\u00dcMMET<\/strong><\/p>\n Ana, yol, din, cemaat, familye, nesil, boy, zaman. Ist\u0131lahta ise, kendi ir\u00e2deleriyle veya bir zorunluluk neticesinde ayn\u0131yerde, ayn\u0131 zamanda veya ayn\u0131 dine tabi olma neticesinde bir arada ya\u015fayan insan toplulu\u011fudur. \u00c2limlerin \u00e7o\u011fu, \u00fcmmet kelimesini ayn\u0131 dine tabii olanlar yani M\u00fcsl\u00fcmanlar i\u00e7in kullanm\u0131\u015flard\u0131r. Arap\u00e7a bir kelime olup, “emme” fiilinden isimdir. \u00c7o\u011fulu “umem”dir.[1]<\/a><\/p>\n Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Kerim \u2018\u00fcmmet\u2019 kavram\u0131n\u0131 farkl\u0131 topluluklar i\u00e7in kullanmaktad\u0131r. S\u00f6zgelimi, Enam 38. \u00e2yetinde oldu\u011fu gibi hayvanlar ve ku\u015flar da birer \u00fcmmettir.<\/p>\n \u201cYery\u00fcz\u00fcnde hi\u00e7 bir canl\u0131 ve iki kanad\u0131yla u\u00e7an hi\u00e7 bir ku\u015f yoktur ki, sizin gibi \u00fcmmetler olmas\u0131n. Biz Kitap’ta hi\u00e7 bir \u015feyi noksan b\u0131rakmad\u0131k, sonra onlar Rablerine toplanacaklard\u0131r.\u201d (Enam 38)<\/p>\n \u0130nsanlar \u015fu evrende yaln\u0131z de\u011fildirler ki, varl\u0131klar\u0131n\u0131n tesad\u00fcf\u00ee oldu\u011fu, hayatlar\u0131n\u0131n ba\u015f\u0131bo\u015f oldu\u011fu s\u00f6z konusu olabilsin. \u0130nsanlar\u0131n \u00e7evresinde hepsi de belirli bir d\u00fczene ba\u011fl\u0131 olarak ya\u015fayan ba\u015fka bir\u00e7ok canl\u0131lar vard\u0131r. Bu d\u00fczen ortada bir amac\u0131n, bir \u00f6n tasar\u0131n\u0131n ve bir hikmetin oldu\u011funu kan\u0131tlar. Bunun yan\u0131s\u0131ra yarat\u0131c\u0131n\u0131n birli\u011fini ve b\u00fct\u00fcn yarat\u0131klar\u0131 etkisi alt\u0131nda tutan \u00f6n tasarlay\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131n, \u00e7ekip \u00e7evirici iradenin birli\u011fini de yans\u0131t\u0131r.[2]<\/a><\/p>\n “\u0130\u00e7inizden hayra \u00e7a\u011f\u0131ran, iyili\u011fi emredip k\u00f6t\u00fcl\u00fckten men eden bir \u00fcmmet (topluluk) olsun. \u0130\u015fte onlar kurtulu\u015fa erenlerdir” (\u00c2li \u0130mran, 3\/104).<\/p>\n “Siz, insanlar i\u00e7in \u00e7\u0131kar\u0131lm\u0131\u015f en hay\u0131rl\u0131 bir \u00fcmmet oldunuz. \u0130yili\u011fi emreder, k\u00f6t\u00fcl\u00fckten men edersiniz ve Allah’\u00e2 inan\u0131rs\u0131n\u0131z” (\u00c2li \u0130mran, 3\/110).<\/p>\n “Yaratt\u0131klar\u0131m\u0131zdan (\u00f6yle) bir \u00fcmmet var ki, hakka iletirler ve hak ile adalet yaparlar” (el A’raf 7\/181).