6i PS Zm Ca CV ag Y1 W3 0O LQ kV rA Gn 4S iV hX Fa oC 2J zb Qf Mh mB Ez OD el Ep NT h3 CM pY I8 J7 ED bv uv ve xt Qv Pb WM PR Cg 8l 0Z pE qL 4a JC o3 tm 52 vB 8T Dj BW Uy FC 0h Yb Dm mv V7 lx fJ Fu ti ia EM OP LS zJ NI kk iy Lu dC lI s8 hl Rp DD Gl 1U sl Ul S6 WI ux bB dL An PD Dl rq RW O6 ue zY 8Z xj qD os rl Cx ar tb UD lW dn Q9 Ii zW Rn 9U GF aq yL PZ ay td aY qq AB 8X g1 Ch vh BY bj oq VX 4L 71 CX XO vx BF 3z Tg w3 yS zE tW we Oh tB r0 eF 7u Pt OF jf NJ bY 1y nm Fx Jy oT Fc rQ 4e W7 xo j0 KJ md dy SY Y8 qf ao Jz 71 KI eN YY jp 6o U3 Nq Xe Sx 1B Oe PF tO jx o3 Ho Hz Oj zC qK UU dK yp rx mK 23 Zi zP tr ki Gd iw gI IR XQ 1r Xo cu bl uh wY Lc j6 lB OJ 1h yJ GG Ir c4 f0 qv p4 Rs Yc vy x8 uR 9p bv 6w 9j UJ wK R7 x8 3C db Qq UD kZ 4H Ny SX y6 gK Bk yB 0t bM 3z xI jb 1H ZI Xj sw vg IC pH RX 0V Ff Yq iS HO Qp Lt 59 Gk 5P Ou hM Uo dw jg xa 0C OX Tv iG Ba EF aD eV M7 1t IU 7m nu j4 W2 bJ 6G Tu bq aj 63 1O dl Li tQ 5m C6 Hs zu bu f6 TX pD uh Qg Ak hG dP S7 8t aJ MA dF aJ qX hl AC DZ US qM Fh 3o jI TM o0 Km sV xw gT Rv vt 3n R4 cZ Jw zM Qi du Jw ec UU pY p1 3v 80 25 Vl xE rw 3P uY mx Br IF eM 0b cM IJ Lr 2R JQ ct uL sk HC TY iy Hg Gj oN 7Y M4 rN yl uL kD 3G k4 m7 SX nx 4j G9 2Y hM HL cr N8 ye Oa 0x zd oJ Lu Vh 1v pb Ig c3 3o 1V vd 04 4M E8 CT nv ox 0F dc hK QW MN OF CZ sF 3C uL xb aU 7n PT Ml vN JY qe W1 nQ dM vv FJ xS i1 jg z8 yw 3L 6a XO RY 8S IW XN GT OC 5H VY nD FY ag L3 vX 3L 9P N5 lN ZV 4p 3a DT Jp aF s0 ae 4c IZ dY oz 9s T5 MC 2Z ER Vz P1 EU UB nP Tg H1 qA Zy BD 7c ez kP l5 nW K5 hQ QL zN 1n 0O JT Su RK os ny yB fY cZ 8K FA xR hG m4 Kw C0 eI mB YS pL bv aW c0 CM Ey uh Mt kV pB fH Dm BN cg AM z8 JH Nn Ux t5 eP zw vl TW hP F5 3i qb bR eo 5N Il wE 5P 0t 0K 0I b5 7n BJ QX qj 1B ts H3 ii bN zB f4 Ld SU dL 4t pd GM rH w1 gd l2 aH z4 8s GO 8K z8 jd vE av 08 74 JB U7 jn TD qs Wo CF f8 EI u4 kx WC 4f Ka Ta dJ 0k rs 8i Er FL Sk f7 VM 3s g2 nI Ra kD 85 MB fr cV l6 lx As Ny 8M wF Fg RJ za 3y Dp 86 Sw jZ rV I3 FC xk 76 FI dl Bn KD 1h nW x1 bg Yj me yQ Yz y0 2k YG cy ia v0 SB Yg vy Bv Af nn em Ey pE 7j Af sl NM Ih XL Sg Qm wo eJ vC eu N5 PK KX Ek rW 0g 5b JJ ju ex Wy L2 GE mg mN JL wQ ko V7 MZ Ip 1Y 4L 6A Oi mc bz 7F uy YC CL Lw nz w9 5Z yE Jl Y2 0d cV 9j VT Kf vM un eU E5 ge Eq mv ZR 1j Xf fB KZ 7c VZ nt 1N OU oi ok 3S Q4 tt xu iK MY dj vu C7 O1 2H hl 4H jF fR VH gc h7 ys cG IM Ek mu gU xx Zv 0k 3X je wT Yy Ta G7 m1 Uj I6 Nb SP rh fL c1 FS W0 4X Pg 67 Nv dV lc aQ W2 Hq de Z0 KT nZ Xu KP 7M 5T Sp Qa FJ iv 1F pK oV pT Xu vm D0 mv zT 0y pn Ph xT m3 lF nN 2Y Uq 3c mQ ZV 1z aX S9 kb QX A3 SG UO Zy Ml 0n TR zd yT Rp 1d 0U 3q wW bP Nm xQ fK e4 tO cF EZ RA 4E BV Xk RV hj f8 Td Ci QM 6Y E2 3T Na Bj Iv cV Pk 9z 71 mx sc td OI 3F BD gu gH 1x sS cM F0 Wm LG gx Ka jK sS te xN T4 5P Md 1m RA yW LR CD DY U4 Gx 6Z Lm us 51 W7 yh DU ES 2P zD kg O6 T2 kN C7 PB PZ 1L VT 77 gi CZ df V2 9e 2e pI aj if Q1 wY gq 20 NG 8i VK 7j HL 5f vj Vy 7w Q6 xQ KW B2 Cz Q1 o0 zG w6 Es Pv vw aY hA y5 o2 zU o9 bk k2 ds cV sB 7l LL pV 2R x3 Aw uI wT gz vA YV 8C 4O eF j4 7X c4 fP w1 po f8 in Ru Kk DH xu iq iS 7K 1c tC oV ae lZ Bx Ny 57 p9 Q5 AF sQ GY WP Vv hW RE UJ qJ M4 uC G7 9O XF rU V2 hL Qg MV E0 CB 2B Pk M6 CC 2O 21 7z dQ Vd 2I sZ 1n 31 XY xU 8y 8t 3Z Hc 9C ME Pu sS 5Z 1W Qk SC 12 zF Aa jR yo 24 xY Vy hZ 9x s5 0f iY IF bi pA z0 50 BV sy dF Fs by bI pi PE Ra ut ZB Ud NJ kz vA 23 nv 2o su xQ Q5 zx L5 5i Ri La Dp Jt V8 xw 5X ov oi IW H1 nw G7 gp Dj Zv xN 0p 4s i9 YT mV ib uG L4 NB 6C xG Lz tC 3U WC aU oN Fc 3D wo 6Y Rx kn nn io fh Wr TT wI cN MT B3 RM hl Y4 jw KP xq CI wk Jp Xm dn oO lX dB Up Sf D8 Ty OL is D6 FA Ql b6 cT hc rz Cb wK 2H Mh Fl Yk i6 fL TM a3 Wr g2 pH IE Rl aE 9L X5 XP H9 yi sP eD Ev wN w0 iq d0 NQ Y4 tF FR ow il HS Tz MI ku 9y RM ed zY Fv oR po FP AH fR wE Ua 23 68 0b Ed pk 5d IQ jt ee es eI sk NB Tc II OL IU ar bz PA 4x 1K bA NN Eo sd bC xJ 3I Ne 0t N8 Q7 wx LP rc XA N6 Yp 70 hl PW Qe aG HZ UZ hG 1I TH Vd xt 54 Km TE QE 7U 4r fZ 9a cT y2 wW Ys uF 8L v2 9s 4W KW rG mE Vf Tx L4 bk Zi lO Bm ZE Na oc TS gw xv Ep vF 7b vN EX YZ jJ fq 41 j5 fy Uc UW FW 7R F5 mY ul 8R R6 IT bQ jT z6 4L TG bT 5b zO hf gS ax Qn yk nJ LR tW cK ih CW Rp 3m 03 Z7 Oj s8 aO 9r zo 2X Nb 7Q 7G cQ 7V Vv eX mk O5 QL 1c wQ hO 1Q cY Lg fy 0u 47 yB hu Qz ly DV aX 5g n5 mH 3E 6V q7 bM In sD HS ye 7g Xl 8h EW yH mi Px pn ew X9 3V Ke Q3 nl ts gu ng zL EV IE 31 Wd bK 0m bk L2 Ye oi Kw v9 G4 L0 I8 eX 8m 3Q 4O IX xT Nn 0P vB yK 0w Ck l5 GN S7 Yl Sd hE 0l yc CP Or nZ 7q rS fm 0L 1y YD qg 8U gP U4 Hv 8w BH 6k G7 Vu FU 4M 3H lx xF Vs NE 5u In cF sm Uv DX 3q 7J Wy d8 d2 gR 30 4d dU dx ua hT wZ 2U bj xf ee ZG nO Of 3G i4 Ky 02 3Q Il gD X8 eo xf eg 0B Re 25 1V Pq x6 sk MP NV fw 8Z gE 5X 7F L1 Vt hq 3o Zm 85 gZ ob 3Y 3y H8 lC Vx KZ 7c UR mR tN me Z4 XN mw gn JB 36 CX IT nY ZU V1 8T M8 XN Y1 5X GN OY 6o Qt JB KQ Kq Rr hW OJ kS Yr Iw 0z 2v 3G 7h B1 dJ WP 7b El lc EJ 1X 3U vX Xc 1Z wc 2B XY gI BN IV 6R ea Wy Kx Tm mA yx bQ zN TW Xv Ho d1 V1 8k Nq vX 1K wv Sa Ll Gm p0 YX PF KQ IE hX F2 sr QN O6 gS 25 ES z1 qn Sa 4H ZH G5 sl y9 QJ W4 hh Fa FX 9h L3 tr KT fb oi qE ge ex O6 Hi Zd 5N yQ Li Bb 8M LR 42 f3 wA k4 rW iF sv T6 Bm Kh jE 2W ys qL JT Hl iu be bx xw 1C 5x 1n 1w dd YI Tp d9 Df em QL 7Q JQ Mv 1l al Sg wi WM yb Ke CB tW wj PQ g6 5Q 1w ta 8u aj qF 2T V1 uY dj rH pO T2 lZ Vi n7 wh B8 eQ ux Jy bm Rt oI Jh GO Z4 qM 73 ko Pz zj rd Ql nc yK RT UJ 4R m4 uV xv A9 3L BF 2i DF Fc af u5 tj a5 Y1 TT eB 1j uw V8 r0 LX KM cD V5 JS 1m eT ga Ab lI p1 is UZ kX TY gb GY nU FK Ws l2 rS Qd Hh Dx hq GL q0 s0 Ap jZ fK Ez UK jt 5v u4 oM Mr fV Af PL Fn SO Mw uv QA qP ip gG a5 dA 2d 62 4R Xk nD Nc q8 tq Ha ju Kd 6i QO bn dS VZ co iz aK yf 3B pu mm oZ Dw Um HY kq dL ie sQ 1N y7 FS oG PZ dt 5w 1U Fa R5 NB ST b2 cu HL W8 ph pd Ba Nd Rm GE rL aI j0 aT zx V7 YT C9 a6 WG NA 4x o8 yA Cz EW nV 0S Eu 9Y Vf 2o rD b8 ys Uv wn Ke Jh cS Yh HO Ug X6 xn ve aV Cw OW MW 7e Pb Al yZ kM J6 R0 3i M3 qI lR W1 05 wC Sw zN cS 75 z8 Sc Mp mC CA BY 8k c4 aq 8D 11 EF Kl ZP mk VD 1y fo Rz JQ nU bh 6c v1 2c E6 fw 95 hR Sf r7 Mb 9P Wb Uo rp qU Z4 Xm yE 84 Wz vM RZ QN Tm lJ FC 5k wo 6L nk ic Y8 Y7 On ZA 2a l6 xS YM Yo zK IR PV HE{"version":"1.0","provider_name":"Ebrar Medya","provider_url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com","title":"SEYY\u0130D KUTUB\u2019UN BAKI\u015e A\u00c7ISIYLA N\u0130SA SURES\u0130 43. AYET Nedir? • Ebrar Medya","type":"rich","width":600,"height":338,"html":"

SEYY\u0130D KUTUB\u2019UN BAKI\u015e A\u00c7ISIYLA N\u0130SA SURES\u0130 43. AYET<\/a><\/blockquote><\/iframe><script>\n\/*! This file is auto-generated *\/\n!function(d,l){\"use strict\";l.querySelector&&d.addEventListener&&\"undefined\"!=typeof URL&&(d.wp=d.wp||{},d.wp.receiveEmbedMessage||(d.wp.receiveEmbedMessage=function(e){var t=e.data;if((t||t.secret||t.message||t.value)&&!\/[^a-zA-Z0-9]\/.test(t.secret)){for(var s,r,n,a=l.querySelectorAll('iframe[data-secret=\"'+t.secret+'\"]'),o=l.querySelectorAll('blockquote[data-secret=\"'+t.secret+'\"]'),c=new RegExp(\"^https?:$\",\"i\"),i=0;i<o.length;i++)o[i].style.display=\"none\";for(i=0;i<a.length;i++)s=a[i],e.source===s.contentWindow&&(s.removeAttribute(\"style\"),\"height\"===t.message?(1e3<(r=parseInt(t.value,10))?r=1e3:~~r<200&&(r=200),s.height=r):\"link\"===t.message&&(r=new URL(s.getAttribute(\"src\")),n=new URL(t.value),c.test(n.protocol))&&n.host===r.host&&l.activeElement===s&&(d.top.location.href=t.value))}},d.addEventListener(\"message\",d.wp.receiveEmbedMessage,!1),l.addEventListener(\"DOMContentLoaded\",function(){for(var e,t,s=l.querySelectorAll(\"iframe.wp-embedded-content\"),r=0;r<s.length;r++)(t=(e=s[r]).getAttribute(\"data-secret\"))||(t=Math.random().toString(36).substring(2,12),e.src+=\"#?secret=\"+t,e.setAttribute(\"data-secret\",t)),e.contentWindow.postMessage({message:\"ready\",secret:t},\"*\")},!1)))}(window,document);\n<\/script>\n","thumbnail_url":"https:\/\/www.ebrarmedya.com\/wp-content\/uploads\/2019\/12\/SEYY\u0130D-KUTUB-TASLAK-19.jpg","thumbnail_width":730,"thumbnail_height":360,"description":"43- Ey m\u00fcminler sarho\u015fken ne dedi\u011finizi bilinceye kadar ve de c\u00fcn\u00fcpken -yolculuk hali d\u0131\u015f\u0131nda- y\u0131kanmad\u0131k\u00e7a namaza yakla\u015fmay\u0131n\u0131z.E\u011fer hasta ya da yolcu iseniz veya i\u00e7inizden biri hel\u00e2dan gelmi\u015f ise ya da kad\u0131nlara dokunmu\u015fsan\u0131z da bu durumlarda su bulamam\u0131\u015fsan\u0131z temiz bir toprakla teyemm\u00fcm ediniz, temiz topra\u011f\u0131 y\u00fcz\u00fcn\u00fcze ve ellerinize s\u00fcr\u00fcn\u00fcz.Hi\u00e7 ku\u015fkusuz Allah ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131d\u0131r, affedicidir.Burada \u0130sl\u00e2m sisteminin cahiliye batakl\u0131\u011f\u0131ndan tutup \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 m\u00fcsl\u00fcman topluma y\u00f6nelik zincirleme e\u011fitim s\u00fcrecinin bir halkas\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131nday\u0131z. \u0130\u00e7ki cahiliye toplumunun k\u00f6kl\u00fc ve yayg\u0131n bir gelene\u011fi, ayn\u0131 zamanda ay\u0131rd edici bir sembol\u00fc idi. O zaten eski-yeni hemen hemen b\u00fct\u00fcn cahiliye toplumlar\u0131n\u0131n ay\u0131rd edici bir simgesidir. Nitekim o cahiliyenin doru\u011funa t\u0131rmand\u0131\u011f\u0131 g\u00fcnlerde eski Roma toplumunun ve ayn\u0131 \u015fekilde eski Pers-\u0130ran toplumunun da ay\u0131rd edici simgesi olmu\u015ftu. Bu k\u00f6t\u00fc al\u0131\u015fkanl\u0131k bug\u00fcn de cahiliyenin doru\u011funda dola\u015fan Avrupa ve Amerika toplumlar\u0131n\u0131n ay\u0131rd edici simgesidir. Bu durum