u011f\u0131n bir ba\u015fka g\u00f6stergesiydi. Cinsel ili\u015fkilerine, kar\u0131-koca ili\u015fkilerine ve genel olarak aile-i\u00e7i ili\u015fkilere \u00e7irkin bir damga vuran ahl\u00e2k anar\u015fisi bu sap\u0131kl\u0131\u011f\u0131n bir di\u011fer g\u00f6stergesi idi. Toplumda g\u00fc\u00e7l\u00fclerin zay\u0131flara reva g\u00f6rd\u00fckleri, herkesin ba\u015fvurabilece\u011fi de\u011fi\u015fmez de\u011fer \u00f6l\u00e7\u00fclerinin yoklu\u011fundan kaynaklanan zul\u00fcmler ve haks\u0131zl\u0131klar bu sosyal sap\u0131kl\u0131\u011f\u0131n bir ba\u015fka g\u00f6stergesiydi. Genel olarak Araplar\u0131n sosyal hayat\u0131 ve insan\u00ee aydan geri kalm\u0131\u015fl\u0131klar\u0131 bu sap\u0131kl\u0131\u011f\u0131n bir di\u011fer g\u00f6stergesiydi ki, Araplar\u0131 bu geri kalm\u0131\u015fl\u0131ktan sadece \u0130sl\u00e2m kurtarabilmi\u015fti. B\u00fct\u00fcn bunlardan dolay\u0131 ilk m\u00fcsl\u00fcmanlar \u015fu il\u00e2hi buyru\u011fu herkesten farkl\u0131 bir dikkatle dinliyorlard\u0131:<\/p>\n

“O sizi nas\u0131l do\u011fru yola iletti ise siz de O’nu an\u0131n. Zira O’nun yol g\u00f6stermesinden \u00f6nce, ku\u015fkusuz, sap\u0131klardan idiniz.”<\/strong><\/p>\n

\u0130lk m\u00fcsl\u00fcmanlar bu il\u00e2hi c\u00fcmleleri okurken, hi\u00e7 ku\u015fkusuz, b\u00fct\u00fcn tarihlerine damgas\u0131n\u0131 basm\u0131\u015f olan eski sap\u0131k, ac\u0131kl\u0131, peri\u015fan ve geri kalm\u0131\u015f hayatlar\u0131n\u0131n g\u00f6r\u00fcnt\u00fcleri, hayallerinin, belleklerinin ve duygular\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcnden bir sinema \u015feridi gibi ak\u0131yordu. Sonra d\u00f6n\u00fcp hallerine bak\u0131nca isl\u00e2m’\u0131n kendilerini y\u00fckseltti\u011fi, y\u00fcce Allah’\u0131n bu din arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile kendilerini erdirdi\u011fi yeni konumlar\u0131m g\u00f6r\u00fcyor ve o zaman bu ger\u00e7e\u011fin b\u00fct\u00fcn derinlik ve k\u00f6kl\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc tart\u0131\u015fmas\u0131z olarak varl\u0131klar\u0131ndan somut bir bi\u00e7imde alg\u0131l\u0131yorlard\u0131.<\/p>\n

Bu realite, her milletten ve her ku\u015faktan b\u00fct\u00fcn m\u00fcsl\u00fcmanlar i\u00e7in g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de ge\u00e7erlili\u011fini s\u00fcrd\u00fcr\u00fcyor. Bu milletler ve bu ku\u015faklar\u0131n \u0130sl\u00e2m’a kavu\u015fmadan \u00f6nceki durumu neydi? Onlar bu inan\u00e7tan yoksun olarak nedirler? Onlar isl\u00e2m’\u0131n g\u00f6sterdi\u011fi yola girdiklerinde, \u0130sl\u00e2m’\u0131n ya\u015fama tarz\u0131n\u0131 hayatlar\u0131na yans\u0131m\u0131\u015f bir ger\u00e7e\u011fe d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrd\u00fckleri zaman geri kalm\u0131\u015f, basit, sap\u0131k ve karma\u015f\u0131k bir konumdan kurtulup geli\u015fmi\u015f, \u00f6nemli,y\u00f6n\u00fc ve hedefi belli bir d\u00fczeye ge\u00e7erler. \u00dcstelik bu ge\u00e7i\u015fi, bu d\u00fczey y\u00fckseli\u015fini ger\u00e7ek anlamda m\u00fcsl\u00fcman olmadan, yani hayatlar\u0131n\u0131 t\u00fcm\u00fc ile \u0130sl\u00e2m\u00ee ya\u015fam tarz\u0131na uyarlamadan fark edemezler.<\/p>\n

\u0130nsanl\u0131\u011f\u0131n t\u00fcm\u00fc bu do\u011fru istikametli hayat yoluna girmedik\u00e7e koyu bir cahiliyenin batakl\u0131\u011f\u0131nda debelenmeye mahkumdur. Daha \u00f6nce yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn her taraf\u0131n\u0131 bask\u0131s\u0131 alt\u0131nda inleten bu cahiliyenin pen\u00e7esinde k\u0131vrand\u0131ktan sonra \u0130sl\u00e2m’\u0131n \u00fcst\u00fcn ya\u015fama d\u00fc\u015f\u00fcncesi sayesinde yeniden hayat bulanlar d\u0131\u015f\u0131nda hi\u00e7 kimse bu ger\u00e7e\u011fi tam anlam\u0131 ile kavrayamaz. Ancak b\u00f6yleleri \u00e7evrelerini ku\u015fatm\u0131\u015f olan i\u011fren\u00e7likler, koku\u015fmu\u015f batakl\u0131klar ve mikrop yataklar\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131nda \u0130sl\u00e2m’\u0131n y\u00fcce hayat sisteminin ger\u00e7ek mahiyetini anlayabilirler.<\/p>\n

