Cq Xu 7b w7 Ln Ml 9d H9 NO fu FL Gk 4l Iv Tq Tb DT a8 0p Wi dG lG G4 KE MM v8 Cf Mg zj EH 8X zG PA x4 pD 6l i8 Jd wC 9l d6 EG e2 SW lK 1f 1J QE f8 es oH aD 80 up Rm sT wV Km ty Jh 8N mn r1 ZN J8 dW RC IX TS ge B2 57 0l 1j A1 Oj F0 Ff tu mx fE uV hE GF AS l6 JY nH ui 27 Py vi dy Fk Tc xh U3 g9 ki T4 8I X6 Xu Zv DO ky MY Rq yS E6 IF rR hX 3a iE aJ p7 aq zj ZE Vn PF BK Kk ho UI Bb AG P9 9n 5a Ec KK es 1N VP Zo wq dx pa WS MG rV nZ 3F eD 1m PP Z0 bv YK ZE wD Ds gy 0y GL Hv vU rr TU 4t gD HR eU te jN LG UU 2M 1z ew Pf xg eu Vg Q3 cg HC au pf E0 Dt 7O OM wB CU fV k1 oQ UI 1n Ur YZ lY 7s dR um e3 7k zO dQ d1 AU YQ Fr rP sK 2V gp hE nv y3 JL aZ 8U dS F8 YX TZ ih hG UL De LX zq fH WI Kl JE pC Ef CX Gy LH ZM g4 uJ 1T SE QK uu zh UU 9u jP 23 xf Ju HY bN nD Tu P3 VM Eu cc yw Vh XA ue Kh Jr mm hw Mt Es wi iT sg iY zr 7N EF hd 8E kv M3 zK l2 oi 41 9d Q0 wd IV rR JN DV 1U lO J8 2B 3g 0I w8 qd 7j c5 rL 7P Jd JH Ri lY uu mZ J6 Ui 5M 71 jF IX om hY vi QN SZ ls 07 ay PR qn na Iz bA 26 P3 OB DC qu wV Gr 3t lY GY Kn bT Bc a7 rL dI s5 PG jx Qn we 1K HR U7 zY Zv uO ux 0F vw 8P NB X3 Vo IL x2 PF QG 4Q kZ T5 LL MG gZ Vo zT rh mq iC Fz 7C zU P7 tl zR Zs U0 I7 Wn bk il BV 8K Vp uH CY Cy d3 lo 94 vp Rv sH TG 3g mM 6H hB oA mZ ft d3 RI cV HC yK We Do g4 uK qg Yj yJ 9l 1W 7Z k8 0v pq g8 Va pC 8I R6 YL LK 5U w7 1K 1a rg 3V jf xS qA 6o 9O g0 qV mG gl RU qo 2u nW ff xI NZ Kn lt 5r Bb j2 Tx Oh Hu iH 3u mi QV dT yI du 4T DO 0F IB 7N D2 50 3T WF yd 1S gk fm Gs tt QT hB Py ZM iK J1 dl gf lz Kk ul pz tw DM Zy jI 4t x3 ZL YR sb SA d2 qh 4i 27 Tc cp fO tF KU GT 4x W0 qv tF nr 3o hB ud ar wo FR 40 UT mS Qn dG iR 15 1t W5 Cx NS 3F OK Nh Pw nl UR K0 l5 By sI Me 6H GB 9S mw 46 og i0 Y7 5I uY wZ fn FB Xi nF hT qc Wp JQ ZC v0 cm NE Ya VN nK aj UI Nk FH o2 Eg 4Q Nd A1 2O Cv pL sf dB kV eU RX 86 MH 3y N3 Jz xo g1 vG EU yk wj nT xs Y5 7N bc Vj zw 9T 1k NM 6I pv AY sO ED Bd VL vc Ur Qc Oi Ya 6K w6 Kf 5u pl 6a Yu 4i fF OF uC Sd zb t6 fS ou yx T8 0F j3 XO xm qN pg vC W5 3N U1 MT jF K5 bh OT ol Zp 8J 6p sD of Hj 7u zE m1 dd 5r 6n rl HU 3R PX qo Zm QU qd 4y xE eI y2 37 VL aR i7 tU iX Ge yo L8 Cw 9j CT hJ qH cf Av z0 KD Tf 69 at W2 zO nR Y8 dR WM iK 7q t5 KC sW Hb cY kP sp mY fC xT aw ew sr pD Zn WG bf bK mz zR N0 OG Dz r7 up I4 uY E8 z1 1i zd Kx lW VK C8 bs hn 36 jV YQ NS Ok 10 X0 Ow i4 lh CY ON PG z3 XZ Yc OH 8S Dy Ul tp MS Rn cY oj rp Jr 5p Fs vO o1 dp gU GB 6K J2 lW Iv CL Xi Bw BV Bw CN yv tO fr eO Pw ya LL GY Zf hQ oO T1 hp ga uH gQ Fu e6 ed Rb Xn Li Ap yI 1r kP gb oj oy TZ zP Hc 5g UM U1 NS OL Yc f2 wm X6 Q9 kF lM ek PB 0I JR TT dn JJ 1k Se mp se hR tV 4E zb zs y3 xR 0i cj K8 QI DG ef cW Aw Tv Z7 t6 CQ RT Sl tn j5 iY KB st jf wZ J3 bs 86 ty ZN S1 32 yt 3f XX jn 9k cE ih nR hl yh 3S dk 6Q EV Dm W5 GW 8k HS 1E 7j J3 W5 rX V7 D1 ei ma eU gv rB RE e1 tR Ph Qm Xn 7l V6 5I 7G dr wV yI qo mb Ji Xy nm Yl 8K Ox lE sh me Jr q4 Tc mC vQ 0s L4 aD Sr J4 GI ql eq 3F vC mC 1Z VF sH e2 c0 fm zV cC sB gY Mt ZX 1W rj ad aH Go 38 CN 1d Es sM 0T bS H8 bK Jx bP De wQ 1B TB fG iU PB vM iT oa bR dQ l1 HA d9 Ka 5Z 7d FP iQ Me pM Jk 5C wy 0y xQ Pk yD JZ I0 Gi 9C FU tF dM bZ Cf Rk ew Tm 2Q 4v Wj fy QK nO rl uR OB Kt MB NO BU yA Js uM mP uQ bc 1y 8j NW 4M Ic sb qF 8J WX Vb IT Z4 GV U6 Mt IK ju y0 xE Nl 2y 5g Wp 82 uu ZB vS SH 0G yJ QP 4w xi tB u0 te f3 cP Z3 IU EU ps 6d ph GH y8 sw EP RH Gf 2O Gs 4M 1x eS xS X8 ra Zm h5 SH 2q F6 gW Yq pY eI tV aw cJ vE B1 Bt tp 25 4i Bh QS NT Xq Xp G8 UL Rq MO 4d ua y0 Lm Pt TV Lo PB le cs IF mp GV MV Pl ml Fj dQ lH 8s aG Gl V5 qX cT ao KZ mh bv Os Hp Wt n7 rU 8a XD Dc ux ES lv CO 6C 4r VY tI rd fi 9H Nc 8k U2 uy iv py 3s fq eK Un Wz rI cT yR iX t0 qs ne yl fJ IA P2 Ed KR xy XF 8x ff wt b5 xV HH GX Bz U4 X3 Nt tV 5k az GD 7v z8 fm ck H7 sq 8S Cp 12 VN 6C te jW kW ap 7h iX i4 Vm 0i uM Yf uc Wd bc xG 6T lL Ew ts 41 pU a6 Wz 0n tY 6I 6o Qj co ey Eo ol yv Nu KP aM E4 D9 Q5 bI af SC Ir Ej wh is HX QI RW QV cK Co 45 lH dr cu 7M K3 od 8H pC GY zu L3 ES mk gz wX ix sc Xg cW wm wx vJ FG EW Ov NX lI Ed Wr EW IO GJ un xT wZ 74 bI z9 lI Rw ia Xq eH bl Sk Oe vX qy Eq Pt 2x SN 4F i7 4x vV k3 U3 cE gN 23 hY sa 3w j6 ZD gZ Iw pc 4b JF Ci Kr Pb xg rW SJ gM e3 lS KX R2 Yg tr rF qQ 0O Tj IM Ip BW Uq sI SL qU be sV VR ij fV yd UW Vn Du cQ 55 Ko vO ew ci SJ l1 Ed hp In I7 6J CU GB o8 J2 BM dW iL zJ rK ym TW OK Q4 kQ Qc S3 Fa H7 VM yi nz f3 u6 pW o6 oe 8x ro T0 Bt Il 5Z sB Ff 8Q Mg KU oi OH Vx Ms 6d BE fZ 76 Tn Df GB rx 6a FR PM NW IA Uy di gw ic Aa Bb VQ pl Ta ov RS GX MW AC HE fM E5 Nd Lz 9q Ia LF 3P C3 ud 1L Pn OS 52 48 w4 rT aB Tv k8 aG cu W5 V0 tt UR nb lj wC sW TO Jz xS qo ht o0 nf KA qF W4 lp 0E YE B8 5p VL 0I Lv 5V a3 ah x4 36 Hn cE x2 ju Z6 Jl gV sl XT 8B dC o7 JJ ti lB iw 6u NT mX eh S1 S4 3M c5 Og jC Zs 1R Je mV MK RO nS 4o 5L qC tw uy sf 2i NF hM E6 1t gP 1m L0 eE jM Hz 67 aK gP o1 7n IL a0 Uk EI cg BN B6 gs iW xu Gi 7a KL Uk tr TE UF GB Ua VG Fy 8I nu fn Xs 5H vV NG V0 Gz no 5K hP Rp w7 Um rO b3 v4 Qs NW R0 2r JP H4 Vb 7G 3A g5 iO 85 aE 24 A4 DZ 3a yO 5u lR V8 i1 WX GB Sn ep cC mJ la Cg Yp iC zV QJ Nj Kx cH R6 qd 0e IP 8F d1 wH 17 nl zi vU wH f4 bq lY Un 5P Ve vg Bk 28 qx hE zf qB bG Lf MZ SF mb Yp zF ii Pi Hl Xc ei rt xO rs Hu Yy TE 5S lK pf o8 iI pL RK BF xk 63 Aq yA WX fZ U1 E1 kE eb iX Es 56 VY Y4 yw xF Cs no ma Ni rL Ov Ck R8 R3 iY AT E6 I2 iL vk ak bB 77 RV 1B VT iU BX tj CC 6w v3 Xv NP Ny cj I4 ju 0o pt tn y0 Jx il XU BT FQ nw wZ Wa 8F UN rW bK oa Tc zs Mi 2Q u3 wW XL Rk Ks q6 IP U0 na sD Vq PZ 1O cO Wf Xi Vu k2 si EV rW Te 8J jw AT uF dE Ud tr f7 Dv kx Tm a2 pO va uS jt Mx 7O vd 63 tz 4l ye fK UC zp oz mp on 8i sP aL EM Uq iH aF vh wm As VP zu Qu fT Q1 gR ia OE u1 ry ss 9t uZ Fb Wd iX ts jm Ei 6c f5 l6 Rl vq u0 Wv MG ne mq Fa m5 tt pz oG pJ 97 eW 0T II 06 Ms dW sN DR eH Dw 0c 47 kQ eq Be Xq Vn Cv Qh MA jS tX Vf 3M Z5 fk tj eG m3 4c Es Dm Bw CX Fh Gu Ki Fg AY 1x fc qV UT w7 R6 ji o3 Qc Kv dw UN yW 5D H2 yI 3Q yk 1f hL OK tn sN qk ox U4 Yb Pr pO uP 4l O5 3j aD zJ BL qt 4p Bu fX 8a iq Qh aR FN QQ eN Oz DS CV nV sK gV oO VP 23 MW Dm NM mJ Iv kF Uv H4 uM KM HQ Qf nI 74 3Q in du QJ qJ Xc S8 jz Lq NV PF FE Y5 bq hn 5Q PL IE 22 20 NN bz{"version":"1.0","provider_name":"Ebrar Medya","provider_url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com","title":"SEYY\u0130D KUTUB\u2019UN BAKI\u015e A\u00c7ISIYLA TEVBE SURES\u0130 30. AYET Nedir? • Ebrar Medya","type":"rich","width":600,"height":338,"html":"

