Hamd alemlerin rabbi rahman , din g\u00fcn\u00fcn sahibi , t\u00fcm g\u00fczelliklerin kayna\u011f\u0131, insano\u011fluna e\u015fsiz nimetler veren\u00a0 ve onu halifesi tayin eden ALLAH C.C. Salat ve selam Alemlere rahmet olarak g\u00f6nderilen, bakire bir k\u0131zdan daha b\u00fcy\u00fck bir ahlaka ve\u00a0 hayaya sahip olan , son \u00f6rne\u011fimiz Hz. Muhammed s.a.v ‘e aline ashab\u0131na bug\u00fcnde onun ahlak\u0131n\u0131, onun yolunu takip eden t\u00fcm m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n \u00fczerine olsun.<\/p>\n

Yaz\u0131m\u0131z\u0131n ba\u015fl\u0131\u011f\u0131 peygamberimizin haya ile ilgili bir hadisidir.\u00a0 Hadiste sanki \u201ccan\u0131n ne istiyorsa onu yap\u201d deniliyormu\u015f gibi g\u00f6z\u00fck\u00fcr.\u00a0 fakat Buradaki s\u00f6yleyi\u015f emir \u015feklindeymi\u015f gibi g\u00f6z\u00fckse de asl\u0131nda anlam\u0131 azarlama ve tehdit i\u00e7erir. Hay\u00e2n\u0131n insan\u0131 k\u00f6t\u00fc pozisyonlardan cayd\u0131rd\u0131\u011f\u0131na i\u015faret vard\u0131r. E\u011fer bir kimsenin hay\u00e2 perdesi y\u0131rt\u0131l\u0131rsa, her k\u00f6t\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc ve \u00e7irkinli\u011fi i\u015flemek o ki\u015finin sanki vazifesiymi\u015f gibi olur.<\/p>\n

Hay\u00e2 kelimesi dilimize Arap\u00e7a\u2019dan ge\u00e7mi\u015ftir. \u201cH\u00e2yiye\u201d k\u00f6k\u00fcnden gelen kelime utanma ve utanga\u00e7l\u0131k anlamlar\u0131nda kullan\u0131l\u0131r. S\u00f6zl\u00fcklerde utanma, s\u0131k\u0131lma, utan\u00e7, ar, edep, namus gibi anlamlarda ge\u00e7er .\u00a0 Terim olarak ise; \u201cAllah Te\u00e2l\u00e2\u2019n\u0131n raz\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131 \u00e7irkin \u015feyleri yapmaktan ka\u00e7ma, ba\u015fkalar\u0131n\u0131n k\u00f6t\u00fclemelerinden korkma, k\u00f6t\u00fc i\u015f yap\u0131nca utanma\u201d demektir.<\/p>\n

Maliki \u00e2limlerinden Kad\u0131 Iy\u00e2z ise hay\u00e2y\u0131 \u015f\u00f6yle tan\u0131mlar: \u201cK\u00f6t\u00fc bir i\u015fin yap\u0131lmas\u0131ndan ve iyi bir i\u015fin terk edilmesinden dolay\u0131 insan\u0131n y\u00fcz\u00fcn\u00fc k\u0131zartan bir s\u0131k\u0131nt\u0131d\u0131r.\u201d<\/p>\n

Hay\u00e2 kelimesinin\u00a0 anlam\u0131na bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda kelimenin iman ve ahl\u00e2k kavramlar\u0131yla do\u011frudan alakal\u0131 oldu\u011funu g\u00f6r\u00fcr\u00fcz. Nitekim\u00a0 Peygamber Efendimiz (s.a.v.)\u2019in \u201cHay\u00e2 imandand\u0131r iman ise cennettedir.m\u00fcstehcenlik\u00a0 \u00f6irkinliktir \u00e7irkinlik ise cehennemdedir..\u201d hadisini hat\u0131rlad\u0131\u011f\u0131m\u0131zda hay\u00e2 ile iman aras\u0131nda bir do\u011fru orant\u0131 oldu\u011funu s\u00f6yleyebiliriz.<\/p>\n