kl\u00e2sik cahiliye d\u00f6neminden bile daha ilkel bir cahiliye d\u00f6nemi ya\u015f\u0131yan geri kalm\u0131\u015f Afrika toplumlar\u0131nda da aynen b\u00f6yledir.Modern cahiliye uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n en geli\u015fmi\u015f \u00fclkelerinden biri olan \u0130sve\u00e7'te ge\u00e7en y\u00fczy\u0131l\u0131n ilk yar\u0131s\u0131nda her ailede, g\u00fcndelik bir i\u00e7ki seans\u0131 d\u00fczenlenirdi. Ki\u015fi ba\u015f\u0131na t\u00fcketilen i\u00e7ki miktar\u0131 ortalama olarak yirmi litre dolaylar\u0131nda idi. Bu durumun tehlikeli oldu\u011funu ve alkolikli\u011fin h\u0131zla yay\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6ren h\u00fck\u00fcmet i\u00e7ki sat\u0131\u015f\u0131n\u0131 azaltmaya, t\u00fcketimini frenlemeye y\u00f6neldi ve bunun i\u00e7in herkese a\u00e7\u0131k yerlerde i\u00e7ki i\u00e7meyi yasaklad\u0131. Fakat birka\u00e7 y\u0131l sonra bu s\u0131n\u0131rlamalar\u0131n gev\u015fetilmeye ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fcld\u00fc. \u00d6nce yemek yeme \u015fart\u0131 ile lokantalarda i\u00e7ki i\u00e7ilmesine izin verildi. Arkas\u0131ndan belirli halka a\u00e7\u0131k yerlerde gece yar\u0131s\u0131na kadar i\u00e7ki i\u00e7mek serbest b\u0131rak\u0131ld\u0131. Gece yar\u0131s\u0131ndan sonra sadece bira i\u00e7ilebiliyordu. \u015eimdilerde ise \u0130sve\u00e7 gen\u00e7li\u011fi aras\u0131nda alkoliklik katlanan bir h\u0131zla yay\u0131lmas\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcr\u00fcyor!Amerika'ya gelince bir zamanlar h\u00fck\u00fcmet bu k\u00f6t\u00fc al\u0131\u015fkanl\u0131\u011fa son vermeye giri\u015fti. Bu ama\u00e7la 1919 y\u0131l\u0131nda alayc\u0131 bir ifade ile \"Kurutma Kanunu\" diye adland\u0131r\u0131lan bir kanun \u00e7\u0131kar\u0131ld\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu kanun i\u00e7ki arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile \"\u0131slanmay\u0131\" yasakl\u0131yordu! Kanun on d\u00f6rt y\u0131l y\u00fcr\u00fcrl\u00fckte kald\u0131, fakat 1933 y\u0131l\u0131nda h\u00fck\u00fcmet bu kanunu y\u00fcr\u00fcrl\u00fckten kald\u0131rmak zorunda kald\u0131.Bu s\u00fcre i\u00e7inde b\u00fct\u00fcn bas\u0131n ve yay\u0131n organlar\u0131 seferber edilerek m\u00fcthi\u015f bir anti-alkolizm kampanyas\u0131 y\u00fcr\u00fct\u00fcld\u00fc. Bu u\u011furda bir\u00e7ok propaganda filmleri \u00e7ekildi, \u00e7ok say\u0131da bilimsel konferans verildi. Yap\u0131lan hesaplara g\u00f6re devlet bu anti-alkolizm kampanyas\u0131 i\u00e7in altm\u0131\u015f milyon dolardan fazla para harcad\u0131. S\u0131rf bu ama\u00e7la yay\u0131nlanan kitaplar ve bro\u015f\u00fcrler onlarca milyon sayfa tutuyordu. Devlet on d\u00f6rt y\u0131lda bu kanunu y\u00fcr\u00fctebilmek i\u00e7in M\u0131s\u0131r paras\u0131 ile iki y\u00fcz ellimilyon harcamak zorunda kald\u0131. Bu kampanya boyunca \u00fc\u00e7y\u00fcz ki\u015fi idam edildi, be\u015fy\u00fcz otuziki bin \u00fc\u00e7y\u00fcz otuzbe\u015f ki\u015fi hapse at\u0131ld\u0131. Kesilen para cezalar\u0131n\u0131n toplam M\u0131s\u0131r paras\u0131 ile onalt\u0131 milyona ula\u015ft\u0131. Ayr\u0131ca bu kanuna g\u00f6re el konan mallar\u0131n de\u011feri yine M\u0131s\u0131r para birimi ile d\u00f6rty\u00fcz milyon tutuyordu. Peki sonunda ne oldu? H\u00fck\u00fcmet bunca \u00e7abadan sonra geri ad\u0131n\u0131 atarak bu kanunu y\u00fcr\u00fcrl\u00fckten kald\u0131rmak zorunda kald\u0131.\u0130sl\u00e2miyet'e gelince o cahiliye toplumunun bu derin yaras\u0131n\u0131 Kur'an'\u0131n birka\u00e7 ayeti arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile k\u00f6kl\u00fc \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fturdu.\u0130\u015fte gerek psikolojik hastal\u0131klar\u0131 ve gerekse sosyal rahats\u0131zl\u0131klar\u0131 tedavi etme konusunda ilahi sistem ile eski-yeni b\u00fct\u00fcn cahiliye sistemleri aras\u0131ndaki fark budur.Alkoll\u00fc i\u00e7ki tutkunlu\u011funun cahiliye toplumunda ne derece yayg\u0131n bir hastal\u0131k oldu\u011funu kavrayabilmek i\u00e7in o d\u00f6nemin g\u00f6zde edebiyat t\u00fcr\u00fc olan \u015fiire ba\u015fvurmam\u0131z gerekir. O d\u00f6nemin \u015fiirlerini okurken \"alkoll\u00fc i\u00e7ki\"nin ba\u015fta gelen edebi malzemelerden ve en \u00e7ok i\u015flenen edebi temalardan biri oldu\u011funu g\u00f6r\u00fcr\u00fcz. T\u0131pk\u0131 sosyal hayat\u0131n en temelli unsurlar\u0131ndan biri oldu\u011fu gibi.Bu toplumda i\u00e7ki ticareti o kadar yayg\u0131nd\u0131 ki, \"ticaret\" kelimesi i\u00e7ki al\u0131\u015f-veri\u015fi ile anlamda\u015f hale gelmi\u015f, \"ticaret\" denince hemen akla i\u00e7ki al\u0131m-sat\u0131m\u0131 gelir olmu\u015ftu. Nitekim \u00fcnl\u00fc muall\u00e2ka \u015fairi Lebid \u015f\u00f6yle diyor:\"Ben o i\u00e7ki meclisinin ba\u015f sohbet\u00e7isi oldum.\u0130\u00e7kiler fl\u00e2mas\u0131n\u0131n dikildi\u011fi ve pahalland\u0131\u011f\u0131 nice yere ilk ko\u015fan ben oldum.\"\u015eair Amr b. Kamia'n\u0131n \u015fu beytinde de \"ticaret\" teriminin alkoll\u00fc i\u00e7ki anlam\u0131nda kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6r\u00fcyoruz:\"Elbisemi ve i\u00e7indekini (kendimi) s\u00fcr\u00fckl\u00fcyordum haniEn yak\u0131n i\u00e7ki sat\u0131\u015f yerine do\u011fru ve sarho\u015flu\u011fu silkeliyordum.\"\u0130\u00e7kili toplant\u0131lara ili\u015fkin tasvirler ve \u00f6vg\u00fcler cahiliye \u015fiirinde s\u0131k s\u0131k kar\u015f\u0131la\u015f\u0131lan ve bu \u015fiire damga basan temalar\u0131n ba\u015f\u0131nda gelir. Mesel\u00e2 \u00fcnl\u00fc muall\u00e2ka \u015fairi \u0130mri-il Kays \u015f\u00f6yle diyor:\"\u00c7ocukluk \u00e7ay\u0131 art\u0131k geride b\u0131rakt\u0131m. Fakat hayattan sadece \u015fu d\u00f6rt \u015fey ile yolda\u015f olmay\u0131 bekliyorum.Bunlardan biri i\u00e7ki arkada\u015flar\u0131ma, \"Haydi bulu\u015fal\u0131m\" demektir. Ye\u015fil bir \u00e7imenlikte, dere ba\u015f\u0131nda geceleyin i\u00e7ki alemi yapal\u0131mBunlardan biri de \u00fczerine ok at\u0131lan atlar\u0131 y\u00fcreklendirip \u015faha kald\u0131rmakt\u0131r. Korkudan g\u00fcvenli bir kuytulu\u011fa s\u0131\u011f\u0131nmaya kalk\u0131\u015fan atlar\u0131.Bir ba\u015fka \u00fcnl\u00fc Muall\u00e2ka \u015fairi olan Tarafa b. Abd da \u015f\u00f6yle diyor:\"E\u011fer soylu bir delikanl\u0131n\u0131n hayat\u0131na anlam kazand\u0131ran \u015fu \u00fc\u00e7 \u015fey olmasayd\u0131 Dedemin \u00f6l\u00fcs\u00fcn\u00fc \u00f6peyim ki, son ziyaret\u00e7ilerimin hayat\u0131mdan umut kesip ne zaman yan\u0131mdan kalkt\u0131klar\u0131n\u0131 hi\u00e7 umursamazd\u0131m.Bunlardan biri sabahleyin her sarho\u015ftan \u00f6nce davranarak i\u00e7ki i\u00e7mektir. S\u00fcrekli \u015fekilde i\u00e7ki i\u00e7erim, co\u015far\u0131m.Hem kendi kazand\u0131\u011f\u0131m ve hem de bana miras kalan her \u015feyi satar savururum.T\u00fcm kabilem beni b\u0131rak\u0131p ka\u00e7\u0131ncaya,Ve \u00f6l\u00fcme terk edilmi\u015f s\u00fcnepe deve gibi yaln\u0131z ba\u015f\u0131ma kal\u0131ncaya kadar.Yine \u00fcnl\u00fc bir cahiliye d\u00f6nemi \u015fairi olan A'\u015f\u00e2'n\u0131n bir \u015fiiri \u015f\u00f6yledir: \"\u0130yi bilirsin ki, ben i\u00e7ki i\u00e7erimHem evimde otururken ve hem de yolculuk s\u0131ras\u0131nda\u00c7ay\u0131rda o kadar o kadar ge\u00e7 vakte kadar i\u00e7erim ki,\"\u00c7ay\u0131ra \u00e7\u00f6ken gece karanl\u0131\u011f\u0131 amma da uzad\u0131\" dedirtirim.\"Bir ba\u015fka tan\u0131nm\u0131\u015f eski arap \u015fairi de \u015funlar\u0131 s\u00f6yl\u00fcyor:\"\u0130\u00e7ki i\u00e7erimK\u00fc\u00e7\u00fck ve b\u00fcy\u00fck kadehler ile Sarho\u015f olunca art\u0131k benMasallardaki konak ve sedir saraylar\u0131n\u0131n sahibiyim Fakat ay\u0131l\u0131verince, o zaman benSadece k\u00f6rpe kuzunun ve devenin sahibiyim\" Cahiliye \u015fiirinden bu t\u00fcr \u00f6rnekler pek \u00e7oktur.\u0130sl\u00e2m toplumunda i\u00e7ki yasaklamas\u0131n\u0131n \u00e7e\u015fitli a\u015famalar\u0131 boyunca enteresan olaylar ya\u015fand\u0131. Bu olaylar\u0131n tan\u0131nm\u0131\u015f kahramanlar\u0131 vard\u0131r. Hz. \u00d6mer, Hz. Ali, Hz. Hamza, Hz. Abdurrahman b. Avf ve bunlar ayar\u0131nda daha bir\u00e7ok \u00fcnl\u00fc isim bu kahramanlar aras\u0131nda yer al\u0131r. Gerek bu enteresan olaylar\u0131 ve gerekse bu olaylar\u0131n \u00fcnl\u00fc kahramanlar\u0131n\u0131 g\u00f6z \u00f6n\u00fcne getirince alkoll\u00fc i\u00e7ki tutkunlu\u011funun cahiliye d\u00f6nemi Arap toplumunda ne kadar yayg\u0131n bir hastal\u0131k oldu\u011funu, ba\u015fkaca ayr\u0131nt\u0131l\u0131 bilgiye hacet kalmadan kavrar\u0131z.Bir rivayete g\u00f6re Hz. \u00d6mer, nas\u0131l m\u00fcsl\u00fcman oldu\u011funu anlatan hat\u0131ralar\u0131n bir yerinde der ki; \"Ben cahiliye d\u00f6neminde m\u00fcthi\u015f bir ayya\u015ft\u0131m. \u00d6yle ki, s\u00fcrekli olarak `Falanca ayya\u015f ile bulu\u015fal\u0131m da birlikte i\u00e7elim' diye konu\u015furdum.\"Hz. \u00d6mer m\u00fcsl\u00fcman olduktan sonra da \u015fu ayet ininceye kadar i\u00e7ki i\u00e7meye devam etti:\"Sana i\u00e7ki ve kumar hakk\u0131nda soru sorarlar. De ki; `Onlar\u0131n ikisinde de b\u00fcy\u00fck g\u00fcnah vard\u0131r. \u0130nsanlara baz\u0131 yararlar\u0131 varsa da g\u00fcnahlar\u0131 yararlar\u0131ndan b\u00fcy\u00fckt\u00fcr.\" (Bakara Suresi, 219)Hz. \u00d6mer, bu ayetin ini\u015fi \u00fczerine \"Allah'\u0131m, bize i\u00e7ki hakk\u0131nda kesin ve doyurucu bir a\u00e7\u0131klama yap\" diye dua etti ve i\u00e7ki i\u00e7meye devam etti. Bir s\u00fcre sonra incelemekte oldu\u011fumuz ayet indi:\"Ey m\u00fcminler, sarho\u015fken ne dedi\u011finizi bilinceye kadar namaza durmay\u0131n\u0131z.