HEVA<\/strong><\/p>\n \u015eahinin ini\u015fi gibi h\u0131zla s\u00fcz\u00fcl\u00fcp inmek; d\u00fc\u015fmek; yukar\u0131 f\u0131rlamak; y\u0131ld\u0131zlar\u0131n do\u011fu\u015fu ve bat\u0131\u015f\u0131; mahvolmak; r\u00fczg\u00e2r\u0131n esmesi; kab\u0131n bo\u015f olmas\u0131; hava gibi anlamlara gelir. Ayr\u0131ca bo\u015f, hava dolu, sonu\u00e7suz, de\u011fersiz gibi anlamlara da gelir.<\/p>\n Hev\u00e2, nefsin \u015fehvetlere e\u011filimi, keyfe d\u00fc\u015fk\u00fcnl\u00fck, \u015fehvete d\u00fc\u015fk\u00fcn ve ilim sahibi olmadan sahibine h\u00fckmeden nefs anlam\u0131nda Kur’an\u00ee bir kavramd\u0131r. Nefis; \u015fehvet ve keyiflere d\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fc gibi sahibini de u\u00e7urumlara, cehennem \u00e7ukuruna s\u00fcr\u00fckler, asl\u0131nda nefis, yap\u0131s\u0131 bak\u0131m\u0131ndan \u015fehvet sahibi olmak durumundad\u0131r. Fakat bu \u015fehvet “ilm”e tabi oldu\u011funda f\u0131tri bir nitelik kazan\u0131r ve g\u00fcnah olmayan yararl\u0131 y\u00f6nlere kanalize edilir. S\u00f6zgelimi, yeme-i\u00e7me ihtiyac\u0131 hel\u00e2linden ve normal \u00f6l\u00e7\u00fclerde giderilir, kar\u015f\u0131t cinse duyulan arzu, nik\u00e2h ile me\u015fru yollarla doyurulur. Fakat nefis, b\u00fct\u00fcn\u00fcyle s\u0131n\u0131r tan\u0131maz \u015fehvet ve arzulardan ibaret hale gelirse, o zaman sahibini sapt\u0131r\u0131r ve onu hem d\u00fcnyada, hem de \u00e2hirette fel\u00e2kete s\u00fcr\u00fckler. \u0130\u015fte heva kelimesi Kur’an’da bu t\u00fcr bir nefsi ifade eden bir kavramd\u0131r.[1]<\/a><\/p>\n Hevay\u0131 ilah edinmek:<\/strong><\/p>\n Bir kimse kendi d\u00fc\u015f\u00fcnce ve karar\u0131n\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda kimsenin istek ve arzular\u0131na uymadan haraket ediyor ise bu insan kendi hevas\u0131n\u0131, kendi nefsini ilah edinmi\u015f demektir. Hayat rehberimiz Kur\u2019an\u2019\u0131 Kerimde \u015f\u00f6yle buyrulmaktad\u0131r;<\/p>\n \u201c\u0130stek ve arzular\u0131n\u0131 kendisine ilah edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Yoksa onu kollay\u0131p, koruyan sen mi olacaks\u0131n?\u201d (Furkan 43)<\/p>\n B\u00f6yle kimseler nefislerinin isteklerinin d\u0131\u015f\u0131nda ba\u015fka kutsal bir \u015fey tan\u0131mazlar. Pe\u015fine d\u00fc\u015ft\u00fckleri istekelrin \u00e7o\u011fuda normal olmayan kuruntulardan ibarettir. B\u00f6yle ki\u015filer i\u00e7in Hak, hukuk, adalet, insanl\u0131k ilk s\u0131radaki esaslar de\u011fildir. Bu sebeple \u00f6nce kendi nefislerini doyurmay\u0131 keyiflerinin hali \u00fczere haraket etmelerinden ba\u015fka bir \u015fey yapmazlar.<\/p>\n \u201cKendi arzu ve hevesini ilah edinen ve Allah\u2019\u0131n bir bilgi sebebiyle sapt\u0131rd\u0131\u011f\u0131, kulak ve kalbini m\u00fch\u00fcrledi\u011fi, g\u00f6z\u00fcne perde \u00e7ekti\u011fi ki\u015fiyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? Art\u0131k Allah\u2019tan sonra, kim onu do\u011fru yola iletebilir. O halde hi\u00e7 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcp ders \u00e7\u0131karmazm\u0131s\u0131n\u0131z.