\u0130bn Kuteybe bu hadisi a\u00e7\u0131klarken \u015f\u00f6yle s\u00f6yler: Ki\u015fi, hay\u00e2s\u0131 sebebiyle g\u00fcnahlardan uzak durur, b\u00f6ylece hay\u00e2 iman\u0131n bir par\u00e7as\u0131 olur. F\u00e2s\u0131k ise her k\u00f6t\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc i\u015fler dini ve hay\u00e2s\u0131 ona engel olmaz. K\u00f6t\u00fc ve \u00e7irkin fiiller i\u015fledik\u00e7e bu ki\u015finin kalbi karar\u0131r ve iman o kalpte bar\u0131namaz hale gelir. B\u00f6ylece hay\u00e2s\u0131zl\u0131\u011f\u0131n ki\u015fiyi imans\u0131zl\u0131\u011fa g\u00f6t\u00fcrece\u011fini yani hay\u00e2 ve iman\u0131n ayn\u0131 i\u015fi g\u00f6rd\u00fcklerini g\u00f6r\u00fcr\u00fcz. Yine bunu destekleyen bir hadis de \u015f\u00f6yledir: \u201cHay\u00e2 ile iman beraberdirler. Biri gidince, di\u011feri onu takip eder.\u201d<\/p>\n

Hay\u00e2l\u0131 olan insan hayat\u0131n\u0131n b\u00fct\u00fcn alan\u0131nda , di\u011fer insanlar\u0131n kendisi hakk\u0131nda ne d\u00fc\u015f\u00fcnece\u011fini hesap ederek hareket eder. Hay\u00e2n\u0131n temelinde k\u0131nanmak, k\u00fc\u00e7\u00fck g\u00f6r\u00fclmek gibi toplumsal ve psikolojik duygular vard\u0131r.<\/p>\n

Ebu S\u00fcleyman-\u0131 D\u00e2r\u00e2n\u00ee de hay\u00e2l\u0131 bir insanla ilgili \u015f\u00f6yle s\u00f6ylemi\u015ftir: \u201cKul haya sahibi oldu\u011fu zaman, hay\u0131r ve iyi i\u015flere yap\u0131\u015f\u0131r. Hay\u00e2 kalbe yerle\u015fti\u011finde, nefsin arzu ve istekleri ondan uzakla\u015f\u0131r.\u201d<\/p>\n

Ayette de hay\u00e2s\u0131zl\u0131\u011f\u0131 emreden \u015feytan ile ilgili olarak \u015f\u00f6yle ge\u00e7mektedir: \u201cO size ancak k\u00f6t\u00fcl\u00fc\u011f\u00fc, \u00e7irkini ve Allah hakk\u0131nda bilmedi\u011finiz \u015feyleri s\u00f6ylememenizi\u00a0 emreder.\u201d (Bakara 169) ayet insan\u0131n k\u00f6t\u00fc i\u015fler i\u015fledi\u011finde veya bir hay\u00e2s\u0131zl\u0131k yapt\u0131\u011f\u0131nda \u015feytana uymu\u015f olaca\u011f\u0131n\u0131 haber vermektedir. Her t\u00fcrl\u00fc hay\u00e2s\u0131zl\u0131k \u015feytan i\u015fidir<\/p>\n

peki kimden nas\u0131l haya edilir ?<\/p>\n

Maverd\u00ee hay\u00e2y\u0131 bu soru \u00e7er\u00e7evesinde ana hatlar\u0131yla \u00fc\u00e7 \u015fekilde ele almakta:<\/p>\n

1-Allah\u2019tan utanmak<\/p>\n

2-Kuldan, insanlardan utanmak<\/p>\n

3-Kendinden utanmak<\/p>\n

Bunlar\u0131 k\u0131saca a\u00e7\u0131klayacak olursak.<\/p>\n

1-Allah\u2019tan Utanmak<\/p>\n

Allah Ras\u00fbl\u00fc bir hadisinde: \u201cKendisine kar\u015f\u0131 hay\u00e2 edilmeye Allah daha lay\u0131kt\u0131r.\u201d buyurmu\u015ftur. Makam\u0131 en y\u00fcce olan Allah oldu\u011funa g\u00f6re; kudretin, m\u00fclk\u00fcn, gazab\u0131n, rahmetin, her \u015feyin sahibi Allah oldu\u011funa g\u00f6re, insan\u0131n hay\u00e2 edece\u011fi makam\u0131n Allahu c.c\u00a0 olmas\u0131 \u015f\u00fcphesiz en isabetli davran\u0131\u015ft\u0131r. \u0130nsan\u0131 yanl\u0131\u015f fiillere s\u00fcr\u00fcklenmede frenleyecek en y\u00fcce ve g\u00fczel otorite Allah Te\u00e2la\u2019d\u0131r.<\/p>\n

