B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M<\/strong><\/p>\n

Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.<\/strong><\/p>\n

30-<\/strong> Bir zaman rabbin meleklere: “Ben, yery\u00fcz\u00fcnde bir halife yarata\u00adca\u011f\u0131m” demi\u015fti. Melekler de: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6ke\u00adcek birisini mi yaratacaks\u0131n? Halbuki biz seni \u00f6verek te\u015fbih ediyoruz ve tenzih ediyoruz.” dediler. Allah da onlara: “\u015e\u00fcphesiz ki ben, sizin bilme\u00addiklerinizi bilirim.” dedi.<\/p>\n

Bir zaman rabbin. meleklere, yarataca\u011f\u0131 \u00c2demi kastederek “Yery\u00fcz\u00fcnde yarat\u0131klar\u0131m aras\u0131nda h\u00fckmetmekte beni temsil edecek bir halife yarataca\u00ad\u011f\u0131m.” demi\u015fti. Melekler de: “Ey rabbi m iz, bildir bize, sen, yery\u00fcz\u00fcnde fesat \u00e7\u0131\u00adkaracak ve kan d\u00f6kecek birini yarat\u0131p ta Halifeni bizden yapmayacak m\u0131s\u0131n? Halbuki biz seni \u00d6verek te\u015fbih ediyoruz ve tenzih ediyoruz” dediler. Allah da onlara: “\u015e\u00fcphesiz ki ben \u00c2dem ve \u0130blis hususunda sizin bilmedi\u011finiz \u015feyleri bilirim.” dedi.<\/p>\n

Allah teala, bundan \u00f6nceki \u00e2yette yery\u00fcz\u00fcn\u00fc, g\u00f6kleri ve onlarda bulu\u00adnanlar\u0131 yarat\u0131p insano\u011flunun hizmetine tahsis ederek ona l\u00fctfetti\u011fi nimetlerini zikretmi\u015f bu \u00e2yet-i kerimede ise, bizim de o f\u00e2s\u0131klar\u0131n da atas\u0131 olan Hz. Ademi yarataca\u011f\u0131n\u0131, onu yery\u00fcz\u00fcnde Halife k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 beyan etmi\u015ftir? Bundan sonra ge\u00adlen \u00e2yet-i kerimelerde de Hz. \u00c2demin, \u0130blisin vesveselerine uyarak rabbinin ya\u00adsa\u011f\u0131n\u0131 ihlal etti\u011fini, b\u00f6ylece cezaland\u0131r\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 daha sonra ise yapt\u0131\u011f\u0131 hatadan dolay\u0131 tevbe edip o hatadan vaz ge\u00e7mesi \u00fczerine onu affetti\u011fini fakat, Allah’a is\u00adyan eden \u0130blis’in isyan\u0131nda diretti\u011fi i\u00e7in onu d\u00fcnyada lanete u\u011fratt\u0131\u011f\u0131n\u0131 \u00e2hirette ise ebedi olarak devam edecek cehennem azab\u0131na sokaca\u011f\u0131n\u0131 beyan etmi\u015ftir. B\u00f6ylece Allah teala, insanlardan f\u00e2s\u0131k ve k\u00e2fir olanlardan, tevbe edip kendisine y\u00f6nelenler hakk\u0131ndaki h\u00fckm\u00fcne ve isyan\u0131nda \u0131srar eden ma\u011frurlar hakk\u0131ndaki yarg\u0131s\u0131na dair uyars\u0131n. Onlar da d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcp ibret als\u0131nlar, Hz. Muhammed’in hak peygamber oldu\u011funu idrak etsinler, onun, Allah kat\u0131ndan getirdiklerinin do\u011fru oldu\u011funa inans\u0131nlar. Zira Hz. Muhammed’in, Allah kat\u0131ndan getirdi\u011fi \u015feyler, ehl-i kitab\u0131n kitaplar\u0131nda da mevcut olan h\u00fck\u00fcmlerdir. Onlar bu t\u00fcr \u015feylere ya\u00adbanc\u0131 de\u011fillerdir. O halde Hz. Muhammed’e di\u011fer insanlardan daha \u00f6nce onlar iman etmelidirler.<\/p>\n

\u00c2yet-i kerimede ge\u00e7en ve “Bir zaman” diye terc\u00fcme edilen keli\u00admesi, Basra \u00e2limlerinin bir k\u0131sm\u0131 taraf\u0131ndan, “Anlam ifade etmeyen zaid bir harftir” \u015feklinde izah edilmeye kalk\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015f ise de Taberi bunun yanl\u0131\u015f oldu\u011funu kelimesinin, belli olmayan bir zaman\u0131 ifade etti\u011fini ve kendisinden \u00d6nce “Hat\u0131rlay\u0131n” anlam\u0131nda bir kelimenin takdir edildi\u011fini ve \u00e2yetin m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131n “Ha\u00adt\u0131rlay\u0131n bir zaman rabbin meleklere…” \u015feklinde oldu\u011funu s\u00f6ylemi\u015ftir. “Melekler” anlam\u0131na gelen kelimesi ise kelimesinin \u00e7o\u011fuludur. kelimesinin asli da d\u00fcr. Hemze d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f ve harekesi Lam’a verilmi\u015ftir. Bu kelime “G\u00f6ndermek” m\u00e2n\u00e2s\u0131na gelen k\u00f6k\u00fcnden t\u00fcretilmi\u015ftir. Meleklere bu ad\u0131n verilmesi, Allah’\u0131n Peygamberine ve kullar\u0131na g\u00f6nderdi\u011fi el\u00e7ileri olmalar\u0131ndand\u0131r.<\/p>\n

Ayet-i kerimede zikredilen “Yery\u00fcz\u00fc” kelimesinden maksat, bir k\u0131s\u0131m \u00e2limlere g\u00f6re “Mekke-i M\u00fckerremedir” \u00c2yette ge\u00e7en “Halife” kelimesinin m\u00e2n\u00e2s\u0131 ise, “Gidenin yerine gelen” demektir. Bu hususta ba\u015fka bir \u00e2yette \u015f\u00f6yle Duyurulmaktad\u0131r. “Sonra da sizi o nesillerin ard\u0131ndan, ne yapaca\u011f\u0131n\u0131z\u0131 g\u00f6rme\u00admiz i\u00e7in yery\u00fcz\u00fcnde Halifeler k\u0131ld\u0131k.”(10\/4)<\/p>\n

E\u011fer denilecek olursa ki: “Yery\u00fcz\u00fcn\u00fc Hz. \u00c2demden \u00f6nce imar eden kim vard\u0131 ki Allah teala meleklere, onlar\u0131n yerine yery\u00fcz\u00fcn\u00fc imar edecek olan Hz. Ademi yarataca\u011f\u0131n\u0131 bildirdi? “Ona cevaben denilir ki: “Bu hususta m\u00fcfessirler \u00e7e\u015fitli izahlarda bulunmu\u015flard\u0131r:<\/p>\n

Abdullah b. Abbastan nakledilen bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re, Hz \u00c2dem daha \u00f6nce yery\u00fcz\u00fcnde ya\u015fayan ve orada bozgunculuk \u00e7\u0131kard\u0131klar\u0131 i\u00e7in yok edilen cinlerin yerine yery\u00fcz\u00fcnde Halife olarak yarat\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Dehhak, Abdullah b. Abbas’\u0131n \u015funlar\u0131 s\u00f6yledi\u011fini rivayet etmi\u015ftir: Yery\u00fcz\u00fcnde ilk ya\u015fayan Cinlerdi, onlar ora\u00adda bozgunculuk \u00e7\u0131kard\u0131lar, kan d\u00f6kt\u00fcler ve birbirlerini \u00f6ld\u00fcrd\u00fcler. Bunun \u00fczeri\u00adne Allah onlara, meleklerden meydana gelen bir ordusuyla birlikte \u0130blisi g\u00f6n\u00adderdi. \u0130blis, beraberinde bulunanlarla birlikte cinlere kar\u015f\u0131 sava\u015ft\u0131. Onlar\u0131 adala\u00adra ve da\u011flar\u0131n ba\u015flar\u0131na ka\u00e7maya zorlad\u0131. Sonra Allah teala \u00c2demi yaratt\u0131. Onu yery\u00fcz\u00fcnde Cinlerin yerine getirdi.<\/p>\n

