B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M<\/strong><\/p>\n Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.<\/strong><\/p>\n \u0130slam\u2019\u0131n \u00fczerinde durdu\u011fu konulardan bir tanesi de ana-babaya ihsand\u0131r. Bir insan i\u00e7in ilk \u00f6\u011fretmen annesi ve babas\u0131d\u0131r.Dolay\u0131s\u0131yla \u00fczerindeki en b\u00fcy\u00fck hak sahiplerinden birisi de ailesidir.Kur\u2019an ve S\u00fcnnet fert ve anne-baba hakk\u0131 konusunda da d\u00fczenlemeler vaaz etmi\u015ftir.<\/p>\n Kur’an\u2019da, tek olan Allah’a ibadet edip O’na hi\u00e7 bir \u015feyi \u015firk ko\u015fmama emrinden sonra, ana babaya itaat etme ve onlara ihsanda bulunma emrinin geldi\u011fi g\u00f6r\u00fclmektedir.<\/p>\n \u015e\u00f6yle ki: “Rabbin sadece kendisine kulluk etmenizi, ana baban\u0131za\u00a0 ihsanda bulunman\u0131z\u0131 (onlara iyi davranman\u0131z\u0131) kesin bir \u015fekilde emretti..\u201d (17\/\u0130sr\u00e2, 23)<\/p>\n \u201cBiz, insana, ana-babas\u0131na iyilikte bulunmay\u0131 tavsiye ettik. \u00d6zellikle de anas\u0131n\u0131 tasviye ederiz ki, o, kat kat zaafa d\u00fc\u015ferek ona hamile kalm\u0131\u015f, emzirmesi de tam iki sene s\u00fcrm\u00fc\u015ft\u00fcr. Binaenaleyh; bana ve ana-babana \u015f\u00fckret. ” (Lokman, 31\/14)<\/p>\n “\u00c7ocuk, hi\u00e7 bir iyilikle baban\u0131n hakk\u0131n\u0131 \u00f6deyemez. Ancak onu k\u00f6le olmu\u015f bir vaziyette bulur da sat\u0131n alarak h\u00fcrriyetine kavu\u015fturursa hakk\u0131n\u0131 \u00f6der.” (Buh\u00e2r\u00ee, el-Edeb\u00fc’l-M\u00fcfred, 6)<\/p>\n B\u00fcreyt’den rivayet edilen bir had\u00ees-i \u015ferifte; adam\u0131n biri K\u00e2’be’yi tavaf ederken annesini omzunda ta\u015f\u0131yarak tavaf ettirmi\u015f Resulullah’\u0131n yan\u0131na gelerek:<\/p>\n “-Hakk\u0131n\u0131 \u00f6dedim mi?” diye sormu\u015f. Resulallah buyurmu\u015flar ki:<\/p>\n “-Hay\u0131r, sana hamile iken al\u0131p verdi\u011fi bir nefesin hakk\u0131 bile de\u011fil.”<\/p>\n Kur\u2019an da ve S\u00fcnnette buna benzer bir \u00e7ok kavil mevcuttur.Bu hakikatler g\u00f6lgesinde ferdin ana-babaya kar\u015f\u0131 sorumluluklar\u0131 ile alakal\u0131 olarak \u015funlar\u0131 kaydedebiliriz :<\/p>\n Peygamber Efendimiz de bir hadislerinde: “Allah size, annelerinize itaatsizli\u011fi… Haram k\u0131ld\u0131.” (Buh\u00e2r\u00ee, Edeb, 4).<\/p>\n <\/p>\n Yukar\u0131da zikredilen ayet ve hadislerden de anla\u015f\u0131laca\u011f\u0131 gibi ana-babalar\u0131n istek ve arzular\u0131n\u0131 yerine getirmek, onlara kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmamak Allah’\u0131n emridir. Ancak, ana-baba \u00e7ocu\u011fundan Allah’a kar\u015f\u0131 gelmesini, O’nu ink\u00e2r etmesini, farz k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 bir \u015feyi yapmamas\u0131n\u0131, haram k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u015feyleri yapmas\u0131n\u0131 emrederse; onlar\u0131n bu istekleri yerine getirilmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah’a isyan olan hususta, ana-baba da olsa, insanlara itaat edilmez.