<\/p>\n \u201c\u0130nsanlar tek bir \u00fcmmet idi. Allah, peygamberleri m\u00fcjdeciler ve uyar\u0131c\u0131lar olarak g\u00f6nderdi. Anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fckleri konularda insanlar aras\u0131nda h\u00fckmetsin diye o peygamberle beraber, ger\u00e7ekleri i\u00e7inde ta\u015f\u0131yan kitab indirdi. Oysa kendilerine kitab verilmi\u015f olanlar, kendilerine a\u00e7\u0131k deliller geldikten sonra, s\u0131rf aralar\u0131ndaki k\u0131skan\u00e7l\u0131ktan \u00f6t\u00fcr\u00fc, o kitab hakk\u0131nda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015ft\u00fcler. Bunun \u00fczerine Allah, kendi izniyle inananlar\u0131, onlar\u0131n \u00fczerinde ihtilaf ettikleri ger\u00e7e\u011fe iletti. Allah, diledi\u011fini do\u011fru yola iletir” (el-Bakara, 2\/213).<\/p>\n \u00c2limler bu \u00e2yeti de\u011fi\u015fik \u015fekilde yorumlam\u0131\u015flard\u0131r. Baz\u0131 \u00e2limlere g\u00f6re, b\u00fct\u00fcn insanlar \u00f6nce hak yolda, Allah’\u0131n yoluna tabi idiler. Sonradan aralar\u0131na tefrika girdi, tek \u00fcmmet olmaktan \u00e7\u0131kt\u0131lar.(Hz.Adem ve Havva validemizin beraber ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 d\u00f6nem)<\/p>\n Bunun \u00fczerine, insanlar aras\u0131nda d\u00fc\u015f\u00fcnceler farkl\u0131la\u015ft\u0131, birbiriyle uyu\u015fmayan g\u00f6r\u00fc\u015f a\u00e7\u0131lar\u0131 belirdi, birden \u00e7ok ya\u015fama tarzlar\u0131 ortaya \u00e7\u0131kt\u0131 ve \u00e7e\u015fitli inan\u00e7 sistemleri do\u011fdu. \u0130\u015fte o zaman da y\u00fcce Allah m\u00fcjdelemekle ve uyarmakla g\u00f6revli olarak peygamberleri g\u00f6nderdi.[3]<\/a><\/p>\n \u2018\u00dcmmet\u2019 kavram\u0131, bir di\u011fer deyi\u015fle \u2018imam\u2019 s\u00f6z\u00fcnden al\u0131nm\u0131\u015f \u00e7o\u011ful bir isimdir ki, \u00e7e\u015fitli insan gruplar\u0131na \u00f6nder olan ve kendisine uyulan cemaat demektir. Yani, \u00fcmmet, bir imam\u0131n (\u00f6nderin) ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda sa\u011flam bir topluluk olu\u015fturup d\u00fczenli bir \u015fekilde fa\u00e2liyette bulunan ve di\u011fer insanlara \u00f6nderlik yapabilen bir topluluktur. Bu topluluk, iman \u00fczere oldu\u011fu gibi, k\u00fcf\u00fcr \u00fczere de bulunabilir; Fa\u00e2liyetleri s\u00e2lih amel de olabilir, fitne ve fesat da.<\/p>\n Ki\u015filere g\u00f6re \u2018imam-\u00f6nder\u2019 hangi konumda ise, gruplara\/topluluklara g\u00f6re de \u2018\u00fcmmet\u2019 o konumdad\u0131r. \u00dcmmet, kuvvetli bir \u00f6nderlik kurumunun y\u00f6netimi alt\u0131nda bir araya gelen topluluktur. O toplulu\u011fun fertleri inan\u00e7 ve gaye y\u00f6n\u00fcnden bir k\u00f6ke, bir as\u0131la ba\u011fl\u0131d\u0131rlar.