Hasan-\u0131 Basri ise, bu, \u00e2yette zikredilen “Halifeli\u011fi” \u015f\u00f6yle izah etmi\u015ftir: “Ben, yery\u00fcz\u00fcnde soyu birbirlerine Halife olacak \u00c2demi g\u00f6nderece\u011fim, “buna g\u00f6re Hz. \u00c2demin soyundan gelenler hem \u00c2demin hem de birbirlerinin halifeleri olacaklar\u0131ndan \u00c2dem’e “Yery\u00fcz\u00fcne g\u00f6nderilecek Halife” diye ad verilmi\u015ftir.<\/p>\n

Abdullah b. Abbas ve Abdullah b. Mes’uddan nakledilen ba\u015fka bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re \u00e2yette zikredilen “Ben, yery\u00fcz\u00fcnde bir Halife yarataca\u011f\u0131m.” ifadesinden maksat, Allah tealan\u0131n yery\u00fcz\u00fcne, Hz. \u00c2demi, kullar\u0131 aras\u0131nda h\u00fck\u00fcm verme bak\u0131m\u0131ndan Halifesi olarak g\u00f6ndermesidir. Bu sahabiler, \u00e2yeti izah ederlerken \u015f\u00f6yle demi\u015flerdir: “Allah teala meleklere: “Ben, yery\u00fcz\u00fcnde bir Halife yarataca\u00ad\u011f\u0131m.” deyince Melekler: “Ey rabbimiz, bu halife nas\u0131l bir \u015fey olacak?., dediler. Allah teala: “O, yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karan, birbirlerini k\u0131skanan ve bir\u00adbirlerini \u00f6ld\u00fcren soylar\u0131n atas\u0131 olan bir ki\u015fi olacakt\u0131r.” buyurmu\u015ftur.<\/p>\n

M\u00fcfessirler, bu \u00e2yet-i kerimeye dayanarak, insanlar aras\u0131nda \u00e7\u0131kacak an\u00adla\u015fmazl\u0131klar\u0131 \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fturmas\u0131, zalimden mazlumun hakk\u0131n\u0131 almas\u0131, ceza\u00adlan tatbik etmesi, hayas\u0131zl\u0131\u011f\u0131 \u00f6nlemesi ve devlet idaresiyle ilgili b\u00fct\u00fcn vazifeleri yerine getirmesi i\u00e7in Halife se\u00e7menin vacip oldu\u011funu s\u00f6ylemi\u015flerdir. \u0130\u015fte Halife olacak bu ki\u015fide \u015fu vas\u0131flar\u0131n bulunmas\u0131 da \u015fartt\u0131r:<\/p>\n

a-<\/strong> Halifenin erkek olmas\u0131: Kad\u0131ndan Halife olmaz. \u0130ran Kisras\u0131n\u0131n k\u0131z\u0131\u00adn\u0131n \u0130ranl\u0131lar taraf\u0131ndan kendilerine Krali\u00e7e se\u00e7ildi\u011fini duyan Resulullah (s.a.v.) buyurmu\u015ftur ki:<\/p>\n

“\u0130darelerini kad\u0131na teslim eden bir topluluk asla kurtulu\u015fa eremez.<\/p>\n

b-<\/strong> H\u00fcr olmas\u0131: Halife h\u00fcr bir ki\u015fiden olur. K\u00f6leden Halife olmaz. Zira k\u00f6le efendisine tabidir, m\u00fcstakil hareket edemez.<\/p>\n

c-<\/strong> Bulu\u011fa ermi\u015f olmas\u0131: Hen\u00fcz bulu\u011fa ermemi\u015f \u00e7ocuklar m\u00fckellef de\u00ad\u011fildirler. Halifelik gibi a\u011f\u0131r bir vazife b\u00f6yle birisine verilemez.<\/p>\n

d-<\/strong> M\u00fcsl\u00fcman olmas\u0131: K\u00e2firlerin M\u00fcsl\u00fcmanlar \u00fczerine otorite kurmalar\u0131 kabul edilemez. Bu hususta Allah teala di\u011fer bir \u00e2yette \u015f\u00f6yle buyuruyor:”… Allah, aran\u0131zda h\u00fckmedecek ve M\u00fcsl\u00fcmanlara kar\u015f\u0131, k\u00e2firlere asla yol vermeyecektir<\/p>\n

c-<\/strong> Halifenin adaletli olmas\u0131<\/p>\n

f-<\/strong> M\u00fccteh\u00eed olmas\u0131<\/p>\n

g-<\/strong> \u0130leriyi g\u00f6ren bir kimse olmas\u0131<\/p>\n

h-<\/strong> V\u00fccut\u00e7a sa\u011flam olmas\u0131<\/p>\n

\u0131-<\/strong> Sava\u015f idare etmesini bilmesi<\/p>\n

i-<\/strong> Kurey\u015ften olmas\u0131 (Bu \u015fart ihtilafl\u0131d\u0131r)<\/p>\n

\u00c2yet-i kerimede, meleklerin, “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6ke\u00adcek birisini mi yaratcaks\u0131n?” dedikleri zikredilmektedir.<\/p>\n

Taberi diyor ki: ”E\u011fer denilecek olursa ki “Allah tealan\u0131n meleklere, yer\u00ady\u00fcz\u00fcnde bir halife yarataca\u011f\u0131n\u0131 bildirmesi \u00fczerine melekler ona nas\u0131l “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” diyebilmi\u015fler\u00addir? \u00c7\u00fcnk\u00fc o anda ne \u00c2dem ne de soyu yarat\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r ve onlar\u0131n ne yapacaklar\u0131n\u0131 da bilemezlerdi. Melekler bu s\u00f6z\u00fc gaybi bilerek mi s\u00f6ylediler yoksa tahmin y\u00fc\u00adr\u00fcterek mi? Elbette ki bu iki ihtimal de meleklere yak\u0131\u015fan bir \u015fey de\u011fildir. O hal\u00adde melekler, Allah tealaya bu soruyu nas\u0131l sormu\u015flard\u0131r? M\u00fcfessirler bu soruya farkl\u0131 \u015fekille de cevap vermi\u015flerdir.<\/p>\n

a-<\/strong> Dahhak\u0131n Abdullah b. Abbastan nakletti\u011fi bir rivayete g\u00f6re Abdullah b. abbas, meleklerin bu sorular\u0131n\u0131 \u015f\u00f6yle izah etmi\u015ftir: Allah teala Hz. \u00c2demden \u00f6nce cinleri yaratm\u0131\u015ft\u0131. Onlar yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karm\u0131\u015f ve kan d\u00f6k\u00adm\u00fc\u015flerdi. Allah teala da, \u0130blisin ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131nda \u00f6zel bir k\u0131s\u0131m melekleri g\u00f6ndere\u00adrek onlarla sava\u015f yapt\u0131m\u0131\u015f ve onlar\u0131 ma\u011flup ettirmi\u015ftir. Allah teala bu \u00f6zel me\u00adleklere, yery\u00fcz\u00fcnde bir halife yarataca\u011f\u0131n\u0131 beyan edince onlar da \u00f6nceki bilgile\u00adrine dayanarak: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yarat\u00adcaks\u0131n? diye sormu\u015flard\u0131. Dehhak, Abdullah b. Abbastan nakledilen bu rivayeti \u015f\u00f6yle anlat\u0131yor: “\u0130blis” v\u00fccudun g\u00f6zeneklerinden ge\u00e7ebilen \u00e7ok s\u0131cak bir ate\u015ften yarat\u0131lm\u0131\u015f ve kendilerine “Cin” ad\u0131 verilmi\u015f, melekler s\u0131n\u0131f\u0131ndan biri idi. Ad\u0131 “Haris” idi ve cennetin bek\u00e7ilerinden biri idi. Bu s\u0131n\u0131f\u0131n d\u0131\u015f\u0131ndaki b\u00fct\u00fcn melek\u00adler ise nur’dan yarat\u0131lm\u0131\u015flard\u0131r. Kur’an-\u0131 kerimede zikredilen di\u011fer cinler ise du\u00admans\u0131z saf alevden yarat\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