\u201d (Casiye 23)<\/p>\n Kur\u2019an ve s\u00fcnnette hevas\u0131na uyanlar\u0131n \u00f6zellikleri:<\/strong><\/p>\n Bu yol \u00fczerinde hareket eden insanlar\u0131n kalplerinde ba\u015fta \u015firk olmak \u00fczere b\u00fct\u00fcn k\u00f6t\u00fc davran\u0131\u015flar ve olumsuz d\u00fc\u015f\u00fcnceler ba\u015f g\u00f6stermektedir. Bu tarz insanlar hevalar\u0131n\u0131n benzeri olan zan ve kuruntudan kurtulamay\u0131p nefislerinin pe\u015finden giderler. Allah\u2019\u0131n bildirmi\u015f oldu\u011fu hidayet yolundan hi\u00e7bir\u015fey kabul etmezler. Ki\u015finin kendi hevas\u0131na tabi olmas\u0131 haktan ve hakikatten y\u00fcz \u00e7evirmesi demektir.<\/p>\n \u201c\u2026O putlara tapanlar, sadece zanlar\u0131n\u0131n ve kuruntular\u0131n\u0131n pe\u015fine tak\u0131l\u0131yorlar. H\u00e2lbuki \u015fimdi onlara, Rablerinden bir yol g\u00f6sterici de gelmi\u015ftir.\u201d (Necm 23)<\/p>\n \u201cEy Davud, ger\u00e7ek \u015fu ki, biz seni yery\u00fcz\u00fcnde bir halife k\u0131ld\u0131k. \u00d6yleyse insanlar aras\u0131nda hak ile h\u00fckmet, istek ve tutkulara (hevaya) uyma; sonra seni Allah’\u0131n yolundan sapt\u0131r\u0131r. \u015e\u00fcphesiz Allah’\u0131n yolundan sapanlar, hesap g\u00fcn\u00fcn\u00fc unutmalar\u0131ndan dolay\u0131 onlar i\u00e7in \u015fiddetli bir azab vard\u0131r.\u201d( Sad 26)<\/p>\n \u201cE\u011fer hak, onlar\u0131n heva (istek ve tutku) lar\u0131na uyacak olsayd\u0131 hi\u00e7 tart\u0131\u015fmas\u0131z, g\u00f6kler, yer ve bunlar\u0131n i\u00e7inde olan herkes (ve her \u015fey) bozulmaya u\u011frad\u0131\u2026\u201d (Mu\u2019minun 71)<\/p>\n \u201c\u015eimdi Rabbinden apa\u00e7\u0131k bir belge \u00fczerinde bulunan kimse, k\u00f6t\u00fc ameli kendisine ‘s\u00fcsl\u00fc ve \u00e7ekici g\u00f6sterilmi\u015f’ ve kendi heva (istek ve tutku) lar\u0131na uyan kimseler gibi midir?\u201d (Muhammed 14)<\/p>\n \u0130nsan Allah\u2019\u0131n hidayet kitab\u0131 olarak g\u00f6nderdi\u011fi Kuran\u2019\u0131 yani vahyi d\u0131\u015flayarak her \u015feyi kendi akl\u0131na, kendi hevas\u0131na g\u00f6re \u00e7\u00f6zmeye her \u015feyin h\u00fckm\u00fcn\u00fc i\u015fine geldi\u011fi gibi vermeye kalk\u0131\u015f\u0131rsa, insan\u0131n i\u00e7inde ve yery\u00fcz\u00fcnde de huzurun olmas\u0131 m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir. Vahyi d\u0131\u015flayanlar hem kendilerine yeni ilahlar bulurlar hemde k\u00fc\u00e7\u00fck \u00f6nemsiz ve k\u0131s\u0131r \u00e7eki\u015fmelerin i\u00e7inde ucuz \u00e7\u0131karlar\u0131n pe\u015finde ko\u015far dururlar. Hevas\u0131na uyan kimselerin y\u00f6n verdi\u011fi d\u00fcnyada bar\u0131\u015f ve adaletin olmas\u0131na imk\u00e2n yoktur.<\/p>\n Ebu \u00dcmame (r.a) den \u015f\u00f6ylece rivayet edilmi\u015ftir: O, demi\u015f ki; Peygamber (s.a.v) \u015f\u00f6yle buyurdu: “Y\u00fcce Allah’\u0131n yan\u0131nda sema g\u00f6lgesi alt\u0131nda Allah’tan ba\u015fka tap\u0131lan ilahlar i\u00e7inde, uyulan heva (nefsin kendili\u011finden y\u00f6neldi\u011fi istek ve arzu)\u2019dan daha b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fc yoktur”.