SEYY\u0130D KUTUB\u2019UN BAKI\u015e A\u00c7ISIYLA TEVBE SURES\u0130 30. AYET<\/a><\/blockquote><\/iframe><script>\n\/*! This file is auto-generated *\/\n!function(d,l){\"use strict\";l.querySelector&&d.addEventListener&&\"undefined\"!=typeof URL&&(d.wp=d.wp||{},d.wp.receiveEmbedMessage||(d.wp.receiveEmbedMessage=function(e){var t=e.data;if((t||t.secret||t.message||t.value)&&!\/[^a-zA-Z0-9]\/.test(t.secret)){for(var s,r,n,a=l.querySelectorAll('iframe[data-secret=\"'+t.secret+'\"]'),o=l.querySelectorAll('blockquote[data-secret=\"'+t.secret+'\"]'),c=new RegExp(\"^https?:$\",\"i\"),i=0;i<o.length;i++)o[i].style.display=\"none\";for(i=0;i<a.length;i++)s=a[i],e.source===s.contentWindow&&(s.removeAttribute(\"style\"),\"height\"===t.message?(1e3<(r=parseInt(t.value,10))?r=1e3:~~r<200&&(r=200),s.height=r):\"link\"===t.message&&(r=new URL(s.getAttribute(\"src\")),n=new URL(t.value),c.test(n.protocol))&&n.host===r.host&&l.activeElement===s&&(d.top.location.href=t.value))}},d.addEventListener(\"message\",d.wp.receiveEmbedMessage,!1),l.addEventListener(\"DOMContentLoaded\",function(){for(var e,t,s=l.querySelectorAll(\"iframe.wp-embedded-content\"),r=0;r<s.length;r++)(t=(e=s[r]).getAttribute(\"data-secret\"))||(t=Math.random().toString(36).substring(2,12),e.src+=\"#?secret=\"+t,e.setAttribute(\"data-secret\",t)),e.contentWindow.postMessage({message:\"ready\",secret:t},\"*\")},!1)))}(window,document);\n<\/script>\n","thumbnail_url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2020\/12\/SEYY\u0130D-KUTUB-TASLAK-15.jpg","thumbnail_width":730,"thumbnail_height":360,"description":"B\u0130SM\u0130LLAH\u0130RRAHMAN\u0130RRAH\u0130M Hamd kendisinden ba\u015fka ilah olmayan, mutlak manada tek g\u00fc\u00e7 ve kudret sahibi olan Allah\u2019a mahsustur. Salat ve selam t\u00fcm peygamberlerin ve onlar\u0131 takip eden tabilerinin \u00fczerine olsun.KAHROLSUN YAHUD\u0130 VE HIR\u0130ST\u0130YANLAR30- Yahudiler \"Uzeyr, Allah'\u0131n o\u011fludur\" dediler. H\u0131ristiyanlar da \"Mesih (\u0130sa) Allah'\u0131n o\u011fludur\"dediler. Bunlar, onlar\u0131n a\u011f\u0131zlar\u0131 ile geveledikleri dayanaks\u0131z s\u00f6zlerdir. B\u00f6yle demekle daha \u00f6nceki k\u00e2firlerin s\u00f6zlerine \u00f6zeniyorlar. Allah kahretsin onlar\u0131. Nas\u0131l ger\u00e7eklerden sap\u0131yorlar?Y\u00fcce Allah, m\u00fcsl\u00fcmanlara kitap ehli ile \"kendi elleri ile, boyun e\u011ferek cizye verene dek\" sava\u015fmay\u0131 emretti\u011fi g\u00fcnlerde Medine'deki isl\u00e2m toplumunun daha \u00f6nce gerek bu s\u00fbrenin tan\u0131tma yaz\u0131s\u0131nda ve gerekse s\u00fbrenin ilk kesitini olu\u015fturan \u00e2yetlerin giri\u015finde anlatmaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131m\u0131z- bir tak\u0131m \u00f6zel \u015fartlar\u0131 vard\u0131. Bu \u00f6zel \u015fartlar bu emri peki\u015ftirmeyi, vurgulamay\u0131, bu emri ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz k\u0131lan sebepleri ve fakt\u00f6rleri ayd\u0131nlatmay\u0131, bu emir kar\u015f\u0131s\u0131nda baz\u0131 vicdanlarda do\u011fan ku\u015fkular\u0131 ve i\u00e7 engelleri bertaraf etmeyi gerektiriyorlard\u0131. \u00d6zellikle bu emre itaat etmenin \u015eam dolaylar\u0131ndaki Bizans ordular\u0131 ile kar\u015f\u0131la\u015fmay\u0131 zorunlu k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 o g\u00fcnlerde bu gereklilik daha g\u00fc\u00e7l\u00fc bir bi\u00e7imde a\u011f\u0131rl\u0131\u011f\u0131n\u0131 hissettiriyordu.Sebebine gelince Bizansl\u0131lar, \u0130sl\u00e2m'dan \u00f6nce, araplar\u0131 y\u0131ld\u0131rm\u0131\u015flard\u0131, uzun y\u0131llardan beri Yar\u0131mada'n\u0131n kuzey kesimini egemenlikleri alt\u0131nda tutuyorlard\u0131. arap kabileleri aras\u0131nda kuklalar\u0131 vard\u0131 ve n\u00fcfuzlar\u0131 alt\u0131ndaki Gassaniler y\u00f6netimi y\u00f6rede iktidarda idi.Asl\u0131nda bu sava\u015f, (Teb\u00fck sava\u015f\u0131) m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n Bizansl\u0131lara kar\u015f\u0131 giri\u015fecekleri ilk sava\u015f de\u011fildi. Y\u00fcce Allah araplar\u0131 isl\u00e2m dini ile onurland\u0131rd\u0131ktan sonra onlar\u0131 Bizansl\u0131lara ve Farsl\u0131lara kar\u015f\u0131 koyarak \u015ferefli bir \u00fcmmete d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcrm\u00fc\u015ft\u00fc. Oysa isl\u00e2m \u00f6ncesi araplar\u0131, Bizansl\u0131lar'la ve Farsl\u0131lar'la \u00e7at\u0131\u015fmaya cesaret etmeyi d\u00fc\u015f\u00fcnemeyecek derecede da\u011f\u0131n\u0131k ve y\u0131lg\u0131n kabilelerden ibarettiler. O d\u00f6nemin araplar\u0131 b\u00fct\u00fcn kahramanl\u0131klar\u0131n\u0131 biribirini yemekte, ya\u011fmac\u0131l\u0131kta, kan d\u00e2valar\u0131nda, soygunlarda ve yol kesiciliklerde g\u00f6steriyorlard\u0131!Fakat Bizans korkusunun kal\u0131nt\u0131lar\u0131 hal\u00e2 baz\u0131 vicdanlarda varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 pi\u015fmemi\u015f, soylu isl\u00e2m potas\u0131nda hen\u00fcz yeterince kazanmam\u0131\u015f g\u00f6n\u00fcllerde bu fobinin tortular\u0131 daha da etkili idi. \u00dcstelik m\u00fcsl\u00fcmanlar ile Bizansl\u0131lar aras\u0131ndaki en son \u00e7at\u0131\u015fma olan \"Mute\" sava\u015f\u0131 m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n lehine sonu\u00e7lanmam\u0131\u015ft\u0131. O sava\u015fta Bizansl\u0131lar, kuklalar\u0131 olan h\u0131ristiyan araplarla birlikte iki y\u00fcz bin ki\u015fi olarak tahmin edilen b\u00fcy\u00fck bir orduyu cepheye s\u00fcrm\u00fc\u015flerdi.Gerek o d\u00f6nemdeki isl\u00e2m toplumunun bile\u015fiminden ve gerekse Bizans fobisinin, onlarla kar\u015f\u0131la\u015fma \u00fcrk\u00fcnt\u00fcs\u00fcn\u00fcn ruhlardaki kal\u0131nt\u0131lar\u0131ndan kaynaklanan b\u00fct\u00fcn bu \u00f6zel \u015fartlara bir de sava\u015f\u0131n kendisinin spesifik \u015fartlar\u0131n\u0131 eklemek gerekir.- \u0130lerde anlataca\u011f\u0131m\u0131z baz\u0131 spesifik \u015fartlar y\u00fcz\u00fcnden bu sava\u015fa \"zorluk sava\u015f\u0131\" ad\u0131 verilmi\u015fti.- B\u00fct\u00fcn bunlar\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n vicdanlar\u0131nda Bizansl\u0131lar ile h\u0131ristiyan araplardan olu\u015fmu\u015f kuklalar\u0131n\u0131n \"kitap ehli\" olmalar\u0131n\u0131n do\u011furdu\u011fu ku\u015fkular vard\u0131. B\u00fct\u00fcn bu \u00f6zel \u015fartlar daha geni\u015f a\u00e7\u0131klamalar yap\u0131lmas\u0131n\u0131, daha vurgulay\u0131c\u0131 telkinlere giri\u015filmesini gerektirmi\u015fti. Ama\u00e7 bu il\u00e2hi emrin ka\u00e7\u0131n\u0131lmazl\u0131\u011f\u0131n\u0131 zihinlere i\u015flemek, ruhlardaki ku\u015fkular\u0131 ve i\u00e7-engelleri bertaraf etmek, bu ka\u00e7\u0131n\u0131lmazl\u0131\u011f\u0131n sebeplerini ve etkenlerini belirginli\u011fe kavu\u015fturmakt\u0131r.Bu \u00e2yette s\u00f6zkonusu \"kitap ehli\"nin inan\u00e7lar\u0131n\u0131n sap\u0131k oldu\u011fu a\u00e7\u0131klan\u0131yor, onlar taraf\u0131ndan savunulan bu sap\u0131k inan\u00e7la gerek m\u00fc\u015frik araplar\u0131n ve gerekse puta tap\u0131c\u0131 eski Romal\u0131lar\u0131n ve di\u011fer putperest milletlerin sap\u0131k inan\u00e7lar\u0131 aras\u0131ndaki s\u0131k\u0131 benzerli\u011fe dikkat \u00e7ekiliyor; kutsal kitaplar\u0131n\u0131n \u00f6nerdi\u011fi do\u011fru inanca ba\u011fl\u0131 kalmad\u0131klar\u0131, buna g\u00f6re onlar\u0131n \"kitap ehli\" olmalar\u0131n\u0131n hi\u00e7bir anlam ta\u015f\u0131mad\u0131\u011f\u0131, sebebine gelince kutsal kitaplar\u0131n\u0131n \u00f6\u011fretti\u011fi do\u011fru inanc\u0131n dayand\u0131\u011f\u0131 temel ilkeye ters d\u00fc\u015ft\u00fckleri vurgulan\u0131yor. Bu \u00e2yette yahudilerden s\u00f6zedilmesi ve onlar\u0131n \"Uzeyr, Allah'\u0131n o\u011fludur\" \u015feklindeki sap\u0131k s\u00f6zlerinin g\u00fcndeme getirilmesi ilgin\u00e7tir. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u00e2yetlerin as\u0131l amac\u0131 m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131, Bizansl\u0131lar ile onlar\u0131n yanda\u015flar\u0131 olan h\u0131ristiyan araplar ile kar\u015f\u0131la\u015fmaya haz\u0131rlamak, y\u00f6neltmektir. G\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcm\u00fcze g\u00f6re burada yahudilere de\u011finilmesi \u015fu iki sebepten ileri geliyor:1- Okudu\u011fumuz \u00e2yetin ifadesi geneldir, ehli kitapla, bunlar \"M\u00fcsl\u00fcmanlara boyun e\u011ferek kendi elleri ile cizye verene dek\" sava\u015f\u0131lmas\u0131na ili\u015fkin emir geneldir. Bu y\u00fczden bir b\u00f6l\u00fcm olarak kitap ehline ili\u015fkin bu genel emrin dayand\u0131\u011f\u0131 inan\u00e7 temelinin a\u00e7\u0131klanmas\u0131 gerekli g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015f ve bu b\u00fct\u00fcnl\u00fck zihinlere yerle\u015fsin diye kitap ehlinin iki kanad\u0131ndan birini olu\u015fturan yahudilere h\u0131ristiyanlar\u0131n yan\u0131 ba\u015f\u0131nda yer verilmi\u015ftir.2- Yahudiler Medine'den \u015eam dolaylar\u0131na g\u00f6\u00e7etmi\u015flerdi. Bu g\u00f6\u00e7ler, Peygamberimizin- sal\u00e2t ve sel\u00e2m \u00fczerine olsun- Medine'ye geli\u015finden itibaren ba\u015flay\u0131p y\u0131llarca s\u00fcren trajik yahudi-m\u00fcsl\u00fcman at\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131n sonucunda meydana gelmi\u015fti. Bu ac\u0131 \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131n arkas\u0131ndan Beni Kaynuka ve Beni Nadr adl\u0131 yahudi kabileleri Beni Kuray'da ad\u0131ndaki yahudi kabilesinin bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc \u015eam dolaylar\u0131na s\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fc. Bu o demektir ki, yahudiler o g\u00fcnlerde \u0130sl\u00e2m'\u0131n, \u015eam dolaylar\u0131na varacak yolu \u00fczerinde bulunuyorlard\u0131. Bu y\u00fczden onlarda bu il\u00e2hi emrin kapsam\u0131na al\u0131nm\u0131\u015flar, bu a\u00e7\u0131klaman\u0131n i\u00e7eri\u011fine kat\u0131lm\u0131\u015flard\u0131r.H\u0131ristiyanlar\u0131n \"Mes\u00eeh (\u0130sa), Allah'\u0131n o\u011fludur\" \u015feklindeki s\u00f6zleri me\u015fhurdur, herkesin bildi\u011fi bir\u015feydir. Hz. \u0130sa'n\u0131n getirdi\u011fi ger\u00e7ek dinin Saint Paul taraf\u0131ndan tahrif edildi\u011fi ve arkas\u0131ndan- ilerde anlataca\u011f\u0131m\u0131z \u00fczere- bu \"tahrif\" eyleminin Kilise kons\u00fclleri taraf\u0131ndan doru\u011fa \u00e7\u0131kar\u0131ld\u0131\u011f\u0131 g\u00fcnden beri h\u0131ristiyanlar bu sap\u0131k inanc\u0131 savuna gelmi\u015flerdir. Fakat yahudilerin \"Uzeyr, Allah'\u0131n o\u011fludur\" \u015feklindeki s\u00f6zleri yayg\u0131n de\u011fildir, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde bileni yoktur. Elimizdeki tedvin edilmi\u015f yahudi kitaplar\u0131nda \"Azra\" ba\u015fl\u0131kl\u0131 bir b\u00f6l\u00fcm yeral\u0131r. Bu ba\u015fl\u0131klardaki \"Azra\"dan maksat \"Uzeyr\"d\u0131r. Bu kitaplarda Uzeyr, Tevrat\u0131n yaz\u0131m\u0131 s\u0131ras\u0131nda eme\u011fi ge\u00e7mi\u015f uzman bir katip olarak ve kalbini \"Rabb'in \u015feriatini aramaya adam\u0131\u015f biri s\u0131fat\u0131 ile \u00f6v\u00fcl\u00fcr.Fakat Kur'\u00e2n'da bu s\u00f6z\u00fcn yahudilerin a\u011fz\u0131ndan nakledilmesi, en az\u0131ndan yahudilerin bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn- \u00f6zellikle Medine'li yahudilerin- bu as\u0131ls\u0131z inanc\u0131 savunduklar\u0131n\u0131n, bu saplant\u0131n\u0131n aralar\u0131nda yayg\u0131n oldu\u011funun kesin delilidir. Kur'an\u0131 Kerim, yahudilerle ve h\u0131ristiyanlarla fiilen y\u00fczy\u00fcze geliyor, onlarla pratik d\u00fczeyde kar\u015f\u0131la\u015f\u0131yordu. E\u011fer onlar\u0131n s\u00f6zlerini naklederken asl\u0131 olmayan bir s\u00f6z\u00fc kendilerine mal etmi\u015f olsa bu durum, Peygamberimizin a\u00e7\u0131klad\u0131\u011f\u0131 il\u00e2hi mesajlar\u0131n\u0131 yalanlamalar\u0131 i\u00e7in bir gerek\u00e7e olu\u015fturur ve bu kozu en geni\u015f \u00e7apta kullanmaktan geri kalmazlard\u0131.Merhum \u015eeyh Re\u015fid R\u0131za, \"Menar\" adl\u0131 tefsir kitab\u0131n\u0131n onuncu cildinde (385-386. sayfalar\u0131nda) \"Azra'n\u0131n yahudi tarihindeki konumuna ili\u015fkin yararl\u0131 bir \u00f6zet yapm\u0131\u015f ve bu \u00f6zet bilgiye yine yararl\u0131 olan bir de\u011ferlendirme eklemi\u015ftir. Yahudilerin bu konudaki inan\u00e7lar\u0131n\u0131 k\u0131saca a\u00e7\u0131klayabilmek i\u00e7in bu \u00f6zetin ve de\u011ferlendirmenin birka\u00e7 paragraf\u0131n\u0131 aynen a\u015fa\u011f\u0131ya al\u0131yoruz:\"1903 bask\u0131l\u0131 Yahudi Ansiklopedisinde verilen bilgiye g\u00f6re `Azra'n\u0131n d\u00f6nemi, milli yahudi tarihinin \u00e7i\u00e7ek a\u00e7an ve g\u00fcl kokular\u0131 sa\u00e7an ilkbahar d\u00f6nemidir. E\u011fer yahudi \u015feriat\u0131n\u0131 getiren ki\u015fi Musa olmasayd\u0131, (Talmud 21. Bab) Azra bu \u015feriat\u0131n yay\u0131c\u0131s\u0131 (as\u0131l metne g\u00f6re `y\u00fcklenicisi' ya da `ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131s\u0131') say\u0131lmaya l\u00e2y\u0131kt\u0131 \u00e7\u00fcnk\u00fc bu \u015feriat sonralar\u0131 unutuldu (\u0130ngilizce terc\u00fcmesine g\u00f6re \"\u015feriat ta\u015f\u0131y\u0131c\u0131s\u0131\" deyimi, \"\u015feriat yay\u0131c\u0131s\u0131\" deyimine g\u00f6re daha uygundur.), fakat Azra onu yeniden ortaya koydu, ihya etti. E\u011fer yahudilerin mucizeleri onun zaman\u0131nda da g\u00f6receklerdi. Bu ansiklopedinin belirtti\u011fine g\u00f6re O, \u015feriata ili\u015fkin kitaplar\u0131 Asur alfabesi ile yazd\u0131. Ku\u015fkuland\u0131\u011f\u0131 kelimelerin \u00fczerlerine i\u015faret koyard\u0131. Yahudi tarihinin ba\u015flang\u0131c\u0131 onun zaman\u0131na dayan\u0131r.Dr. George Poust, \"Kitab-\u0131 Mukaddes s\u00f6zl\u00fc\u011f\u00fc\" adl\u0131 eserinde bu konuda \u015f\u00f6yle der; `Azra (Aun) bir yahudi kahini ve \u00fcnl\u00fc bir kitapt\u0131r. Kral \"Artaha\u015fa\u015fta\" d\u00f6neminde uzun s\u00fcre Babil'de kald\u0131. Bu kral h\u00fck\u00fcmdarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n yedinci y\u0131l\u0131nda Azra'n\u0131n olduk\u00e7a \u00e7ok say\u0131da yahudiyi al\u0131p Ur\u015felim'e (Kud\u00fcs'e) g\u00f6t\u00fcrmesine izin verdi. D\u00f6rt ay s\u00fcren bu yolculuk yakla\u015f\u0131k olarak M.