<\/p>\n \u201cBehz \u0130bnu H\u00e2kim babas\u0131 ve ceddi tarikiyle anlatt\u0131\u011f\u0131na g\u00f6re, Res\u00fblullah (aleyhissal\u00e2tu vessel\u00e2m)’\u0131n “Siz insanlar i\u00e7in \u00e7\u0131kar\u0131lm\u0131\u015f en hay\u0131rl\u0131 bir \u00fcmmetsiniz” (\u00c2l-i \u0130mr\u00e2n: 3\/110) ayeti hakk\u0131nda \u015funu s\u00f6yledi\u011fini i\u015fitti: “Siz yetmi\u015f \u00fcmmeti yetmi\u015fe tamamlayan sonuncu \u00fcmmetsiniz. Siz onlar\u0131n en hay\u0131rl\u0131s\u0131 ve Allah yan\u0131nda en de\u011ferli olan\u0131s\u0131n\u0131z.”[4]<\/a><\/p>\n \u00dcmmet kelimesi \u00e2yet ve hadislerde farkl\u0131 manalarda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r:<\/p>\n 1- Kendine has dine s\u00e2hib ki\u015fi demektir. “Hakikaten \u0130brahim (ba\u015fl\u0131 ba\u015f\u0131na) bir \u00fcmmetti, Allah’a itaatk\u00e2rd\u0131” (Nahl: 16\/120) ayetinde bu manada kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Hz. Peygamber (aleyhissal\u00e2tu vessel\u00e2m) de bu manada: “Kuss \u0130bnu Saide, k\u0131yamet g\u00fcn\u00fc tek bir \u00fcmmet olarak diriltilecektir” buyurmu\u015ftur.<\/p>\n 2- \u0130nsan veya hayvandan her nesle de \u00fcmmet denmektedir. Bu manada hadiste: “K\u00f6pekler tesbih eden bir \u00fcmmet olmasalard\u0131, hepsinin \u00f6ld\u00fcr\u00fclmesini emrederdim” buyurulmu\u015ftur.<\/p>\n 3- Antla\u015fma yapm\u0131\u015f, m\u00fcttefik olmu\u015f manas\u0131na da kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Hadiste: “Benu Avf Yahudileri M\u00fc’minlerden bir \u00fcmmettir” buyurulmu\u015ftur ki \u015f\u00f6yle anla\u015f\u0131lmal\u0131d\u0131r: “M\u00fc’minlerle onlar\u0131n aras\u0131nda yap\u0131lan sulh sebebiyle, onlar m\u00fc’minlerden bir cemaat h\u00fckm\u00fcne ge\u00e7tiler, s\u00f6zleri ve elleri bir oldu.”<\/p>\n 4- \u00dcmmet kelimesi bazan bug\u00fcnk\u00fc manada “millet” yerine de bu hadislerde kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r: Nitekim Res\u00fblullah (aleyhissal\u00e2tu vessel\u00e2m), kendi devrindeki Araplar\u0131 kastederek: “Biz \u00fcmm\u00ee bir milletiz, ne yaz\u0131 ne de hesap biliriz” buyurmu\u015ftur.<\/p>\n Baz\u0131 m\u00fcfessirler, ayette “en hay\u0131rl\u0131” oldu\u011fu belirtilen \u00fcmmetten maksad\u0131n Res\u00fblullah (aleyhissal\u00e2tu vessel\u00e2m)’la Medine’ye hicret eden Muh\u00e2cirler oldu\u011funu s\u00f6ylemi\u015flerdir. Ancak, \u00e7o\u011funluk taraf\u0131ndan her mek\u00e2n ve her asra \u015f\u00e2mil olarak \u00fcmmet-i Muhammed’in tamam\u0131n\u0131n kastedildi\u011fi ifade edilmi\u015ftir. Yani \u00fcmmet kelimesi, dilleri, renkleri, milliyetleri farkl\u0131 bile olsa ayn\u0131 inanca mensup insanlar\u0131n te\u015fkil etti\u011fi cem\u00e2ati ifade eder. Bu kelimenin, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde daha \u00e7ok bu manada kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yleyebiliriz.