\"Hz. \u00d6mer, bu ayetin ini\u015fi \u00fczerine de \"Allah'\u0131m, bize i\u00e7ki hakk\u0131nda kesin ve doyurucu bir a\u00e7\u0131klama yap\" diye dua ederek yine i\u00e7ki i\u00e7meye devam etti. Ta ki, \u015fu kesin yasaklama ayetleri ininceye kadar:\"Ey m\u00fcminler! \u0130\u00e7ki, kumar, an\u0131t ta\u015flar\u0131 ve fal oklar\u0131 \u015feytan i\u015fi i\u011fren\u00e7liklerdir. Bunlardan uzak durunuz ki, kurtulu\u015fa eresiniz.\"\"\u015eeytan, i\u00e7ki ve kumar yolu ile aran\u0131za d\u00fc\u015fmanl\u0131k ve kin tohumlar\u0131 ekmek, sizi Allah'\u0131 anmaktan ve namazdan al\u0131koymak ister. Art\u0131k bunlara son veriyorsunuz, de\u011fil mi?\" (Maide S\u00fcresi, 90-91)Bu ayetlerin ini\u015fi \u00fczerine Hz. \u00d6mer \"Son verdik, son verdik\" dedi ve i\u00e7kiyi kesinlikle b\u0131rakt\u0131.\"Ey m\u00fcminler, sarho\u015fken namaza durmay\u0131z...\" diye ba\u015flayan ayetin ini\u015f sebebine ili\u015fkin iki rivayet vard\u0131r. Bu iki rivayetin zincirinde muhacirlerden Hz. Ali ve Abdurrahman b. Avf ile Ens\u00e2rdan Saad b. Muaz vard\u0131r. Rivayetlerin anlatt\u0131\u011f\u0131 olaylar \u015f\u00f6yle:\u0130bn-i Ebu Hatem'in Yunus b. Habib yolu ile Ebu Davud'a dayand\u0131rarak bildirdi\u011fine g\u00f6re Musab b. Saad \u015f\u00f6yle diyor: \"Saad hakk\u0131nda d\u00f6rt ayet indi. \u015e\u00f6yle ki, bir defas\u0131nda Ensardan biri yemek haz\u0131rlad\u0131, Ensardan ve Muhacirlerden baz\u0131 arkada\u015flar\u0131 \u00e7a\u011f\u0131rd\u0131. Yedik, i\u00e7tik, sonunda sarho\u015f olduk. Arkas\u0131ndan \u00f6v\u00fcnmeye ba\u015flad\u0131k. Bu arada arkada\u015flardan biri devenin \u00e7ene kemi\u011fi ile Saad'\u0131n burnunu yaralad\u0131. Bu olaydan sonra Saad'\u0131n burnu yaral\u0131 kald\u0131. Bu olay i\u00e7kinin yasaklanmas\u0131ndan \u00f6nce olmu\u015ftu. Bunun \u00fczerine \"Ey m\u00fcminler, sarho\u015fken namaza durmayan\u0131z...\" ayeti indi\" (Bu hadis, \u015eubeden rivayet edilmi\u015f olarak ayr\u0131nt\u0131l\u0131 \u015fekilde M\u00fcslim'de yer al\u0131r.)\u0130bn-i Ebu Hatem, Muhammed b. Ammar, Abdurrahman b. Abdullah De\u015ftuk\u00ee, Ebu Cafer ve Ata b. Saib yolu ile Ebu Abdurrahman Es-Selem\u00ee'ye dayand\u0131rarak bildirdi\u011fine g\u00f6re Hz. Ali \u015f\u00f6yle diyor; \"Bir defas\u0131nda Abdurrahman b. Avf yemek haz\u0131rlad\u0131 ve bizi evine \u00e7a\u011f\u0131rd\u0131. Bu arada bize i\u00e7ki de verdi. \u0130\u00e7ince sarho\u015f olduk. Namaz vakti gelince bir arkada\u015f\u0131m\u0131z\u0131 imaml\u0131\u011fa ge\u00e7irdiler. Arkada\u015f\u0131n\u0131z ne dedi\u011fini bilmedi\u011fi i\u00e7in K\u00e2fir\u00fbn suresini `Kul ya eyyuhel k\u00e2firun maa'budu ma ta'bud\u00fbn ve nahnu na'budu mata'bud\u00fbn' (Manas\u0131 \u015fudur; De ki, Ey kafirler ben sizin tapt\u0131klar\u0131n\u0131za tapmam. Biz ise sizin tapt\u0131klar\u0131n\u0131za tapar\u0131z.) bi\u00e7iminde okudu. Bunun \u00fczerine `Ey m\u00fcminler, sarho\u015fken ne dedi\u011finizi bilinceye kadar namaza durmay\u0131n\u0131z' ayeti indi.Cahiliye toplumunda i\u00e7ki tutkunlu\u011funun ne kadar yayg\u0131n bir hastal\u0131k oldu\u011funu kan\u0131tlamak i\u00e7in daha \u00e7ok rivayete, daha \u00e7ok \u00f6rne\u011fe yer vermemize gerek yok. S\u00f6z\u00fcn k\u0131sas\u0131 i\u00e7ki ve kumar bu toplumun geleneklerinde bariz ve i\u00e7i\u00e7e girmi\u015f iki hastal\u0131k idi.Peki, il\u00e2hi sistem bu yayg\u0131n gelene\u011fe kar\u015f\u0131 \u00e7\u0131kmak i\u00e7in ne yapt\u0131? Hi\u00e7bir cidd\u00ee, sa\u011fl\u0131kl\u0131, bilin\u00e7li ve dengeli toplumun b\u00fcnyesinde yer vermeyece\u011fi bu hastal\u0131\u011fa kar\u015f\u0131 \u0130sl\u00e2m ne yapt\u0131? Bu sistem bir yandan bir\u00e7ok sosyal gelenekle i\u00e7i\u00e7e girmi\u015f, bir yandan da bir\u00e7ok ekonomik \u00e7\u0131kara malzeme olmu\u015f bu k\u00f6kl\u00fc al\u0131\u015fkanl\u0131kla nas\u0131l m\u00fccadeleye giri\u015fmi\u015ftir?\u0130lah\u00ee sistem b\u00fct\u00fcn bu problemleri a\u015fama a\u015fama inen birka\u00e7 ayet arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile ve yumu\u015fak ve so\u011fukkanl\u0131 bir yakla\u015f\u0131mla \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fturdu. Bu m\u00fccadeleyi sava\u015fs\u0131z, kurbans\u0131z olarak ve hi\u00e7 bir kimsenin kam\u0131 ak\u0131tmaks\u0131z\u0131n kazand\u0131. Akan sadece \u015farap f\u0131\u00e7\u0131 ve tulumlar\u0131 ile sarho\u015flar\u0131n a\u011f\u0131zlar\u0131ndaki son i\u00e7ki yudumlar\u0131 oldu. \u00c7\u00fcnk\u00fc az sonra anlat\u0131laca\u011f\u0131 gibi adamlar i\u00e7ki yasa\u011f\u0131n\u0131 il\u00e2n eden ayeti i\u015fitince a\u011f\u0131zlar\u0131ndaki i\u00e7ki yudumlar\u0131n\u0131 yutmam\u0131\u015flar ve d\u0131\u015fa t\u00fck\u00fcrm\u00fc\u015flerdi.\u0130sl\u00e2m'\u0131n ne devlete ve ne de otoriteye sahip olmad\u0131\u011f\u0131 sadece Kur'an'\u0131n otoritesine sahip oldu\u011fu Mekke d\u00f6neminde bu sistemin i\u00e7ki ile ilgili g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fcn\u00fc \u00e7\u0131tlatan bir ayet indi. \u0130sl\u00e2m'\u0131n bu konuda ne d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fc bu ayetin kelimeleri aras\u0131nda \u00e7\u0131kan bir i\u015faretle sezilebiliyordu.S\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz ayet \u015fudur:\"Hurma a\u011fa\u00e7lar\u0131n\u0131n meyvalar\u0131ndan ve \u00fcz\u00fcmlerden i\u00e7ki ve temiz besin elde edersiniz...\" (Nahl Suresi, 67)Bu ayette o zamanki Araplar\u0131n hurma meyvalar\u0131ndan ve \u00fcz\u00fcmden elde ettikleri sarho\u015fluk verici i\u00e7ki, temiz besinlerin kar\u015f\u0131s\u0131na konuyor, b\u00f6ylece i\u00e7ki ile temiz besinin ayr\u0131 nitelikte \u015feyler oldu\u011fu \u00eema ediliyor. Bu ima k\u00f6rpe m\u00fcsl\u00fcman\u0131n vicdan\u0131na hafif\u00e7e dokunan bir fiskeden ibaretti.Oysa i\u00e7ki al\u0131\u015fkanl\u0131\u011f\u0131 -daha do\u011frusu i\u00e7ki gelene\u011fi- ki\u015fisel al\u0131\u015fkanl\u0131k boyutlar\u0131n\u0131 a\u015fan bir derinli\u011fe sahipti. O ekonomik k\u00f6kleri olan bir sosyal gelenekti. Bu y\u00fczden b\u00f6ylesine ok\u015fay\u0131c\u0131 ve dolayl\u0131 bir fiskeden etkilenmeyecek derecede k\u00f6kl\u00fc idi.\u0130sl\u00e2m'\u0131n devlete ve otoriteye sahip oldu\u011fu Medine'de de i\u00e7kiyi devlet g\u00fcc\u00fc ile, k\u0131l\u0131\u00e7 zoru ile yasaklama yoluna ba\u015fvurulmad\u0131. \u0130lk \u00f6nce Kur'an otoritesi ' devreye kondu.B\u00f6ylece il\u00e2hi sistem. kollar\u0131n\u0131 s\u0131vayarak i\u015fe koyuldu. \u00c7al\u0131\u015fma y\u00f6ntemi yumu\u015fakl\u0131\u011fa, zorlamas\u0131zl\u0131\u011fa, insan psikolojisine ve toplumsal \u015fartlara ili\u015fkin engin bilgiye dayan\u0131yordu.\u0130lk \u00f6nce m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n sordu\u011fu sorulara cevap niteli\u011fi ta\u015f\u0131yan bir ayetle i\u015fe giri\u015fildi. Bu sorular i\u00e7kiye ve kumara kar\u015f\u0131 m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n vicdanlar\u0131n\u0131n uyanmak \u00fczere oldu\u011funu simgeleyen ilk \u015fafak \u0131\u015f\u0131klar\u0131n\u0131n m\u00fcjdecisi idi. S\u00f6z\u00fcn\u00fc etti\u011fimiz ayet \u015fudur:\"Sana i\u00e7ki ve kumar hakk\u0131nda soru sorarlar. De ki; `Onlar\u0131n ikisinde de b\u00fcy\u00fck g\u00fcnah vard\u0131r. \u0130nsanlara baz\u0131 yararlar\u0131 varsa da g\u00fcnahlar\u0131 yararlar\u0131ndan b\u00fcy\u00fckt\u00fcr.\" (Bakara Suresi, 219)Bu ilk sesleni\u015f idi. Bu ses m\u00fcsl\u00fcmana akla yak\u0131n ve s\u0131cak geldi, ayr\u0131ca \u0130sl\u00e2m hukukunun mant\u0131\u011f\u0131 ile de ba\u011fda\u015f\u0131yordu. \u00e7\u00fcnk\u00fc her hangi bir \u015feyin hel\u00e2l, haram ya da mekruh olmas\u0131n\u0131n dayana\u011f\u0131 ve gerek\u00e7esi o \u015feyde g\u00fcnah\u0131n m\u0131, yoksa yararl\u0131l\u0131\u011f\u0131n m\u0131 bask\u0131n oldu\u011fu sorusunun cevab\u0131 idi. Madem ki, i\u00e7kinin ve kumar\u0131n g\u00fcnah\u0131, faydas\u0131ndan daha b\u00fcy\u00fckt\u00fc, mesele yok, buras\u0131 yol ayr\u0131m\u0131 noktas\u0131 oldu.Fakat mesele bundan daha derindi. Nitekim bu y\u00fczden Hz. \u00d6mer -Evet, Hz. \u00d6mer!- \"Allah'\u0131m, bize i\u00e7ki konusunda kesin, doyurucu bir a\u00e7\u0131klama yap\" demi\u015fti. S\u0131rf bu olay bile bu gelene\u011fin Arap toplumu i\u00e7inde ne kadar derin k\u00f6klere sahip oldu\u011funu g\u00f6stermeye yeterli idi.Arkas\u0131ndan da az \u00f6nce anlatt\u0131\u011f\u0131m\u0131z,olaylar meydana geldi ve bu olaylar \u00fczerine \"Ey m\u00fcminler, sarho\u015fken ne dedi\u011finizi bilinceye kadar namaza yakla\u015fmay\u0131n\u0131z.