<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n “Y\u00fcce Rabb’\u0131n \u015f\u00f6yle emretti; Yaln\u0131z Allah’a ibadet edeceksiniz, ana-babalar\u0131n\u0131za iyilik yapacaks\u0131n\u0131z. \u015eayet bunlardan biri veya her ikisi senin yan\u0131nda ihtiyarlarsa sak\u0131n onlara “\u00f6f ” dahi deme, y\u00fczlerine ba\u011f\u0131rma, onlara tatl\u0131 s\u00f6z s\u00f6yle. Onlara, merhamet belirtisi olarak tevazu kanad\u0131n\u0131 a\u00e7 da, “Ya Rab, k\u00fc\u00e7\u00fckl\u00fc\u011f\u00fcmde bana \u015fefkat g\u00f6sterdikleri gibi, sen de onlara merhamet et” de “(el-isr\u00e2, 17\/23-24)<\/p>\n <\/p>\n Peygamber Efendimiz de “kime iyilik yapay\u0131m?” diye \u00fc\u00e7 defa soran bir sahabiye, \u00fc\u00e7 defas\u0131nda da, “annene” cevab\u0131n\u0131 verdikten sonra d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc soruda, babas\u0131na iyilik yapmas\u0131 gerekti\u011fini s\u00f6ylemi\u015ftir. (Buh\u00e2r\u00ee, Edeb, 2; M\u00fcslim, Birr, 1).<\/p>\n <\/p>\n Ana-baba, \u00e7ocuklar\u0131na yeteri kadar iyilik yapmam\u0131\u015f olsalar, hatta baz\u0131 zararlar\u0131 dokunmu\u015f olsa da, \u00e7ocuklar, onlara yine de iyi davranmak mecburiyetindedir. \u00c7\u00fcnk\u00fc insanlar ya\u015fland\u0131k\u00e7a \u00e7ocukla\u015f\u0131r. \u00c7ocuklu\u011fumuzdaki yanl\u0131\u015f ve zararl\u0131 davran\u0131\u015flar\u0131m\u0131z\u0131 g\u00fcler y\u00fczle kar\u015f\u0131layanlar bize muhta\u00e7 duruma gelince onlara, bize yapt\u0131klar\u0131 gibi iyi davranmam\u0131z ayn\u0131 zamanda bir \u015f\u00fckran borcudur.<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n Ashab-\u0131 Kir\u00e2m’dan Ebu’d-Derd\u00e2 Hz. Peygamber’in (s.a.s.) kendisine dokuz \u00f6nemli \u015fey tavsiye etti\u011fini, bunlardan birinin de; ana-baba da dahil olmak \u00fczere aile fertlerinin ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131lamak oldu\u011funu belirtir. (Buh\u00e2r\u00ee, el-Edeb\u00fc’l-M\u00fcfred, 9) Yine Peygamberimiz, cihada kat\u0131lmak isteyen bir sahabiyi, ihtiya\u00e7lar\u0131ndan dolay\u0131, ana-babas\u0131n\u0131n yan\u0131na g\u00f6ndermi\u015ftir. (Buh\u00e2r\u00ee, el-Edebu’l-M\u00fcfred, 9).<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n -“Size, b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlar\u0131n en b\u00fcy\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc bildireyim mi?” diye \u00fc\u00e7 defa sordu. \u00dc\u00e7 defas\u0131nda da “evet bildir, Ey Allah’\u0131n Resul\u00fc” diyen-ashab-\u0131 kir\u00e2ma bunlar\u0131n s\u0131ras\u0131yla; “Allah’a ortak ko\u015fmak, ana-babaya kar\u015f\u0131 gelmek, haks\u0131z yere adam \u00f6ld\u00fcrmek ve yalan s\u00f6ylemek” oldu\u011funu belirtir. (Buh\u00e2r\u00ee, Edeb, 6).<\/p>\n <\/p>\n “Ana-babam\u0131 a\u011flar h\u00e2lde terkederek, hicret etmek \u00fczere senin emrini almaya geldim” diyen bir sahabiye Peygamberimiz (s.a.s.):<\/p>\n <\/p>\n -“Onlara d\u00f6n, nas\u0131l a\u011flatt\u0131nsa onlar\u0131 \u00f6ylece g\u00fcld\u00fcr, sevindir” der ve hen\u00fcz m\u00fcsl\u00fcman dah\u00ee olmayan ana-babas\u0131n\u0131n yan\u0131na g\u00f6nderir.