[5]<\/a><\/p>\n \u0130SLAM \u00dcMMET\u0130N\u0130N \u00d6ZELL\u0130KLER\u0130<\/strong><\/p>\n \u201cSiz, insanlar i\u00e7in \u00e7\u0131kar\u0131lm\u0131\u015f hay\u0131rl\u0131 bir \u00fcmmetsiniz; maruf (iyi ve \u0130slam’a uygun) olan\u0131 emreder, m\u00fcnker olandan sak\u0131nd\u0131r\u0131r ve Allah’a iman edersiniz. Kitap Ehli de inanm\u0131\u015f olsayd\u0131, elbette kendileri i\u00e7in hay\u0131rl\u0131 olurdu. \u0130\u00e7lerinden iman edenler vard\u0131r, fakat \u00e7o\u011funlu\u011fu f\u0131ska sapanlard\u0131r.\u201d(Al-i \u0130mran 110)<\/p>\n \u0130yiyli\u011fi emredip k\u00f6t\u00fcl\u00fckten nehyederler.<\/p>\n \u201cYaratt\u0131klar\u0131m\u0131zdan, hakka y\u00f6neltip-ileten ve onunla adaleti k\u0131lan (uygulayan) bir \u00fcmmet vard\u0131r\u201d(Araf\/181)<\/p>\n Hakka iletirler ve Hakkla adalet sa\u011flarlar.<\/p>\n \u0130\u015fte s\u00fcrekli olarak hakka ba\u011flanan ve her zaman ona g\u00f6re hareket eden bu \u00fcmmet, y\u00fcce Allah’\u0131n yery\u00fcz\u00fcndeki emanetinin bek\u00e7isidir. Allah’\u0131n insanlardan ald\u0131\u011f\u0131 s\u00f6z\u00fcn \u015fahididir. Bu \u00fcmmet arac\u0131l\u0131\u011f\u0131yla y\u00fcce Allah’a verilen s\u00f6z\u00fc ink\u00e2r eden sap\u0131klara kar\u015f\u0131 Allah’\u0131n delili \u00fcst\u00fcn gelmi\u015f olmaktad\u0131r.<\/p>\n Onlar hakka \u00e7a\u011f\u0131r\u0131rlar, hi\u00e7bir zaman hakka hak ile davet etmekten geri durmazlar. Aleyhlerine de olsa hakk\u0131 savsaklamazlar. Bildikleri ger\u00e7eklerden asla y\u00fcz \u00e7evirmezler. Onlar yaln\u0131zca hak ile ba\u015fkalar\u0131n\u0131 do\u011fru yola iletirler. Bu haktan ayr\u0131lan sap\u0131klar\u0131n ve bu anla\u015fmay\u0131 ink\u00e2r edenlerin \u00fczerinde egemenlik haklar\u0131 vard\u0131r. Onlar\u0131n hakk\u0131 tan\u0131maktan ibaret olmayan, bu merhaleyi a\u015fan hak ile hidayete ula\u015fan, ona \u00e7a\u011fr\u0131da bulunan ve onun ad\u0131yla egemenli\u011fi elinde bulunduran aktif bir eylemi vard\u0131r.<\/p>\n \u201cHakka uygun, adil h\u00fck\u00fcmler veren.”<\/p>\n Onlar hakk\u0131 tan\u0131may\u0131 ve onunla hidayete ermeyi a\u015farak, bu hakk\u0131 insanlar\u0131n hayatlar\u0131nda ger\u00e7ekle\u015ftirmeye ve onlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmetmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar. Bu hakk\u0131 uygulamaktan ba\u015fka hi\u00e7bir \u015fekilde ger\u00e7ekle\u015ftirilmesi m\u00fcmk\u00fcn olmayan adaleti uygulamak i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015f\u0131rlar…[6]<\/a><\/p>\n \u201cGer\u00e7ekten, sizin bu \u00fcmmetiniz tek bir \u00fcmmettir. Ben de sizin Rabbinizim, \u00f6yleyse bana ibadet ediniz.