B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M<\/strong><\/p>\n

Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.<\/p>\n

\u0130slam hukukunda i\u015fleni\u015f bi\u00e7imine g\u00f6re su\u00e7lar, basit su\u00e7lar ve itikad\u0131 su\u00e7lar olmak \u00fczere iki k\u0131sma ayr\u0131l\u0131r.<\/p>\n

 <\/p>\n

\n
1. a) Basit Su\u00e7:<\/li>\n<\/ol>\n

    <\/p>\n

   Su\u00e7 ister bir defa, isterse devaml\u0131 olsun, bir tek fiil ile meydana gelen, istenilen su\u00e7lard\u0131r. H\u0131rs\u0131zl\u0131k ve i\u00e7ki i\u00e7mek gibi. Hadd , k\u0131sas veya diyet su\u00e7lar\u0131n\u0131n hepsi de basit su\u00e7lard\u0131r.<\/p>\n

    <\/p>\n

   \n
   1. b) \u0130tiyadi su\u00e7:<\/li>\n<\/ol>\n

       <\/p>\n

      Filin birden \u00e7ok i\u015fleni\u015finden, tekerr\u00fcr\u00fcnden meydana gelen su\u00e7tur. Yani filin kendisi su\u00e7 say\u0131lmaz , fakat yap\u0131lmas\u0131n\u0131 al\u0131\u015fkanl\u0131k (ve adet) haline getirmek su\u00e7tur \u0130tiyadi su\u00e7lar , ta’zir su\u00e7lar\u0131 aras\u0131nda yer al\u0131r; b\u00f6yle bir filin yasakl\u0131\u011f\u0131 hususunda h\u00fck\u00fcm bulunmal\u0131d\u0131r. Buna g\u00f6re, e\u011fer ceza vermek i\u00e7in fiilin al\u0131\u015fkanl\u0131k haline getirilmesi \u015fart ko\u015fuluyorsa, su\u00e7, itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7tur. E\u011fer yaln\u0131zca filin vukuu ile yetiniliyorsa, fiil basit su\u00e7tur.<\/p>\n

       <\/p>\n

      Ta’z\u00eer cezas\u0131n\u0131n, yasaklananlar, haramlar\u0131 yapma ve emirleri, g\u00f6revleri (farzlar) terk eyleme fillerine uygulanmakta olu\u015fu, ittifak noktas\u0131d\u0131r. Ancak mekruhun yapilmas\u0131 ve mendubun terkinde ta’z\u00eer cezas\u0131n\u0131n as\u0131l olup olmad\u0131\u011f\u0131nda ihtilaf edilmi\u015ftir(22). Isl\u00e2m hukuk\u00e7ular\u0131ndan baz\u0131s\u0131 mekruhun i\u015flenmesinde veya mendubun terkinde hi\u00e7bir \u015fekilde bir ceza terett\u00fcp etmeyece\u011fi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcndedir(23). Bazlar\u0131 ise, \u00e2mme menfaat\u0131n\u0131n bulundu\u011fu yerlerde, mekruhun yap\u0131lmas\u0131 ve mendubun terkine ta’z\u00eer cezas\u0131 verilmesi(24) gerekti\u011fi g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcndedirler(25).<\/p>\n

      Mendubun terki veya mekruhun yap\u0131lmas\u0131na ceza verilmesi gerekti\u011fi fikrinde olanlar, terkin veya yapman\u0131n tekerr\u00fcr\u00fcn\u00fc \u015fart ko\u015farlar; e\u011fer tekerr\u00fcr yoksa ceza verilmemekte, su\u00e7lunun fiil veya terki \u00e2det veya al\u0131\u015fkanl\u0131k haline getirili\u015fine del\u00e2let eden tekrara ceza verilmektedir. Bir fiil veya terkin ikinci defa i\u015fleni\u015fiyle \u00e2det ve al\u0131\u015fkanl\u0131k (tiyad) meydana gelmektedir diyorlar. Yani itiyad, onlara g\u00f6re ikinci kere islenirse meydana gelmektedir(26),<\/p>\n