\u0130nsanl\u0131k uzun tarihi boyunca bir\u00e7ok d\u00fc\u015f\u00fcnce sistemi, bir\u00e7ok sosyal d\u00fczen ve \u00e7ok say\u0131da hayat tarz\u0131 g\u00f6r\u00fcp ge\u00e7irdi. Bunlar\u0131n i\u00e7inde eski-yeni en b\u00fcy\u00fck filozoflar\u0131n felsefi sistemleri, yine eski-yeni en b\u00fcy\u00fck d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcrlerin d\u00fc\u015f\u00fcnceleri de vard\u0131 . \u0130nsan, \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015f\u00fcncesinin ve \u0130sl\u00e2m\u00ee hayat tarz\u0131n\u0131n zirvesinde durup bu ser\u00fcvenin evrelerine bak\u0131nca insanl\u0131\u011f\u0131n bu kadar bo\u015f, bu kadar \u00e7\u0131kmaz, bu kadar trajik, bu kadar anlams\u0131z ve karma\u015f\u0131k sistemler ile oyalanmas\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131nda hayrete d\u00fc\u015f\u00fcyor. Hi\u00e7bir akl\u0131 ba\u015f\u0131nda insan bu zulm\u00fc kendine reva g\u00f6rmemelidir. O insan ki, art\u0131k hi\u00e7bir il\u00e2ha ihtiyac\u0131 kalmad\u0131\u011f\u0131n\u0131, en az\u0131ndan art\u0131k y\u00fcce Allah’tan gelen bir \u015feriate, il\u00e2h\u00ee kaynakl\u0131 bir ya\u015fam sistemine uymas\u0131na gerek kalmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 iddia ediyor!<\/p>\n

\u0130\u015fte y\u00fcce Allah’\u0131n burada m\u00fcsl\u00fcmanlara hat\u0131rlatt\u0131\u011f\u0131 ve minnettarl\u0131\u011f\u0131n\u0131 hat\u0131rlar\u0131ndan hi\u00e7 \u00e7\u0131karmamalar\u0131n\u0131 istedi\u011fi b\u00fcy\u00fck nimet budur:<\/p>\n

“O sizi nas\u0131l do\u011fru yola iletti ise siz de O’nu an\u0131n. Zira O’nun yol g\u00f6stermesinden \u00f6nce, ku\u015fkusuz,sap\u0131klardan idiniz.”<\/strong><\/p>\n

Hacc, m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n evrensel kongresidir. M\u00fcsl\u00fcmanlar bu kongrede kendilerini biraraya getiren \u0130sl\u00e2m ba\u011f\u0131ndan ba\u015fka b\u00fct\u00fcn ili\u015fkilerden ar\u0131nm\u0131\u015f, \u0130sl\u00e2m karakteristi\u011finin d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn karakteristiklerden ve \u00f6zelliklerden s\u0131yr\u0131lm\u0131\u015f, ay\u0131p yerlerini \u00f6rten diki\u015fsiz bir \u00f6rt\u00fc d\u0131\u015f\u0131nda kalan b\u00fct\u00fcn elbise ve k\u0131l\u0131klardan soyunmu\u015f olarak biraraya gelirler. Bu kongrede herhangi bir fert ile ba\u015fka bir fert aras\u0131nda, herhangi bir kabile ile ba\u015fka bir kabile aras\u0131nda, herhangi bir \u0131rk ile ba\u015fka bir \u0131rk aras\u0131nda ayr\u0131m yap\u0131lmaz. Burada toplananlar aras\u0131nda tek inan\u00e7; \u0130sl\u00e2m inanc\u0131, tek akrabal\u0131k ba\u011f\u0131; \u0130sl\u00e2m akrabal\u0131\u011f\u0131 ve tek renk; \u0130sl\u00e2m’\u0131n rengidir.<\/p>\n

Kurey\u015fliler cahiliye d\u00f6neminde kendilerini “yi\u011fitler (Hums, tekili: Ehmes)” diye adland\u0131r\u0131rlar ve \u00f6zlerine di\u011fer Araplardan ay\u0131r\u0131c\u0131 birtak\u0131m imtiyazlar, \u00fcst\u00fcnl\u00fckler tan\u0131rlard\u0131. Bu imtiyazlardan biri olarak onlar kendileri d\u0131\u015f\u0131ndaki Arap halk\u0131 gibi Arafat da\u011f\u0131nda vakfeye durmazlar ve bu duru\u015fun bitiminde halk\u0131n da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerden da\u011f\u0131l\u0131p geri d\u00f6nmezlerdi.<\/p>\n

\u0130\u015fte ayetteki emir bunun i\u00e7in geldi. Y\u00fcce Allah bu emirle insanlar\u0131, \u0130sl\u00e2m’\u0131n ama\u00e7lad\u0131\u011f\u0131 e\u015fitli\u011fe d\u00f6nd\u00fcrmekte, onlar\u0131 insanlar aras\u0131ndaki uydurma farkl\u0131l\u0131klar\u0131 ortadan kald\u0131rarak b\u00fct\u00fcnle\u015fmeye \u00e7a\u011f\u0131rmaktad\u0131r:<\/p>\n

“Sonra insanlar\u0131n da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerden siz de da\u011f\u0131l\u0131n ve Allah’tan ma\u011ffiret dileyin. Hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Allah ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131d\u0131r, merhametlidir.”<\/strong><\/p>\n

Nitekim Buhar\u00ee’nin Hi\u015fam’a ve onun da babas\u0131na dayanarak nakletti\u011fine g\u00f6re bu konuda Hz. Ai\u015fe (Allah ondan raz\u0131 olsun) \u015f\u00f6yle diyor:<\/p>\n