<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n Peygamberimiz (s.a.s.) \u00e7ok \u00f6fkeli bir \u015fekilde \u00fc\u00e7 defa, “Yaz\u0131klar olsun o kimseye ” dedi\u011finde Ashab-\u0131 Kiram; “Kimdir o? Ey Allah’\u0131n Resul\u00fc! ” diye sorunca;<\/p>\n <\/p>\n “Ana-babas\u0131 veya bunlardan birisi yan\u0131nda ihtiyarlad\u0131\u011f\u0131 h\u00e2lde, Cennet’e giremeyip Cehennem’i boylayan kimse” der. (M\u00fcslim, Birr, 9).<\/p>\n <\/p>\n Abdullah b. Amr b. el-\u00c2s’\u0131n anlatt\u0131\u011f\u0131na g\u00f6re, bir adam peygamberimiz (s.a.s.)’e gelerek cihada gitmek i\u00e7in izin istedi. Peygamberimiz de ona; “Annen baban sa\u011f m\u0131d\u0131r?” diye sordu. Adam: “Evet”, deyince Resulullah (s.a.s.): “O h\u00e2lde sen \u00f6nce onlar\u0131n r\u0131zas\u0131n\u0131 almaya \u00e7al\u0131\u015f, ” buyurarak ona bu g\u00f6revini hat\u0131rlatt\u0131. (Tecrid-i Sarih Terc\u00fcmesi, VIII, 377).<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n “Bir kimsenin ana-babas\u0131na s\u00f6vmesi b\u00fcy\u00fck g\u00fcnahlardand\u0131r”.<\/p>\n <\/p>\n -Ashab-\u0131 Kir\u00e2m: “Bir kimse ebeveynine nas\u0131l s\u00f6ver?” deyince,<\/p>\n <\/p>\n -Efendimiz (s.a.s.): “Biri ba\u015fkas\u0131na k\u00f6t\u00fc bir s\u00f6z s\u00f6yler, o da tutar bunun ebeveynine s\u00f6ver” diye cevap verdi. (Buh\u00e2r\u00ee, Edeb, 4).<\/p>\n <\/p>\n <\/p>\n Bir sahab\u00ee; “\u00d6l\u00fcmlerinden sonra da ebeveynim i\u00e7in yapmam gereken bir iyilik var m\u0131?” diye sorunca Peygamberimiz (s.a.s.) \u015f\u00f6yle buyurdu:<\/p>\n <\/p>\n “Evet d\u00f6rt haslet vard\u0131r:<\/p>\n <\/p>\n Onlara hay\u0131r duada bulunmak ve Allah’tan, ba\u011f\u0131\u015flanmalar\u0131n\u0131 dilemek. Varsa vasiyetlerini yerine getirmek. Dostlar\u0131yla ili\u015fkiyi devam ettirip ikramda bulunmak. Akrabalar\u0131yla ili\u015fkiyi devam ettirmek ki, senin b\u00fct\u00fcn akrabalar\u0131n ancak onlar vas\u0131tas\u0131yla varolmu\u015ftur. (Buh\u00e2r\u00ee, el-Edeb\u00fc’lM\u00fcfred, 19)<\/p>\n <\/p>\n \u00d6l\u00fcmlerinden sonra yap\u0131lacak duan\u0131n ebeveyne faydas\u0131n\u0131 Peygamberimiz (s.a.s.) \u015f\u00f6yle dile getirir: “\u0130nsan \u00f6l\u00fcnce amel defteri kapan\u0131r. Ancak \u015fu \u00fc\u00e7 \u015feyle sevab\u0131 devam eder: Sadaka-\u0131 c\u00e2riye, insanlar\u0131n faydalanaca\u011f\u0131 bir ilim ve arkas\u0131ndan hay\u0131r dua eden bir evl\u00e2t” (Buh\u00e2r\u00ee, et-Edeb\u00fc’l-M\u00fcfred, 19).<\/p>\n <\/p>\n Ayr\u0131ca onlara kar\u015f\u0131 iyi, g\u00fczel olan her davran\u0131\u015fta bulunmak, k\u00f6t\u00fc, \u00e7irkin her hareketten de sak\u0131nmak, onlara kar\u015f\u0131 olan g\u00f6revlerimizdendir.