Yery\u00fcz\u00fcnde ilk olarak cinlen ya\u015fam\u0131\u015ft\u0131r. Onlar orada bozgunculuk \u00e7\u0131kar\u00adm\u0131\u015flar, kan d\u00f6km\u00fc\u015fler ve birbirlerini \u00f6ld\u00fcrm\u00fc\u015flerdi. Bunun \u00fczerine Allah onlar\u0131n \u00fczerine, meleklerden bir s\u0131n\u0131f olan cinlerle birlikte \u0130blisi g\u00f6ndermi\u015fti. \u0130blis ve beraberinde bulunan melekler, yery\u00fcz\u00fcnde ya\u015fayan cinlerle sava\u015fm\u0131\u015flar, onla\u00adr\u0131n, denizlerdeki adalara ve da\u011flar\u0131n ba\u015flar\u0131na ka\u00e7\u0131p s\u0131\u011f\u0131nmalar\u0131n\u0131 sa\u011flam\u0131\u015flar\u00add\u0131r. \u0130blis bunu yap\u0131nca gururlanm\u0131\u015f ve “Ben, \u015fimdiye kadar hi\u00e7 kimsenin yapmad\u0131\u011f\u0131 bir \u015feyi yapt\u0131m.” demi\u015ftir. Allah teala, tabii ki \u0130blisin kalbine gelen bu gururu bilmi\u015f fakat onunla birlikte sava\u015fan di\u011fer melekler bilememi\u015flerdir. Al\u00adlah tealan\u0131n bu meleklere; “Ben, yery\u00fcz\u00fcnde bir halife yarataca\u011f\u0131m.” demesi \u00fczerine bu melekler: “Orada, daha \u00f6nce cinlerin \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 gibi fesat \u00e7\u0131karacak ve onlar\u0131n kan d\u00f6kt\u00fckleri gibi kan d\u00f6kecek varl\u0131klar m\u0131 yaratacaks\u0131n?” Halbuki biz oraya, onlar\u0131n bu hallerinden dolay\u0131 g\u00f6nderilmi\u015ftik.” dediler. Allah teala da me\u00adleklere; “\u015e\u00fcphesiz ki ben, sizin bilmediklerinizi bilirim.” dedi. Yani sizin, \u015feyta\u00adn\u0131n kalbindeki gurur ve kibiri bilmedi\u011finizi bilirim.” diye cevap verdi. Sonra Allah teala, \u00c2demin topra\u011f\u0131n\u0131n gel i ilmesini emretti. Onnu topra\u011f\u0131 getirildi. Al\u00adlah teala \u00c2demi, yap\u0131\u015fkan ve koku\u015fmu\u015f bir \u00e7amurdan bizzat kendi elleriyle ya\u00adratt\u0131. \u00c2dem, k\u0131rk gece s\u0131rt\u00fcst\u00fc yatan bir ceset halinde b\u0131rak\u0131ld\u0131. \u0130blis gelip ona aya\u011f\u0131yla vuruyor, \u00c2demin v\u00fccudu ses \u00e7\u0131kar\u0131yordu. Allah teala bu hususu beyan eden \u00e2yetinde \u015f\u00f6yle buyuruyor: “Allah insan\u0131, vuruldu\u011funda testi gibi ses \u00e7\u0131ka\u00adran kuru bir bal\u00e7\u0131ktan yaratt\u0131.<\/p>\n

\u0130blis, \u00c2demin a\u011fz\u0131ndan girip arkas\u0131ndan \u00e7\u0131k\u0131yor ve arkas\u0131ndan girip a\u011f\u00adz\u0131ndan \u00e7\u0131k\u0131yordu ve diyordu ki: “Sen, s\u0131rf ses \u00e7\u0131karmak i\u00e7in yarat\u0131lmad\u0131n. Elbet\u00adte ki bir \u015fey i\u00e7in yarat\u0131ld\u0131n. Yemin olsun ki e\u011fer ben sana musallat olursam mut\u00adlaka seni helak ederim. \u015eeyat sen bana musallat olursan mutlaka sana isyan ede\u00adrim.”<\/p>\n

Allah, \u00e2deme kendi ruhundan \u00fcfleyince ruh \u00e2demin ba\u015f taraf\u0131ndan girdi. V\u00fccudun ula\u015ft\u0131\u011f\u0131 her yerini et ve kan’a d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrd\u00fc. Ruh, g\u00f6be\u011fine kadar ula\u015f\u0131n\u00adca \u00c2dem v\u00fccuduna bakt\u0131 ve onun g\u00fczelli\u011fini be\u011fendi. Hemen aya\u011fa kalkmak istedi. Fakat kalkamad\u0131. Allah teala bu hususta da \u015f\u00f6yle buyuruyor: “… \u0130nsan \u00e7ok acelecidir.<\/p>\n

Ruh, \u00c2demin v\u00fccudunun her taraf\u0131na ula\u015f\u0131nca \u00c2dem aks\u0131rd\u0131 ve Allah’\u0131n kendisine ilham etmesiyle “\u00c2lemlerin rabbi olan Alla-ha hamdolsun.” dedi. Allah, da ona: “Ey \u00c2dem, Allah da sana merhamet etti.” dedi. Sonra Allah, g\u00f6kteki b\u00fct\u00fcn meleklere de\u011fil, sadece iblisle beraber bulu\u00adnan ve \u00d6zel bir s\u0131n\u0131f olan meleklere: “\u00c2deme secde edin.” dedi. O meleklerin hepsi \u00c2deme secde ettiler. Sadece \u0130blis diretti ve kibirlendi. \u0130blis: “Ben ona sec\u00adde etmem. \u00c7\u00fcnk\u00fc ben ondan daha hay\u0131rl\u0131y\u0131m. Ya\u015f\u00e7a daha b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fcm, yarat\u0131l\u0131\u015f bak\u0131m\u0131ndan daha g\u00fc\u00e7l\u00fcy\u00fcm. \u00c7\u00fcnk\u00fc beni ate\u015ften onu ise \u00e7amurdan yaratt\u0131n. Ate\u015f \u00e7amurdan daha kuvvetlidir.” dedi. \u0130blis secde etmemekte diretince Allah onu susturdu, b\u00fct\u00fcn hay\u0131rlardan mahrum etli ve onun isyan\u0131na bir ceza olmak \u00fczere kovulmu\u015f \u015feytan yapt\u0131.<\/p>\n

Sonra Allah teala \u00c2deme, bug\u00fcn insanlar\u0131n bildi\u011fi b\u00fct\u00fcn e\u015fyan\u0131n isimle\u00adrini \u00f6\u011fretti. Bu isimler, insanlara, canl\u0131 varl\u0131klara, yery\u00fcz\u00fcne, denizlere, da\u011flara ve benzeri \u015feylere ait olan isimlerdi. Sonra Allah bu isimleri, v\u00fccudun g\u00f6zenek\u00adlerinden ge\u00e7ecek nitelikteki ate\u015ften yarat\u0131lan ve “Cin” diye anland\u0131r\u0131lan \u00f6zel melekler s\u0131n\u0131f\u0131na sordu. Onlara: “E\u011fer sizler benim, yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karacak bir halife yarataca\u011f\u0131ma dair bilginizin do\u011fru oldu\u011funu iddia ediyor\u00adsan\u0131z \u015fu e\u015fyan\u0131n isimlerini bana s\u00f6yleyin bakay\u0131m.” dedi. Melekler, Allah’\u0131n kendilerini, gaybla ilgili bilgiler konu\u015fmalar\u0131ndan dolay\u0131 hesaba \u00e7ekti\u011fini anla\u00ady\u0131nca: “Biz seni, gayb\u0131 senin d\u0131\u015f\u0131nda herhangi bir kimsenin bilmesinden tenzih ederiz. Biz sana tevbe ettik. Senin bize \u00f6\u011fretti\u011finin d\u0131\u015f\u0131nda bizim herhangi bir bilgimiz yoktur.” dediler.<\/p>\n

Allah Ademe: “Bu e\u015fyan\u0131n isimlerini sen s\u00f6yle.” dedi. \u00c2dem e\u015fyan\u0131n isimlerini s\u00f6yleyince Allah meleklere: “Ey Melekler ben size dememi\u015f miy\u00addim ki, g\u00f6klerin ve yerin gayb\u0131n\u0131 ancak ben bilirim. Benim d\u0131\u015f\u0131mda kimse bilemez. Sizin, a\u00e7\u0131\u011fa vurduklar\u0131n\u0131z\u0131 da gizlediklerinizi de bilirim. Yani sizin a\u00e7\u0131ktan s\u00f6yledi\u011finiz \u015feyleri de, \u0130blisin i\u00e7inde saklad\u0131\u011f\u0131 kibir ve gururu da bilirim.” dedi.<\/p>\n