“Kurey\u015fliler ile onlar\u0131n dinlerine ba\u011fl\u0131 olanlar M\u00fczdelife’de duru\u015f yaparlar ve kendilerini `yi\u011fitler (Hums)’ \u00fcnvan\u0131 ile anarlard\u0131. Geride kalan Araplar ise Arafat’ta duru\u015f yaparlard\u0131. \u0130sl\u00e2m gelince y\u00fcce Allah Peygamberine Arafat’a giderek orada duru\u015f yapmas\u0131n\u0131 ve oradan halkla birlikte ayr\u0131lmas\u0131n\u0131 emretti. \u0130\u015fte `\u0130nsanlar\u0131n da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerden siz de da\u011f\u0131l\u0131n’ <\/strong>ayeti buna i\u015faret ediyor.”<\/p>\n

Yani “Halk\u0131n duru\u015f yapt\u0131\u011f\u0131 yerde duru\u015f yap\u0131n ve halkla birlikte, onlar\u0131n da\u011f\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerden da\u011f\u0131l\u0131n.” \u0130sl\u00e2m soy ve s\u0131n\u0131f ayr\u0131m\u0131 tan\u0131maz. onun g\u00f6z\u00fcnde b\u00fct\u00fcn insanlar tek bir \u00fcmmettir. Tara\u011f\u0131n di\u015fleri gibi fertleri birbirine e\u015fittir. Hi\u00e7 kimsenin ba\u015fkas\u0131na kar\u015f\u0131 takva d\u0131\u015f\u0131nda \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc yoktur. \u0130sl\u00e2m, Hacc kongresinde m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131, kendilerine se\u00e7kinlik sa\u011flayan b\u00fct\u00fcn k\u0131l\u0131klardan soyunmakla ve b\u00f6ylece y\u00fcce Allah’\u0131n evinde birbirlerine e\u015fit karde\u015fler konumunda biraraya gelmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc tutmu\u015ftur. M\u00fcsl\u00fcmanlar burada soy z\u0131rh\u0131na b\u00fcr\u00fcn\u00fcp bu yoldan birbirlerine kar\u015f\u0131 \u00fcst\u00fcnl\u00fck taslamamak i\u00e7in elbiselerinden, k\u0131yafetlerinden soyunuyorlar.<\/p>\n

Y\u00fcce Allah onlara demek istiyor ki; Cahiliye taassubunu i\u00e7inizden s\u00f6k\u00fcp atarak hep birlikte \u0130sl\u00e2m’\u0131n rengine b\u00fcr\u00fcn\u00fcn. Allah’tan af dileyin. \u015eu cahiliye gururundan dolay\u0131 O’ndan af dileyin. Yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131z Hacc g\u00f6revine g\u00f6lge d\u00fc\u015f\u00fcren her t\u00fcrl\u00fc ters ve ayk\u0131r\u0131 eyleminizden dolay\u0131 O’ndan af dileyin. Bu kusurunuz \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fck de olsa, sadece i\u00e7inizden ge\u00e7en basit bir k\u00f6t\u00fc duygudan ibaret olsa bile yahut cinsel a\u00e7\u0131k-sa\u00e7\u0131k s\u00f6zler, k\u0131r\u0131c\u0131 tart\u0131\u015fmalar ve ba\u015fka k\u00f6t\u00fcl\u00fckler gibi a\u011fz\u0131n\u0131zdan ka\u00e7an g\u00fcnahlar bi\u00e7iminde de olsa Hacc s\u0131ras\u0131ndaki b\u00fct\u00fcn hatalar\u0131n\u0131zdan dolay\u0131 O’ndan af dileyin.<\/p>\n

G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi \u0130sl\u00e2m, m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n Hacc kongresi s\u0131ras\u0131ndaki b\u00fct\u00fcn davran\u0131\u015f ve tutumlar\u0131n\u0131, t\u00fcm insanl\u0131\u011f\u0131 benimsemeye \u00e7a\u011f\u0131rd\u0131\u011f\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnce sistemi temeline oturtuyor. Bu temel, e\u015fitliktir; toplumda s\u0131n\u0131f fark\u0131 g\u00f6zetmeyen, \u0131rk ayr\u0131m\u0131 tan\u0131mayan, dil fark\u0131 g\u00f6zetmeyen, yery\u00fcz\u00fcnde g\u00f6r\u00fclen hi\u00e7bir \u00fcst\u00fcnl\u00fck ve imtiyaz sebebini onaylamayan bir d\u00fc\u015f\u00fcnce temelidir. Yine g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi \u0130sl\u00e2m, m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 bu temiz ve y\u00fcce d\u00fc\u015f\u00fcnce temeli ile \u00e7eli\u015fen b\u00fct\u00fcn yanl\u0131\u015fl\u0131klar\u0131ndan dolay\u0131 y\u00fcce Allah’tan af dilemeye \u00e7a\u011f\u0131r\u0131yor.<\/p>\n

“Hacc ibadetini bitirdi\u011finizde atalar\u0131n\u0131z\u0131 and\u0131\u011f\u0131n\u0131z gibi, hatta ondan daha \u0131srarl\u0131 bir dille Allah’\u0131 an\u0131n. Kimi insanlar `Ey Rabbimiz, bize d\u00fcnyada g\u00fczellik ver’ derler. B\u00f6ylelerinin Ahirette hi\u00e7bir paylar\u0131 olmaz.<\/strong><\/p>\n

Kimi insanlar da `Ey Rabbimiz, bize d\u00fcnyada da g\u00fczellik ver, Ahirette de g\u00fczellik ver ve bizi Cehennem ate\u015finin azab\u0131ndan koru’ derler.<\/strong><\/p>\n

i\u015fte b\u00f6ylelerinin kazand\u0131klar\u0131ndan paylar\u0131 vard\u0131r. Allah’\u0131n hesapla\u015fmas\u0131 \u00e7ok \u00e7abuktur.”<\/strong><\/p>\n