<\/p>\n <\/p>\n Hayatta ve \u00f6ld\u00fckten sonra ebeveynine kar\u015f\u0131 g\u00f6revlerini yerine getiren, onlar\u0131 memnun edip hay\u0131r dualar\u0131n\u0131 alan kimse, d\u00fcnya ve ahiretin en b\u00fcy\u00fck mutluluklar\u0131ndan birini kazanm\u0131\u015f olur. \u00c7\u00fcnk\u00fc Peygamberimiz (s.a.s.) b\u00f6ylelerinin bereketli uzun bir \u00f6mre sahip olacaklar\u0131n\u0131, ebeveynin kendileri i\u00e7in yapacaklar\u0131 dualar\u0131n Allah taraf\u0131ndan mutlaka kabul edilece\u011fini ve Cennet’i kazanacaklar\u0131n\u0131 m\u00fcjdelemektedir .[1]<\/a><\/p>\n Cabir ibni Abdullah’dan rivayet edildi\u011fine g\u00f6re, Peygamber (sav) minbere \u00e7\u0131kt\u0131. Birinci basama\u011fa \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 zaman \u00abamin\u00bb dedi. Sonra \u0130kinci basama\u011fa \u00e7\u0131k\u0131p \u00abam\u00een\u00bb dedi. Sonra \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc basama\u011fa \u00e7\u0131k\u0131p \u00abam\u00een\u00bb dedi. (Ashab) sordular :<\/p>\n \u2014\u00a0 Ey Allah’\u0131n resul\u00fc! U\u00e7 kere am\u00een dedi\u011fini i\u015fittik, (bunun hikmeti)? Peygamber \u015f\u00f6yle buyurdu:<\/p>\n \u2014 Birinci basama\u011fa \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131m zaman, Cibril (as) bana gelip, dedi ki:<\/p>\n \u2014 Ramazana yeti\u015fip de g\u00fcnahlar\u0131 ba\u011f\u0131\u015flanmam\u0131\u015f oldu\u011fu halde, ondan s\u0131yr\u0131l\u0131p \u00e7\u0131kan bir kul bedbaht olsun. Ben, am\u00een, dedin. Sonra dedi ki:<\/p>\n \u2014\u00a0 Ana ve babas\u0131na yahut bunlardan b\u00eerine kavu\u015fan bir kulu, bun\u00adlar cennet’e koymam\u0131\u015fsa, o kul bedbaht olsun. Ben, am\u00een, dedim. Sonra dedi ki:<\/p>\n \u2014\u00a0 Yan\u0131nda sen an\u0131l\u0131p da, sana sal\u00e2t getirmeyen bir kul bedbaht olsun. Buna da ben am\u00een dedim<\/p>\n \u0130mam Buhari bu hadis ile alakal\u0131 \u015funlar\u0131 kaydetmi\u015ftir :<\/p>\n Ana ile baban\u0131n her \u0130kisine veya bunlardan birine yeti\u015fip de onlara iyilik etmek, emirlerini dinlemek ve kendilerini ho\u015fnud ve raz\u0131 etmek, Allah’\u0131n r\u0131zas\u0131n\u0131 kazanmak olur. Allah’\u0131n r\u0131zas\u0131n\u0131\u00a0 kazanan da Cennetlik olur. \u0130\u015fte b\u00f6yle f\u0131rsat\u0131 ka\u00e7\u0131r\u0131p da ana ve babas\u0131n\u0131n r\u0131zas\u0131n\u0131 kazanamayana da yaz\u0131klar olsun, b\u00fcy\u00fck bir nimeti ka\u00e7\u0131rm\u0131\u015ft\u0131r.[2]<\/a><\/p>\n Allah\u2019\u0131n Hakk\u0131 Her Hakk\u0131n \u00dczerindedir :<\/strong><\/p>\n Enes b. M\u00e2lik, Mu\u00e2z b. Cebel’den naklen rivayet eyledi. Mu\u00e2z \u015funlar\u0131 s\u00f6ylemi\u015f :<\/p>\n \u2014 Peygamber (Sallallah\u00fc Aleyhi ve Sellem)’in terkisinde idim. Onun\u00adla aram\u0131zda semerin arka ka\u015f\u0131ndan ba\u015fka bir \u015fey yoktu. (Bana)<\/p>\n \u00abYa Mu\u00e2ze\u2019bne Cebel!\u00bb dedi. Ben:<\/p>\n \u00ab Lebbeyk ya Res\u00fbl\u00e2llah ve sa’deyk \u00bb dedim. Sonra biraz y\u00fcr\u00fcd\u00fc, ve (yine .<\/p>\n \u00abYa Mu\u00e2ze’bne Cebel!\u00bb dedi.<\/p>\n \u00abLebbeyk ya Res\u00fbl\u00e2llah ve sa’deyk\u00bb dedim. Sonra biraz y\u00fcr\u00fcd\u00fc, ve (tekrar):<\/p>\n \u00abYa Mu\u00e2ze’bne Cebel!