Bu noktada Cibril Hadisi olarak bilinen hadisi hat\u0131rlad\u0131\u011f\u0131m\u0131zda, ihsan kavram\u0131 i\u00e7in s\u00f6ylenen \u201cSiz Onu g\u00f6rmeseniz de O sizi g\u00f6rmektedir.\u201d ifadesinin Allah\u2019tan hay\u00e2 etmemizle de yak\u0131ndan ilgili oldu\u011funu s\u00f6yleyebiliriz. Nitekim kimsenin olmad\u0131\u011f\u0131 bir mek\u00e2nda dahi Allah c.c\u00a0 bizimledir ve bizi g\u00f6rmektedir. \u00d6yleyse i\u015flenilen bir hay\u00e2s\u0131zl\u0131\u011f\u0131 kimse g\u00f6rmese de Allah c.c\u00a0 g\u00f6rmektedir, bilmektedir. Bu unutulmamal\u0131 ve Allah\u2019tan hay\u00e2 edilerek \u00e7irkin fiillerden uzak durulmal\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Kur\u2019\u00e2n-\u0131 Ker\u00eem\u2019de \u201cAllah\u2019tan korkmak, sak\u0131nmak\u201d manas\u0131nda kullan\u0131lan ve \u201ctakva\u201d kelimesinin k\u00f6k\u00fc olan \u201cittik\u00e2\u201d kelimesi de \u201cutanma ve hay\u00e2 etme\u201d fiilleriyle do\u011frudan ilgilidir. Nitekim Hz. \u00d6mer\u2019in takvaya yapt\u0131\u011f\u0131 tan\u0131m\u0131 hat\u0131rlarsak, o: \u201cTakva dikenli bir arazide eteklerini toplayarak y\u00fcr\u00fcmektir.\u201d demi\u015ftir. Dikkat ediniz dikenli bir elbise insana s\u0131k\u0131nt\u0131 verir, eza verir. \u0130\u015fte hay\u00e2s\u0131zl\u0131\u011fa yol a\u00e7an bir fiili i\u015fleyen insan da asl\u0131nda hem kendisine hem \u00e7evresindekilere eza vermi\u015f olur, s\u0131k\u0131nt\u0131 \u00e7ektirmi\u015f olur.<\/p>\n

Hz. Meryem\u2019i hat\u0131rlayal\u0131m, melek ona bir bebek m\u00fcjdelemek i\u00e7in, bir delikanl\u0131 k\u0131l\u0131\u011f\u0131nda geldi\u011finde Hz. Meryem ona: \u201cGer\u00e7ekten ben senden, Rahman olan Allah\u2019a s\u0131\u011f\u0131n\u0131r\u0131m. E\u011fer takva sahibiysen bana yakla\u015fma.\u201d demi\u015ftir. Dikkat edin \u201ctakva sahibiysen\u201d demi\u015ftir. \u201cTakva sahibiysen bana yakla\u015fma, Allah\u2019tan korkuyorsan, Allah\u2019tan hay\u00e2 ediyorsan benden uzak dur\u201d demektir bu. \u201cNe bana eziyet et zarar ver, ne bu \u00e7irkin fiili i\u015fleyerek kendine eziyet et.\u201d demektir bu. \u00d6yleyse takva ve hay\u00e2 aras\u0131nda yak\u0131n bir ili\u015fki vard\u0131r. Yani Allah\u2019tan gerekti\u011fi gibi korkmak da ancak hay\u00e2 ile m\u00fcmk\u00fcn olur.<\/p>\n