Daha \u00f6nce s\u00f6yledi\u011fimiz gibi Araplar cahiliye d\u00f6neminde Ukaz, Mecenne ve Z\u00fclmecaz \u00e7ar\u015f\u0131lar\u0131nda bulu\u015furlard\u0131. Bu \u00e7ar\u015f\u0131lar sadece birer al\u0131\u015f-veri\u015f merkezi de\u011fildi. Buralar ayn\u0131 zamanda \u015fiir yar\u0131\u015fmalar\u0131 d\u00fczenlenen, atalar\u0131n ve soy \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcn iftihar vesilesi yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerlerdi. \u00c7\u00fcnk\u00fc o d\u00f6nemde Araplar, kendilerini bu t\u00fcr \u00f6v\u00fcnme ve b\u00f6b\u00fcrlenmelerden al\u0131koyacak b\u00fcy\u00fck ama\u00e7lardan ve \u00f6nemli u\u011fra\u015flardan yoksundular. O zaman hen\u00fcz s\u00f6z ve \u00e7al\u0131\u015fma enerjilerini u\u011frunda harcayacaklar\u0131 t\u00fcm insanl\u0131\u011fa d\u00f6n\u00fck bir misyonlar\u0131 yoktu. Onlar\u0131n insanl\u0131\u011fa y\u00f6nelik tek misyonu, \u0130sl\u00e2m’\u0131n omuzlar\u0131na y\u00fckledi\u011fi cihan\u015f\u00fcmul g\u00f6rev oldu. \u0130sl\u00e2m’dan \u00f6nce ve \u0130sl\u00e2m’dan koptuklar\u0131 zamanlarda Araplar\u0131n ne yery\u00fcz\u00fcnde bir misyonlar\u0131 ve ne de g\u00f6kte an\u0131lan bir hat\u0131ralar\u0131 vard\u0131.<\/p>\n

Bundan dolay\u0131 Ukaz, Mecenne ve Z\u00fclmecaz \u015fenliklerinde g\u00fcnlerini bu bo\u015f ama\u00e7lar u\u011frunda, yani soya dayal\u0131 b\u00f6b\u00fcrlenmeler ile atalarla \u00f6v\u00fcnme yar\u0131\u015flar\u0131nda harc\u0131yorlard\u0131. Fakat \u0130sl\u00e2m’\u0131 benimsemekle \u00e7ok \u00f6nemli bir misyona kavu\u015fmu\u015flard\u0131. \u0130sl\u00e2m onlar\u0131 yeniden d\u00fcnyaya getirdikten sonra kafalar\u0131nda yepyeni bir d\u00fc\u015f\u00fcnce sistemi olu\u015fturmu\u015ftu. \u015eimdi Kur’an-\u0131 Kerim onlar\u0131 iyiye ve yararl\u0131ya y\u00f6neltiyordu. Hacc g\u00f6revlerini sona erdirdikten sonra atalar\u0131m anmaya de\u011fil kendilerini y\u00fcce Allah’\u0131 anmaya \u00e7a\u011f\u0131r\u0131yordu:<\/p>\n

“Hacc ibadetini bitirdi\u011finizde atalar\u0131n\u0131z\u0131 and\u0131\u011f\u0131n\u0131z gibi, hatta ondan daha \u0131srarl\u0131 bir dille Allah’\u0131 an\u0131n.”<\/strong><\/p>\n

Y\u00fcce Allah’\u0131n onlara “atalar\u0131n\u0131z\u0131 and\u0131\u011f\u0131n\u0131z gibi, hatta ondan daha \u0131srarl\u0131 bir dille Allah’\u0131 an\u0131n” <\/strong>diye buyurmas\u0131, atalar\u0131n\u0131 y\u00fcce Allah ile birlikte anabilecekleri anlam\u0131na gelmez. Tersine bu ifade k\u0131nama niteli\u011fi ta\u015f\u0131r. Bunun yan\u0131s\u0131ra daha l\u00e2y\u0131k olana, daha \u00f6ncelikli\u011fe y\u00f6nelmeyi telkin eder. Bu ayet ilk m\u00fcsl\u00fcmanlara diyor ki; “Sizler yaln\u0131zca Allah’\u0131 anman\u0131z caiz oldu\u011fu halde tutup atalar\u0131n\u0131z\u0131 an\u0131yorsunuz. Bu al\u0131\u015fkanl\u0131\u011f\u0131n\u0131z\u0131 Allah’\u0131 anma al\u0131\u015fkanl\u0131\u011f\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcn. Hatta Allah’\u0131 daha \u0131srarl\u0131 bir dille an\u0131n. Elbiselerinizden soyunarak O’na do\u011fru yola \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131n\u0131za g\u00f6re soy ili\u015fkilerinden de s\u0131yr\u0131l\u0131n.<\/p>\n

Allah’\u0131 anmak, kullar\u0131 ger\u00e7ek anlamda y\u00fckselten tek fakt\u00f6rd\u00fcr, atalarla \u00f6v\u00fcnmek insanlara hi\u00e7bir \u015fey kazand\u0131rmaz, onlar\u0131n d\u00fczeyini y\u00fckse\u011fe \u00e7\u0131karmaz. \u0130nsani de\u011ferlerin yeni kriteri, takva kriteridir; Allah ile ili\u015fki kurma, O’nu anma ve O’ndan \u00e7ekinme \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fcd\u00fcr.<\/p>\n

Daha sonraki ayetler insanlar\u0131 bu \u00f6l\u00e7\u00fc ile tartmakta, onlara bu \u00f6l\u00e7\u00fcye g\u00f6re insanlar\u0131n de\u011ferlerini ve kar\u015f\u0131la\u015facaklar\u0131 ak\u0131betleri g\u00f6stermektedir:<\/p>\n

“Kimi insanlar <\/strong>`Ey<\/strong> Rabbimiz, bize d\u00fcnyada g\u00fczellik ver’ derler. B\u00f6ylelerinin Ahirette hi\u00e7bir paylar\u0131 olmaz.<\/strong><\/p>\n

Kimi insanlar da `Ey Rabbimiz, bize d\u00fcnyada da g\u00fczellik ver, Ahirette de g\u00fczellik ver ve bizi Cehennem ate\u015finin azab\u0131ndan koru’ derler.<\/strong><\/p>\n