\u00bb buyurdu. Ben:<\/p>\n \u00abLebbeyk ya Res\u00fbl\u00e2llah ve sa’deyk\u00bb dedim.<\/p>\n \u00abAllah\u0131n kullar\u0131 \u00fczerindeki hakk\u0131 nedir bilir misin?\u00bb diye sordu. Ben:<\/p>\n \u00abAllah ve Resul\u00fc bilir\u00bb dedim.<\/p>\n \u00abGer\u00e7ekten Allah’\u0131n kullan \u00fczerindeki hakk\u0131 ona ib\u00e2det etmeleri ve kendisine hi\u00e7 bir \u015feyi ortak ko\u015fmamalar\u0131dir.\u00bb buyurdu. Sonra biraz daha y\u00fcr\u00fcd\u00fc. Ve (yine):\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 \u00abYa Mu\u00e2ze’bne Cebel!\u00bb dedi.<\/p>\n \u00abLebbeyk ya Res\u00fbl\u00e2llah ve sa’deyk.\u00bb dedim.<\/p>\n \u00abBunu yapt\u0131klar\u0131 takdirde kullar\u0131n Allah \u00fczerinde hakk\u0131 nedir, bilir misin?\u00bb dedi. Ben:<\/p>\n \u00abAllah ve Resul\u00fc bilir.\u00bb dedim.<\/p>\n \u00abOnlara az\u00e2b etmemesidir.\u00bb\u00a0 buyurdular.[3]<\/a><\/p>\n <\/p>\n \u201cBiz insana, ana-babas\u0131na iyilik yapmas\u0131n\u0131 tavsiye ettik. Bununla beraber, hakk\u0131nda bilgi sahibi olmad\u0131\u011f\u0131n (ilah tan\u0131mad\u0131\u011f\u0131n) bir \u015feyi bana ortak ko\u015fman i\u00e7in sana emrederlerse, art\u0131k onlara bu hususta itaat etme.” (el- Ankeb\u00fbt, 29\/8) Bu ayet ashabtan Sa’d b. Ebi Vakk\u00e2s hakk\u0131nda nazil olmu\u015ftur. Hz. Sa’d olay\u0131 \u015f\u00f6yle anlatmaktad\u0131r: “Ben anneme h\u00fcrmet ve itaat eden bir \u00e7ocuktum, m\u00fcsl\u00fcman olunca annem bana:<\/p>\n -Sa’d! bu yapt\u0131\u011f\u0131n nedir? Ya sen bu yeni dinini b\u0131rak\u0131rs\u0131n, yahut da ben yemem i\u00e7mem ve sonunda \u00f6l\u00fcr\u00fcm. Sen de benim y\u00fcz\u00fcmden; “anas\u0131n\u0131n katili!” diye ay\u0131plan\u0131rs\u0131n, dedi. Ben; “Anneci\u011fim b\u00f6yle yapma. \u0130yi bil ki, ben bu dini b\u0131rakmam!” dedim. Ve iki g\u00fcn iki gece bekledim. Kad\u0131n ne yedi, ne i\u00e7ti. Bunun \u00fczerine:<\/p>\n “-Vallahi anne, iyi bil ki, senin y\u00fcz can\u0131n olsa da bunlar birer birer \u00e7\u0131ksa, ben bu dinimi yine b\u0131rakmam. Art\u0131k ister ye, ister yeme” dedim. Bu azmimi g\u00f6r\u00fcnce annem bu direnmesinden vazge\u00e7ti. Bunun \u00fczerine yukar\u0131daki ayet-i ker\u00eeme nazil oldu. (Tecr\u00eed-i Sar\u00eeh Terc\u00fcmesi, XII, 121 ) .<\/p>\n \u0130slam ana-babaya itaate \u00f6nem vermesine ra\u011fmen Allah\u2019a \u015firk ko\u015fma gibi bir durum s\u00f6z konusu oldu\u011funda ana-babaya itaati ge\u00e7ersiz saym\u0131\u015ft\u0131r.Sadece \u015firk meselesiyle s\u0131n\u0131rl\u0131 kalmay\u0131p masiyette de itaati yasaklam\u0131\u015ft\u0131r. Zira Rasulullah (sav) m\u00fcminlere, hangi konularda itaat etmesi gerekti\u011fine dair; \u201c\u0130taat ancak maruftad\u0131r\u201d(Buhari\/1676) buyurarak gerek ulu\u2019l emre gerek ana-babaya vs, yap\u0131lan itaatin s\u0131n\u0131r\u0131n\u0131 \u00e7izmi\u015ftir.<\/p>\n [1]<\/a> \u015eamil \u0130A<\/p>\n\n
\n
\n
\n
\n
\n
\n