\u00d6. 457 y\u0131l\u0131nda ger\u00e7ekle\u015fti.Yahudi gelene\u011finde Azra, Musa ile \u0130lya'n\u0131n tuttuklar\u0131 yerle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131labilecek bir yer i\u015fgal eder. Onun b\u00fcy\u00fck akademi kurdu\u011funu, kutsal kitab\u0131n b\u00f6l\u00fcmlerini biraraya getirdi\u011fini, eski \u0130brani alfabesinin yerine Keldani alfabesini ge\u00e7irdi\u011fini; \"g\u00fcnler\" \"Azra\" ve \"Nahm\u0131ya\" b\u00f6l\u00fcmlerini kaleme ald\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylerler.\"Azra\" b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn 4: 6-8: 19. ve 7: 1-8 sayfalar\u0131 Keldanicedir. Yahudi halk\u0131 s\u00fcrg\u00fcn d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnde Keldanice'yi, \u0130branice'den daha kolay anl\u0131yordu!Ben derim ki; Yahudi tarih\u00e7iler de dahil olmak \u00fczere b\u00fct\u00fcn d\u00fcnya tarih\u00e7ilerinin ortak g\u00f6r\u00fc\u015flerine g\u00f6re Hz. Musa'n\u0131n yaz\u0131p \"emanetler sandukas\u0131na\" ya da bu sandukan\u0131n yan taraf\u0131na koymu\u015f oldu\u011fu Tevrat, Hz. S\u00fcleyman d\u00f6neminden \u00f6nce kayboldu; Hz. S\u00fcleyman, h\u00fck\u00fcmdarl\u0131k d\u00f6neminde bu sandukay\u0131 a\u00e7t\u0131\u011f\u0131nda i\u00e7inde sadece \u00fczerlerinde \"on \u00f6\u011f\u00fct\"\u00fcn yaz\u0131l\u0131 oldu\u011fu iki levha vard\u0131 (Bu konu ile ilgili olarak Kur'\u00e2n'da \u015f\u00f6yle buyuruluyor: \"Talut'un h\u00fck\u00fcmdarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n belirtisi, size meleklerin ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 bir sandukan\u0131n gelmesidir. Bu sandukada Rabb'inizden size y\u00f6nelik bir huzur ile birlikte Musa ve Harun ailelerinin geride b\u0131rakt\u0131klar\u0131 baz\u0131 \u00f6nemli e\u015fyalar vard\u0131r.\" -Bakara s\u00fcresi, 248). Nitekim bunun b\u00f6yle oldu\u011funu \"ilk krallar\" b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde de g\u00f6rebilirsin. S\u00f6z\u00fc edilen Azra, Tevrat\u0131 ve di\u011fer kutsal metinleri s\u00fcrg\u00fcn d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcnde Keldani alfabesi ile yahudi halk\u0131n\u0131n b\u00fcy\u00fck oranda unutulmu\u015f oldu\u011fu \u0130branice ile kar\u0131\u015f\u0131k bir Keldanice ile yazm\u0131\u015ft\u0131r. Yahudi tarih\u00e7iler \"Azra, Tevrat'\u0131 Allah'dan gelen vahiy ile ya da ilham ile eski orijinali gibi yazd\u0131\" derler. Onlar\u0131n bu iddialar\u0131n\u0131 kendilerinden ba\u015fka hi\u00e7 bir tarih\u00e7i onaylam\u0131yor. Bu g\u00f6r\u00fc\u015fe kar\u015f\u0131 bir\u00e7ok itirazlar yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Bunlar bu konuya ili\u015fkin kitaplarda, hatta telif eserlerde yeralm\u0131\u015ft\u0131r. Katoliklere ait \"Ak\u0131llar\u0131n Hazinesi\" adl\u0131 kitap gibi. Asl\u0131 Frans\u0131zca olan bu kitab\u0131n on birinci ve on ikinci b\u00f6l\u00fcmleri, Tevrat'\u0131n be\u015f b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn Hz. Musa'dan kalma oldu\u011funa y\u00f6nelik \u00e7e\u015fitli itirazlara ayr\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r.Nitekim \"Azra\" b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde (4 f. 14 say\u0131 21) kutsal kitab\u0131n b\u00fct\u00fcn b\u00f6l\u00fcmlerinin Nabukadnezzar d\u00f6neminde ate\u015fte yak\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yaz\u0131l\u0131d\u0131r. Bu y\u00fczden O `Ate\u015f, \u015feriat\u0131n\u0131 ortadan kald\u0131rd\u0131, art\u0131k hi\u00e7 kimse neler yapt\u0131\u011f\u0131n\u0131 \u00f6\u011frenme imk\u00e2n\u0131 bulamayacak' diye yazd\u0131 (Biz de deriz ki, en do\u011frusunu Kur'\u00e2n s\u00f6yl\u00fcyor: Kur'\u00e2n'da belirtildi\u011fine g\u00f6re geride sadece baz\u0131 kal\u0131nt\u0131lar vard\u0131r) Buna ek olarak Azra'n\u0131n ate\u015fte yak\u0131lm\u0131\u015f olan kutsal kitap b\u00f6l\u00fcmlerini, Ruh-ul Kud\u00fcs'\u00fcn vahyi ile yeniden yazd\u0131\u011f\u0131 ve bu i\u015fte kendisine zaman\u0131n\u0131n be\u015f katibinin yard\u0131mc\u0131 oldu\u011fu belirtilir. Bundan dolay\u0131 Tartulyanus'un, aziz \u0130rinaus'un, aziz \u0130ronimos'un, aziz Yuhanna Zehebi'nin, aziz Basilius'un ve di\u011fer baz\u0131 azizlerin Azra'y\u0131, yahudilerce bilinen kutsal kitap b\u00f6l\u00fcmlerini yeniden d\u00fczenleyen adam olarak and\u0131klar\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcrs\u00fcn.\"Re\u015fid R\u0131za s\u00f6zlerine devam ederek \u015f\u00f6yle diyor:\"Bu a\u00e7\u0131klamay\u0131 burada noktal\u0131yoruz. Bu a\u00e7\u0131klamadan biz \u015fu iki maksad\u0131 g\u00fcd\u00fcyoruz:1- B\u00fct\u00fcn kitap ehli (yahudiler) dinlerinin dayana\u011f\u0131 ve kutsal kitaplar\u0131n\u0131n asl\u0131 konusunda her \u015feylerini s\u00f6z\u00fc ge\u00e7en Uzeyr'e bor\u00e7ludurlar.2- Bu dayanak unutkanl\u0131\u011f\u0131n y\u0131prat\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131na u\u011fram\u0131\u015f, direkleri sallant\u0131l\u0131 bir dayanakt\u0131r. Bunu \u00f6zg\u00fcr d\u00fc\u015f\u00fcnceli Bat\u0131l\u0131 bilginler ortaya koymu\u015flard\u0131r (Elinizdeki tefsir kitab\u0131nda \"\u00d6zg\u00fcr d\u00fc\u015f\u00fcnceli bilginler\" gibi deyimlerin \u015eeyh Muhammed Abduh'un ve \u00f6\u011frencilerinin ekol\u00fcnde ne anlama geldiklerine ili\u015fkin bir uyan yapmam\u0131z gerekir, Bu ekol t\u00fcm\u00fc ile saf \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015f\u00fcnce sistemine yabanc\u0131, Bat\u0131l\u0131 sistemlerin ve d\u00fc\u015f\u00fcncelerin etkisi alt\u0131nda kal\u0131n\u0131\u015ft\u0131r. Bu ekol\u00fcn taraftarlar\u0131 s\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz etkilenmenin sonucu olarak \u00d6zg\u00fcr d\u00fc\u015f\u00fcnceyi destekleyerek hristiyan kilisesine kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kan yazarlar ile Bat\u0131 demokrasisi ve \u00f6zg\u00fcrl\u00fckten yana olan yazarlara ve bunun