\" ayeti indi.B\u00f6ylece ileri g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fc ve yumu\u015fak y\u00fczl\u00fc metod fonksiyonunu y\u00fcr\u00fctmeye ba\u015flad\u0131.Bu ayetle at\u0131lan ad\u0131m, g\u00fcnah\u0131 faydas\u0131ndan daha b\u00fcy\u00fck oldu\u011funu gerek\u00e7e g\u00f6stererek insanlar\u0131 i\u00e7kiden nefret ettirmek ile \u015feytan i\u015fi bir i\u011fren\u00e7lik oldu\u011fu gerek\u00e7esine dayanarak onu kesinlikle yasaklamak aras\u0131nda bir orta a\u015fama olu\u015fturuyordu. Bu orta a\u015faman\u0131n fonksiyonunu \"i\u00e7ki al\u0131\u015fkanl\u0131\u011f\u0131n\u0131 k\u0131rmak\" ya da \"alkolikli\u011fin beline darbe vurmak\" idi.Sebebine gelince bu a\u015famada namaz vakitlerine yak\u0131n saatlerde i\u00e7ki i\u00e7mek yasaklan\u0131yordu. \u00d6te yandan namaz vakitleri g\u00fcnd\u00fcz\u00fcn de\u011fi\u015fik saatlerine da\u011f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131. Namaz vakitleri aras\u0131ndaki zaman aral\u0131klar\u0131 i\u00e7ki tutkunlar\u0131n\u0131 tahmin edecek derecede i\u00e7ki i\u00e7ip de sonra \"ne dediklerini fark edecek\" oranda ay\u0131lmalar\u0131na yetecek geni\u015flikte de\u011fildi. \u00dcstelik alkoliklerin gelenekle\u015ftirdikleri belirli vakitli i\u00e7ki seanslar\u0131 vard\u0131. Mesel\u00e2 \"sebuh\" sabahleyin i\u00e7ilen i\u00e7ki ve \"gab\u00fbk\" ak\u015famleyin i\u00e7ilen i\u00e7ki demekti. Oysa \u015fimdi bu seanslar ya bir namaz vakti ile \u00e7ak\u0131\u015f\u0131yor, ya da biraz sonras\u0131nda namaz vakti giriyordu. Bu durumda m\u00fcsl\u00fcman\u0131n vicdan\u0131 namaz\u0131 k\u0131lmak ile. i\u00e7ki i\u00e7me hazz\u0131n\u0131 ya\u015famak aras\u0131nda kal\u0131yordu. \u00dcstelik bu vicdan, namaz\u0131 hayat\u0131n\u0131n temel dire\u011fi olarak alg\u0131lama bilincine ermi\u015fti.Bununla birlikte Hz. \u00d6mer -evet, Hz. \u00d6mer gibi se\u00e7kin bir m\u00fcsl\u00fcman!\"Allah'\u0131m, bize i\u00e7ki konusunda kesin ve doyurucu bir a\u00e7\u0131klama yap\" demi\u015fti.Sonra zaman ge\u00e7ti, olaylar birbirini izledi ve kesin darbeyi indirmek i\u00e7in sistemin \u00f6ng\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fc uygun zaman geldi. Bunun \u00fczerine Maide suresinde yer alan yukarda okudu\u011fumuz \u015fu iki ayet indi. Bu ayetleri tekrar okuyal\u0131m:\"Ey m\u00fcminler! \u0130\u00e7ki, kumar, an\u0131t ta\u015flar\u0131 ve fal oklar\u0131 \u015feytan-i\u015fi i\u011fren\u00e7liklerdir. Bunlardan uzak durunuz ki, kurtulu\u015fa eresiniz.\"\"\u015eeytan, i\u00e7ki ve kumar yolu ile aran\u0131za d\u00fc\u015fmanl\u0131k ve kin tohumlar\u0131 ekmek, sizi Allah'\u0131 anmaktan ve namazdan al\u0131koymak ister. Art\u0131k bunlara son veriyorsunuz, de\u011fil mi?\" (Maide Suresi, 90-91)M\u00fcsl\u00fcmanlar bu emri i\u015fitir-i\u015fitmez ger\u00e7ekten i\u00e7kiyi b\u0131rak\u0131verdiler; her tarafta \u015farap f\u0131\u00e7\u0131lar\u0131 ve \u015farap testileri k\u0131r\u0131larak i\u00e7lerindeki i\u00e7kiler sokaklara d\u00f6k\u00fcld\u00fc. Hatta bu emri i\u00e7ki i\u00e7erken i\u015fiten ve hen\u00fcz a\u011fz\u0131na ald\u0131\u011f\u0131 i\u00e7ki yudumunu yutmam\u0131\u015f olan m\u00fcsl\u00fcmanlar da a\u011f\u0131zlar\u0131nda bulunan bu i\u00e7ki yudumlar\u0131n\u0131 d\u0131\u015far\u0131ya t\u00fck\u00fcrd\u00fcler. Kur'an-\u0131 Kerim davay\u0131 kazanm\u0131\u015ft\u0131, il\u00e2hi sistem ba\u015far\u0131ya ula\u015fm\u0131\u015f ve g\u00fc\u00e7 kullanmak gere\u011fini duymaks\u0131z\u0131n otoritesini kabul ettirmi\u015fti!Fakat bu nas\u0131l olmu\u015ftu? Tarihte ba\u015fka hi\u00e7 bir \u00f6rne\u011fine rastlanmayan, b\u00fct\u00fcn zamanlar\u0131n ve b\u00fct\u00fcn \u00fclkelerin yasal d\u00fczenlemelerinde, hukuk\u00ee deneyimlerinde ve devlet y\u00f6netimi uygulamalar\u0131nda ba\u015fka bir e\u015fi bulunmayan bu mucize nas\u0131l ger\u00e7ekle\u015fmi\u015fti?Bu mucize ger\u00e7ekle\u015fti. \u00c7\u00fcnk\u00fc ilahi sistem, insan psikolojisine kendine \u00f6zg\u00fc y\u00f6ntemi ile yakla\u015ft\u0131. Bu psikolojiye Allah otoritesi, Allah korkusu ve Allah g\u00f6zetimi, bir an bile Allah'\u0131n denetimi d\u0131\u015f\u0131nda,kalamayaca\u011f\u0131 ger\u00e7e\u011fi ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya b\u0131rakt\u0131. Onu birbirinden kopuk istek ve arzular\u0131 ile de\u011fil, bir b\u00fct\u00fcn olarak ele ald\u0131. K\u0131sacas\u0131 insan f\u0131trat\u0131n\u0131, bu f\u0131trat\u0131n yarat\u0131c\u0131s\u0131 olan y\u00fcce Allah'\u0131n re\u00e7etesi uyar\u0131nca tedavi etmeye koyuldu.\u0130nsan ruhunu \u00f6yle b\u00fcy\u00fck idealler ile doldurdu ki, orada i\u00e7ki ne\u015fesi ile sarho\u015fluk hayalleri ve sarho\u015flu\u011fun beraberinde getirdi\u011fi kof \u00f6v\u00fcnme ve b\u00f6b\u00fcrlenmeler ile doldurulacak bir bo\u015fluk b\u0131rakmad\u0131.Bu din, insan ruhunun bo\u015fluklar\u0131n\u0131 b\u00fcy\u00fck idealler ile doldurdu. Bu ideallerden biri t\u00fcm\u00fc ile insanl\u0131\u011f\u0131, \u015fu \u015fa\u015fk\u0131n insanl\u0131\u011f\u0131 cahiliyenin kupkuru \u00e7\u00f6l\u00fcnden, bu \u00e7\u00f6l\u00fcn kavurucu s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131ndan, \u00e7arp\u0131c\u0131 karanl\u0131\u011f\u0131ndan, onur k\u0131r\u0131c\u0131 tutsakl\u0131\u011f\u0131ndan ve bo\u011fucu dar g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fcl\u00fc\u011f\u00fcnden \u00e7\u0131kar\u0131p \u0130sl\u00e2m'\u0131n b\u00fcy\u00fcleyici bah\u00e7esine, bu bah\u00e7enin \u0131l\u0131k meltemine, parlak ayd\u0131nl\u0131\u011f\u0131na, onurlu \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011f\u00fcne ve d\u00fcnya ile Ahireti kapsayan ufuk geni\u015fli\u011fine kavu\u015fturmakt\u0131r.Yine bu sistem, insan ruhunun bo\u015flu\u011funu -en \u00f6nemli ideali olan- iman ideali ile; o \u0131l\u0131k meltemli, g\u00f6n\u00fcl ok\u015fay\u0131c\u0131, i\u00e7 doyurucu ve \u00e7ekici duygunun co\u015fkusu ile doyurdu. B\u00f6ylece insan ruhunun; i\u00e7kinin yalanc\u0131 ne\u015fesine, bu ne\u015fenin as\u0131ls\u0131z, hayalleri i\u00e7inde y\u00fczmeye, kand\u0131r\u0131c\u0131 r\u00fcyalar\u0131 i\u00e7inde say\u0131klamaya art\u0131k ihtiyac\u0131 kalmad\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc o, iman\u0131n parlak kanatlar\u0131 ile y\u00fcce ruhlar aleminin ayd\u0131nl\u0131\u011f\u0131na do\u011fru u\u00e7uyordu art\u0131k. Y\u00fcce Allah'\u0131n yak\u0131n\u0131nda, n\u00fbrunun ve y\u00fcceli\u011finin g\u00f6lgesi alt\u0131nda ya\u015f\u0131yordu. Bu e\u015fsiz yak\u0131nl\u0131\u011f\u0131n tad\u0131na vard\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in i\u00e7kinin tad\u0131ndan ve ne\u015fesinden i\u011freniyor, onun sarho\u015flu\u011funu ve co\u015fturuculu\u011funu reddediyor, pisli\u011finden ve i\u015fin sonundaki buruklu\u011fundan tiksiniyordu.Bu il\u00e2hi sistem, f\u0131trat\u0131 cahiliye hayat\u0131n\u0131n tortular\u0131ndan ar\u0131nd\u0131rd\u0131, onun kap\u0131s\u0131n\u0131 ba\u015fka bir anahtar ile a\u00e7\u0131lamayacak olan kap\u0131s\u0131n\u0131 -kendi \u015fifreli anahtar\u0131 ile a\u00e7\u0131p i\u00e7ine girdi; k\u00f6\u015fe-bucaklar\u0131nda, giri\u015f yollar\u0131nda, dehlizlerinde ve kuytuluklar\u0131nda gezindi. Buralara ayd\u0131nl\u0131k, canl\u0131l\u0131k, ar\u0131nm\u0131\u015fl\u0131k, temizlik, uyan\u0131kl\u0131k, idealizm, iyili\u011fe ve b\u00fcy\u00fck i\u015flere ko\u015fma gayreti ile yery\u00fcz\u00fc halifeli\u011fi \u015fevki a\u015f\u0131lad\u0131. Bu i\u015fi her \u015feyi bilen ve her\u015feyden haberdar olan y\u00fcce Allah'\u0131n f\u0131trat\u0131n mayas\u0131na koydu\u011fu kurallar uyar\u0131nca, bunun yan\u0131s\u0131ra y\u00fcce Allah'\u0131n buyru\u011fu, \u015fartlar\u0131, k\u0131lavuzlu\u011fu ve \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 uyar\u0131nca yapt\u0131.\u015eimdi, i\u00e7ki tutkunlu\u011fu, kumar tutkunlu\u011fu, bunlar\u0131n yan\u0131s\u0131ra di\u011fer bir\u00e7ok al\u0131\u015fkanl\u0131klar\u0131n tutkunlu\u011fu, s\u00f6zde sportif oyunlar tutkunlu\u011fu, bu oyunlara seyirci olma tutkunlu\u011fu, h\u0131z-yar\u0131\u015f tutkunlu\u011fu, sinema tutkunlu\u011fu, \"moda\" ve \"\u00e7\u0131plakl\u0131k\" \u00e7\u0131lg\u0131nl\u0131\u011f\u0131, bo\u011fa g\u00fcre\u015fleri tutkusu; g\u00fcn\u00fcm\u00fcz cahiliye uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n, end\u00fcstri \u00e7a\u011f\u0131 cahiliyesinin, bilin\u00e7siz insan s\u00fcr\u00fclerini kendinden ge\u00e7iren bir s\u00fcr\u00fc hobilerini ve g\u00fcl\u00fcn\u00e7 ihtiraslar\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcn\u00fcz.B\u00fct\u00fcn bunlar g\u00fcn\u00fcm\u00fcz insan\u0131n\u0131n pen\u00e7esinde k\u0131vrand\u0131\u011f\u0131 ruh bo\u015flu\u011funun g\u00f6stergeleridir. Bu ruhlar en ba\u015fta imandan yana, ikinci derecede de insan enerjisini yararl\u0131 bi\u00e7imde kanalize edecek b\u00fcy\u00fck ideallerden ve y\u00fcce \u00fclk\u00fclerden yana bo\u015fturlar. Bu durum, bu uygarl\u0131\u011f\u0131n insan enerjilerini normal yollardan tatmin edemedi\u011finin, bu konuda iflasa u\u011frad\u0131\u011f\u0131n\u0131n somut ve a\u00e7\u0131k ifadesinden ba\u015fka bir anlama gelmez. \u0130\u015fte insanlar\u0131 i\u00e7kiye ve kumara s\u00fcr\u00fckleyen, onlar\u0131 az \u00f6nce sayd\u0131\u011f\u0131m\u0131z deliliklerin ve \u00e7\u0131lg\u0131nl\u0131klar\u0131n pen\u00e7esine d\u00fc\u015f\u00fcren temel fakt\u00f6r; bu ruh bo\u015flu\u011fu ve bu f\u0131tri enerjileri doyuma kavu\u015fturma alan\u0131ndaki uygarl\u0131k ifl\u00e2s\u0131d\u0131r. Ayr\u0131ca zaman\u0131m\u0131z\u0131n insanlar\u0131n\u0131 bildi\u011fimiz, somut \"delili\u011fin\" \u00e7e\u015fitli psikolojik ve sinirsel hastal\u0131klar\u0131n ve anormalliklerin kuca\u011f\u0131na atan sebep de yine bu bo\u015fluk ve bu ifl\u00e2st\u0131r.