\u0130\u015fte b\u00f6ylelerinin kazand\u0131klar\u0131ndan paylar\u0131 vard\u0131r. Allah’\u0131n hesapla\u015fmas\u0131 \u00e7ok \u00e7abuktur.”<\/strong><\/p>\n

Ortada iki grup insan var. Bir grubun b\u00fct\u00fcn istedi\u011fi d\u00fcnyad\u0131r, ona tutkundur, b\u00fct\u00fcn me\u015fguliyeti s\u0131rf ona y\u00f6neliktir. Nitekim Araplardan bir grup Hacca gidip vakfe yerinde durunca “Ya Rabbi, bu y\u0131l\u0131 bol ya\u011fmur y\u0131l\u0131, bereketli \u00fcr\u00fcn y\u0131l\u0131 ve hay\u0131rl\u0131 evl\u00e2d y\u0131l\u0131 yap” diye dua ederler, dualar\u0131nda ahiretle ilgili hi\u00e7bir \u015feyi anmazlard\u0131. Sahabilerden Abdullah b. Abbas’\u0131n (Allah her ikisinden de raz\u0131 olsun) belirtti\u011fine g\u00f6re bu ayet, o grup hakk\u0131nda inmi\u015ftir. Fakat ayetin anlam\u0131 bundan daha kapsaml\u0131 ve daha s\u00fcreklidir. Bu ayet bize \u00e7e\u015fitli ku\u015faklarda ve yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn de\u011fi\u015fik b\u00f6lgelerinde bulunan bir insan \u00f6rne\u011fini tan\u0131t\u0131yor. Bu insan \u00f6rne\u011finin tek arzusu, tek amac\u0131 sadece d\u00fcnyad\u0131r. Allah’a y\u00f6nelerek dua etti\u011fi zaman bile akl\u0131nda yaln\u0131z o vard\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc onu me\u015fgul eden tek \u015fey, g\u00f6nl\u00fcn\u00fc oyalayan, d\u00fcnyas\u0131n\u0131 \u00e7epe\u00e7evre ku\u015fatan ve s\u0131ms\u0131k\u0131 ba\u011fland\u0131\u011f\u0131 biricik ama\u00e7 sadece d\u00fcnyad\u0131r.<\/p>\n

Y\u00fcce Allah b\u00f6ylelerine takdir etti\u011fi \u00f6l\u00e7\u00fcde d\u00fcnyadan paylar\u0131n\u0131 verebilir, fakat bunlar\u0131n Ahirette mutlak anlamda hi\u00e7bir paylar\u0131 olmaz.<\/p>\n

Di\u011fer bir grup insan var ki, bunlar birincilerden daha geni\u015f ufuklu, ama\u00e7lar\u0131 daha soyludur. \u00c7\u00fcnk\u00fc bunlar y\u00fcce Allah ile s\u00fcrekli ili\u015fkidedirler. Bunlar d\u00fcnyada iyilik, g\u00fczellik isterler, fakat Ahiretteki paylar\u0131n\u0131 unutmazlar, dua ederken \u015f\u00f6yle derler:<\/p>\n

“Ey Rabbimiz, bize d\u00fcnyada da g\u00fczellik ver, Ahirette de g\u00fczellik ver, bizi Cehennem ate\u015finin azab\u0131ndan koru.”<\/strong><\/p>\n

G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi bunlar y\u00fcce Allah’tan her iki d\u00fcnyada da iyilik, g\u00fczellik isterler. Ayr\u0131ca istedikleri g\u00fczelli\u011fin, iyili\u011fin t\u00fcr\u00fcn\u00fc belirlemezler onun se\u00e7imini Allah’a b\u0131rak\u0131rlar. Allah onlar i\u00e7in iyi ve g\u00fczel g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc se\u00e7er, onlar da y\u00fcce Allah’\u0131n kendileriyle ilgili se\u00e7imini ho\u015fnutlukla kar\u015f\u0131larlar. B\u00f6ylelerinin Ahirette kesinlikle ve gecikmeden ellerine ge\u00e7ecek bir paylar\u0131 vard\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc y\u00fcce Allah hesapla\u015fma i\u015flemlerini \u00e7ok \u00e7abuk bitirir.<\/p>\n

Bu ayette dile gelen il\u00e2hi \u00f6\u011freticilik, insan\u0131n kime y\u00f6nelmesi gerekti\u011fini anlat\u0131yor. Bunun yan\u0131s\u0131ra y\u00fcce Allah’a y\u00f6nelerek her i\u015fini O’na havale edenin, iyilik se\u00e7me yetkisini Allah’a b\u0131rakarak O’nun kendisi ile ilgili se\u00e7imini ho\u015fnutlukla kar\u015f\u0131layan\u0131n ne d\u00fcnya iyiliklerinden ve ne de Ahiret iyiliklerinden yoksun kalmayaca\u011f\u0131n\u0131 belirtiyor. Buna kar\u015f\u0131l\u0131k d\u00fcnyay\u0131 biricik ama\u00e7 sayan kimse Ahirette alabilece\u011fi b\u00fct\u00fcn paylar\u0131 pe\u015finen yitirmi\u015f olur. Demek ki, birinci grupta yeralan insanlar, d\u0131\u015f g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f \u00f6l\u00e7\u00fclerine g\u00f6re bile kazan\u00e7l\u0131d\u0131rlar. Bunlar y\u00fcce Allah’\u0131n terazisinde ise daha kazan\u00e7l\u0131 ve daha bask\u0131n \u00e7\u0131kacaklard\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc bunlar\u0131n, \u0130sl\u00e2m taraf\u0131ndan meydana getirilen \u00f6l\u00e7\u00fcl\u00fc ve ileri g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fc d\u00fc\u015f\u00fcnceye dayal\u0131 istikametli ve dengeli dualar\u0131 her iki d\u00fcnyan\u0131n iyili\u011fini kendi hesaplar\u0131na kaydetmi\u015f olur.<\/p>\n