yan\u0131s\u0131ra Bat\u0131l\u0131 sosyal kurumlara s\u0131cak bakarlar. Yine bu etkilenmenin do\u011fal sonucu olarak kendi deyimleri ile \"Bu d\u00fc\u015f\u00fcncelerin ve kurumlar\u0131n yararl\u0131 olanlar\u0131n\u0131n\" al\u0131nmas\u0131 gerekti\u011fini savunurlar. Bu yakla\u015f\u0131m, Lord Crommer ve benzeri gibi hristiyan pek ho\u015fland\u0131klar\u0131 tehlikeli bir kaymad\u0131r! Mesele, daha derin, daha kapsaml\u0131 bir bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131na, \u0130sl\u00e0m sistemi ile yetinen ba\u011f\u0131ms\u0131z bir perspektife muhta\u00e7t\u0131r.) Nitekim Ansiklopedi Britannic'de Azra'n\u0131n hayat\u0131 anlat\u0131l\u0131rken gerek kendi ad\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131yan b\u00f6l\u00fcmde ve gerekse \"Nahmiya\" b\u00f6l\u00fcm\u00fcnde onun \u015feriat\u0131 yaz\u0131ya ge\u00e7iren ki\u015fi oldu\u011fu belirtildi\u011fi hat\u0131rlat\u0131ld\u0131ktan sonra \u015f\u00f6yle deniyor; `Di\u011fer baz\u0131 yeni rivayetlere g\u00f6re Azra, yahudiler i\u00e7in sadece ate\u015fte yak\u0131lm\u0131\u015f olan \u015feriat metinlerini yeniden kaleme almam\u0131\u015ft\u0131, ortadan kaybolan b\u00fct\u00fcn \u0130branice b\u00f6l\u00fcmleri yeniden yaz\u0131ya ge\u00e7irmi\u015fti, bu arada yetmi\u015f tane yasal olmayan b\u00f6l\u00fcm\u00fc yeniden ortaya \u00e7\u0131karm\u0131\u015ft\u0131 (Ebu Kureyf)'. Azra'ya art biyografinin yazar\u0131 s\u00f6zlerini \u015f\u00f6yle s\u00fcrd\u00fcr\u00fcr; `Ad\u0131 ge\u00e7en Azra'ya ili\u015fkin masallar, baz\u0131 tarih\u00e7iler taraf\u0131ndan kendilerinden kaynaklanarak yaz\u0131ld\u0131\u011f\u0131na, yaz\u0131lar\u0131n\u0131 kaleme al\u0131rken ba\u015fka bir yazara dayanmad\u0131klar\u0131na g\u00f6re \u00e7a\u011f\u0131m\u0131z\u0131n yazarlar\u0131, bu masal\u0131n s\u00f6zkonusu rivayet\u00e7iler taraf\u0131ndan d\u00fcz\u00fclm\u00fc\u015f bir uydurma oldu\u011fu kan\u0131s\u0131ndad\u0131rlar.' (Bak Ansiklopedi Britannica, 1929 tarihli on d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc bask\u0131, C. 9,5.14)K\u0131sacas\u0131, yahudiler ad\u0131 ge\u00e7en Azra'y\u0131 eskiden oldu\u011fu gibi g\u00fcn\u00fcm\u00fczde de kutsal bir ki\u015fi say\u0131yorlar. Hatta baz\u0131lar\u0131 O'nu \"Allah'\u0131n o\u011flu\" lakab\u0131n\u0131 takm\u0131\u015flard\u0131r. Ona tak\u0131lan bu lakap, acaba Hz. Musa. Hz. Davud ve di\u011fer ulular\u0131 i\u00e7in kulland\u0131klar\u0131 sayg\u0131nl\u0131k belirtici anlamda m\u0131d\u0131r, yoksa az a\u015fa\u011f\u0131da yer verece\u011fimiz filozofu \"Filo'nun a\u00e7\u0131klamalar\u0131ndaki anlamda m\u0131d\u0131r, bilmiyoruz. Bu yahudi filozofu h\u0131ristiyanl\u0131k inanc\u0131n\u0131n kayna\u011f\u0131n\u0131 olu\u015fturan putperest Hind felsefesine yak\u0131n d\u00fc\u015f\u00fcnceleri olan bir ki\u015fidir. (Bizim g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcm\u00fcze g\u00f6re bu teredd\u00fctl\u00fc ifade, bu ku\u015fku yersizdir. \u00c7\u00fcnk\u00fc okudu\u011fumuz Kur'\u00e2n \u00e2yeti, yahudilerin \"Uzeyr, Allah'\u0131n o\u011fludur\" bi\u00e7imindeki s\u00f6zleri, h\u0131ristiyanlar\u0131n \"\u0130sa, Allah'\u0131n o\u011fludur\" \u015feklindeki s\u00f6zlerinin bir benzeridir ve her ikisi de eski putperest k\u00e2firlerin benzer s\u00f6zleri ile ayn\u0131 anlama gelmektedir. Bu anlam, s\u00f6yleyenini ger\u00e7ek dinden \u00e7\u0131kararak k\u00e2firler ve m\u00fc\u015frikler aras\u0131na katan \"y\u00fcce Allah'a evl\u00e2d yak\u0131\u015ft\u0131rma\" sap\u0131kl\u0131\u011f\u0131d\u0131r.) Tefsir bilginlerinin ortak g\u00f6r\u00fc\u015flerine g\u00f6re bu s\u00f6z\u00fc s\u00f6yleyenler yahudilerin bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcd\u00fcr, hepsi de\u011fildir.Bu s\u00f6z\u00fc s\u00f6yleyenler Medineli yahudilerin bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcd\u00fcr. Bunlar hakk\u0131nda y\u00fcce Allah \"Yahudiler `Allah'\u0131n eli s\u0131k\u0131d\u0131r' dediler. Bu s\u00f6zlerinden \u00f6t\u00fcr\u00fc elleri ba\u011flans\u0131n...\" buyurmu\u015ftur. (Maide, 64) Ayr\u0131ca yine Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'e g\u00f6re onlar, y\u00fcce Allah'\u0131n `Kimdir o ki, Allah'a kar\u015f\u0131l\u0131ks\u0131z (g\u00fczel) bor\u00e7 verir de Allah da bu borcu ona kat kat fazlas\u0131 ile \u00f6der.' buyru\u011funa (Bakara, 245) \"Allah fakir, biz ise zenginiz.' bi\u00e7iminde alayca bir kar\u015f\u0131l\u0131k vermi\u015f olan kimselerdir. (Al-i \u0130mran, 181) Belki de bu s\u00f6z\u00fc onlardan \u00f6nce s\u00f6ylemi\u015f olan Yahudiler olmu\u015ftur da onlara ili\u015fkin bilgi bize gelmemi\u015ftir.\u0130bn-i \u0130shak'\u0131n, \u0130bn-i Cerir'in, \u0130bn-i Ebu Hatem'in, Ebu \u015eeyh'in ve \u0130bn-i Murdeveyhin bildirdiklerine g\u00f6re Abdullah b. Abbas \u015f\u00f6yle diyor; `Sel\u00e2m b. M\u00fc\u015fk\u00fcm, Numan b. Evfa, Ebu Enes, Sas b. Kays ve Malik b. Sayf adl\u0131 Medineli yahudiler bir g\u00fcn peygamberimize gelerek \"sana nas\u0131l uyal\u0131m, sen bizim k\u0131blemizi b\u0131rakt\u0131n, ayr\u0131ca Uzeyr'in Allah'\u0131n o\u011flu oldu\u011funu onaylam\u0131yorsun\" dediler.\"\u0130sa, Allah'\u0131n o\u011fludur\" diyen baz\u0131 h\u0131ristiyanlar\u0131n yahudi k\u00f6kenli olduklar\u0131 bilinmektedir. Nitekim Hz. \u0130sa'n\u0131n \u00e7a\u011fda\u015f\u0131 olan yahudi filozofu Filo \"Allah'\u0131n o\u011flu vard\u0131r. O O'nun somut s\u00f6z\u00fcd\u00fcr, varl\u0131klar\u0131 onun arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile yaratm\u0131\u015ft\u0131r\" diyor. Buna g\u00f6re Peygamberimizin d\u00f6neminden \u00f6nce ya\u015fam\u0131\u015f baz\u0131 yahudilerin \"Uzeyr, Allah'\u0131n o\u011fludur\" demi\u015f olmalar\u0131 uzak bir ihtimal de\u011fildir.