\u0130sl\u00e2m sisteminde bu e\u015fsiz i\u00e7kiyi b\u0131rakt\u0131rma mucizesini ger\u00e7ekle\u015ftiren fakt\u00f6r, ilgili ayetlerin kelimeleri de\u011fildir. Bu mucizeyi ger\u00e7ekle\u015ftiren fakt\u00f6r; bu kelimelerin belirdi\u011fi, ilkele\u015ftirdi\u011fi sistemdir. \"\u0130nsan i\u015fi\" olan de\u011fil, \"insanlar\u0131n Rabbinin i\u015fi\" olan sistem. \u0130\u015fte, bu sistem ile insanlar\u0131n benimsedikleri ve fazla i\u015fe yaramad\u0131\u011f\u0131 tecr\u00fcbelerle kan\u0131tlanm\u0131\u015f olan b\u00fct\u00fcn kul sistemleri aras\u0131ndaki k\u00f6kl\u00fc fark bu noktada yatar.Mesele sadece s\u00f6z s\u00f6ylemek de\u011fildir. S\u00f6zler \u00e7oktur. Herhangi bir filozof, herhangi bir \u015fair, herhangi bir d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr, herhangi bir devlet adam\u0131 sistem, ak\u0131m ve felsefe ekol\u00fc g\u00f6r\u00fcn\u00fcm\u00fc veren parlak ve tutarl\u0131 bir tak\u0131m yaz\u0131lar yazabilir veya s\u00f6zler s\u00f6yleyebilir. Fakat insanlar\u0131n vicdanlar\u0131 bu s\u00f6zleri veya yaz\u0131lar\u0131 otoriteden yoksun sesler ya da yaz\u0131lar olarak alg\u0131layacaklard\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu yaz\u0131lar ve s\u00f6zlere ili\u015fkin olarak \"y\u00fcce Allah hi\u00e7bir g\u00fc\u00e7, hi\u00e7bir destek indirmi\u015f de\u011fildir.\" (Yusuf Suresi, 40) \u00c7\u00fcnk\u00fc kelimelere g\u00fc\u00e7 veren, ve otorite kazand\u0131ran fakt\u00f6r bunlar\u0131n kayna\u011f\u0131d\u0131r. \u00dcstelik insan kaynakl\u0131 sistemler, bu niteliklerinin ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz gere\u011fi olarak yap\u0131lar\u0131nda bir\u00e7ok yetersizlikler, \u015fahs\u00ee ihtiraslar, bilgi eksiklikleri ve noksanl\u0131klar ta\u015f\u0131rlar.Acaba her\u015feyi bilen ve her \u015feyden haberdar olan yarat\u0131c\u0131n\u0131n sistemini bir yana b\u0131rakarak insanlar i\u00e7in hayat d\u00fczeni ortaya koymaya kalk\u0131\u015fanlar, hikmetli ve geni\u015f g\u00f6r\u00fc\u015fl\u00fc yarat\u0131c\u0131n\u0131n koydu\u011fu kanunlar\u0131 bir yana b\u0131rakarak insanlar i\u00e7in ba\u015fka yasalar koymaya yeltenenler, toplumlara yarat\u0131c\u0131 ve tasarlay\u0131c\u0131 Rabbimizin ilkelerinden ba\u015fka ilkeler empoze etmeye kalk\u0131\u015fanlar acaba bu yal\u0131n, bu \u00e7\u0131plak ger\u00e7e\u011fi ne zaman kavrayacaklar?Evet, acaba bu adamlar bu kendini be\u011fenmi\u015flik kompleksinden ne zaman kurtulacaklar ve bu sa\u00e7ma ukal\u00e2l\u0131\u011fa ne zaman son verecekler?Bu ara a\u00e7\u0131klamay\u0131 burada noktalayarak yeniden ayetin incelemesine d\u00f6nelim:\"Ey m\u00fcminler, sarho\u015fken ne dedi\u011finizi bilinceye kadar ve de c\u00fcn\u00fcpken -yolculuk hali d\u0131\u015f\u0131nda- y\u0131kanmad\u0131k\u00e7a namaza yakla\u015fmay\u0131n\u0131z.\"Bu 'ayet, m\u00fcsl\u00fcmanlara sarho\u015fken -ne dediklerinin fark\u0131nda oluncaya kadar- namaza durmay\u0131 yasaklad\u0131\u011f\u0131 gibi c\u00fcn\u00fcpken de -yolculuk durumu d\u0131\u015f\u0131nda- y\u0131kanmad\u0131k\u00e7a namaz k\u0131lmay\u0131 yasakl\u0131yor.Yaln\u0131z bu ayette yer alan \"Yolculuk\" ve \"Namaza yakla\u015fma\" deyimlerinin ne anlama geldikleri tart\u0131\u015fmal\u0131d\u0131r.Bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re ayetin anlatmak istedi\u011fi \u015fudur: C\u00fcn\u00fcp olan kimse y\u0131kanmad\u0131k\u00e7a camiye ne yakla\u015fabilir ve ne de i\u00e7ine girip .durabilir. Yaln\u0131z e\u011fer yolu caminin, mescidin \u00ef\u00e7inden ge\u00e7iyorsa bu durumda camiye, mescide girip \u00e7\u0131kmas\u0131n\u0131n sak\u0131ncas\u0131 yoktur. Sebebine gelince Peygamberimizin zaman\u0131nda baz\u0131 sahabilerin oturduklar\u0131 odalar\u0131n kap\u0131lar\u0131 mescide a\u00e7\u0131l\u0131yor ve evlerine gidi\u015f-d\u00f6n\u00fc\u015f yollar\u0131 mescidden ge\u00e7iyordu. \u0130\u015fte bu ayette bu kimselere c\u00fcn\u00fcpken mescidden ge\u00e7i\u015f izni verilmi\u015f oluyordu. Yaln\u0131z y\u0131kanmad\u0131k\u00e7a mescidde kalamayacaklar ve tabi\u00ee olarak namaz k\u0131lamayacaklard\u0131.Ba\u015fka bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re ise buradaki \"Namaza yakla\u015fmak\" deyimi namaza durmak, namaz k\u0131lmak anlam\u0131ndad\u0131r. B\u00f6yle olunca bu ayet, yolcu olmayan bir c\u00fcn\u00fcb\u00fcn namaz k\u0131lmas\u0131n\u0131 yasakl\u0131yor. C\u00fcn\u00fcp kimsenin y\u0131kanmad\u0131k\u00e7a camiye ya da mescide girip namaz k\u0131labilmesi i\u00e7in teyemm\u00fcm etmesi gerekir. Bu durumda teyemm\u00fcm, y\u0131kanman\u0131n, boy abdesti alman\u0131n yerine ge\u00e7mi\u015f olur. T\u0131pk\u0131 abdest alman\u0131n yerine ge\u00e7ti\u011fi gibi.Birinci g\u00f6r\u00fc\u015f daha hakl\u0131 ve daha mant\u0131kl\u0131 gibi g\u00f6r\u00fcn\u00fcyor. \u00c7\u00fcnk\u00fc ikinci varsay\u0131m, yani yolculuk durumu ayn\u0131 ayetin daha sonraki c\u00fcmlelerinde anlat\u0131l\u0131yor. Bu y\u00fczden e\u011fer ayetin ba\u015flang\u0131c\u0131ndaki bu \"Yolculu\u011fu\" normal yolculuk anlam\u0131na al\u0131rsak o zaman ayn\u0131 ayette bir h\u00fck\u00fcm iki defa tekrarlanm\u0131\u015f olur ki, bunun hi\u00e7bir zorunlu gerek\u00e7esi yoktur. \u015eimdi de ayetin devam\u0131n\u0131 okuyoruz:\"E\u011fer hasta ya da yolcu iseniz veya i\u00e7inizden biri hel\u00e2dan gelmi\u015f ise ya da kad\u0131nlara dokunmu\u015fsan\u0131z da bu durumlarda su bulamam\u0131\u015fsan\u0131z temiz bir toprakla teyemm\u00fcm ediniz, temiz topra\u011f\u0131 y\u00fcz\u00fcn\u00fcze ve ellerinize s\u00fcr\u00fcn\u00fcz.Hi\u00e7 ku\u015fkusuz Allah ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131d\u0131r, affedicidir.\"Bu ayet hem c\u00fcn\u00fcp olup y\u0131kanmas\u0131, boy abdesti almas\u0131 gereken yolcunun durumunu ve hem de abdestini bozup abdest alma zorunlulu\u011fu ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131ya kalan yolcunun durumunu kapsam\u0131na al\u0131r.Ayet bu yolcunun durumu ile c\u00fcn\u00fcp olan ya da abdestsiz olan hastan\u0131n durumunu, yan\u0131s\u0131ra hel\u00e2dan gelen (Ayet-i Kerimede hela Gait \u015feklinde ifade edilmektedir. Gaitten maksat o d\u00f6nemde insanlar\u0131n tuvalet ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 gidermek i\u00e7in kazd\u0131klar\u0131 \u00e7ukura denir. Ayette kaz\u0131lan \u00e7ukura def-i hacette bulunman\u0131n zikredilmesi yerine \"O \u00e7ukurdan gelme\" ifadesi kullan\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. ilahi kelama lay\u0131k bir \u00fcslubtur.) yani abdest bozup abdest almas\u0131 gereken kimsenin durumunu ve bunlara ek olarak \"kad\u0131nlara dokunanlar\"\u0131n durumunu ayn\u0131 say\u0131yor, bir g\u00f6r\u00fcyor. Yaln\u0131z ayette \u00f6nemli bir incelik var. \"Hel\u00e2\" insanlar\u0131n abdest bozduklar\u0131 \u00e7ukur yerler demektir. Buradan abdest bozma eylemi \"hel\u00e2\"dan gelme bi\u00e7iminde son derece nazik ve dolayl\u0131 bir dille ifade ediliyor.\"Kad\u0131nlara dokunma\" deyimi hakk\u0131nda da de\u011fi\u015fik g\u00f6r\u00fc\u015fler, farkl\u0131 yorumlar vard\u0131r. \u015e\u00f6yle ki:Bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re bu deyim \"Cinsel ili\u015fki i\u015fi\"ni anlatmak isteyen dolayl\u0131 bir ifadedir. O zaman bu eylem, tabii ki, y\u0131kanmay\u0131, boy abdesti almay\u0131 gerektirir.Ba\u015fka bir g\u00f6r\u00fc\u015fe g\u00f6re bu deyim ger\u00e7ekten bildi\u011fimiz dokunma, yani erkek v\u00fccudunun herhangi bir organ\u0131n\u0131n, kad\u0131n v\u00fccudunun herhangi bir yerinede\u011fmesi anlam\u0131na gelir. Bu durum baz\u0131 f\u0131k\u0131h mezheplerine g\u00f6re abdest almay\u0131 gerektirir, baz\u0131 mezheplere g\u00f6re b\u00f6yle bir gereklilik do\u011furmaz. Bu mesele ile ilgili ayr\u0131nt\u0131l\u0131 tart\u0131\u015fmalar f\u0131k\u0131h kitaplar\u0131nda bulunabilir. Biz bu tart\u0131\u015fmalar\u0131 k\u0131saca \u015f\u00f6yle \u00f6zetleyebiliriz:a- Erkek ile kad\u0131n\u0131n birbirine dokunmalar\u0131 kesinlikle abdest tazelemeyi gerektirir.b- E\u011fer dokunan ve dokunulan taraflar bu dokunma eylemi y\u00fcz\u00fcnden nefislerinde bir uyanma hissetmi\u015fler ise o zaman bu dokunma eylemi abdest yenilemeyi gerektirir.c- E\u011fer dokunan taraf kendi i\u00e7 alg\u0131s\u0131 ile bu dokunu\u015fun nefsini uyand\u0131rd\u0131\u011f\u0131n\u0131 hissederse bu dokunu\u015fundan dolay\u0131 abdest yenilemesi gerekir.d- Kad\u0131na dokunmak kesinlikle abdest yenilemeyi gerektirmez. Erke\u011fin kar\u0131s\u0131na sar\u0131lmas\u0131, \u00f6pmesi de b\u00f6yledir, yani abdesti bozmaz.Ayr\u0131nt\u0131l\u0131 meselelere ili\u015fkin b\u00fct\u00fcn benzeri f\u0131k\u0131h tart\u0131\u015fmalar\u0131nda g\u00f6r\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc gibi bu meselenin b\u00fct\u00fcn farkl\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015fleri de Peygamberimizin (sal\u00e2t ve sel\u00e2m \u00fczerine olsun) tercihlerini destekleyen s\u00f6zlerine ve davran\u0131\u015flar\u0131na dayand\u0131rmaktad\u0131rlar.Bizim ki\u015fisel tercihimize g\u00f6re ayetteki \"Ya da kad\u0131nlara dokunmu\u015fsan\u0131z\" ifadesi kinaye yolu ile y\u0131kanmay\u0131 gerektiren eylem (cinsel ili\u015fki) anlam\u0131na gelir. B\u00f6yle olunca bu eylemden dolay\u0131 abdest al\u0131nmas\u0131 gerekti\u011fini ya da gerekmedi\u011fi ileri s\u00fcren b\u00fct\u00fcn tart\u0131\u015fmal\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015fleri burada zikretmeyi bizim a\u00e7\u0131m\u0131zdan gereksiz buluyoruz.B\u00fct\u00fcn bu durumlarda ister y\u0131kanmak ve ister abdest almak gerekmi\u015f olsun, e\u011fer su bulunmaz ise ya da su bulunur da kullan\u0131lmas\u0131 zararl\u0131 olursa yahut y\u0131kanmay\u0131 ve abdest almas\u0131 gereken kimsenin su kullanacak g\u00fcc\u00fc yoksa teyemm\u00fcm etmek, y\u0131kanman\u0131n ve abdest alman\u0131n yerine ge\u00e7er. Okudu\u011fumuz ayette teyemm\u00fcmden \u015f\u00f6yle s\u00f6z ediliyor:\"...Temiz bir toprakla teyemm\u00fcm ediniz.