\u0130sl\u00e2m, m\u00fcsl\u00fcmanlardan d\u00fcnyay\u0131 elden b\u0131rakmalar\u0131n\u0131 istemiyor. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar bu d\u00fcnyada y\u00fcce Allah’\u0131n halifesi olma amac\u0131yla yarat\u0131lm\u0131\u015flard\u0131r. \u0130sl\u00e2m’\u0131n, m\u00fcsl\u00fcmanlardan bu konuda istedi\u011fi tek \u015fey d\u00fcnya i\u015flerinde y\u00fcce Allah’a y\u00f6nelmeleri, dar g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fcl\u00fck yaparak d\u00fcnyay\u0131 kendileri i\u00e7in duvarlar\u0131 taraf\u0131ndan ku\u015fatma alt\u0131na al\u0131nacaklar\u0131 bir hisar haline getirmemeleridir. \u0130sl\u00e2m, “insan”\u0131n \u015fu basit yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn hisarlar\u0131ndan, ku\u015fatmalar\u0131ndan kurtulmu\u015f olmas\u0131n\u0131, d\u00fcnyada onurlu bir varl\u0131k s\u0131fat\u0131 ile orada \u00e7al\u0131\u015fmalar yapmas\u0131n\u0131 ve y\u00fcce ufuklar ile ili\u015fkili olarak halifelik g\u00f6revini y\u00fcr\u00fctmesini istiyor. Bundan dolay\u0131 olaylara ve geli\u015fmelere isl\u00e2m d\u00fc\u015f\u00fcncesinin zirvesinden bakan kimselere yery\u00fcz\u00fcne egemen olan k\u0131s\u0131r ama\u00e7lar tek ba\u015f\u0131na son derece basit ve g\u00fcl\u00fcn\u00e7 g\u00f6r\u00fcn\u00fcr.<\/p>\n

Daha sonraki ayette Hacc g\u00fcnleri, Hacc g\u00f6revi ve bu g\u00f6revin ayr\u0131nt\u0131l\u0131 hareketleri, hac\u0131lar\u0131 y\u00fcce Allah’\u0131 anmaya ve O’ndan korku duymaya y\u00f6nelterek sona eriyor:<\/p>\n

“Say\u0131l\u0131 g\u00fcnlerde Allah’\u0131n ad\u0131n\u0131 an\u0131n. Kim iki g\u00fcn i\u00e7inde hemen d\u00f6nerse<\/strong> bir g\u00fcnah\u0131 yoktur. Kim geri kal\u0131rsa da, g\u00fcnahtan korunanlar i\u00e7in, g\u00fcnah\u0131 yoktur.<\/strong> Allah’tan korkun ve bilin ki, hepiniz O’nun huzurunda biraraya getirileceksiniz.”<\/strong><\/p>\n

Alimler taraf\u0131ndan en \u00e7ok benimsenen g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re ayette s\u00f6z\u00fc edilen “Allah’\u0131 anma (zikir) g\u00fcnleri”; Arefe, Kurban bayram\u0131n\u0131n ilk g\u00fcn\u00fc ile bu g\u00fcn\u00fc izleyen \u00fc\u00e7 g\u00fcnd\u00fcr (te\u015frik g\u00fcnleri). Nitekim sahabilerden Abdullah b. Abbas’a g\u00f6re “say\u0131l\u0131 g\u00fcnler”den maksat te\u015frik g\u00fcnleri (Kurban bayram\u0131n\u0131n d\u00f6rt g\u00fcn\u00fcd\u00fcr. Yine sahabilerden \u0130krime’ye g\u00f6re “say\u0131l\u0131 g\u00fcnlerde Allah’\u0131n ad\u0131n\u0131 an\u0131n” ayetindeki “Allah’\u0131 anma”n\u0131n anlam\u0131 s\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz te\u015frik (Kurban bayram\u0131) g\u00fcnlerinin farz namazlar\u0131n\u0131n arkas\u0131ndan “Allahuekber, Allahuekber” diyerek tekbir getirmektir. \u00d6teyandan Abdurrahman b. Muammer Deylem\u00ee “Kim iki g\u00fcn i\u00e7inde hemen d\u00f6nerse hi\u00e7bir g\u00fcnah\u0131 yoktur. Kim geri kal\u0131rsa da g\u00fcnah\u0131 yoktur” ayetinin yorumu ile ilgili olarak “Mina g\u00fcnleri \u00fc\u00e7 g\u00fcnd\u00fcr. Arefe, Kurban bayram\u0131 g\u00fcn\u00fc ile te\u015frik g\u00fcnlerinin t\u00fcm\u00fc, yani bunlar\u0131n hem ilk ikisi ve hem son ikisi Allah’\u0131 anmaya elveri\u015fli g\u00fcnlerdir. Yaln\u0131z bu Allah’\u0131 anman\u0131n takva ile birlikte olmas\u0131 \u015fartt\u0131r” diyor.<\/p>\n

\u00c7\u00fcnk\u00fc ayette “g\u00fcnahtan korunanlar i\u00e7in, takva sahipleri i\u00e7in” kayd\u0131 vard\u0131r.<\/p>\n

Bu ayetin sonunda Hacc kongresinin olu\u015fturdu\u011fu kalabal\u0131k tablosu vesile edilerek m\u00fcsl\u00fcmanlara Mah\u015fer toplant\u0131s\u0131n\u0131n tablosu hat\u0131rlat\u0131l\u0131yor. Bu hat\u0131rlatma o korkun\u00e7 tablo kar\u015f\u0131s\u0131nda m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n kalplerinde takva duygular\u0131 canland\u0131r\u0131yor:<\/p>\n

“Allah’tan korkun ve<\/strong> bilin ki, hepiniz O’nun huzurunda biraraya getirileceksiniz.”<\/strong><\/p>\n