       <\/p>\n

      Buna g\u00f6re, hakkinda ta’z\u00eer cezas\u0131 verilen her mekruh fiilin i\u015fleni\u015fi veya mendubun terki itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7lardandr.<\/p>\n

       <\/p>\n

      BU AYRIMIN \u00d6NEMI<\/p>\n

      Su\u00e7lar\u0131n, basit ve itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7lar diye ikiye ayril\u0131\u015f\u0131in\u0131n \u00f6nemi a\u015fa\u011fidaki hususl1arda kendisini g\u00f6sterir:<\/p>\n

       <\/p>\n

      1) Zaman a\u015f\u0131m\u0131n\u0131n ba\u015flang\u0131c\u0131 y\u00f6n\u00fcnden:<\/p>\n

      Basit su\u00e7larda su\u00e7 an\u00ee ise, davay\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcren zaman a\u015f\u0131mi su\u00e7un i\u015flenme g\u00fcn\u00fcnden itibaren ba\u015flar. M\u00fctemad\u00ee bir fiil ve su\u00e7 ise, yasak filin sona eri\u015f g\u00fcn\u00fcnden ba\u015flar. Itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7larda dava zaman a\u015f\u0131m\u0131, \u00e2det ve al\u0131\u015fkanl\u0131\u011fi meydana getirmi\u015f olan son fiilin vukuu tarihinden ba\u015flar.<\/p>\n

       <\/p>\n

      2) G\u00f6rev ve yetki y\u00f6n\u00fcnden:<\/p>\n

      Basit su\u00e7ta, su\u00e7 an\u00ee ise, su\u00e7u olu\u015fturan as\u0131l fiilin i\u015flenildigi yer mahkemesi davaya bakmakla yetkilidir. E\u011fer fiil devaml\u0131, m\u00fcstemir veya yeni ba\u015ftan meydana gelen cinstense, yetki, fiilin kendi yarg\u0131lama s\u0131n\u0131r\u0131 i\u00e7erisinde devam etti\u011fi veya yenilendi\u011fi her mahkemenindir. Bir ba\u015fka ifadeyle, su\u00e7 olu\u015fturan her hareketin meydana geldi\u011fi yer mahkemesi yetkilidir. Itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7ta ise, itiyad\u0131 meydana getiren son filin vuku buldu\u011fu yer mahkemesi davaya bakmaya gorevli ve yetkilidir(27),<\/p>\n

       <\/p>\n

      3) Ted\u00e2h\u00fcl kurallar\u0131n\u0131n uygulanmas\u0131 y\u00f6n\u00fcnden:<\/p>\n

      Yarg\u0131lama s\u0131ras\u0131nda s\u00f6z konusu edilmese bile, itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7ta verilen h\u00fck\u00fcm,su\u00e7lunun eski fiilleri i\u00e7in yarg\u0131lanmas\u0131na engeldir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Isl\u00e2m hukuku kurallar\u0131, hen\u00fcz daha haklar\u0131nda yarg\u0131lanmam\u0131\u015f, ayn\u0131 \u00e7e\u015fitten su\u00e7lara birden fazla ceza verilmesine m\u00fcsaade etmemekte ve ted\u00e2h\u00fcl kurallar\u0131na (erime sistemine) g\u00f6re hepsine birden bir tek ceza vermekle yetinmektedir. Bug\u00fcnk\u00fc kanunlarda da hakk\u0131nda h\u00fck\u00fcm verilmi\u015f \u015feyin kuvveti kural\u0131na (erime sistemine) g\u00f6re ayn\u0131 neticeye ula\u015f\u0131lmaktad\u0131r.<\/p>\n

       <\/p>\n

      E\u011fer su\u00e7lu ki\u015fi bir kez yarg\u0131land\u0131ysa, kendisinden itiyad\u0131 meydana getiren fiillerden birden fazla fiil ortaya \u00e7\u0131kmad\u0131k\u00e7a, i\u015flenmedik\u00e7e ikinci defa muhakeme edilmemesi mant\u0131k gere\u011fidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc s\u00f6z konusu ceza yasak fiile, al\u0131\u015fkanl\u0131\u011fa verilmektedir, yoksa filin bizzat kendisine verilmemektedir. Mis\u0131r Temyiz Mahkemesi ‘nin benimsedigi g\u00f6r\u00fc\u015f de budur.<\/p>\n