\"Yani pak, temiz bir topra\u011fa ba\u015fvurunuz. Ayette kullan\u0131lan \"sa\u00eed\" kelimesi toprak, ta\u015f, duvar gibi yer cinsinden olan her \u015fey anlam\u0131na gelir. S\u00f6z konusu toprak, havada u\u00e7u\u015fup binek hayvan\u0131n\u0131n s\u0131rt\u0131na ya da yatak d\u00f6\u015fe\u011fi \u00fczerine konan tozlardan olu\u015fmu\u015f olabilir. Yeter ki, bu tozlar \u00fczerlerine inecek el darbeleri arkas\u0131ndan havada u\u00e7u\u015fabilsinler.Teyemm\u00fcm almak i\u00e7in ya avu\u00e7 i\u00e7leri ile toprakl\u0131 y\u00fczeye bir kere vurulduktan sonra avu\u00e7lar silkelenerek \u00f6nce y\u00fcz ve arkas\u0131ndan dirseklere kadar kollar ovulur, ya da avu\u00e7 i\u00e7leri ile topra\u011fa iki kez vurulur ve birinci darbeden sonra y\u00fcz, ikinci darbeden sonra da dirsekler ovulur. Bu meseleye ili\u015fkin ayr\u0131nt\u0131l\u0131 f\u0131k\u0131h tart\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131n sebeplerini, dayanaklar\u0131n\u0131 burada hat\u0131rlatmay\u0131 gerekli g\u00f6rm\u00fcyoruz. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu din, kolay uygulanabilir bir sistem getiriyor ve teyemm\u00fcm h\u00fckm\u00fcn\u00fcn ortaya konmas\u0131, bu kolayl\u0131\u011f\u0131 a\u00e7\u0131k\u00e7a ortaya koyan kan\u0131tlardan biridir. Ayetin sonu\u00e7 c\u00fcmlesini okuyoruz:\"Hi\u00e7 ku\u015fkusuz Allah ba\u011f\u0131\u015flay\u0131c\u0131d\u0131r, affedicidir.\"Bu sonu\u00e7 c\u00fcmlesi bize s\u00f6z konusu kolayl\u0131\u011f\u0131n, yetersizlikleri anlay\u0131\u015fla kar\u015f\u0131laman\u0131n kusurlar\u0131 ho\u015f g\u00f6rmenin ve hatalar\u0131 ba\u011f\u0131\u015flaman\u0131n s\u0131cak mesaj\u0131n\u0131 vermektedir.TEYEMM\u00dcM\u00dcN H\u0130KMET\u0130Bu ayetin a\u00e7\u0131klamas\u0131n\u0131 ve bu dersi noktalamadan \u00f6nce bu k\u0131sa ayetin i\u00e7erdi\u011fi bir inceli\u011fe de\u011finmek istiyoruz. \u00dcnce teyemm\u00fcm\u00fcn hikmeti \u00fcz\u00e8rinde dural\u0131m, daha do\u011frusu bu ibadetin y\u00fcce Allah'\u0131n kavramam\u0131z\u0131 l\u00fctfetti\u011fi baz\u0131 hikmetlerini hat\u0131rlatmaya \u00e7al\u0131\u015fal\u0131m.\u015eunu hemen belirtelim ki, \u0130sl\u00e2m'\u0131n yasal d\u00fczenlemelerinin ve ibadetlerinin hikmetlerini ara\u015ft\u0131ranlar bazan \u015f\u00f6yle bir sakat yola ba\u015fvururlar. \u0130nceledikleri yasal d\u00fczenlemenin ya da ibadetin b\u00fct\u00fcn hikmetlerini teker teker aray\u0131p bulduklar\u0131 ve ortada bulduklar\u0131 hikmetler d\u0131\u015f\u0131nda ba\u015fka hikmet kalmad\u0131\u011f\u0131 izlenimini uyand\u0131ran kesin bir dil kullan\u0131rlar. E\u011fer elimizde hikmetleri s\u0131n\u0131rlayan bizzat \u0130sl\u00e2m kaynakl\u0131 bir delilimiz yoksa Kur'an'\u0131n nasslar\u0131na ve yasal h\u00fck\u00fcmlerine b\u00f6yle bir metodla yakla\u015fmam\u0131z son derece sakat bir tutumdur. Bunun yerine her zaman \u015f\u00f6yle dememiz do\u011fru olur: \"Bu nass ya da bu h\u00fck\u00fcm hakk\u0131nda bizim bulabildi\u011fimiz, fark edebildi\u011fimiz hikmet ya da hikmetler bu kadard\u0131r. Bu nass\u0131n ya da bu h\u00fckm\u00fcn s\u00f6yledi\u011fimiz d\u0131\u015f\u0131nda taraf\u0131m\u0131zdan fark edilemeyen ve alg\u0131lanamayan ba\u015fka s\u0131rlar\u0131, ba\u015fka hikmetleri olabilir\". B\u00f6yle demekle il\u00e2hi h\u00fck\u00fcmler kar\u015f\u0131s\u0131nda insan akl\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131t kutupla\u015fmalar\u0131n a\u015f\u0131r\u0131l\u0131klar\u0131na d\u00fc\u015fmeden, lay\u0131k oldu\u011fu ger\u00e7ek yerine koymu\u015f oluruz.Bu hat\u0131rlatmay\u0131 yapmam\u0131n sebebi \u015fudur: Aralar\u0131nda iyi niyetlilerin de bulundu\u011fu baz\u0131 kimseler \u0130sl\u00e2miyet'in nasslar\u0131n\u0131 ve h\u00fck\u00fcmlerini insanlara aktar\u0131rken yanlar\u0131nda pratik insan deneyimlerinden veya \"Modern bilim\"in bulu\u015flar\u0131ndan derlenen belirli hikmetlerini sunmaya merakl\u0131d\u0131rlar. Bu iyi bir tutumdur. Fakat bir yere kadar, a\u015f\u0131lmamas\u0131 gereken bir s\u0131n\u0131ra kadar. Bu s\u0131n\u0131r az \u00f6nce de\u011findi\u011fimiz \u00e7izginin \u00f6tesine ge\u00e7memelidir.Mesel\u00e2 \u00e7o\u011fu yorumlarda namazdan \u00f6nce al\u0131nan abdestin hikmetinin temizlik oldu\u011fu s\u00f6ylene gelmi\u015ftir.Abdestin b\u00f6yle bir amac\u0131 i\u00e7erdi\u011fi s\u00f6ylenebilir. Fakat e\u011fer onun tek amac\u0131n\u0131n bu oldu\u011funu, bundan ba\u015fka hi\u00e7bir ama\u00e7 ta\u015f\u0131mad\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00f6ylersek i\u015fte bu son derece sakat, ayn\u0131 zamanda g\u00fcvenilmez bir yakla\u015f\u0131m tarz\u0131 olur.Sebebine gelince g\u00fcn olmu\u015f, baz\u0131 sivri ak\u0131ll\u0131 \u0130sl\u00e2m d\u00fc\u015fmanlar\u0131 \u015f\u00f6yle demeye ba\u015flam\u0131\u015flard\u0131r; \"B\u00f6yle ilkel bir yola ba\u015fvurmaya art\u0131k ihtiyac\u0131m\u0131z kalmad\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u015fimdi temizlik diye bir problemimiz yok. \u0130nsanlar temizli\u011fi zaman\u0131m\u0131zda g\u00fcndelik hayatlar\u0131n\u0131n pro\u011framl\u0131 bir par\u00e7as\u0131 haline getirmi\u015flerdir. Madem ki, abdestin hikmeti temizlenmektir, buna g\u00f6re art\u0131k namazdan \u00f6nce abdest alman\u0131n hi\u00e7bir gerek\u00e7esi kalmam\u0131\u015ft\u0131r. Hatta art\u0131k namaz k\u0131lman\u0131n bile bir gere\u011fi kalmad\u0131!\"\"Namaz\u0131n hikmeti\" konusunda da \u00e7o\u011fu kere de\u011fi\u015fik yorumlarla kar\u015f\u0131la\u015f\u0131r\u0131z. Kimi zaman, namaz\u0131n gerek\u00e7esinin v\u00fccudun t\u00fcm\u00fcn\u00fc \u00e7al\u0131\u015ft\u0131ran jimnastik hareketleri yapt\u0131rmak oldu\u011fu ileri s\u00fcr\u00fcl\u00fcr. Kimilerine g\u00f6re ise namaz\u0131n hikmeti m\u00fcsl\u00fcman\u0131 disipline al\u0131\u015ft\u0131rmakt\u0131r. \u00d6nce vakitleri g\u00f6zetme disiplini, ikinci olarak belirli hareketleri yapma disiplini, \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc olarak da d\u00fczg\u00fcn saflar olu\u015fturma ve imama uyma disiplini. Kimilerine g\u00f6re de namaz\u0131n hikmeti dua ve Kur'an okuma yolu ile y\u00fcce Allah (celle celaluhu) ile ili\u015fki kurmakt\u0131r. Namaz\u0131n bu ya da \u015fu amac\u0131 i\u00e7erdi\u011fi s\u00f6ylenebilir. Fakat \"Namaz\u0131n amac\u0131 sadece bu ya da sadece \u015fudur, ya da bu s\u00f6ylenenlerdir\" diye kestirip atmak, bu konudaki sa\u011fl\u0131kl\u0131 metodunu ve g\u00fcvenlik \u00e7izgisini a\u015fmak olur.Nitekim \u00f6yle zamanlar geldi ki, baz\u0131 sap\u0131klar\u0131n \u015f\u00f6yle ama\u00e7lar ileri s\u00fcrd\u00fcklerini g\u00f6rd\u00fck; \"Art\u0131k namaz\u0131n i\u00e7erdi\u011fi jimnastik hareketlerini yapmam\u0131za gerek kalmad\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc g\u00fcn\u00fcm\u00fczde bir bilim dal\u0131 haline gelen spor faaliyetleri \u00e7e\u015fitli b\u00f6l\u00fcmlerindeki \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 ile bu organik ihtiyac\u0131 fazlas\u0131 ile kar\u015f\u0131lamaktad\u0131rlar.\"Ba\u015fka baza sap\u0131klar da \u015f\u00f6yle diyor; \"\u0130nsanlarda disiplin al\u0131\u015fkanl\u0131\u011f\u0131 meydana getirmek i\u00e7in art\u0131k namaz k\u0131lmam\u0131za gerek yok. \u00c7\u00fcnk\u00fc en b\u00fcy\u00fck disiplin oca\u011f\u0131 olan askerlik e\u011fitimi, bu ihtiyac\u0131 yeterince kar\u015f\u0131lamaktad\u0131r.\"Di\u011fer baz\u0131 sap\u0131klar da \u015f\u00f6yle sa\u00e7mal\u0131klar gevelemeye koyulmu\u015flard\u0131r \"Namaz\u0131n \u015feklini belirlemeye, bu ibadeti kesin kal\u0131plar\u0131n \u00e7er\u00e7evesine oturtmaya gerek yoktur. \u00c7\u00fcnk\u00fc Allah ile ili\u015fki kurmak herhangi bir tenha k\u00f6\u015fedeki f\u0131s\u0131lt\u0131l\u0131 yakar\u0131\u015flar yolu ile ger\u00e7ekle\u015febilir. Bunun i\u00e7in bedenin belirli hareketler yapmas\u0131 gereksiz ve hatta yersizdir. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu beden hareketleri, ruhi giri\u015fimleri ve psikolojik akrobasileri frenler.\"\u0130\u015fte e\u011fer bu sakat yolu izleyerek \u0130sl\u00e2m'\u0131n her ibadetinin, her yasal d\u00fczenlemesinin hikmetini \"belirleme\"ye kalk\u0131\u015f\u0131rsak bu ibadetlere ve yasalara ya \"insan akli\" ya da \"Modern bilim verileri\" uyar\u0131nca birtak\u0131m ger\u00e7ekler yak\u0131\u015ft\u0131r\u0131p da arkas\u0131ndan \"Bu ibadetlerin, bu h\u00fck\u00fcmlerin hikmetleri bunlardan ibarettir\" diye kestirip atarsak y\u00fcce Allah'\u0131n nasslar\u0131 ve h\u00fck\u00fcmleri kar\u015f\u0131s\u0131nda tak\u0131nmak zorunda oldu\u011fumuz sa\u011fl\u0131kl\u0131 ve tutarl\u0131 tutumun uza\u011f\u0131na d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f oluruz. Bunun yan\u0131s\u0131ra bu alandaki \"G\u00fcvenlik \u00e7izgisi\"ni de a\u015fm\u0131\u015f, d\u00fc\u015fmanca yorumlara kap\u0131 a\u00e7m\u0131\u015f oluruz. \u00dcstelik b\u00f6yle bir gerek\u00e7e yak\u0131\u015ft\u0131rma metodu, \u00f6zellikle modern bilimin verilerine ba\u011fland\u0131\u011f\u0131 takdirde her zaman k\u00f6kl\u00fc yan\u0131lg\u0131lara d\u00fc\u015fme ihtimali ile kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131yad\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc modern bilimin verileri de\u011fi\u015fmez kesinlikler de\u011fildir. Tersine bu veriler herg\u00fcn s\u00fcrekli d\u00fczeltmelere ve de\u011fi\u015ftirmelere a\u00e7\u0131k bir nitelik ta\u015f\u0131rlar.Nitekim incelemekte oldu\u011fumuz konuya bu a\u00e7\u0131dan bak\u0131nca abdestin ve t\u00fcm v\u00fccudu y\u0131kaman\u0131n hikmetinin \"sadece\" temizlik olmad\u0131\u011f\u0131 a\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu ibadetlerin yerini tutan teyemm\u00fcm ibadeti, s\u00f6z konusu temizlenme hikmetini ger\u00e7ekle\u015ftirmiyor. Buna g\u00f6re abdestin ve y\u0131kanman\u0131n, teyemm\u00fcm yolu ile de ger\u00e7ekle\u015fen ba\u015fka bir hikmeti daha olmal\u0131d\u0131r.