Burada, Peygamber Efendimiz\u2019in \u201cAllah\u2019tan gerekti\u011fi gibi hay\u00e2 ediniz.\u201d hadisini d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fczde akl\u0131m\u0131za \u015f\u00f6yle bir soru gelebilir: \u201cAllah\u2019tan nas\u0131l hay\u00e2 edilir?\u201d Yani biz ne yapmam\u0131z gerekir nas\u0131l davranmam\u0131z gerekir ki Allah\u2019tan gerekti\u011fi gibi hay\u00e2 etmi\u015f olal\u0131m?<\/p>\n

Bu soru Rasulullah\u2019a soruldu\u011funda o \u015f\u00f6yle cevap vermi\u015ftir: \u201cBa\u015f\u0131n (be\u015f duyu organ\u0131n\u0131n), bedenin ve beynin alg\u0131lad\u0131\u011f\u0131 konularda haramlardan kendinizi koruyunuz.\u201d demi\u015ftir. \u00d6yleyse bir m\u00fcminin Allah\u2019tan hay\u00e2 etmesi, her t\u00fcrl\u00fc g\u00fcnah, k\u00f6t\u00fcl\u00fck ve \u00e7irkin i\u015ften Allah\u2019tan korkarak uzak durmas\u0131d\u0131r.<\/p>\n

ve ek olarak fudayl bin iyad diyor ki :<\/p>\n

Kap\u0131n\u0131 kapat\u0131p ,\u00a0 perdelerini \u00e7ekiyorsun bu \u015fekilde insanlardan haya etti\u011fini g\u00f6steriyorsun .\u00d6yleyse kalbindeki kur’andan ve hi\u00e7 bir \u015feyin gizli kalmad\u0131\u011f\u0131Allah’tan nas\u0131l haya etmezsin ?<\/p>\n

2-\u0130nsandan\/Kuldan Utanmak<\/p>\n

Ki\u015finin insanlardan utanmas\u0131 a\u00e7\u0131ktan a\u00e7\u0131\u011fa onlara ez\u00e2 vermemesi, k\u00f6t\u00fcl\u00fck etmemesidir. Nitekim Ras\u00fblullah \u201cAllah\u2019tan sak\u0131nan insanlardan da sak\u0131n\u0131r.\u201d buyurmu\u015ftur. Yani en y\u00fcce olandan sak\u0131nan ki\u015fi tabi ki O\u2019nun yaratt\u0131klar\u0131ndan da sak\u0131n\u0131r. Hadisi tersten okursak \u00e7evresindeki insanlardan sak\u0131nmayan birisinin, g\u00f6rmedi\u011fi bir Allah\u2019tan sak\u0131nmas\u0131n\u0131 beklemek abes olur.<\/p>\n

Kuldan utanmak ki\u015finin kendisi gibi insanlardan \u00e7ekinerek baz\u0131 fiillerden uzak durmas\u0131d\u0131r. Gelenek, kanun korkusu, k\u0131nanma vs gibi yapt\u0131r\u0131mlar da bu ba\u015fl\u0131\u011f\u0131n i\u00e7ine girer. Nitekim Adam adamdan korkmaz, utan\u0131r gibi atas\u00f6zleri de ki\u015finin bir fiil sonucu etraftan k\u00fc\u00e7\u00fck g\u00f6r\u00fclme korkusunu anlat\u0131r niteliktedir. Bu noktada insan\u0131n \u00fczerindeki toplumsal bask\u0131 da onun ahl\u00e2k\u0131n\u0131n g\u00fczelle\u015fmesi noktas\u0131nda ki\u015finin hayr\u0131na olan bir fakt\u00f6rd\u00fcr. Sonu\u00e7 itibariyle ki\u015finin di\u011fer insanlardan korkmas\u0131 onun yanl\u0131\u015f \u015feyler yapmas\u0131 noktas\u0131nda bir engel olu\u015fturmaktad\u0131r.<\/p>\n