       <\/p>\n

      \n
      1. ISLAM HUKUKU ILE MODERN HUKUK ARASINDA MUKAYESE<\/li>\n<\/ol>\n

         Su\u00e7lar\u0131n, basit ve itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7lar olarak iki k\u0131sma ayr\u0131lmas\u0131nda modern hukuk ve Isl\u00e2m hukuku ittifak halindedir. Itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7un tan\u0131m\u0131 ve bu konuda terett\u00fcp eden cezan\u0131n fiile de\u011fil de itiyada verili\u015finde de her iki hukuk sistemi birle\u015fmektedir. M\u0131s\u0131r’da, filin veya terkin iki defa meydana gelmesiyle itiyad\u0131n olu\u015ftu\u011fu hususunda Isl\u00e2m hukuku g\u00f6r\u00fc\u015fu ile mahkeme kararlar\u0131nda bir uyu\u015fum vard\u0131r . (28)<\/p>\n

          <\/p>\n

         M\u00dcTEL\u00c2HIK FIiLLERDEN MEYDANA GELEN SU\u00c7LAR<\/p>\n

          <\/p>\n

         Bazen su\u00e7lu ki\u015fi, kas\u0131tl\u0131 olarak ayn\u0131 \u00e7e\u015fitten bir\u00e7ok fiiller ile bir tek su\u00e7 i\u015fler. Mesel\u00e2 bir evden bir\u00e7ok defalar e\u015fya \u00e7alar, yahut bir kimseye birden fazla m\u00fcessir fil i\u015fler, d\u00f6ver. \u0130\u015fte bu durumlarda Isl\u00e2m hukukuna g\u00f6re, m\u00fctel\u00e2hik filler bir tek su\u00e7 meydana getirir ve bunlardan veya daha fazla mal \u00e7alsa, o ki\u015fi bir tek h\u0131rs\u0131zl\u0131kta bulunmu\u015f say\u0131l\u0131r. Herhangi bir kimseyi birden \u00e7ok d\u00f6vmede de durum b\u00f6yledir ve bir tek m\u00fcessir fiil i\u015flenilmi\u015ftir.<\/p>\n

          <\/p>\n

         M\u00dcTEL\u00c2HIK SU\u00c7 \u00cdLE \u00ceT\u00cdY\u00c2AD\u00cd SU\u00c7 ARASINDAKI FARK<\/p>\n

          <\/p>\n

         M\u00fctel\u00e2hik su\u00e7 ile itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7un fark\u0131: Itiy\u00e2d\u00ee c\u00fcrm\u00fc olu\u015fturan birden fazla fiilden bir tekine ceza verilmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu bir tek fiil itiyat su\u00e7unu olu\u015fturmaz.<\/p>\n

         Fakat m\u00fctel\u00e2hik fiillerden her biri ayr\u0131 ayr\u0131 birer su\u00e7 olu\u015fturur, her biri i\u00e7in ceza vermek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. \u00c7\u00fcnk\u00fc birbirine giren fiillerden her biri di\u011ferinin meydana gelmesine ihtiya\u00e7 duyurmadan m\u00fcstakil olarak bir su\u00e7 olu\u015fturur. Mesel\u00e2 bir kimse bir evden bir\u00e7ok defalar h\u0131rs\u0131zl\u0131kta bulunmaya niyyetlense ve eve girip mal alsa, bir di\u011fer defa yine gelerek di\u011fer bir k\u0131s\u0131m e\u015fyay\u0131 \u00e7al\u0131p g\u00f6t\u00fcrse fakat bir daha o evden hirs\u0131zl\u0131k yapmasa, o ki\u015fi her bir fili ile hirs\u0131zl\u0131k su\u00e7unu i\u015flemi\u015f say\u0131l\u0131r, yaln\u0131zca bir kez \u00e7alsa da bir daha \u00e7almam\u0131\u015f olsayd\u0131 o yine h\u0131rs\u0131zd\u0131r.<\/p>\n