[2]<\/a><\/p>\n K\u00f6t\u00fc duygular\u0131n\u0131 kendisine tanr\u0131 edinen kimseyi g\u00f6rd\u00fcn m\u00fc? HEV\u00c2: Nefsin kendili\u011finden y\u00f6neldi\u011fi istek ve arzusu, soyut iste\u011fidir. K\u00f6t\u00fc duygular\u0131n\u0131 tanr\u0131 edinen denilmeyip de ikinci meful\u00fcn \u00f6nce an\u0131lmas\u0131, k\u0131saltma i\u00e7indir ki, can\u0131n\u0131n istedi\u011finden ba\u015fkas\u0131n\u0131 tanr\u0131 tan\u0131mayan, demektir. B\u00f6yle kimselerde hi\u00e7 hak severlilik yok, sadece bir bencillik vard\u0131r. \u0130ste\u011fi de ger\u00e7ek bir fayda de\u011fil, sadece can\u0131n\u0131n istedi\u011fi kuru kuruntudan ibarettir. Bunlar, delil, tan\u0131k, hak, hukuk tan\u0131maz, yaln\u0131z kendi istek ve zevkine taparlar, zevkleri kendilerinin felaketine sebep oldu\u011funu bilseler de yine hakk\u0131 zevklerine kurban ederler. Dini de insan\u0131n soyut duygular\u0131ndan, yani sadece istek, arzu ve zevklerinden ibaret sayarl a r; g\u00f6n\u00fclleri neye \u00e7ekerse ona taparlar, ger\u00e7e\u011fin zevkini aramaz, hakk\u0131n ho\u015fnutlu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnmez, d\u00fc\u015f\u00fcnmek istemezler, bilseler bile yine tan\u0131mazlar.[3]<\/a><\/p>\n \u201c\u015eedd\u00e2d b. Evs (r.a.)\u2019den riv\u00e2yete g\u00f6re; Ras\u00fblullah (s.a.v.) \u015f\u00f6yle buyurmu\u015ftur: \u201cGer\u00e7ekten zeki ve ak\u0131ll\u0131 ki\u015fi, nefsinin k\u00f6t\u00fc arzular\u0131na h\u00e2kim olup \u00f6l\u00fcmden sonras\u0131 i\u00e7in \u00e7al\u0131\u015fand\u0131r. Aciz ki\u015fi ise, nefsinin her t\u00fcrl\u00fc arzu ve isteklerine uyarak hayat\u0131n\u0131 devam ettirip, Allah\u2019tan her \u015feyi ve Cenneti isteyen ki\u015fidir.\u201d [4]<\/a><\/p>\n Keyyisi Ak\u0131ll\u0131, \u015fuurlu ve ileri g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fc demektir. Ekyes de ism-i tafdildir. Y\u00e2ni Keyyis kelimesinin if\u00e2de etti\u011fi m\u00e2n\u00e2dan daha kuvvetli bir m\u00e2n\u00e2 if\u00e2de eder. Bu itibarla Ekyes: En ak\u0131ll\u0131, en \u015fuurlu ve en ileri g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fc demektir.<\/p>\n \u00c2ciz: G\u00fc\u00e7s\u00fcz demektir. Burada nefsini yenmekten \u00e2ciz olup nefsinin esiri durumunda olan kimse anlam\u0131nda kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n Bu had\u00eese g\u00f6re ak\u0131ll\u0131, \u015fuurlu ve ileri g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fc adam o kimsedir ki, nefsini hesaba \u00e7eker, Allah’a kar\u015f\u0131 kulluk g\u00f6revini yapar, \u00f6l\u00fcm\u00fc s\u0131k s\u0131k hat\u0131rlar ve \u00f6l\u00fcm sonras\u0131 i\u00e7in gerekli haz\u0131rl\u0131\u011f\u0131 yapar.<\/p>\n <\/p>\n \u00c2ciz de o kimsedir ki nefsinin esiri olur, can\u0131 ne \u00e7ekerse hel\u00e2l haram demeden onu i\u015fler, Rabb’ine kar\u015f\u0131 kulluk g\u00f6revini ihmal eder ve \u00f6l\u00fcmden sonraki hayat i\u00e7in hi\u00e7 bir haz\u0131rl\u0131kta bulunmaz. \u00dcstelik Allah G\u00e2f\u00fbr ve Rah\u00eem dir, keremi boldur. Bana ve benim amelime ihtiyac\u0131 yoktur, O, beni ba\u011f\u0131\u015flar gibi laflarla bir tak\u0131m temennilerde bulunur.[5]<\/a><\/p>\n [1]<\/a> \u015eamil\u00a0 \u0130.A<\/p>\n [2]<\/a> Taber\u00e2n\u00ee ve H\u0131lye isimli eserinde Ebu Nuaym,<\/p>\n [3]<\/a> Elmal\u0131l\u0131 H. Yaz\u0131r ( Furkan 43)<\/p>\n [4]<\/a> (\u0130bn M\u00e2ce, Z\u00fchd: 31), Tirmizi K\u0131yamet 25 (2459)<\/p>\n