G\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi bu rivayete g\u00f6re Allah teala, meleklerden, \u0130blisin s\u0131n\u0131f\u0131n\u00addan olan \u00f6zel bir s\u0131n\u0131fa, yery\u00fcz\u00fcnde halife yarataca\u011f\u0131n\u0131 beyan etmi\u015ftir. Bu s\u0131n\u0131f ta daha \u00f6nce yery\u00fcz\u00fcnde ya\u015fayan ve fesat \u00e7\u0131karan cinlere kar\u015f\u0131 sava\u015ft\u0131klar\u0131 i\u00e7in, yeni yarat\u0131lacak olan halifenin de bozgunculuk \u00e7\u0131karaca\u011f\u0131n\u0131 ve kan d\u00f6kece\u011fini sanm\u0131\u015flar, b\u00f6ylece bilemeyecekleri gayba dair fikir y\u00fcr\u00fctm\u00fc\u015flerdir. Allah teala da onlar\u0131, gayb\u0131 bilemeyeceklerini beyan ederek uyarm\u0131\u015f, onlar\u0131n, bu tahminleriyle hataya d\u00fc\u015ft\u00fcklerini bildirmi\u015ftir. Bunun \u00fczerine melekler de hatalar\u0131m an\u00adlay\u0131p Allah’a tevbe etmi\u015fler, ondan ba\u015fka herhangi bir varl\u0131\u011f\u0131n gayb\u0131 bilemeye\u00adce\u011fini ifade etmi\u015flerdir.<\/p>\n

b-<\/strong> Ebu M\u00e2lik ve Ebu Salih’in, Abdullah b. Abbastan, M\u00fcrrenin Abdullah b. Mes’uddan ve di\u011fer sahabilerden naklettikleri ba\u015fka bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re Melekle\u00adrin Allah tealaya “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratcaks\u0131n?” \u015feklindeki sorulan \u015fu \u015fekilde izah edilmi\u015ftir:”Allah teala meleklere. yery\u00fcz\u00fcnde bir halife yarataca\u011f\u0131n\u0131, o halifenin soyundan gelenlerin yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karacaklan\u0131n, birbirlerini k\u0131skanacaklar\u0131n\u0131 ve birbirlerini \u00f6ld\u00fcre\u00adceklerini bildirmi\u015f bunun \u00fczerine melekler de: “Ey rabbimiz, orada bozguncu\u00adluk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n? Halbuki biz seni \u00f6verek te\u015fbih ediyoruz ve tenzih ediyoruz” dediler. Allah da: “\u015e\u00fcphesiz sizin bilme\u00addiklerinizi ben bilirim.” dedi. Yani \u0130blisin kalbinde ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 gururu bilirim.” ve\u00adya “Yery\u00fcz\u00fcne g\u00f6nderece\u011fim halifenin soyundan gelen insanlar\u0131n bir k\u0131sm\u0131n\u0131n Peygamberler ve itaatk\u00e2r kullar olacaklar\u0131n\u0131 bilirim. Siz bunu bilmiyorsunuz.<\/p>\n

Halifenin soyundan gelen b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n fesat \u00e7\u0131karacaklar\u0131n\u0131 ve kan ak\u0131tacak\u00adlar\u0131n\u0131 zannediyorsunuz.” demek istedi.<\/p>\n

Abdullah b. Abbas ve Abdullah b. Mes’uddan nakledilen bu rivayet, \u00f6zet\u00adle \u015f\u00f6yle nakledilmektedir: Allah teala, diledi\u011fi \u015feyleri yaratt\u0131ktan sonra Ar\u015f1 a y\u00f6neldi. \u0130blisi de d\u00fcnya semas\u0131na h\u00fck\u00fcmran k\u0131ld\u0131. \u0130blis, cennetin bek\u00e7ileri ol\u00adduklar\u0131 i\u00e7in “Cin” diye adland\u0131r\u0131lan \u00f6zel melekler s\u0131n\u0131f\u0131ndand\u0131. \u0130blis, h\u00fck\u00fcmran\u00adl\u0131\u011f\u0131 ile birlikte cennetin bek\u00e7ili\u011fini de yap\u0131yordu. Onun kalbine bu sebeple gu\u00adrur geldi ve kendi kendine \u015f\u00f6yle dedi: “Allah, meleklerden \u00fcst\u00fcn olan bu r\u00fctbeyi bendeki bir meziyetten dolay\u0131 bana verdi.” Allah teala, \u0130blisin kalbinde bulunan bu gururu biliyordu. Bu sebeple Allah teala meleklere “Muhakkak ben, yery\u00fc\u00adz\u00fcnde bir halife yarataca\u011f\u0131m.” dedi. Melekler “Bu halife nas\u0131l bir \u015fey olacak\u00adt\u0131r?” dediler. Allah, \u00bbonun, yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karacak, birbirlerini k\u0131s\u00adkan\u0131p ve birbirlerini \u00f6ld\u00fcrecek olan soyu meydana gelecektir.” dedi. Melekler de: “Ey rabbimiz, sen orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n? Halbuki biz seni \u00f6verek te\u015fbih ediyoruz ve seni tenzili ediyoruz.” dediler. Allah da onlara: “\u015e\u00fcphesiz ki ben, sizin bilmediklerinizi bilirim.” dedi. Yani, “\u0130blisin kalbindeki gururu ve kibri bilirim, demek istedi.<\/p>\n

Allah, yery\u00fcz\u00fcnden \u00e7amur getirmesi i\u00e7in Cebrail g\u00f6nderdi. Yery\u00fcz\u00fc “Senden bir\u015feyi eksiltmen veya beni kusurlu yapmandan Allah’a s\u0131\u011f\u0131n\u0131r\u0131m.” de\u00addi. Cebrail bir \u015fey almadan geri d\u00f6nd\u00fc. Ve dedi ki: “Ey rabbim, yery\u00fcz\u00fc sana s\u0131\u00ad\u011f\u0131nd\u0131. Ben de onun bu s\u0131\u011f\u0131nmas\u0131n\u0131 kabul ettim.” Bunun \u00fczerine Allah Mikaili g\u00f6nderdi. Yery\u00fcz\u00fc ondan da Allah’a s\u0131\u011f\u0131nd\u0131. Mikail de onun s\u0131\u011f\u0131nmas\u0131n\u0131 kabul ederek bir \u015fey almadan geri d\u00f6nd\u00fc ve Cebrail’in s\u00f6ylediklerini s\u00f6yledi. Bundan sonra \u00f6l\u00fcm mele\u011fi olan Azrail’i g\u00f6nderdi. Yery\u00fcz\u00fc ondan da Allah’a s\u0131\u011f\u0131nd\u0131. Azrail de ona: “Ben de Allah’\u0131n emrini uygulamay\u0131p bo\u015f geri d\u00f6nmekten Allah’a s\u0131\u011f\u0131n\u0131r\u0131m.” dedi. Yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn \u00e7e\u015fitli yerlerinden toprak al\u0131p birbirine kar\u0131\u015ft\u0131rd\u0131. Topraklardan bir k\u0131sm\u0131 k\u0131rm\u0131z\u0131, bir k\u0131sm\u0131 beyaz di\u011fer bir k\u0131sm\u0131 ise siyaht\u0131. Bu sebeple \u00c2demin soyundan gelen insanlar. \u00e7e\u015fitli renklerde oldular. Azrail top\u00adra\u011f\u0131 al\u0131p yukar\u0131 g\u00f6t\u00fcrd\u00fc. Onu \u0131slatt\u0131. Toprak yap\u0131\u015fkan bir \u00e7amur haline geldi. Onu koku\u015fmu\u015f bir hale gelinceye kadar bekletti.<\/p>\n

\u00c2yet-i kerime bu hususu \u015f\u00f6yle beyan ediyor: “\u015e\u00fcphesiz biz insan\u0131, vu\u00adruldu\u011fu zaman ses \u00e7\u0131karan i\u015flenebilir kara topraktan olu\u015fmu\u015f kuru bir bal\u00e7\u0131ktan yaratt\u0131k.<\/p>\n

Allah teala, daha sonra meleklere \u015f\u00f6yle buyurdu: “Hani bir zaman rab-bin, meleklere “Ben bal\u00e7\u0131ktan bir insan yarataca\u011f\u0131m, \u015feklini tamamlay\u0131p ruhumdan \u00fcfledi\u011fin zaman hemen ona secde edin.<\/p>\n