         Birbiri ard\u0131 s\u0131ra yap\u0131lan m\u00fctel\u00e2hik (birbirine giren) fiillerle itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7un fark\u0131na gelince, m\u00fctel\u00e2hik fiillerden meydana gelen su\u00e7ta fiiller birden fazlad\u0131r. Fakat her fiil di\u011ferinden ayr\u0131d\u0131r. Itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7un meydana gelmesi, uzun vakit devam eden veya tekrar tekrar meydana gelen bir tek fiilden yahut terkten meydana gelen su\u00e7ta fiiller birden fazlad\u0131r. Fakat her fiil di\u011ferinden ayr\u0131d\u0131r. Itiy\u00e2d\u00ee su\u00e7un meydana gelmesi, uzun vakit devam eden veya tekrar tekrar meydana gelen bir tek fiilden yahut terkten meydana gelmektedir. Fiiller m\u00fcstakilen, ayr\u0131 ayr\u0131<\/p>\n

         olarak tek ba\u015flar\u0131na bir su\u00e7 olu\u015fturmamaktad\u0131r.<\/p>\n

          <\/p>\n

         M\u00dcTEL\u00c2H\u00cdK F\u00cdiLLER\u00cd SU\u00c7 SAYMADAK\u00cd \u00cdLLET<\/p>\n

          <\/p>\n

         Birbirinden ayr\u0131 ve birden fazla olmalar\u0131na ra\u011fmen, ard\u0131 ard\u0131na i\u015flenen fiiller bir tek su\u00e7u olu\u015ftururlar. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u0130sl\u00e2m hukuku kurallar\u0131 ayn\u0131 \u00e7e\u015fitten su\u00e7lara birden fazla ceza tertibini kabul etmemekte ve ted\u00e2h\u00fcl kural\u0131na g\u00f6re, onlara bir tek ceza vermekle yetinmektedir. Bu, ayn\u0131 su\u00e7 kasd\u0131yla yap\u0131lan, al\u0131\u015fkanl\u0131khaline gelen fiillerin, bir tek su\u00e7 say\u0131lmas\u0131n\u0131 evveliyetle gerektirir ki, herhangi bir d\u00fc\u015f\u00fcnce ve bir su\u00e7 kasd\u0131yla i\u015flenen fiillerin bir tek su\u00e7 olarak kab\u00fbl\u00fc de b\u00f6yledir (29),<\/p>\n

         K\u00dbL\u00db LA \u0130LAHE \u0130LLALLAH, TUFL\u0130H\u00db! (La ilahe illallah deyiniz, kurtulunuz!)<\/p>\n

          <\/p>\n

         ELHAMDUL\u0130LLAH\u0130RABB\u0130LALEM\u0130N<\/p>\n

          <\/p>\n

         22) Mekruh; m\u00fckelleften zorlama olmaks\u0131z\u0131n yap\u0131lmamas\u0131 istenen seydir. Mendub ise; m\u00fckellefte zorlama olmaks\u0131z\u0131n yap\u0131lmas\u0131 istenilen fiildir<\/p>\n

         23) \u0130bn Hazm, el-lhkim fnUsali’l-Ahkim, e.3\/21-22, Mis\u0131r 1346. el-Ikn\u00e1, c.4\/270-271. Mevahibe’l Cell, c.6\/320. Bedaiu’s-San\u00e3i, c.7\/63.<\/p>\n

         24) Gazali, el-Mustasfa, 75-76, Bulak 1335. Tuhfetu’l-Muhtac, c.8\/18. Mevahibu’l-Celil, c.6\/320. Ibnu Ferhuni”1-Maliki, Tebsiretul-Hukk\u00e2m, c.2\/259-260, Mis\u0131r 1302. el-Ahk\u00e2mu’s-Sultaniyye, s.212.<\/p>\n