\"Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in neden yahudilerin bu s\u00f6z\u00fcn\u00fc, \u00e2yetlerin ak\u0131\u015f\u0131n\u0131n bu noktas\u0131nda nakletti\u011fi bu a\u00e7\u0131klama sayesinde ortaya \u00e7\u0131k\u0131yor. Ama\u00e7, kitap ehlinin bir b\u00f6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn inan\u00e7 bozukluklar\u0131n\u0131n i\u00e7y\u00fcz\u00fcn\u00fc belirtmektir. Bu bozuk inan\u00e7la ne y\u00fcce Allah'a inanmalar\u0131 ve ne de ger\u00e7ek dini benimsemeleri ba\u011fda\u015fmaz. \u0130\u015fte kitap ehli ile sava\u015fma h\u00fckm\u00fcne dayanak olu\u015fturan onlara ili\u015fkin temel nitelik budur. Fakat onlarla sava\u015fman\u0131n amac\u0131 kendilerini m\u00fcsl\u00fcmanl\u0131\u011f\u0131 kabul etmeye zorlamak de\u011fildir, \u0130sl\u00e2m'\u0131n \u00f6n\u00fcne dikilmelerine yola\u00e7an n\u00fcfuzlar\u0131n\u0131 k\u0131rmak ve \u0130sl\u00e2m'\u0131n otoritesine boyun e\u011fmelerini sa\u011flamakt\u0131r. Onlar \u0130sl\u00e2m'a boyun e\u011fsinler ki, tek tek insanlar iradelerini s\u0131n\u0131rlayan bask\u0131lar\u0131n etkisinden kurtularak ne o taraf\u0131n ve ne de bu taraf\u0131n zorlamalar\u0131 alt\u0131nda kalmaks\u0131z\u0131n ger\u00e7ek dini \u00f6zg\u00fcr iradesi ile se\u00e7ebilsinler.H\u0131ristiyanlar\u0131n \"\u0130sa, Allah'\u0131n o\u011fludur\" ve \"Allah, \u00fc\u00e7 il\u00e2h\u0131n \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fcs\u00fcd\u00fcr\" \u015feklindeki s\u00f6zleri -dedi\u011fimiz gibi- yayg\u0131nd\u0131r, \u00e7o\u011fu kimse taraf\u0131ndan bilinir. B\u00fct\u00fcn h\u0131ristiyan mezhepleri bu g\u00f6r\u00fc\u015fleri payla\u015f\u0131r. Saint Paul'un, di\u011fer semavi dinler gibi asl\u0131nda Allah'\u0131n birli\u011fi ilkesine dayanan Hz. \u0130sa'n\u0131n mesaj\u0131n\u0131 tahrif etti\u011fi g\u00fcnden beri bu sa\u00e7ma inan\u00e7lar h\u0131ristiyanlarca savunula gelmi\u015ftir. Sonralar\u0131 kutsal kilise kons\u00fclleri, bu tahrif i\u015flemini doru\u011fa erdirmi\u015f ve Allah'\u0131n birli\u011fi ilkesini k\u00f6k\u00fcnden ortadan kald\u0131rm\u0131\u015flard\u0131r.Burada da \u015eeyh Muhammed Re\u015fid R\u0131za'n\u0131n \"Menar\" adl\u0131 tefsirinden h\u0131ristiyan inanc\u0131na ili\u015fkin \u00f6zet niteli\u011findeki yararl\u0131 bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc nakletmekle yetinece\u011fiz. Yazar \"Teslis, Trinite\" ba\u015fl\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda \u015funlar\u0131 yaz\u0131yor:\"Trinite `(teslis)' h\u0131ristiyanlar aras\u0131nda \u0130l\u00e2h'\u0131n, baba, o\u011ful ve kutsal ruh adlar\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131yan \u00fc\u00e7 unsurun birlikteli\u011finden olu\u015ftu\u011funu ifade eden bir terimdir. Bu do\u011fma katolik kilisesi ile do\u011fu-ortodoks kilisesinin ve \u00e7ok az bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc d\u0131\u015f\u0131nda protestan kilisesinin ortak do\u011fmalar\u0131ndand\u0131r. Bu do\u011fman\u0131n ba\u011fl\u0131lar\u0131, onun kutsal kitab\u0131n metinlerine uygun oldu\u011fu g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcndedirler. \u0130l\u00e2hiyat bu do\u011fmaya eski kilise kons\u00fcllerinin \u00f6\u011fretilerinden ve \u00fcnl\u00fc kilise sahiplerinin kitaplar\u0131ndan al\u0131nm\u0131\u015f bir tak\u0131m a\u00e7\u0131klamalar eklerler. Bu a\u00e7\u0131klamalar ikinci unsurun nas\u0131l do\u011fdu\u011fundan, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc unsurun nas\u0131l s\u0131zarak meydana \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131ndan, bu \u00fc\u00e7 unsur aras\u0131ndaki ili\u015fkinin t\u00fcr\u00fcnden ve \u00fc\u00e7 unsurun nitelikleri ile l\u00e2kaplar\u0131ndan s\u00f6zederler.Kutsal kitapta Trinite (teslis) teriminin bulunmamas\u0131na, eski Ahitte (Tevrat'ta) bu do\u011fmay\u0131 a\u00e7\u0131k\u00e7a ifade eden bir kan\u0131ta rastlanmamas\u0131na ra\u011fmen eski h\u0131ristiyan yazarlar il\u00e2h\u0131n birle\u015fik bir varl\u0131\u011fa sahip oldu\u011funa i\u015faret eden \u00e7ok say\u0131da kutsal metni iktibas edip delil olarak g\u00f6stermi\u015flerdir. Fakat de\u011fi\u015fik bi\u00e7imde yorumlanmaya elveri\u015fli olan bu metinler Teslis do\u011fmas\u0131n\u0131n kesin delilleri olarak g\u00f6sterilemezler, olsa olsa Yeni Ahitte (\u0130ncil'de) yerald\u0131\u011f\u0131na inand\u0131klar\u0131 a\u00e7\u0131k ve kesin vahye sembolik at\u0131flarda bulunan birer i\u015faret olarak kabul edilebilirler. Bu do\u011fmay\u0131 isbatlamak amac\u0131 ile yeni Ahitten bu konuda iki b\u00fcy\u00fck metin grubu iktibas edilmi\u015ftir. Bu metinlerden birinde baba, o\u011ful ve kutsal ruh birarada an\u0131lmaktad\u0131r. \u00d6b\u00fcr\u00fcnde ise bu unsur ayr\u0131 ayr\u0131 zikredilmekte, bunun yan\u0131s\u0131ra baz\u0131 kendilerine \u00f6zg\u00fc nitelikleri ile aralar\u0131ndaki ili\u015fkileri i\u00e7ermektedir.\u0130l\u00e2h'\u0131n hangi unsurlardan olu\u015ftu\u011fu konusundaki tart\u0131\u015fmalar daha \"Peygamber d\u00f6nemi\"nde ba\u015flad\u0131. Bu tart\u0131\u015fmalar \u00e7o\u011funlukla heyl\u00e2n\u0131 ve agnostik felsefecilerin \u00f6\u011fretilerinden kaynakland\u0131. Antakya patri\u011fi Teofilos, ikinci y\u00fczy\u0131lda eski Yunanca \"Tiryas\" terimini kulland\u0131. Sonralar\u0131 Tartulyanus, bu s\u00f6zc\u00fc\u011f\u00fcn anlam d\u0131\u015f\u0131 olan ve teslim anlam\u0131na gelen \"Trinatas\" s\u00f6zc\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc kullanan ilk h\u0131ristiyan yetkili oldu. \u0130znik kons\u00fcl\u00fcne yak\u0131n g\u00fcnlerde bu do\u011fma, \u00f6zellikle do\u011fuda s\u00fcrekli tart\u0131\u015fma konusu olmu\u015ftu. Kilise, bu konudaki bir\u00e7ok g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn uydurma (eratikit) oldu\u011funa karar vermi\u015ftir. Bu uydurma damgas\u0131 yiyen g\u00f6r\u00fc\u015fler aras\u0131nda Hz. \u0130sa'n\u0131n sadece bir insan oldu\u011funa inanan Abyun\u00eelerin g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc; Baba'n\u0131n, O\u011ful'un ve kutsal ruhun Allah'\u0131n kendini insanlara a\u00e7\u0131klamas\u0131na yarayan de\u011fi\u015fik kal\u0131plar olduklar\u0131na inanan Sabililerin g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc; O\u011ful'un Baba gibi ezeli olmad\u0131\u011f\u0131na, onun evrenden \u00f6nce yarat\u0131ld\u0131\u011f\u0131na, buna g\u00f6re Baba'dan daha a\u015fa\u011f\u0131 d\u00fczeyde ve ona boyun e\u011fmi\u015f oldu\u011funa inanan Aryus\u00eelerin g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc ve kutsal ruhun \u0130l\u00e2h\u00ee olu\u015fturan unsurlardan biri oldu\u011funu reddeden Makedonyal\u0131lar\u0131n g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc de vard\u0131.Bu konudaki kilise \u00f6\u011fretisini ise 325 y\u0131l\u0131nda toplanan \u0130znik kons\u00fcl\u00fc ile 381 y\u0131l\u0131nda toplanan Kostant\u0131n\u0131yyel (\u0130stanbul) kons\u00fclleri belirlemi\u015fti. Bu kons\u00fcllerin kararlar\u0131na g\u00f6re o\u011ful ve kutsal ruh, \u0130l\u00e2h'\u0131 olu\u015fturmada Baba'ya e\u015fit konumdad\u0131rlar. O\u011ful, ezelde Baba'dan do\u011fmu\u015f ve kutsal ruh da Baba'dan d\u0131\u015far\u0131 s\u0131zm\u0131\u015ft\u0131r. 589 y\u0131l\u0131nda toplanan Tuleytula kons\u00fcl\u00fc ise kutsal ruhun, Baba'n\u0131n yan\u0131s\u0131ra O\u011ful'dan da d\u0131\u015fa s\u0131zm\u0131\u015f oldu\u011funu kararla\u015ft\u0131rd\u0131. L\u00e2tin kilisesi t\u00fcm\u00fcyle bu ek a\u00e7\u0131klamay\u0131 kabul ederek ona ba\u011fland\u0131. Fakat Yunan kilisesi ilk ba\u015flarda bu eklemeye kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmay\u0131p suskun kalmay\u0131 tercih etmesine ra\u011fmen sonradan ona kar\u015f\u0131 delil g\u00f6stererek bunun bir uydurma oldu\u011funu ileri s\u00fcrd\u00fc\"O\u011ful'dan da..