Allah teala. \u00c2demi bizzat kendi eliyle yaratt\u0131 ki \u0130blis ona kar\u015f\u0131 b\u00f6b\u00fcrlen\u00admesin ve ona “Benim, elimle yaratmaktan kibirlenmedi\u011fim bir varl\u0131\u011fa kar\u015f\u0131 sen mi kibirleneceksin?” demi\u015f olsun. Allah, \u00c2demi bir be\u015fer olarak yaratt\u0131. \u00c2dem k\u0131rk y\u0131l, \u00e7amurdan bir ceset olarak kald\u0131. Bu m\u00fcddet. \u00c2demin yarat\u0131ld\u0131\u011f\u0131 Cuma g\u00fcn\u00fcn\u00fcn m\u00fcddetidir.<\/p>\n

\u00c2demin yan\u0131ndan ge\u00e7en Melekler onu g\u00f6r\u00fcnce korktular. Ondan en \u00e7ok rahats\u0131z olan da \u0130blisti. \u0130blis, \u00c2demin yan\u0131ndan ge\u00e7erken ona vuruyor ve \u00c2demin v\u00fccudu, testinin \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 gibi bir ses \u00e7\u0131kar\u0131yordu. \u0130blis ona “Sen, bir \u015fey i\u00e7in yarat\u0131ld\u0131n amma bilemiyorum ni\u00e7in.” diyordu. Onun a\u011fz\u0131ndan girip ar\u00adkas\u0131ndan \u00e7\u0131k\u0131yordu. Meleklere: “Bundan korkmay\u0131n, zira sizin rabbiniz, sameddir, ihtiya\u00e7lar i\u00e7in kendisine ba\u015fvuruland\u0131r. Bu ise i\u00e7i bo\u015f bir \u015fey. Yemin olsun ki e\u011fer ben ona musallat edilirsem onu mutlaka helak ederim.” dedi.<\/p>\n

\u00c2deme ruh \u00fcfleme zaman\u0131 gelince Allah meleklere “Ben ona ruhum\u00addan \u00fcfledi\u011fim zaman si\/ ona secde edin.” dedi. Ona ruh \u00fcfleyince ruh ba\u015f taraftan i\u00e7ine girdi. \u00c2dem aks\u0131rd\u0131. Melekler ona “Elhamd\u00fclillah de” dediler. “\u00c2dem de “Elhamd\u00fclillah” dedi. Allah da \u00c2deme “Ycrham\u00fckellah” Allah da sana merhamet etsin.” dedi. Ruh, \u00c2demin g\u00f6zlerine var\u0131nca o, cennetin mey\u00advelerine bakmaya ba\u015flad\u0131. Ruh, i\u00e7ine do\u011fru ilerleyince \u00c2dem yemek yeme ihti\u00adyac\u0131 hissetti. Ruh, hen\u00fcz ayaklar\u0131na ula\u015fmadan cennetin meyvelerini toplamakta acele etmek i\u00e7in aya\u011fa kalkmak istedi. Bu hususla Allah teala: “\u0130nsan aceleci bir tabiatta yarat\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. buyurmu\u015ftur.<\/p>\n

B\u00fct\u00fcn Melekler \u00c2deme secde ettiler. \u0130blis diretti. Secde edenlerle birlikte secde etmedi. B\u00f6b\u00fcrlendi ve k\u00e2firlerden oldu.<\/p>\n

Bu hususta Allah teala \u015f\u00f6yle buyurdu: “Sana emretti\u011fimde seni secde etmekten al\u0131koyan neydi?” \u0130blis “Ben ondan hay\u0131rl\u0131y\u0131m. \u00c7\u00fcnk\u00fc beni ate\u015ften onu ise \u00e7amurdan yaratt\u0131n.” dedi. Allah teala da “\u00d6yleyse in oradan. Orada b\u00fcy\u00fckl\u00fck taslamak senin haddin de\u011fildir. \u00c7\u0131k \u00e7\u00fcnk\u00fc sen, \u00e2dilerdensin.”buyurdu.<\/p>\n

Allah, \u00c2deme b\u00fct\u00fcn e\u015fyan\u0131n ismini \u00f6\u011fretti. Sonra meleklere “E\u011fer siz\u00adlerin, Ademo\u011flunun b\u00fct\u00fcn soyunun, yery\u00fcz\u00fcnde bozguncnluk \u00e7\u0131karacakla\u00adr\u0131na ve kan ak\u0131tacaklar\u0131na dair gayb ilminiz do\u011fru ise \u015fu e\u015fyan\u0131n isimlerini bana bildirin” dedi. Meleklerde “Seni te\u015fbih ederiz. Bize \u00f6\u011frettiklerinin d\u0131\u015f\u0131n\u00adda hi\u00e7bir bilgimiz yoktur. \u015e\u00fcphesiz ki sen, her\u015feyi \u00e7ok iyi bilensin, h\u00fck\u00fcm ve hikmet sahibisin” dediler. Allah: “Ey \u00c2dem, e\u015fyan\u0131n isimlerini onlara bil\u00addir.” dedi. \u00c2dem de onlara e\u015fyan\u0131n isimlerini s\u00f6yleyince Allah “Ben size, g\u00f6k\u00adlerin ve yerin gaybini bilirim ve sizin a\u00e7\u0131klad\u0131klar\u0131n\u0131z\u0131 da gizlediklerinizi de bilirim.” demedim mi?”<\/p>\n

Abdullah b. Abbas ve Abdullah b. Mes’ud burada, meleklerin a\u00e7\u0131klad\u0131k\u00adlar\u0131 \u015feylerden maksad\u0131n, meleklerin “Yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk yapacak olan bi\u00adrisini mi yaratacaks\u0131n?” \u015feklindeki s\u00f6zleri, gizledikleri \u015feylerden maksad\u0131n ise \u0130blisin, i\u00e7inde gizledi\u011fi b\u00f6b\u00fcrlenme duygusu oldu\u011funu s\u00f6ylemi\u015flerdir.<\/p>\n

Taberi “Bu ikinci rivayetin ba\u015f taraf\u0131 birinci rivayete muhalif sonu ise mu\u00adtab\u0131kt\u0131r.” demi\u015f ve bu ikinci rivayeti te’vil yoluyla birinci rivayete mutab\u0131k hale getirmeye \u00e7al\u0131\u015fm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n

c-<\/strong> Katadeden nakledilen bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re o, meleklerin, tahminlerine da\u00adyanarak Allah tealaya: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” dediklerini s\u00f6ylemi\u015ftir.<\/p>\n

Katadeden ve Hasan-i Basri’den nakledilen ba\u015fka bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re, Allah meleklere, yery\u00fcz\u00fcnde yarat\u0131lan herhangi bir varl\u0131k bulundu\u011fu takdirde orada fesat \u00e7\u0131karacaklar\u0131n\u0131 ve kan d\u00f6keceklerini bildirmi\u015ftir. \u00c2demi yarataca\u011f\u0131n\u0131 be\u00adyan edince de melekler bu g\u00f6r\u00fc\u015flerine dayanarak Allah tealaya: “Nas\u0131l, yery\u00fc\u00adz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karacak ve kan d\u00f6kecek birisini yaratacaks\u0131n” demek iste\u00admi\u015flerdir.<\/p>\n