3-Kendinden Utanmak<\/p>\n

Ki\u015finin kendisinden utanmas\u0131, kendisine kar\u015f\u0131 tutarl\u0131 olmas\u0131 demektir. Hatal\u0131 olan bir i\u015f, ayet ve hadislerle belirlenmi\u015f olmasa bile, tutarl\u0131 olan bir insan bu i\u015fi kendi akl\u0131na ve g\u00f6nl\u00fcne dan\u0131\u015farak da yanl\u0131\u015f oldu\u011funa karar verip o i\u015ften uzak durur. \u201cKi\u015finin ya\u015f\u0131ndan ba\u015f\u0131ndan utanmas\u0131\u201d gibi tabirler de yine kendisinden utanmas\u0131 manalar\u0131na gelir.<\/p>\n

Ki\u015finin kendinden utanmas\u0131, iffetli olmas\u0131, yanl\u0131\u015f bir i\u015fi kendi nefsine yak\u0131\u015ft\u0131ramamas\u0131, yaln\u0131z olsa dahi yanl\u0131\u015f i\u015flerden uzak durmas\u0131d\u0131r. Hay\u00e2n\u0131n bu k\u0131sm\u0131 ki\u015finin kendi nefsinin g\u00fczelli\u011finden, ahl\u00e2k\u0131n\u0131n g\u00fczelli\u011findendir. Nitekim b\u00f6yle bir ki\u015fi her nerde olursa olsun, her \u015feyin mubah oldu\u011fu bir toplumda dahi olsa kendi karakteri ve insanl\u0131\u011f\u0131n\u0131n g\u00fczelli\u011fi nedeniyle \u00e7irkin i\u015flerden uzak durur. Bu Allah\u2019\u0131n insana verdi\u011fi temiz f\u0131trat\u0131 muhafaza edenler i\u00e7in s\u00f6z konusu olan bir \u015feydir. \u201cVicdanl\u0131 insan, vicdan\u0131 k\u00f6relmi\u015f insan\u201d gibi tabirler de insan\u0131n i\u00e7indeki kendisine do\u011fruyu telkin eden sesi susturmu\u015f olup olmamas\u0131, temiz f\u0131trat\u0131n\u0131 muhafaza edip etmemesiyle alakal\u0131 olarak ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015f tabirlerdir.<\/p>\n

yine Rasulullah\u0131n hadisi hayay\u0131 \u00e7ok g\u00fczel bir \u015fekilde \u00f6zetliyor;<\/p>\n

Hz. Enes (rad\u0131yall\u00e2hu anh) anlat\u0131yor: “Res\u00fblullah (aleyhissal\u00e2tu vessel\u00e2m) buyurdular ki: “Edebsizlik ve \u00e7irkin s\u00f6z girdi\u011fi \u015feyi \u00e7irkinle\u015ftirir. Hay\u00e2 ise girdi\u011fi\u00a0 \u015feyi g\u00fczelle\u015ftirir.”<\/p>\n

Tirmiz\u00ee, Bir 47, (1975);\u0130bnu M\u00e2ce, Z\u00fchd 17, (4185).<\/p>\n

Haya yaln\u0131zca m\u00fcmin bir kalbin s\u00fcs\u00fcd\u00fcr . Allah c.c kalplerimizi \u00f6nce iman ile doldurabilmeyi ve sonras\u0131nda haya s\u00fcs\u00fcyle g\u00fczelle\u015ftirmeyi bizlere nasip etsin (amin)<\/p>\n

-VELHAMDUL\u0130LLAH\u0130 RABB\u0130LALEM\u0130N –<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Hamd alemlerin rabbi rahman , din g\u00fcn\u00fcn sahibi , t\u00fcm g\u00fczelliklerin kayna\u011f\u0131, insano\u011fluna e\u015fsiz nimetler veren\u00a0 ve onu halifesi tayin eden ALLAH C.C. Salat ve selam Alemlere rahmet olarak g\u00f6nderilen, bakire bir k\u0131zdan daha b\u00fcy\u00fck bir ahlaka ve\u00a0 hayaya sahip olan , son \u00f6rne\u011fimiz Hz. Muhammed s.a.v ‘e aline ashab\u0131na bug\u00fcnde onun ahlak\u0131n\u0131, onun yolunu […]<\/p>\n","protected":false},"author":40,"featured_media":26986,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[1,251],"tags":[],"yoast_head":"\n