Bu ayetlerde \u0130sl\u00e2m’\u0131n, Hacc ziyaretini nas\u0131l bir \u0130sl\u00e2m\u00ee farz haline getirdi\u011fini, onu cahiliye k\u00f6klerinden nas\u0131l ar\u0131nd\u0131rarak \u0130sl\u00e2m kulpuna ba\u011flad\u0131\u011f\u0131n\u0131, \u0130sl\u00e2m eksenine d\u00fc\u011f\u00fcmledi\u011fini, \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015f\u00fcncesinin egemenli\u011fine verdi\u011fini, ge\u00e7mi\u015fin tortular\u0131ndan ve lekelerinden temizledi\u011fini a\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6r\u00fcyoruz. \u0130\u015fte \u0130sl\u00e2m’\u0131n y\u00fcr\u00fcrl\u00fckte b\u0131rakmay\u0131 uygun g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc b\u00fct\u00fcn eski gelenek ve ibadet ama\u00e7l\u0131 t\u00f6renler kar\u015f\u0131s\u0131ndaki metodu budur. Bu ziyaret art\u0131k cahiliye d\u00f6nemindeki eski gelenek de\u011fildir. O art\u0131k yeni bir elbisenin uyumlu bir par\u00e7as\u0131 olmu\u015ftur. O art\u0131k eski bir Arap adeti de\u011fildir. O, art\u0131k bir \u0130sl\u00e2m adeti, daha do\u011frusu bir \u0130sl\u00e2m ibadetidir. Ba\u015fka bir deyimle s\u00fcrekli varolacak olan ve her zaman korunacak olan de\u011fer, \u0130sl\u00e2md\u0131r… Sadece \u0130sl\u00e2m!..<\/p>\n

\u0130K\u0130 T\u0130P \u0130NSAN<\/strong><\/p>\n

Kur’an-\u0131 Kerim’in direktifleri ve yasal d\u00fczenlemelerini dikkatli bir incelemeye tabi tutan bir g\u00f6zlemci, insanl\u0131k i\u00e7in eksiksiz bir hayat d\u00fczeni meydana getiren bu y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerin ayn\u0131 zamanda kendine \u00f6zg\u00fc bir e\u011fitim sistemi de i\u00e7erdi\u011fini g\u00f6recek, g\u00f6z\u00fcnden ka\u00e7mayacakt\u0131r. Bu e\u011fitim sistemi insan psikolojisinin uzmanl\u0131k \u00e7ap\u0131na ula\u015fm\u0131\u015f derin bilgisine, onun gizli-a\u00e7\u0131k s\u0131zma kanallar\u0131n\u0131n kesin tan\u0131nmas\u0131na dayan\u0131r. Bu metod, s\u00f6zkonusu psikolojik yap\u0131y\u0131 her y\u00f6n\u00fcyle ele al\u0131r. Ayr\u0131ca \u00e7e\u015fitli insan karakterlerinin canl\u0131 tasvirlerini verir. Bu tasvirlerde \u00f6zellikler o kadar a\u00e7\u0131k, karakteristikler o kadar belirlidir ki, insan bunlar\u0131 incelerken bu karakteristikleri ve \u00f6zellikleri \u00fczerinde ta\u015f\u0131yan ki\u015filerin kendilerini meydanda gezerken ve insanlar aras\u0131nda dola\u015f\u0131rken g\u00f6r\u00fcr gibi olur ve nerede ise elini bu ki\u015filerin omuzlar\u0131na koyarak “i\u015fte Kur’an-\u0131 Kerim’in kasdetti\u011fi insan tipinin t\u0131pk\u0131s\u0131” diye ba\u011f\u0131raca\u011f\u0131 gelir.<\/p>\n

Bu b\u00f6l\u00fcmde de iki de\u011fi\u015fik insan tipinin belirgin karakteristiklerini buluyoruz. Birinci insan tipi karakter bak\u0131m\u0131ndan ikiy\u00fczl\u00fc, \u015firret, tatl\u0131 dilli, benli\u011fini hayat\u0131n ekseni sayan, g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f\u00fc al\u0131ml\u0131 fakat i\u00e7i canlar yakan bir tiptir. Bu kimse nefsini \u0131slah etmeye, kendine \u00e7ekid\u00fczen vermeye ve Allah’tan korkmaya \u00e7a\u011fr\u0131ld\u0131\u011f\u0131 zaman hakka d\u00f6nmez, nefsini \u0131slah etmeye giri\u015fmez. Bunun tersine g\u00fcnahlar\u0131 ile gururlanma damar\u0131 kabar\u0131r, ger\u00e7e\u011fe ve iyiye y\u00f6nelmeyi reddeder, ayetin deyimi ile “ekini ve nesli” yani bitki, hayvan insan ve b\u00fct\u00fcn canl\u0131lar\u0131 mahvetmeye devam eder.<\/p>\n

\u0130kinci insan \u00f6rne\u011fi ise m\u00fcmin ve samimi bir tiptir. Varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 t\u00fcm\u00fc ile y\u00fcce Allah’\u0131n r\u0131zas\u0131 u\u011fruna kullan\u0131r, hi\u00e7bir \u015feyini geriye b\u0131rakmak istemez. \u0130\u015finde ve \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131nda \u015fahs\u0131n\u0131 asla hesaba almaz. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah’ta yok olmu\u015ftur, b\u00fct\u00fcn\u00fc ile O’na y\u00f6nelmi\u015ftir.<\/p>\n