Bu hususta Hasan-\u0131 Basri ve Katadeden \u015funlar nakledilmektedir: “Allah meleklere “Muhakkak ben yery\u00fcz\u00fcnde bir halife yarataca\u011f\u0131m.” dedi. Onlar g\u00f6\u00adr\u00fc\u015flerini beyan ettiler. Allah da onlara bir k\u0131s\u0131m ilimler \u00f6\u011fretti, bir k\u0131sm\u0131n\u0131 da \u00f6\u011fretmedi. Melekler, Allan\u0131n kendilerine \u00f6\u011fretmi\u015f oldu\u011fu ilme dayanarak “Ora\u00adda bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” dediler. Zira melekler. Allan\u0131n kendilerine \u00f6\u011fretti\u011fi ilimle biliyorlard\u0131 ki, Allah kat\u0131nda kan ak\u0131tmaktan daha b\u00fcy\u00fck bir g\u00fcnah yoktur. \u0130\u015fte bu sebeple bu soruyu sordular. Ve “Halbuki biz seni \u00f6verek te\u015fbih ediyoruz ve tenzih ediyoruz.” dediler. Allah da onlara: “Ben sizin bilmedi\u011finiz \u015feyleri biliyorum.” dedi. Allah, Ademi yaratma\u00adya ba\u015flay\u0131nca melekler kendi aralar\u0131nda \u015f\u00f6yle fis\u0131kla\u015ft\u0131lar “Rabbimiz yaratmay\u0131 diledi\u011fi \u015feyi yarats\u0131n. Elbette ki o bizden daha bilgili ve daha \u00fcst\u00fcn bir varl\u0131k yaratmayacakt\u0131r.” Allah, \u00c2demi yarat\u0131p ona ruhundan lifleyince, Meleklere, \u00c2deme secde etmelerini emretti ve \u00c2demi onlardan \u00fcst\u00fcn k\u0131ld\u0131. B\u00f6ylece,melek\u00adler de \u00c2demden \u00fcst\u00fcn olmad\u0131klar\u0131n\u0131 anlam\u0131\u015f oldular. Fakat bu defa: “Biz, \u00c2demden daha hay\u0131rl\u0131 de\u011filsek te ondan daha bilgiliyiz ya. Zira biz ondan daha \u00f6nce var idik. Ondan \u00f6nce ba\u015fka \u00fcmmetler de yarat\u0131ld\u0131.” dediler. Melekler bilgi\u00adleriyle \u00f6v\u00fcn\u00fcnce Allah onlar\u0131 bu hususta imtihan etti. \u00c2deme e\u015fyan\u0131n isimlerini \u00f6\u011fretti, sonra onlar\u0131 meleklere g\u00f6sterdi ve onlara “E\u011fer sizler, benim sizden da\u00adha bilgili bir yarat\u0131k var edemeyece\u011fim kanaatinizde do\u011fru iseniz \u015fu e\u015fyan\u0131n isimlerini bana s\u00f6yleyin bakay\u0131m.” dedi. Bunun \u00fczerine her m\u00fcminin yapaca\u011f\u0131 gibi onlar da tevbeye sar\u0131ld\u0131lar ve “Seni te\u015fbih ederiz. Bize \u00f6\u011frettiklerinin d\u0131\u015f\u0131n\u00adda hi\u00e7bir bilgimiz yoktur. \u015e\u00fcphesiz ki sen her \u015feyi \u00e7ok iyi bilensin, h\u00fck\u00fcm ve hikmet sahibisin.” dediler. Allah da: “Ey \u00c2dem, e\u015fyan\u0131n isimlerini onlara bil\u00addir.” dedi. \u00c2dem de onlara e\u015fyan\u0131n isimlerini s\u00f6yleyince Allah: “Ben size, g\u00f6k\u00adlerin ve yerin gayb\u0131n\u0131 bilirim ve sizin a\u00e7\u0131klad\u0131klar\u0131n\u0131z\u0131 da gizlediklerinizi de bilirim.” demedim mi? dedi. Burada zikredilen ve meleklerin a\u00e7\u0131\u011fa vur\u00adduklar\u0131 bildirilen \u015feyden maksat: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” s\u00f6zleridir. Meleklerin gizledikleri \u015feylerden maksat ise, birbirlerine: “Biz o halifeden daha hay\u0131rl\u0131 ve daha bilgiliyiz.” demeleridir.<\/p>\n

d-<\/strong> Rebi’ b. Enes bu \u00e2yetin izah\u0131nda \u015f\u00f6yle demi\u015ftir: “Allah, melekleri \u00e7ar\u00ad\u015famba, Cinleri per\u015fembe, \u00c2demi de Cuma g\u00fcn\u00fc yaratm\u0131\u015ft\u0131r. Cinlerden bir top\u00adluluk ink\u00e2ra d\u00fc\u015fm\u00fc\u015flerdir. Bu y\u00fczden melekler yery\u00fcz\u00fcne iniyor ve Cinlerle sa\u00adva\u015f\u0131yorlard\u0131. Yery\u00fcz\u00fcnde kan d\u00f6k\u00fcl\u00fcyor ve fesat kayn\u0131yordu. Allah teala, yer\u00ady\u00fcz\u00fcnde halife yarataca\u011f\u0131n\u0131 beyan edince, bu durumu bilen melekler: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” dediler. Allah tealan\u0131n, bu halifeyi mutlaka yarataca\u011f\u0131n\u0131 anlay\u0131nca da birbirlerine: “Allah hi\u00e7\u00adbir varl\u0131k yaratmaz ki, biz ondan daha bilgili ve daha \u00fcst\u00fcn olmayal\u0131m.” dediler. Allah teala da meleklere, \u00c2demi daha \u00fcst\u00fcn k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 bildirmek i\u00e7in ona e\u015fyan\u0131n ismini \u00f6\u011fretti ve meleklere: “\u00dcst\u00fcn oldu\u011funuz iddian\u0131zda do\u011fru iseniz \u015fu e\u015fya\u00adn\u0131n ismini bana s\u00f6yleyin.” dedi. Melekler, kanaatlar\u0131n\u0131n yanl\u0131\u015f oldu\u011funu idrak ederek Allaha tevbe ettiler. Allah da onlara: “Ben sizin a\u00e7\u0131\u011fa vurdu\u011funuz \u015feyle\u00adri de bilirim, gizledi\u011finiz \u015feyleri de bilirim.” buyurdu. Burada meleklerin a\u00e7\u0131\u011fa vurduklar\u0131 \u015feylerden maksat: “Orada bozgunculuk \u00e7\u0131karacak ve kan d\u00f6kecek bi\u00adrisini mi yaratacaks\u0131n?” demeleridir. Gizledikleri \u015feylerden maksat ise: “Allah hi\u00e7bir varl\u0131k yaratmaz ki1, biz ondan daha \u00fcst\u00fcn ve daha bilgili olmayal\u0131m.” s\u00f6z\u00adleridir. Melekler sonunda Allan\u0131n, \u00c2demi hem bilgi hem de r\u00fctbede kendilerin\u00adden daha \u00fcst\u00fcn k\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 anlam\u0131\u015flard\u0131r.<\/p>\n

e-<\/strong> \u0130bn-i Zeyd bu \u00e2yetin izah\u0131nda \u015f\u00f6yle demi\u015ftir: “Allah, cehennem ate\u015fini yarat\u0131nca melekler ondan \u00e7ok korktular ve “Ey rabbimiz, bu ate\u015fi ne i\u00e7in yarat\u00adt\u0131n?” dediler. Allah teala: “Yarat\u0131klar\u0131ndan bana kar\u015f\u0131 gelenler i\u00e7in.” dedi. O za\u00adman da Allah tealan\u0131n, meleklerin d\u0131\u015f\u0131nda herhangi bir yarat\u0131\u011f\u0131 yoktu. Yery\u00fc\u00adz\u00fcnde kimse bulunmuyordu. \u00c2dem daha sonra yarat\u0131ld\u0131. Nitekim \u015fu \u00e2yet bunu ifade etmektedir: “Ger\u00e7ekten insan\u0131n \u00fczerinden \u00f6yle bir zaman ge\u00e7ti ki o vakit insan, ad\u0131 zikredilen bir \u015fey de\u011fildi.<\/p>\n

Melekler, “Ey rabbimiz, bizim sana isyan edece\u011fimiz bir zaman da m\u0131 gelecek?” dediler. \u00c7\u00fcnk\u00fc onlar, kendilerinin d\u0131\u015f\u0131nda varl\u0131klar yarat\u0131laca\u011f\u0131m san\u00adm\u0131yorlard\u0131. Allah teala onlara: “Hay\u0131r, \u00f6yle bir zaman olmayacak. Fakat ben yery\u00fcz\u00fcnde varl\u0131klar yarataca\u011f\u0131m. Onlar\u0131n i\u00e7inde bir de halife var edece\u011fim. O yarat\u0131klar kan ak\u0131tacaklar ve yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karacaklar.” buyurdu. Bunun \u00fczerine melekler: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” Sen bizi se\u00e7kin varl\u0131klar yapt\u0131n. Bizi oraya g\u00f6nder. Biz seni \u00f6verek te\u015fbih ederiz ve tenzih ederiz. Orada sana itaatta bulunuruz.” dediler. Melekler, Allah tealan\u0131n, yery\u00fcz\u00fcnde kendisine isyan edecek varl\u0131klar yaratma\u00ads\u0131n\u0131 b\u00fcy\u00fck bir olay olarak g\u00f6rd\u00fcler. Allah teala onlara: “Ben sizin bilmedi\u011finiz \u015feyleri biliyorum. Ey Adem, sen bunlara isimlerini bildir.” dedi. \u00c2dem de onla\u00adr\u0131n isimlerini s\u00f6yledi. Melekler, Allah tealan\u0131n, Hz. Ademe verdi\u011fi ilmi anlay\u0131n\u00adca onun \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc kabullendiler. Sadece \u0130blis bunu kabullenmedi, diretti ve: “Ben ondan daha hay\u0131rl\u0131y\u0131m. \u00c7\u00fcnk\u00fc beni ate\u015ften yaratt\u0131n onu ise \u00e7amurdan.” dedi. Allah teala da ona: “\u0130n buradan a\u015fa\u011f\u0131. Senin burada kibirlenmeye hakk\u0131n yoktur.” dedi.<\/p>\n