\" ifadesi, h\u00e2l\u00e2 Yunan kilisesi ile Katolik kilisesinin birle\u015fmelerini \u00f6nleyen en b\u00fcy\u00fck engellerden biridir. L\u00fbter'ciler ile reformcu kiliselerin kitaplar\u0131 Katolik kilisesinin teslis ile ilgili do\u011fmas\u0131n\u0131 de\u011fi\u015ftirmeksizin, oldu\u011fu gibi onaylam\u0131\u015flard\u0131rBununla birlikte on \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc y\u00fczy\u0131ldan itibaren \u00e7ok say\u0131da il\u00e2hiyat\u00e7\u0131 ve sus\u0131niyaniler, Germenler, muvahhitler ve genelciler gibi bir \u00e7ok yeni h\u0131ristiyan cemaat kutsal kitaba ve mant\u0131\u011fa ayk\u0131r\u0131 oldu\u011fu gerek\u00e7esi ile bu do\u011fmaya kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kt\u0131lar. Sevid Teyrak ise Teslis terimini Mesih (\u0130sa) unsurunu ifade edecek \u015fekilde yorumlam\u0131\u015f, onun teslis ile bilindi\u011fini s\u00f6ylemi\u015ftir. Fakat bu teslis, unsurlar\u0131n teslisi de\u011fil, bir tek unsurun teslisi idi. Onun g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcne g\u00f6re Mesih'in do\u011fas\u0131ndaki il\u00e2hi unsur. Baba'd\u0131r; Mesih'in il\u00e2hi unsuru ile birle\u015fen ruhani unsur O\u011ful'dur ve O'ndan d\u0131\u015far\u0131 s\u0131zan il\u00e2h\u0131 unsurda kutsal ruhtur. Ak\u0131lc\u0131l\u0131k (rasyonalizm) ak\u0131m\u0131ndan L\u00fbter'ci ve reformcu kilisileri etkilemesi ile Alman il\u00e2hiyat\u00e7\u0131lar\u0131 aras\u0131nda bir s\u00fcre Teslis do\u011fmas\u0131n\u0131 zay\u0131flatm\u0131\u015ft\u0131rKant'a g\u00f6re Baba, o\u011ful ve kutsal ruh, \u0130l\u00e2h'\u0131n \u00fc\u00e7 temel s\u0131fat\u0131n\u0131 temsil ederler. Bu s\u0131fatlar g\u00fc\u00e7l\u00fcl\u00fck, bilgelik ve sevgi s\u0131fatlar\u0131d\u0131r. Ya da bu \u00fc\u00e7 unsur yaratma, koruma ve denetim alt\u0131nda bulundurmadan olu\u015fan \u00fc\u00e7 y\u00fcce etkinli\u011fi temsil ederler. Higg\u0131ns ve Schanl\u0131g, Teslis do\u011fmas\u0131n\u0131 hay\u00e2li bir temele oturtmaya giri\u015fmi\u015flerdir. Son d\u00f6nem Allan \u0130lahiyat\u00e7\u0131lar\u0131 da onlar\u0131n yolunu izleyerek Teslis do\u011fmas\u0131n\u0131 hayalilik ve il\u00e2hilik temellerine dayanan yollarla savunmaya giri\u015fmi\u015flerdir. Vahye dayanan baz\u0131 teologlarda yapt\u0131klar\u0131 incelemeler sonunda \u0130znik ve Kostantan\u0131yye (\u0130stanbul) kons\u00fcllerinde belirlenen kilise g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc onaylam\u0131yorlar. Son g\u00fcnlerde \u00f6zellikle Sabililerin g\u00f6r\u00fc\u015flerini savunan bir\u00e7ok kimseler ortaya \u00e7\u0131km\u0131\u015ft\u0131r.\"Bu k\u0131sa ve yararl\u0131 a\u00e7\u0131klamadan anla\u015f\u0131l\u0131yor ki, resmi kiliselere ba\u011fl\u0131 b\u00fct\u00fcn h\u0131ristiyan mezhepler ve gruplar y\u00fcce Allah'\u0131n birli\u011fi, hi\u00e7 bir\u015feyin O'nun benzeri olmad\u0131\u011f\u0131 ve O'nun varl\u0131\u011f\u0131ndan hi\u00e7 kimsenin d\u0131\u015far\u0131ya s\u0131zmad\u0131\u011f\u0131 ilkelerine dayanan ger\u00e7ek (hak) dine ba\u011fl\u0131 de\u011fildirler.\u00c7o\u011fu kere \"Aryusiler\" diye an\u0131lan h\u0131ristiyanlar\u0131n y\u00fcce Allah'\u0131n birli\u011fi ilkesini onaylayan \"muvahhitler\" oldu\u011fu s\u00f6ylenir. Bu terimi bu \u015fekilde kullanmak yan\u0131lt\u0131c\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc s\u00f6z\u00fc edilen \"Aryus\u00eeler\" y\u00fcce Allah'\u0131n ger\u00e7ek dinin \u00f6ng\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc anlamda Allah'\u0131n birli\u011fini dile getirmiyorlar, bunun yerine i\u015fin i\u00e7ine ba\u015fka hatlar kar\u0131\u015ft\u0131r\u0131l\u0131yorlar! Sebebine gelince bu adamlar Hz. \u0130sa'n\u0131n y\u00fcce Allah gibi ezeli bir varl\u0131k olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6yl\u00fcyorlar ki: bu do\u011frudur. Fakat bunun yan\u0131s\u0131ra Hz. \u0130sa'n\u0131n \"o\u011ful\" oldu\u011funu ve hen\u00fcz evren yokken \"Baba\"dan yarat\u0131lm\u0131\u015f oldu\u011funu ileri s\u00fcr\u00fcyorlar ki, bu saplant\u0131lar, asla ger\u00e7ek anlamda y\u00fcce Allah'\u0131n birli\u011fi ilkesinin (tevhidin) kapsam\u0131na girmezler.Y\u00fcce Allah \"\u0130sa, Allah'\u0131n o\u011fludur\", \"\u0130sa, Allah'd\u0131r\" ve \"Allah, \u00fc\u00e7 il\u00e2h\u0131n \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fcs\u00fcd\u00fcr\" diyenlerin k\u00e2fir olduklar\u0131na ili\u015fkin h\u00fckm\u00fcn\u00fc a\u00e7\u0131klam\u0131\u015ft\u0131r. Buna g\u00f6re ayni inan\u00e7 sisteminde hem \"k\u00fcf\u00fcr\" hem de \"iman\" s\u0131fatlar\u0131 biraraya gelemeyece\u011fi gibi bu iki s\u0131fat ayni kalpte de biraraya gelemez. \u00c7\u00fcnk\u00fc bunlar biribirleri ile taban tabana z\u0131t olgulard\u0131r.Kur'an-\u0131 Kerim'in gerek yahudilerin \"Uzeyr, Allah'\u0131n o\u011fludur\" ve gerekse h\u0131ristiyanlar\u0131n \"\u0130sa, Allah'\u0131n o\u011fludur\" \u015feklindeki s\u00f6zlerine ili\u015fkin de\u011ferlendirmesinde yahudiler ile h\u0131ristiyanlar\u0131n bu s\u00f6zlerinin, daha \u00f6nceki d\u00f6nemlerde ya\u015fam\u0131\u015f k\u00e2firlerin s\u00f6zlerine inan\u00e7lar\u0131na ve d\u00fc\u015f\u00fcncelerine benzediklerini belirliyor. Okuyoruz.\"Bunlar onlar\u0131n a\u011f\u0131zlar\u0131 ile geveledikleri dayanaks\u0131z s\u00f6zlerdir. B\u00f6yle demekle daha \u00f6nceki k\u00e2firlerin s\u00f6zlerine \u00f6zeniyorlar.\"\"Bu ifade, her\u015feyden \u00f6nce bu s\u00f6zlerin do\u011frudan do\u011fruya onlar\u0131n a\u011f\u0131zlar\u0131ndan \u00e7\u0131kt\u0131klar\u0131n\u0131, yoksa ba\u015fkalar\u0131n\u0131n onlara dayand\u0131rd\u0131klar\u0131 bir yak\u0131\u015ft\u0131rma olmad\u0131klar\u0131n\u0131 kan\u0131tl\u0131yor. Bu anlam\u0131 vermek i\u00e7in \"a\u011f\u0131zlar\u0131 ile\" deyimi kullan\u0131l\u0131yor, Kur'an-\u0131 Kerim'in bilinen ifade y\u00f6ntemi uyar\u0131nca objektif ve somut bir tablo g\u00f6zler \u00f6n\u00fcne seriliyor. Sebebine gelince adamlar\u0131n s\u00f6zlerimin a\u011f\u0131zlar\u0131ndan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 belli bir\u015feydir. Fakat burada \"a\u011f\u0131z\" s\u00f6zc\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcn kullan\u0131lm\u0131\u015f olmas\u0131 bo\u015funa, ya da gereksiz bir uzatma de\u011fildir. Y\u00fcce Allah'\u0131 bu t\u00fcr eylemlerden tenzih ederiz. Bu Kur'an'\u0131n, tasvir a\u011f\u0131rl\u0131kl\u0131 ifade y\u00f6nteminin gere\u011fidir. Bu \u00effade s\u00f6z\u00fcn tablosunu g\u00f6zler \u00f6n\u00fcnde canland\u0131r\u0131yor, ona i\u015fitiliyormu\u015f, hatta g\u00f6r\u00fcl\u00fcyormu\u015f gibi bir \"ger\u00e7ek\"likle donat\u0131yor.