          <\/p>\n

         25) Bu ikinci kis\u0131m Isl\u00e2m hukuk\u00e7ular\u0131nin baz\u0131larn\u0131n s\u00f6zleri sanki mutlak olarak mekruhun islenilmesi ve mendubun terkine ceza verilmesi m\u00e2nas\u0131n\u0131n \u00e7ikarilmas\u0131na m\u00fcsaid g\u00f6r\u00fcnse bile ger\u00e7ekte bu manay\u0131 kasdetmemektedirler. \u00c7\u00fcnk\u00fc ta’zirdeki genel kural, onun kamu menfaat\u0131yla s\u0131n\u0131rlu bulunulmu\u015ftur. Bunun i\u00e7indir ki, ta’zir su\u00e7lar\u0131nda deviet ba\u015fkan\u0131na cezay\u0131 affetme yetkisi verilmi\u015ftir. Buna g\u00f6re, baz\u0131 \u0130slam hukuk\u00e7ular\u0131n\u0131n yukar\u0131da i\u015faret ettigimiz mutlak gibi g\u00f6r\u00fcnen ifadeleri, bu genel kuralla s\u0131n\u0131rl\u0131d\u0131r.<\/p>\n

          <\/p>\n

         26) Mevahiba”1-Cel, c.6\/320. el-Ahkimu’- Sultaniyye, s.213.<\/p>\n

          <\/p>\n

         27) Baz\u0131 Frans\u0131z hukuk\u00e7ular\u0131na g\u00f6re, yarg\u0131lama yetkisi; itiyad\u0131 meydana getiren filin tek ba\u015f\u0131na, diger fil veya fillerin meydana geldigi yarg\u0131lama \u00e7evresinden ba\u015fka bir yarg\u0131lama dairesinde meydana gelmi\u015fse, islenmi\u015fse o zaman su\u00e7lunun ikametgah\u0131 mahkemesi davaya bakmaya yetkilidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc itiyadi meydana getirmeye yeterli fiillerin i\u015flendigi yerden ba\u015fka bir su\u00e7 yeri g\u00f6stermeye imk\u00e2n yoktur. Buna g\u00f6re, itiyadin belirli bir yerde bulunmamas\u0131na ra\u011fmen su\u00e7lunun \u015fahs\u0131nda bu yer mevcuttur ki, bu da su\u00e7lunun ikametgahi mahkemesidir. CMUK md. 8\/2 de ve 12 de buna benzer h\u00fck\u00fcmler yer al\u0131r (m).<\/p>\n

         28) T\u00fcrk ceza ve meden\u00ee yarg\u0131lamas\u0131nda da itiyadi filler ve yapt\u0131r\u0131mlar\u0131yla ilgili olarak da yukar\u0131daki yoruma benzer yorumlar ve ictihadlar s\u00f6zkonusudur. Orada da yine itiyad\u0131n bizzat kendisi cezaland\u0131rilmaktad\u0131r. ltiyad i\u00e7in ise iki kez i?leme yeterli say\u0131lmaktad\u0131r. Bak, D\u00f6nmezer-Erman, a.g.e. c. 1\/350-352, c.2\/850-855 ve diger eserler (m).<\/p>\n

         29) Teorinin modern hukuka g\u00f6re izah\u0131 i\u00e7in bak\u0131n\u0131z; D\u00f6nmezer-Erman, a.g.e. c.1\/349, 350 Istanbul 1959 (m).<\/p>\n

          <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

         B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun. \u0130slam hukukunda i\u015fleni\u015f bi\u00e7imine g\u00f6re su\u00e7lar, basit su\u00e7lar ve itikad\u0131 su\u00e7lar olmak \u00fczere iki k\u0131sma ayr\u0131l\u0131r.   a) Basit Su\u00e7:   Su\u00e7 ister bir defa, isterse devaml\u0131 […]<\/p>\n","protected":false},"author":30,"featured_media":10444,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[251],"tags":[],"yoast_head":"\n