\u0130bn-i C\u00fcreyc, meleklerin: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” \u015feklindeki sorular\u0131n\u0131n, Allah tealan\u0131n, daha \u00d6nce ken\u00addilerine, yarataca\u011f\u0131 halife ve onun soyu hakk\u0131nda verdi\u011fi bilgiden kaynakland\u0131\u00ad\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemi\u015ftir.<\/p>\n

Di\u011fer bir k\u0131s\u0131m \u00e2limler ise, meleklerin bu sorular\u0131n\u0131n, Allah tealan\u0131n kendilerine, yarataca\u011f\u0131 halife ve onun soyu hakk\u0131nda bilgi vermesinden sonra me\u00adleklere bu hususta soru sorma yetkisi vermesinden kaynakland\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylemi\u015fler\u00addir. Yani melekler, yarat\u0131lacak halifenin ve soyunun, yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk \u00e7\u0131karacaklar\u0131n\u0131 ve kan d\u00f6keceklerini \u00f6\u011frendikten sonra Allah tealadan, soru sor\u00adma izni alm\u0131\u015flar ve hayretlerini belirterek: “Ey rabbimiz, bunlar sana nas\u0131l isyan edebilirler? Halbuki sen onlar\u0131n yarat\u0131c\u0131s\u0131s\u0131n” demi\u015fler. Allah teala da onlara: “Ben sizin bilmedi\u011finiz \u015feyleri bilirim.” demi\u015ftir. Yani, bu t\u00fcr itaatsizlikler, o yarataca\u011f\u0131m varl\u0131klardan da meydana gelecek, sizin, bana itaat eder g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz baz\u0131 varl\u0131klardan da zuhur edecektir.” demek istemi\u015ftir. Bu son c\u00fcmle \u0130blise i\u015fa\u00adret etmektedir. B\u00f6ylece Allah teala, meleklerin bilgilerinin, kendi bilgisine g\u00f6re eksik oldu\u011funu beyan etmi\u015ftir.<\/p>\n

Ba\u015fka bir k\u0131s\u0131m \u00e2limler de demi\u015flerdir ki: “Melekler” Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” \u015feklindeki sorulan\u0131n, rablerinin yapt\u0131\u011f\u0131 bir i\u015fe itiraz i\u00e7in de\u011fil meselenin mahiyetini \u00f6\u011frenmek i\u00e7in sormu\u015f\u00adlar, bir de kendilerinin, Allah\u0131 te\u015fbih ettiklerini bildirmek i\u00e7in sormu\u015flard\u0131r.”<\/p>\n

Di\u011fer bir bir k\u0131s\u0131m \u00e2limler de, meleklerin, bu sorular\u0131n\u0131, bilmedikleri bir \u015fey hakk\u0131nda, kendilerine yol g\u00f6sterilmesi i\u00e7in sorduklar\u0131n\u0131 s\u00f6ylemi\u015flerdir.<\/p>\n

Taberi, Meleklerin Allah tealaya: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” \u015feklindeki sorular\u0131n\u0131n hikmetinin, verilen ha\u00adberin mahiyetini \u00f6\u011frenme oldu\u011funu s\u00f6ylemenin daha evla oldu\u011funu a\u00e7\u0131klam\u0131\u015f\u00adt\u0131r. Yani melekler \u015funu demek istemi\u015flerdir: “Ey rabbimiz, sen bize bildir, sen yery\u00fcz\u00fcnde s\u0131fat\u0131 bu olan birini halife yap\u0131p ta halifeni seni hamd ile te\u015fbih ve tenzih eden bizlerden yapmayacak m\u0131s\u0131n?”<\/p>\n

Taberi diyor ki: “Burada melekler her ne kadar. Allan\u0131n, kendisine kar\u015f\u0131 gelecek birisini yery\u00fcz\u00fcnde halife yapmas\u0131n\u0131 garip kar\u015f\u0131lam\u0131\u015flarsa da. Allan\u0131n bildirmi\u015f oldu\u011fu bu habere kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmam\u0131\u015flard\u0131r.”<\/p>\n

Di\u011fer g\u00f6r\u00fc\u015flere gelince, Allah teala meleklere, s\u0131fat\u0131n\u0131 beyan etti\u011fi halife\u00adyi yarataca\u011f\u0131n\u0131 bildirdikten sonra bu hususta meleklere soru sorma izni verdi\u011fi\u00adni, meleklerin de b\u00f6yle bir halifenin yarat\u0131laca\u011f\u0131na hayret ederek Allah tealaya soru sorduklar\u0131n\u0131 beyan eden g\u00f6r\u00fc\u015f a\u00e7\u0131k bir delili olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in kabule \u015fayan de\u00ad\u011fildir. Zira Allah tealan\u0131n kitab\u0131n\u0131 izah etmekte herhangi bir delile dayanmayan bir g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ortaya koymak caiz de\u011fildir.<\/p>\n

Meleklerin, yery\u00fcz\u00fcne g\u00f6nderilecek halifeyi, fesat \u00e7\u0131karmak ve kan d\u00f6k\u00admekle vas\u0131fland\u0131rmalar\u0131n\u0131n sebebi Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mes’ud ve Katadeden nakledildi\u011fi gibi. daha \u00f6nce Allah tealan\u0131n meleklere halifenin b\u00f6yle olaca\u011f\u0131n\u0131 bildirmi\u015f olmas\u0131ndan kaynaklanm\u0131\u015f olabilir. Veya Dehhak\u0131n. Abdul\u00adlah b. Abbastan nakletti\u011fi ve Reb\u01301 b. Enesten de nakledildi\u011fi gibi meleklerin, halifeyi bu \u015fekilde s\u0131fatland\u0131rmalar\u0131n\u0131n sebebinin, yery\u00fcz\u00fcnde daha \u00f6nce ya\u015fad\u0131\u00ad\u011f\u0131 s\u00f6ylenen cinlerin davran\u0131\u015flar\u0131ndan elde edilen bilgiler oklu\u011fu da s\u00f6ylenebilir. Yani melekler rablerine: “Yery\u00fcz\u00fcnde daha \u00f6nce ya\u015fayan cinler gibi bozguncu\u00adluk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” diye sormu\u015flard\u0131r. B\u00f6y\u00adlece melekler, ge\u00e7mi\u015fteki bilgilerine dayanarak konu\u015fmu\u015flar, gayba dair bir tah\u00adminde bulunmam\u0131\u015flard\u0131r.<\/p>\n

Yine \u0130bn-i Zeyd’den nakledildi\u011fi gibi, meleklerin bu soruyu, Allah tealan\u0131n var etti\u011fi bir yarat\u0131\u011f\u0131n. Allah tealaya nas\u0131l isyan edebilece\u011fine \u015fa\u015farak sor\u00admu\u015f olmalar\u0131 da muhtemeldir. Fakat biz, Dehhak\u0131n, Abdullah b. Abbaslan nak\u00adletti\u011fi rivayeti ve \u0130bn-i Zeyd’den nakledilen rivayeti makbul g\u00f6rmedik. \u00c7\u00fcnk\u00fc elimizde, bunlar\u0131n g\u00fcvenilir oldu\u011funu beyan eden kesin bir delil yoktur. Bu kundan \u00e2yetin en g\u00fczel te’vil \u015fekli, Allah tealan\u0131n, meleklere, halifesinin ve onun soyundan gelecek olanlar\u0131n, yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk yapacaklar\u0131n\u0131 ve kan d\u00f6keceklerini bildirmesi \u00fczerine, meleklerin de, Allah tealaya: “Orada boz\u00adgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek birisini mi yaratacaks\u0131n?” diye sormu\u015f olma\u00adlar\u0131 \u015feklindeki te’vildir.<\/p>\n