\u201d(Enbiya\/92).<\/p>\n \u00dcmmet Bilinci<\/strong><\/p>\n B\u00f6ylece biz sizi, insanlara \u015fahid (ve \u00f6rnek) olman\u0131z i\u00e7in vasat bir \u00fcmmet k\u0131ld\u0131k; Peygamber de \u00fczerinizde bir \u015fahid olsun. Senin \u00fczerinde bulundu\u011fun (y\u00f6n\u00fc, Ka’be’yi) k\u0131ble yapmam\u0131z, el\u00e7iye uyanlar\u0131, topuklar\u0131 \u00fczerinde gerisin geri d\u00f6nenlerden ay\u0131rdetmek i\u00e7indir. Do\u011frusu (bu,)\u00a0 Allah’\u0131n hidayete ilettiklerinin d\u0131\u015f\u0131nda kalanlar i\u00e7in b\u00fcy\u00fck (bir y\u00fck)t\u00fcr. Allah, iman\u0131n\u0131z\u0131 bo\u015fa \u00e7\u0131karacak de\u011fildir. \u015e\u00fcphesiz, Allah, insanlara \u015fefkat edendir, esirgeyendir.(Bakara\/143)<\/p>\n Ayn\u0131 imam \u00f6nder etraf\u0131nda(Hz.Muhammed(sav)\u2019in izinde) ayn\u0131 vahye tabi olarak bir araya gelmi\u015f Tevhid dinine g\u00f6n\u00fcl vererek vahdete ula\u015fm\u0131\u015f ayn\u0131 amaca gitme gayretinde olan bir \u00fcmmettir. Ayr\u0131ca \u0130slam \u00fcmmeti vasat(orta, a\u015f\u0131r\u0131 olmayan) bir \u00fcmmettir ki di\u011fer insanlar \u00fczerine \u0130slam\u2019\u0131n hak din oldu\u011fu, \u00fczerinde olduklar\u0131 yolun \u2018do\u011fru yol\u2019 oldu\u011fu hususunda \u015fahitlik yapacaklar. \u0130nkarc\u0131lar\u0131n ve haddi a\u015fanlar\u0131n davetlerine uymad\u0131klar\u0131na, onlar\u0131n emirlerini sa\u011flam\u00a0 (\u0130\u015flerinin) r\u00fc\u015fd (Sa\u011flam,yaray\u0131\u015fl\u0131) olmad\u0131\u011f\u0131na da tan\u0131kl\u0131k edecektir.<\/p>\n \u0130slam \u00fcmmeti bir denge toplumudur. \u0130nan\u00e7ta, amelde, hayat\u0131 de\u011ferlendirmede, ceza vermede ve yarg\u0131lamada orta yolu izler. Hi\u00e7 bir konuda a\u015f\u0131r\u0131 de\u011fildir.\u0130slamdan uzak toplumlar\u0131nda ortaya \u00e7\u0131kan fanatizm ve fundamentalizm (taasubculuk) ile ilgisi yoktur.<\/p>\n Hakka ve adalete uygun hareket etmek, insanlara her konuda \u00f6rnek olmak onlar\u0131n \u00f6zelli\u011fidir. Tabiatta inan\u00e7ta ve hayat\u0131 ya\u015famada denge \u00fczerindedir.[7]<\/a><\/p>\n [1]<\/a> El-\u0130sfah\u00e2n\u00ee, el-M\u00fcfred\u00e2t, \u0130stanbul 1986, 27, “emme” mad.<\/p>\n [2]<\/a> Fi zilali\u2019l Kur\u2019an (Enam 38)<\/p>\n [3]<\/a> Fi zilali\u2019l Kur\u2019an (Bakara 213)<\/p>\n [4]<\/a> Tirmiz\u00ee, Tefsir, \u00c2l-i \u0130mr\u00e2n: (3004); \u0130bnu M\u00e2ce, Z\u00fchd: 34, (4288).<\/p>\n [5]<\/a> K\u00fct\u00fcb-i Sitte<\/p>\n