Bu iki insan \u00f6rne\u011fi tan\u0131t\u0131ld\u0131ktan hemen sonra m\u00fcminlere y\u00f6nelik bir seslenme i\u015fitiyoruz. Bu ses m\u00fcminleri b\u00fct\u00fcn varl\u0131klar\u0131 ile, hi\u00e7bir teredd\u00fcde kap\u0131lmaks\u0131z\u0131n, hi\u00e7bir zikzak \u00e7izmeksizin ve vaktiyle Allah’\u0131n nimetini de\u011fi\u015ftirerek nank\u00f6rl\u00fc\u011fe y\u00f6nelen yahudilerin yapt\u0131klar\u0131 gibi hi\u00e7bir ola\u011fan\u00fcst\u00fcl\u00fck veya mucize isteyip y\u00fcce Allah’\u0131n g\u00fcc\u00fcn\u00fc denemeye kalk\u0131\u015fmadan Allah’a teslim olmaya \u00e7a\u011f\u0131r\u0131yor. Bu kesin teslim olu\u015f “\u0130sl\u00e2m’a ve bar\u0131\u015fa giri\u015f” deyimi ile ifade ediliyor; bu deyimle y\u00fcce Allah’\u0131n dinine inanman\u0131n ve O’nun \u00f6nerdi\u011fi hayat sistemi uyar\u0131nca ya\u015faman\u0131n \u00f6z\u00fc hakk\u0131ndaki eksiksiz ve ger\u00e7ek d\u00fc\u015f\u00fcnce \u00f6n\u00fcnde geni\u015f bir kap\u0131 a\u00e7\u0131l\u0131yor. Allah’\u0131n izni ile ilerde bu ayeti incelerken bu ger\u00e7e\u011fin ayr\u0131nt\u0131lar\u0131na inmeye \u00e7al\u0131\u015faca\u011f\u0131z.<\/p>\n

B\u00fcy\u00fck iman nimeti ve m\u00fcminleri koruyucu g\u00f6lgesi alt\u0131na alan \u0130sl\u00e2m ger\u00e7e\u011fi ile y\u00fczy\u00fcze gelinirken k\u00e2firlerin i\u015fin i\u00e7y\u00fcz\u00fc ile ilgili yanl\u0131\u015f d\u00fc\u015f\u00fcnceleri ve bu sap\u0131k d\u00fc\u015f\u00fcncenin sonucu olarak m\u00fcminleri alaya almalar\u0131 sunuluyor ve bunun yan\u0131s\u0131ra y\u00fcce Allah’\u0131n terazisinde a\u011f\u0131r basan de\u011ferler \u015f\u00f6yle belirleniyor; “Oysa Allah’\u0131n azab\u0131ndan sak\u0131nanlar, K\u0131yamet g\u00fcn\u00fc, k\u00e2firlerden daha \u00fcst\u00fcn konumdad\u0131rlar.”<\/strong><\/p>\n

Bunun arkas\u0131ndan \u00f6zet halinde insanlar aras\u0131ndaki anla\u015fmazl\u0131k meselesine de\u011finilerek insanlar\u0131n anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri konularda aralar\u0131nda h\u00fck\u00fcm versin diye ba\u015fvurmalar\u0131 gereken \u00f6l\u00e7\u00fc a\u00e7\u0131klan\u0131yor ve y\u00fcce Allah taraf\u0131ndan anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri konularda insanlar aras\u0131nda h\u00fck\u00fcm vermek i\u00e7in indirilen hakk i\u00e7erikli kitab\u0131n fonksiyonu belirleniyor.<\/p>\n

Bu noktadan sonra bu \u00f6l\u00e7\u00fcye uyanlar\u0131, yollar\u0131 boyunca bekleyen zorluklar\u0131n tan\u0131t\u0131m\u0131na ge\u00e7iliyor. Bu konuda m\u00fcsl\u00fcman cemaate seslenilerek dikenliklerle kapl\u0131 yolculuklar\u0131 s\u0131ras\u0131nda kar\u015f\u0131la\u015facaklar\u0131 ve daha \u00f6nce bu emaneti ta\u015f\u0131m\u0131\u015f olan b\u00fct\u00fcn cemaatlerin y\u00fczy\u00fcze gelmi\u015f olduklar\u0131 s\u0131k\u0131nt\u0131lar, me\u015fakkatler ve bask\u0131lar anlat\u0131l\u0131yor. B\u00f6ylece m\u00fcsl\u00fcman cemaatin bu emanetin ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz ve yan \u00e7izilmez y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerine kendini haz\u0131rlamas\u0131, bu g\u00fc\u00e7lerin \u00fczerine g\u00f6n\u00fcll\u00fc olarak i\u00e7 huzuru i\u00e7inde at\u0131lmas\u0131, ufuklar\u0131 bulutlar\u0131n kaplad\u0131\u011f\u0131 ve sabah ayd\u0131nl\u0131\u011f\u0131n\u0131n uzak g\u00f6r\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fc her k\u00f6t\u00fcmserlik an\u0131nda y\u00fcce Allah’\u0131n yard\u0131m\u0131n\u0131 beklemesi ama\u00e7 ediniliyor.<\/p>\n

B\u00f6ylece m\u00fcsl\u00fcman cemaati e\u011fitmeye ve g\u00f6reve haz\u0131rlamaya y\u00f6nelik il\u00e2hi metodun \u00e7e\u015fitli y\u00f6nlerini g\u00f6r\u00fcyoruz. Bu e\u011fitim ve g\u00f6reve haz\u0131rlama metodu \u00e7e\u015fitli etkin telkin yollar\u0131ndan yararlan\u0131yor ve bu etkili telkinlerini toplam olarak bildi\u011fimiz eksiksiz hayat tarz\u0131n\u0131 olu\u015fturan \u00e7e\u015fitli direktiflerin ve yasal d\u00fczenlemesinin aras\u0131na serpi\u015ftiriyor.<\/p>\n

 <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M   Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun. 196- Allah i\u00e7in Hacc\u0131 ve Umreyi tam olarak yerine getirin. E\u011fer yoldan al\u0131konulursan\u0131z kolay\u0131n\u0131za gelen kurban\u0131 g\u00f6nderin. Kurban, yerine var\u0131ncaya kadar ba\u015flar\u0131n\u0131z\u0131 tra\u015f etmeyin. Fakat i\u00e7inizden […]<\/p>\n","protected":false},"author":13,"featured_media":5844,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"yoast_head":"\n