Taberi diyor ki: “E\u011fer denilecek olursa ki: “Allah tealan\u0131n meleklere, yer\u00ady\u00fcz\u00fcnde yarataca\u011f\u0131 halifenin ve onun soyundan gelecek insanlar\u0131n bozgunculuk \u00e7\u0131karacaklar\u0131n\u0131 ve kan d\u00f6keceklerini \u00f6nceden bildirdi\u011fi nerede zikredilmekte ve nas\u0131l anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r?” Buna cevaben denilir ki: “Meleklere bu hususlar\u0131n bildi\u00adrildi\u011fi \u00e2yetin: “… Bir zaman rabb\u00een meleklere “Muhakkak ben yery\u00fcz\u00fcnde bir halife yarataca\u011f\u0131m.” K\u0131sm\u0131 ile “Orada bozgunuculuk yapacak ve kan d\u00f6kecek bi\u00adrisini mi yaratacaks\u0131n?” k\u0131sm\u0131 aras\u0131nda, Allah tealan\u0131n, bu halife ve onun soyundan gelenler, yery\u00fcz\u00fcnde bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6kecekler.” \u015feklinde gizli bir beyan\u0131n\u0131n bulunmas\u0131ndan anla\u015f\u0131lmaktad\u0131r. Kur’an-\u0131 Kerimde ve Arap dilimle bu gibi k\u0131saltmalar pek \u00e7oktur. Biz bunu g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulundurarak bu te’vil \u015feklini tercih ettik.”<\/p>\n

\u00c2yet-i kerimenin devam\u0131nda: “Halbuki biz seni \u00f6verek te\u015fbih ediyoruz.” Duyurulmaktad\u0131r. Arap\u00e7ada Allah\u0131 te\u015fbih etmenin as\u0131l m\u00e2n\u00e2s\u0131, Allah\u0131, kendisine yak\u0131\u015fmayan s\u0131fatlardan ar\u0131nd\u0131raak ve o s\u0131fatlardan beri oldu\u011funu zikretmektir. Bu \u00e2yette zikredilen “Te\u015fbih etmek”ten neyin kastedildi\u011fi hakk\u0131nda \u00e7e\u015fitli a\u00e7\u0131k\u00adlamalarda bulunulmu\u015ftur.<\/p>\n

Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mes’ud ve di\u011fer bir k\u0131s\u0131m sahabilerden nakledilen bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re buradaki: “Seni \u00f6verek te\u015fbih ediyoruz.” ifadesinden maksat, “Senin i\u00e7in namaz k\u0131l\u0131yoruz.” demektir. Buna g\u00f6re melekler Allah i\u00e7in namaz k\u0131ld\u0131klar\u0131n\u0131 bu ifade ile zikretmi\u015flerdir. Bu hususta Said b. C\u00fcbyr’den m\u00fcrsel bir hadis rivayet edilmi\u015ftir.<\/p>\n

Katadeye g\u00f6re ise bu \u00e2yette zikredilen “Tesbih”ten maksat de\u00admek ve Allah\u0131 te\u015fbih etmektir.<\/p>\n

Taberi: “Halbuki biz seni \u00f6verek te\u015fbih ediyoruz.” ifadesinden maksad\u0131n “Biz seni \u00f6verek ve sana \u015f\u00fckrederek seni y\u00fcceltiyoruz.” demek oklu\u011funu s\u00f6yle\u00admi\u015ftir.<\/p>\n

\u00c2yet-i kerimede “Seni tenzih ediyoruz.” diye terc\u00fcme edilen ifadesi zikredilmektedir. Takdis’in as\u0131l m\u00e2n\u00e2s\u0131, “Ar\u0131nd\u0131rmak ve y\u00fcceltmek”tir. Bu \u00e2yette zikredilen, meleklerin takdis etmelerinden maksat, “Biz seni, sana ya\u00adk\u0131\u015fan temiz s\u0131fatlarla s\u0131fatland\u0131r\u0131r ve sana yak\u0131\u015fmayan, k\u00e2firlerin s\u0131fatland\u0131rd\u0131\u011f\u0131 temiz olmayan s\u0131fatlardan da ar\u0131nd\u0131r\u0131r\u0131z.” demektir,<\/p>\n

Katade, meleklerin, rablerini takdis etmelerinden maksad\u0131n, Allah i\u00e7in namaz k\u0131lmalar\u0131 oldu\u011funu, Ebu Salih ve M\u00fccahid ise Allah\u0131 ululamak ve y\u00fc\u00adceltmek oldu\u011funu, \u0130bn-i \u0130shak da. Allaha kar\u015f\u0131 gelmemek ve Allahm sevmedi\u011fi bir \u015feyi yapmamak.” demek oklu\u011funu s\u00f6ylemi\u015fler, Dehhak is, “Allah\u0131 ar\u0131nd\u0131r\u00admak” demek oldu\u011funu zikretmi\u015ftir.<\/p>\n

Taberi diyor ki: “Allah\u0131 takdis etmenin m\u00e2n\u00e2s\u0131n\u0131n, onun i\u00e7in namaz k\u0131lmak ve onu y\u00fcceltmektir.” diyenlerin g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc Allah\u0131, k\u00e2firlerin isnad ettikleri te\u00admiz olmayan s\u0131fatlardan ar\u0131nd\u0131rmakt\u0131r.” diyenlerin g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn i\u00e7inde bulunmak\u00adtad\u0131r. Zira Allah i\u00e7in namaz k\u0131lmak ve Allah\u0131 ululamak, onu, kendisine, lay\u0131k ol\u00admayan s\u0131fatlardan ar\u0131nd\u0131 m\u0131 ak demektir.<\/p>\n

\u00c2yet-i kerimenin sonunda: “Allah da onlara “\u015e\u00fcphesiz ki ben sizin bil\u00admediklerinizi bilrim.” dedi. Buyurulmaktad\u0131r. Burada, Allah tealan\u0131n bildi\u011fini, meleklerin ise bilmediklerini beyan etti\u011fi hususun ne oldu\u011fu hakk\u0131nda farkl\u0131 g\u00f6\u00adr\u00fc\u015fler zikredilmi\u015ftir.<\/p>\n

Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mes’ud, di\u011fer bir k\u0131s\u0131m sahabiler ve M\u00fc\u00adcahide g\u00f6re burada zikredilen ve Allah tealan\u0131n bildi\u011fi, meleklerin ise bilmedik\u00adleri husustan maksat, \u0130blisin durumu ve i\u00e7inde Allah’a isyan etme duygusunu ta\u00ad\u015f\u0131mas\u0131 ve gizledi\u011fi kibirdir. Allah bunu biliyordu melekler ise bilmiyorlard\u0131.<\/p>\n

Katadeye g\u00f6re ise, Allah tealan\u0131n bildi\u011fini, meleklerin ise bilmedi\u011fini zikretti\u011fi husustan maksat, yery\u00fcz\u00fcne g\u00f6nderilecek halifenin soyundan Pey\u00adgamberlerin, velilerin ve salih kullar\u0131n gelmesidir. Melekler, yery\u00fcz\u00fcnde yarat\u0131\u00adlacak olan halifenin ve onun soyundan gelecek olan b\u00fct\u00fcn insanlar\u0131n, orada boz\u00adgunculuk yapacaklar\u0131n\u0131 ve kan d\u00f6keceklerini zannetmi\u015fler, Allah teala da onlar\u0131 uyarm\u0131\u015f, yarataca\u011f\u0131 halifenin soyundan itaatk\u00e2r kullar\u0131n da \u00e7\u0131kaca\u011f\u0131n\u0131, melekle\u00adrin ise bunu idrak edemeyeceklerini bildirmek istemi\u015ftir.<\/p>\n

Taberi, \u00e2yetin bu b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn her iki g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de kapsar \u015fekilde oldu\u011funu izah etmi\u015ftir. Buna g\u00f6re Allah teala meleklere: “Ben sizin bilmedi\u011finiz, \u0130blisin durumunu ve halifenin soyundan gelecek olanlar\u0131n hepsinin ayn\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 bi\u00adlirim.” demi\u015ftir.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah(Celle Celaluhu)\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun. 30- Bir zaman rabbin meleklere: “Ben, yery\u00fcz\u00fcnde bir halife yarata\u00adca\u011f\u0131m” demi\u015fti. Melekler de: “Orada bozgunculuk yapacak ve kan d\u00f6ke\u00adcek birisini mi yaratacaks\u0131n? Halbuki biz seni \u00f6verek […]<\/p>\n","protected":false},"author":13,"featured_media":33073,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1],"tags":[],"yoast_head":"\n