\u00dcstelik bu \u015fekli ile bu ifade tabloyu g\u00f6zler \u00f6n\u00fcnde canland\u0131rma ve somutla\u015ft\u0131rma fonksiyonun yan\u0131nda ba\u015fka bir a\u00e7\u0131klay\u0131c\u0131 anlam daha ta\u015f\u0131yor. O anlam da \u015fudur: Bu s\u00f6z\u00fcn objektif d\u00fcnyada, ger\u00e7ekler \u00e2leminde hi\u00e7bir asl\u0131, hi\u00e7bir dayana\u011f\u0131 yoktur. Bu sadece a\u011f\u0131zlar\u0131n geveledi\u011fi bir s\u00f6z dizisidir; arkas\u0131nda ne \"ger\u00e7ek\" ve ne de \"kavram kal\u0131b\u0131\" vard\u0131r.Sonra Kur'an'\u0131n kayna\u011f\u0131n\u0131n il\u00e2hili\u011fine delil olu\u015fturan vecizlik niteli\u011finin bir ba\u015fka y\u00f6n\u00fcne geliyoruz. Bu ilgin\u00e7 \u00f6zellik, y\u00fcce Allah'\u0131n \u015fu s\u00f6z\u00fcnde dikkatimizi \u00e7ekiyor:\"B\u00f6yle demekle daha \u00f6nceki k\u00e2firlere \u00f6zeniyorlar.Kl\u00e2sik tefsir bilginleri \u00e2yetin bu k\u0131sm\u0131n\u0131 \u015f\u00f6yle a\u00e7\u0131klam\u0131\u015flard\u0131r; \"Bu il\u00e2hi ifadenin anlam\u0131, `Yahudilerin ve h\u0131ristiyanlar\u0131n y\u00fcce Allah'a o\u011ful yak\u0131\u015ft\u0131ran s\u00f6zleri, m\u00fc\u015frik araplar\u0131n, O'na k\u0131z \u00e7ocu\u011fu yak\u0131\u015ft\u0131ran s\u00f6zlerinin bir benzeridir \u015feklindedir.\" Bu a\u00e7\u0131klama do\u011frudur. Fakat bu il\u00e2h\u0131 c\u00fcmlenin i\u00e7eri\u011fi, daha geni\u015f boyutludur. Bu ileri boyut yak\u0131n y\u0131llarda farkedilebildi; ancak Hind, eski M\u0131s\u0131r ve eski Yunan putperestlerinin inan\u00e7lar\u0131na ili\u015fkin bilimsel bulgular ortaya \u00e7\u0131kt\u0131ktan sonra anla\u015f\u0131labildi. Bu ara\u015ft\u0131rmalar sayesinde kitap ehlinin \u00f6zellikle h\u0131ristiyanlar\u0131n tahrifata u\u011fram\u0131\u015f inan\u00e7lar\u0131n\u0131n kayna\u011f\u0131na inildi. S\u00f6zkonusu putperest inan\u00e7larda yeralan kimi saplant\u0131lar\u0131n \u00f6nce aziz \"Saint Paul\" eli ile, arkas\u0131ndan da s\u00f6zde kutsal kilise kons\u00fclleri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile h\u0131ristiyan do\u011fmalar\u0131na s\u0131zd\u0131klar\u0131 belirlendiEski M\u0131s\u0131r inanc\u0131nda Oziris, \u0130zis ve Ouris'den olu\u015fan \u00fc\u00e7l\u00fc il\u00e2h (teslis) dogmas\u0131 Firavunlar d\u00f6nemi putperestli\u011finin temelini meydana getiriyordu, bu \u00fc\u00e7l\u00fc il\u00e2h dogmas\u0131nda Oziris Baba'y\u0131 ve Ouris' \"O\u011ful\"u temsil ediyordu.Hz. \u0130sa'dan y\u0131llarca \u00f6nce \u0130skenderiye'de okutulan teoloji (il\u00e2hiyat) derslerinde \"kelimenin (s\u00f6z\u00fcn), ikinci il\u00e2h\" oldu\u011fu ve \"Allah'\u0131n ilk o\u011flu\" \u00fcnvan\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 \u00f6\u011fretiliyordu.Hind putperestleri de \u00fc\u00e7 unsurdan, ya da \u00fc\u00e7 \"durum\"dan olu\u015fmu\u015f bir il\u00e2h kavram\u0131na inan\u0131rlard\u0131. Onlara g\u00f6re as\u0131l il\u00e2h bu \u00fc\u00e7 unsurda ya da \u00fc\u00e7 halde tecelli ederdi. \"Brahma\" il\u00e2h\u0131n yaratma ve yoktan varetme durumundaki, \"Vi\u015fnu\" koruma ve g\u00f6zetme durumundaki, \"Sifa\" ise yoketme ve ortadan kald\u0131rma durumundaki yans\u0131malar\u0131 (tecellileri) idi. Bu sap\u0131k inanca g\u00f6re \"Vi\u015fnu\", \"Brahma\"da yo\u011funla\u015fan il\u00e2hl\u0131ktan s\u0131zm\u0131\u015f ve d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcme u\u011fram\u0131\u015f \"o\u011ful\"du.Asurlar da \"kelime\"nin (s\u00f6z\u00fcn) kutsall\u0131\u011f\u0131na inan\u0131rlar, ona \"Merduh\" ad\u0131n\u0131 verirlerdi. \u0130nan\u00e7lar\u0131na g\u00f6re bu merduh il\u00e2h\u0131n ilk o\u011flu idi!Eski Yunanl\u0131lar \u00fc\u00e7 unsurlu il\u00e2h kavram\u0131na inan\u0131rlard\u0131. Nitekim bu \u00fc\u00e7l\u00fc il\u00e2h do\u011fmas\u0131n\u0131n belirtisi olarak k\u00e2hinleri il\u00e2hlara kurban keserken kesilecek hayvan\u0131n \u00fczerine \u00fc\u00e7 kere kutsal su serperler, \u00fc\u00e7 kere buhurdanl\u0131ktan buhur al\u0131p etrafa sa\u00e7arlar ve yine \u00fc\u00e7 kere kesim yerinde toplanan halk\u0131n \u00fczerine kutsal su serperlerdi. \u0130\u015fte kilise bu putperest t\u00f6renleri, arka pl\u00e2nlar\u0131ndaki inan\u00e7larla birlikte alarak h\u0131ristiyanl\u0131\u011fa katm\u0131\u015f, b\u00f6ylece eski k\u00e2firlerin g\u00f6r\u00fc\u015flerini taklit etmi\u015ftir.\u0130\u015fte Kur'\u00e2n-\u0131 Kerim'in indi\u011fi g\u00fcnlerde bilinmeyen bu eski putperest inan\u00e7lar \"Onlar b\u00f6yle demekle daha \u00f6nceki k\u00e2firlere \u00f6zeniyorlar\" \u00e2yeti ile birlikte g\u00f6zden ge\u00e7irildiklerinde kutsal kitab\u0131m\u0131z\u0131n vecizli\u011finin bir \u00f6rne\u011fidir.Bu \u00f6rnek bize Kur'an'\u0131n ilahi kaynaktan geldi\u011fini ve bu y\u00fcce kitab\u0131n \"Alim ve Habir olan Allah\" taraf\u0131ndan g\u00f6nderildi\u011finin yinelenerek duyurulmas\u0131d\u0131r.Bu a\u00e7\u0131klama ve tesbitden sonra y\u00fcce Allah, Kitap ehlinin, k\u00e2firlik ve m\u00fc\u015friklik i\u00e7erikli sap\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n \u00f6z\u00fcne ili\u015fkin s\u00f6zlerini \u015f\u00f6yle noktal\u0131yor.\"Allah kahretsin onlar\u0131! Nas\u0131l ger\u00e7eklerden sap\u0131yorlar?\"Evet, evet... Allah kahretsin onlar\u0131, canlar\u0131n\u0131 als\u0131n? Nas\u0131l bu apa\u00e7\u0131k, bu yal\u0131n ger\u00e7e\u011fi b\u0131rakarak ne ak\u0131lla ve ne de vicdanlar\u0131n sa\u011fduyusu ile ba\u011fda\u015fmayan bu karma\u015f\u0131k, bu i\u00e7inden \u00e7\u0131k\u0131lmaz putperest d\u00fczmecelerine sap\u0131yorlar?SOMUTLA\u015eAN SAPIKLIKBir sonraki ayette Kitap ehlinin sap\u0131kl\u0131klar\u0131n\u0131n bir ba\u015fka a\u015famas\u0131na, bir di\u011fer belirtisine ge\u00e7iliyor. Bu defa ele al\u0131nacak olan sap\u0131kl\u0131k sadece s\u00f6zlere ve inan\u00e7lara yans\u0131yan bir sap\u0131kl\u0131k de\u011fil, bozuk inan\u00e7 sistemlerine dayanan pratikte somutla\u015fm\u0131\u015f bir sap\u0131kl\u0131kt\u0131r. \u00d6nce ayeti okuyal\u0131m."}