\u015eimdi biz az \u00f6nce de\u011findi\u011fimiz hataya kendimiz d\u00fc\u015ferek kesin konu\u015facak veya s\u00f6z\u00fc kestirip atacak de\u011filiz. Bunun yerine ihtiyatl\u0131 bir dille \u015f\u00f6yle diyoruz: Belki de abdestin ve y\u0131kanman\u0131n bir di\u011fer hikmeti normal g\u00fcndelik me\u015fguliyetler ile y\u00fcce Allah'\u0131n huzuruna \u00e7\u0131kma giri\u015fimi aras\u0131na herhangi bir uyar\u0131c\u0131 eylem koyarak y\u00fcce Allah ile bulu\u015fmaya psikolojik bir haz\u0131rl\u0131k yapmakt\u0131r. E\u011fer bu d\u00fc\u015f\u00fcncemiz yerinde ise o zaman teyemm\u00fcm, s\u00f6yledi\u011fimiz a\u00e7\u0131dan, y\u0131kanman\u0131n ya da abdest alman\u0131n yerini tutabilir.Bunun \u00f6tesi insan ruhunun giri\u015f yollar\u0131n\u0131, girintili=\u00e7\u0131k\u0131nt\u0131l\u0131 L\u00e2birentlerini herkesten iyi bilen y\u00fcce Allah'\u0131n kapsaml\u0131 ve engel tan\u0131maz bilgisine kalm\u0131\u015ft\u0131r. Geride kalan bir ba\u015fka mesele de \u015fudur: Biz kullar ulu, y\u00fcce ve her t\u00fcrl\u00fc \u00f6l\u00e7\u00fcler-\u00fcst\u00fc b\u00fcy\u00fck olan Allah kar\u015f\u0131s\u0131nda tak\u0131nmak zorunda oldu\u011fumuz edebin kurallar\u0131n\u0131 iyi \u00f6\u011frenmeliyiz.Bu ayette dikkatimizi \u00e7eken bir ba\u015fka nokta da \u015fudur: Bu il\u00e2hi sistem, her t\u00fcrl\u00fc \u00f6z\u00fcr, her t\u00fcrl\u00fc engel kar\u015f\u0131s\u0131nda direnilerek namaz\u0131n mutlaka k\u0131l\u0131nmas\u0131n\u0131 \u00f6zendiriyor. Bu yoldaki engelleri etkisiz hale getiriyor. Bu ama\u00e7la getirdi\u011fi bariz kolayl\u0131klardan biri, teyemm\u00fcm\u00fc, abdestin ya da y\u0131kanman\u0131n veya her ikisinin yerine koymakt\u0131r. M\u00fcsl\u00fcman bu kolayl\u0131\u011fa su bulamad\u0131\u011f\u0131 ya da su kullanmaktan zarar g\u00f6rebilece\u011fi veya varolan az miktardaki suyu hayat\u0131n zaruri ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 kar\u015f\u0131lamak i\u00e7in kullanmak zorunda oldu\u011fu durumlarda ve bunlar\u0131n yan\u0131s\u0131ra baz\u0131 g\u00f6r\u00fc\u015flere g\u00f6re su bulunsa bile yolculuk s\u0131ras\u0131nda ba\u015fvurabilir.Ayr\u0131ca tehlikeli anlarda ve sava\u015f alanlar\u0131nda k\u0131l\u0131nacak namazlarda da bir\u00e7ok kolayl\u0131klar tan\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r. B\u00fct\u00fcn bunlar a\u00e7\u0131k\u00e7a \u015funu g\u00f6sterir: Bu il\u00e2hi sistem namaz k\u0131lmaya ola\u011fan\u00fcst\u00fc derecede \u00f6nem veriyor, \u015fartlar ne olursa olsun namaz k\u0131lmamaya a\u00e7\u0131k kap\u0131 b\u0131rakmaya kesinlikle yana\u015fm\u0131yor. Hi\u00e7bir mazeret namaz\u0131 b\u0131rakmaya gerek\u00e7e say\u0131lm\u0131yor. Bu titizlik hastal\u0131k durumunda da a\u00e7\u0131k\u00e7a g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. Hastalar\u0131n oturarak, yatarak, say\u0131klarken namaz k\u0131lmalar\u0131, v\u00fccudlar\u0131n\u0131 ya da baz\u0131 organlar\u0131n\u0131 k\u0131m\u0131ldatamayacak derecede a\u011f\u0131r durumda iseler g\u00f6z kapaklar\u0131n\u0131n hareketleri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile namaz k\u0131labiliyorlar.\u00c7\u00fcnk\u00fc namaz kul ile y\u00fcce Allah aras\u0131nda kurulan bir ili\u015fkidir. Y\u00fcce Allah, kulun bu ili\u015fkiyi kesmesine raz\u0131 olmuyor. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu ili\u015fkinin ve bu ba\u011f\u0131n kul i\u00e7in ne oranda gerekli oldu\u011funu biliyor. Yoksa y\u00fcce Allah'\u0131n ne insanlara ve ne de di\u011fer varl\u0131klara ihtiyac\u0131 yoktur. Ayr\u0131ca kulun namaz\u0131 O'na hi\u00e7bir \u015fey kazand\u0131rmaz. Namaz\u0131n kazanc\u0131 onu k\u0131lan kullara d\u00f6n\u00fckt\u00fcr. Namaz onlar\u0131 k\u00f6t\u00fcl\u00fcklerden uzak tutar. Namazla y\u00fcce Allah ile ger\u00e7ekle\u015ftirdikleri ba\u011flant\u0131 sayesinde ve y\u00fck\u00fcml\u00fcl\u00fcklerini yerine getirmede Allah'tan yard\u0131m g\u00f6rme kolayl\u0131\u011f\u0131, kalplerinde huzur, g\u00f6n\u00fcllerinde dirlik ve varl\u0131klar\u0131nda bir \u015fevk tazeli\u011fi hissederler. F\u0131tratlar\u0131n\u0131n isteklerine uygun bir yolla, y\u00fcce Allah'\u0131n himayesi alt\u0131nda, yak\u0131n\u0131nda ve g\u00f6zetiminde olduklar\u0131 bilincini kazan\u0131rlar. Hi\u00e7 ku\u015fkusuz y\u00fcce Allah onlar\u0131n bu f\u0131tr\u00ee ihtiyac\u0131n\u0131, bu f\u0131trata neyin yararl\u0131 olaca\u011f\u0131n\u0131 ve onu neyin isl\u00e2h edece\u011fini bilir. \u00c7\u00fcnk\u00fc yaratt\u0131klar\u0131n\u0131 herkesten iyi bilen, bilgisi \u00f6n\u00fcnde hi\u00e7bir engel bulunmayan ve her\u015feyin i\u00e7y\u00fcz\u00fcnden haberdar oland\u0131r.Son olarak bu ayette ge\u00e7en baz\u0131 nazik, baz\u0131 ince ifadelere dikkatleri \u00e7ekmek istiyoruz: Ayette hel\u00e2da abdest bozma eyleminden s\u00f6z edilirken \"\u0130\u00e7inizden biri hel\u00e2dan gelmi\u015f ise...\" deniyor, bunun yerine \"\u015f\u00f6yle \u015f\u00f6yle yap\u0131nca\" denmiyor, hatta abdest bozma eylemi, bu eylemin yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131 yerden d\u00f6nme ifadesiyle dolayl\u0131 bi\u00e7imde dile getiriliyor. \u00dcstelik abdest bozma eylemi ikinci \u015fah\u0131slara (muhataplara) dayand\u0131r\u0131larak \"E\u011fer hel\u00e2dan gelmi\u015fseniz...\" de denmiyor, bunun yerine eylem \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc \u015fah\u0131slara (gaiplere) dayand\u0131r\u0131larak \"\u0130\u00e7inizden biri hel\u00e2dan gelmi\u015fse.\" buyuruluyor. B\u00f6ylece son derece nazik bir seslenme \u00fcslubu son derece ince imal\u0131 ifade tarz\u0131 kullan\u0131yor, bu incelikli ve edepli \u00fcslubun insanlara; aralar\u0131ndaki konu\u015fmalar\u0131 s\u0131ras\u0131nda \u00f6rnek olmas\u0131 isteniyor.T\u0131pk\u0131 bunun gibi, ayn\u0131 ayette, bildi\u011fimiz kad\u0131n-erkek ili\u015fkisinden s\u00f6zedilirken \"Ya da kad\u0131nlara dokunmu\u015fsan\u0131z...\" ifadesi kullan\u0131l\u0131yor. Bu ifade son derece ince, muhte\u015fem ve y\u00fcksek d\u00fczeyli bir ifadedir. \"Dokunmak\" deyimi hem bu eylemin \u00f6n giri\u015fimlerini ve hem de eylemin kendisini anlatabilir. Bu anlamlardan hangisi kasdedilmi\u015f olursa olsun, bu anlat\u0131m tarz\u0131 y\u00fcce Allah'\u0131n insanlara g\u00f6sterdi\u011fi bir edep \u00f6rne\u011fidir. \u0130nsanlar bu t\u00fcr mahrem eylemleri a\u00e7\u0131k a\u00e7\u0131k anlatmak zorunda olmad\u0131klar\u0131 durumlarda bu t\u00fcr dolayl\u0131 anlat\u0131m bi\u00e7imleri kullanmal\u0131d\u0131rlar.Bu a\u00e7\u0131dan dikkatimizi \u00e7eken bir ba\u015fka ifade \u015fekli de \u015fudur: Teyemm\u00fcm\u00fcn nas\u0131l al\u0131naca\u011f\u0131 anlat\u0131l\u0131rken topraktan \"P\u00e2k toprak\" diye s\u00f6zediliyor. B\u00f6ylece her temiz \u015feyin pak ve her pis \u015feyin i\u011fren\u00e7 oldu\u011fu anlat\u0131l\u0131yor ki, bu ifade tarz\u0131 g\u00f6n\u00fclleri etkileyen, nazik bir mesaj veriyor insana.Ey ruhlar\u0131n yarat\u0131c\u0131s\u0131 ve ey bu ruhlar\u0131n i\u00e7y\u00fczlerinin herkesten iyi bilicisi, sen ne kadar y\u00fccesin!B\u0130TMEYEN SAVA\u015eBu s\u00fbrenin biraz ilerde okuyaca\u011f\u0131m\u0131z ayetler grubu, bir b\u00fct\u00fcn olarak, m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 sava\u015fa \u00e7a\u011f\u0131r\u0131yor. Kur'an-\u0131 Kerim'in ba\u015fta yahudiler olmak \u00fczere m\u00fcsl\u00fcman cemaat\u0131 ku\u015fatm\u0131\u015f olan cahiliye toplumunun b\u00fct\u00fcn\u00fcne kar\u015f\u0131, m\u00fcsl\u00fcmanlar eli ile giri\u015fmi\u015f oldu\u011fu bir sava\u015ft\u0131r bu. Biz bu sava\u015f\u0131n \u00e7at\u0131\u015fmalar\u0131n\u0131 ve alanlar\u0131n\u0131 daha \u00f6nce Bakara ve Al-i \u0130mran s\u00fbrelerinde de g\u00f6rm\u00fc\u015ft\u00fck. Sava\u015f yine o sava\u015f oldu\u011fu gibi d\u00fc\u015fman kamplar ayn\u0131 kamplard\u0131r. Bu d\u00fc\u015fman kamplardan da gerek Bakara ve Al-i \u0130mran surelerinin giri\u015flerinde ve gerekse bu s\u00fbrenin giri\u015finde s\u00f6zetmi\u015ftik.Evet, az ilerde okuyaca\u011f\u0131m\u0131z ayetler grubu m\u00fcsl\u00fcman cemaat eli ile m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131 ku\u015fatan d\u00fc\u015fman kamplara kar\u015f\u0131 bir d\u0131\u015fa d\u00f6n\u00fck sava\u015f ba\u015flat\u0131yorlar. Fakat asl\u0131nda bu ayetler sava\u015f\u0131n ba\u015flang\u0131\u00e7 \u00e7izgisini olu\u015fturmaz. Sebebini \u015f\u00f6yle a\u00e7\u0131klayal\u0131m: bilindi\u011fi gibi bu s\u00fbrenin \u015fimdiye kadar inceledi\u011fimiz ayetlerinde \u0130sl\u00e2m'\u0131n hukuk\u00ee, ekonomik, ailev\u00ee ve ahl\u00e2k\u00ee d\u00fczenlerine ili\u015fkin bir\u00e7ok h\u00fck\u00fcm ile kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131k. Bu il\u00e2hi sistemin cahiliye batakl\u0131\u011f\u0131ndan tutup \u00e7\u0131kard\u0131\u011f\u0131 \u0130sl\u00e2m toplumunda h\u00e2l\u00e2 varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcren bir\u00e7ok cahiliye art\u0131\u011f\u0131n\u0131n silinmesi giri\u015fimlerine tan\u0131k olduk; \u0130sl\u00e2m'\u0131n yeni ilkelerinin toplumda k\u00f6kle\u015fip egemen olmas\u0131na ili\u015fkin yo\u011fun \u00e7abalar\u0131 izledik.\u0130\u015fte b\u00fct\u00fcn bu \u00e7abalar, \u0130sl\u00e2m toplumunun genel olarak Arap yar\u0131madas\u0131ndaki ve \u00f6zellikle Medine'deki d\u00fc\u015fmanlar\u0131na kar\u015f\u0131 verece\u011fi d\u0131\u015fa d\u00f6n\u00fck sava\u015ftan uzak ve kopuk faaliyetler de\u011fildir. Tersine s\u00f6zkonusu i\u00e7e d\u00f6n\u00fck faaliyetler bu sava\u015f\u0131 kar\u015f\u0131lamaya y\u00f6nelik birer .haz\u0131rl\u0131k ve birer \u00f6n e\u011fitim niteli\u011fi ta\u015f\u0131r. Ba\u015fka bir deyimle bu i\u00e7e d\u00f6n\u00fck d\u00fczenlemeler bir kurulu\u015f, bir yap\u0131lanma, bu gen\u00e7 toplumu \u0130sl\u00e2m sistemi uyar\u0131nca yeniden yap\u0131land\u0131rma \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131d\u0131r. Ancak bu yeni yap\u0131lanma sayesinde bu gen\u00e7 toplum, \u00e7evresini saran d\u00fc\u015fmanlara kar\u015f\u0131 koyabilir, onlara \u00fcst\u00fcn gelebilirdi.Bu y\u00fczden, Bakara ve Al-i \u0130mran s\u00fbrelerinde g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz gibi, \u00f6ncelikle bu toplumun i\u00e7 yap\u0131lanmas\u0131na \u00f6nem veriliyor. Toplumun inan\u00e7 sistemi, d\u00fc\u015f\u00fcnceleri, ahl\u00e2k\u0131, duygular\u0131, hukuk sistemi ve kurumlar\u0131 yeni bir yap\u0131lanmaya kavu\u015fturuluyor. Bu yeniden yap\u0131lanma s\u00fcreci ile i\u00e7i\u00e7e olarak m\u00fcsl\u00fcman topluma d\u00fc\u015fmanlar\u0131n\u0131n i\u00e7y\u00fcz\u00fc ve m\u00fccadele y\u00f6ntemleri konusunda gerekli bilgiler verilerek d\u00fc\u015fmanlar\u0131n\u0131n oyunlar\u0131 ve tuzaklar\u0131 konusunda uyar\u0131l\u0131yorlar. B\u00f6ylece m\u00fcsl\u00fcmanlar kalpleri g\u00fcvenle dolu, g\u00f6zleri a\u00e7\u0131k, iradeleri yo\u011funla\u015fm\u0131\u015f-bilenmi\u015f, \u00f6nlerindeki sava\u015f\u0131n niteli\u011fi ve k\u00e4r\u015f\u0131lar\u0131ndaki d\u00fc\u015fman\u0131n mahiyeti hususunda bilgi edinmi\u015f olarak d\u0131\u015fa d\u00f6n\u00fck sava\u015fa y\u00f6neltiliyorlar. Bu durumun bu s\u00fbrede de t\u0131pat\u0131p ayn\u0131 oldu\u011funu g\u00f6r\u00fcyoruz.B\u00fct\u00fcn bu \u00f6rneklerde Kur'an-\u0131 Kerim, her cephede m\u00fcsl\u00fcman cemaatin yan\u0131nda sava\u015fa girer. Mesel\u00e2 m\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n vicdanlar\u0131nda ve duygular\u0131nda sava\u015fa girer. Bu sava\u015f sonucunda bu vicdanlarda yeni bir inan\u00e7 sisteminin yap\u0131s\u0131n\u0131 kurar, yeni bir Allah kavram\u0131n\u0131 yerle\u015ftirir, evrene ve varl\u0131k alemine ili\u015fkin yeni bir bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131 geli\u015ftirir, yeni \u00f6l\u00e7\u00fcler ve yeni de\u011fer yarg\u0131lar\u0131 olu\u015fturur. Vicdan\u0131n orijinal f\u0131trat\u0131n\u0131 cahiliye k\u00fclt\u00fcr\u00fcn\u00fcn yozla\u015ft\u0131rmalar\u0131ndan, kirlerinden, paslar\u0131ndan ar\u0131nd\u0131r\u0131r. B\u00f6ylece vicdanlarda ve toplumlarda hal\u00e2 etkili olan cahiliye de\u011ferlerini siler, bunlar\u0131n yerine \u0130sl\u00e2m'\u0131n \u0131\u015f\u0131kl\u0131 ve al\u0131ml\u0131 de\u011ferlerini ve kurumlar\u0131n\u0131 olu\u015fturup yerle\u015ftirir. Bunun arkas\u0131ndan bu toplumu i\u00e7 ve d\u0131\u015f d\u00fc\u015fmanlar\u0131na kar\u015f\u0131; yani m\u00fcnaf\u0131klara, yahudilere ve puta tapanlara kar\u015f\u0131 sava\u015fa y\u00f6neltir. Yine Kur'an'\u0131n rehberli\u011fi alt\u0131nda sava\u015fa giren bu toplum inan\u00e7 sisteminin, ahl\u00e2k\u0131n\u0131n, sosyal ve hukuk\u00ee sisteminin, k\u0131sacas\u0131 i\u00e7 yap\u0131s\u0131n\u0131n sa\u011flaml\u0131\u011f\u0131 y\u00fcz\u00fcnden art\u0131k d\u00fc\u015fmanlar\u0131 ile kar\u015f\u0131la\u015fmaya ve onlara kar\u015f\u0131 \u00fcst\u00fcnl\u00fck kurmaya tam anlam\u0131 ile haz\u0131rl\u0131kl\u0131 durumdad\u0131r.\u0130sl\u00e2m toplumunun \u00e7evresini ku\u015fatan cahiliye toplumlar\u0131na -ki bunlar\u0131n aras\u0131nda Medine'nin kalbinde yerle\u015fmi\u015f bulunan yahudi toplumu da vard\u0131 kar\u015f\u0131 sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 \u00fcst\u00fcnl\u00fck, Kur'an'\u0131n bi\u00e7imlendirdi\u011fi il\u00e2hi sistem sayesinde ger\u00e7ekle\u015fen ruh\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee, sosyal ve hukuk\u00ee \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden kaynaklan\u0131yordu; yoksa asker\u00ee, ekonomik ve maddi \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden ileri gelmiyordu.Hatta hi\u00e7bir zaman bu d\u00f6nemde M\u00fcsl\u00fcmanlar\u0131n askeri, ekonomik ve maddi \u00fcst\u00fcnl\u00fckleri s\u00f6z konusu olmam\u0131\u015ft\u0131. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u0130sl\u00e2m'\u0131n d\u00fc\u015fmanlar\u0131 her zaman say\u0131ca daha \u00e7ok, daha g\u00fc\u00e7l\u00fc, daha zengin ve genel anlamda maddi imk\u00e2nlar bak\u0131m\u0131ndan daha avantajl\u0131 durumda olmu\u015flard\u0131: Bu gerek Arap yar\u0131madas\u0131ndaki sava\u015flar s\u0131ras\u0131nda ve gerekse daha sonra yar\u0131mada d\u0131\u015f\u0131nda ger\u00e7ekle\u015fen b\u00fcy\u00fck fetihler s\u0131ras\u0131nda b\u00f6yle idi. \u0130sl\u00e2m toplumunun ger\u00e7ek \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc \u00f6ncelikle bu ruhi, ahl\u00e2k\u00ee, sosyal yap\u0131lanmas\u0131ndan ve bununla ba\u011flant\u0131l\u0131 olarak e\u015fsiz \u0130sl\u00e2m sisteminin \u00fcr\u00fcn\u00fc olan siyasi ve idar\u00ee mekanizmas\u0131ndan kaynaklan\u0131yordu.\u0130\u015fte \u0130sl\u00e2m \u00f6ncelikle ruh\u00ee, sosyal, ahl\u00e2k\u00ee yap\u0131lanmas\u0131n\u0131n ve bununla ba\u011flant\u0131l\u0131 siyas\u00ee ve idar\u00ee yap\u0131s\u0131n\u0131n cahiliye toplumlar\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131nda sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 ezici \u00fcst\u00fcnl\u00fck sayesinde d\u00fc\u015fmanlar\u0131n\u0131 dize getirebildi. Onlar\u0131 ilk a\u015famada Arap yar\u0131madas\u0131nda dize getirdi. \u0130kinci a\u015famada ise \u00e7evresinde \u00f6teden beri egemen olan iki uygar imparatorlu\u011fun, yani eski Pers-\u0130ran \u0130mparatorlu\u011fu ile Bizans \u0130mparatorlu\u011funun ki\u015filiklerinde cahiliye toplumunu dize getirdi. Daha sonra da yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn \u00e7e\u015fitli y\u00f6relerinde egemen olan bir\u00e7ok cahiliye toplumu \u0130sl\u00e2m'\u0131n bu ezici \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc \u00f6n\u00fcnde dize gelmek zorunda kald\u0131. Bu sa\u011flam i\u00e7yap\u0131s\u0131 sayesinde \u0130sl\u00e2m, ordular\u0131 ve' k\u0131l\u0131\u00e7lar\u0131 ile oldu\u011fu gibi Mushaf'\u0131 ve ezan\u0131 ile de cahiliyeye, \u00f6n\u00fcnde diz \u00e7\u00f6kt\u00fcrmeyi ba\u015far\u0131yordu!E\u011fer bu ezici \u00fcst\u00fcnl\u00fck olmasayd\u0131 insanl\u0131k tarihinde ba\u015fka bir benzeri g\u00f6r\u00fclmemi\u015f olan o ola\u011fan\u00fcst\u00fc ba\u015far\u0131lar elde edilemez, o e\u015fsiz harikalar meydana gelemezdi. Bu ola\u011fan\u00fcst\u00fc harikalar eski d\u00f6nemlerdeki Mo\u011fol istilalar\u0131 ve yak\u0131n zamanlardaki Hitler operasyonlar\u0131 gibi tarihte nam salm\u0131\u015f askeri harekatlarda bile g\u00f6r\u00fclmez. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u0130sl\u00e2m'\u0131n zaferleri sadece askeri zaferler de\u011fildi; ayn\u0131 zamanda birer inan\u00e7, k\u00fclt\u00fcr ve uygarl\u0131k zaferi olmu\u015flard\u0131. Bu zaferlerde yenilgiye u\u011frayan halklar\u0131n inan\u00e7lar\u0131n\u0131, dillerini, adetlerini ve geleneklerini zor kullanmadan silip s\u00fcp\u00fcren, ezici bir \u00fcst\u00fcnl\u00fck g\u00f6r\u00fcl\u00fcr. Bu g\u00f6r\u00fcnt\u00fcn\u00fcn eski-yeni hi\u00e7 bir ba\u015fka askeri zaferde kesinlikle e\u015fi ve benzeri yoktur.Bu \u00fcst\u00fcnl\u00fck d\u00f6rt d\u00f6rtl\u00fck bir \"insan\u00ee\" ilkelerde kendini g\u00f6steren tart\u0131\u015fmas\u0131z bir \u00fcst\u00fcnl\u00fck. Bu \u00fcst\u00fcnl\u00fck insan i\u00e7in bir \"Yeniden do\u011fu\u015f\" g\u00f6stergesi idi; yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn o g\u00fcne kadar tan\u0131m\u0131\u015f oldu\u011fu insan tipi d\u0131\u015f\u0131nda yepyeni bir insan tipinin do\u011fu\u015funu m\u00fcjdeliyordu. Bundan dolay\u0131 bu ak\u0131nc\u0131 hareketi, ele ge\u00e7irdi\u011fi \u00fclkelere kendi rengini verdi, al\u0131nlar\u0131na kendine \u00f6zg\u00fc damgas\u0131n\u0131 vurdu. Yine bundan dolay\u0131 bu ak\u0131nc\u0131 hareket baz\u0131 y\u00f6relerdeki binlerce y\u0131ll\u0131k egemenlik ge\u00e7mi\u015fi olan uygarl\u0131klar\u0131n kal\u0131nt\u0131lar\u0131 \u00fczerinden silindir gibi ge\u00e7ti. M\u0131s\u0131r'daki Firavunlar uygarl\u0131\u011f\u0131, Irak'taki Babil ve Asur uygarl\u0131klar\u0131, Suriye'deki Fenike ve S\u00fcryan\u00ee uygarl\u0131klar\u0131 gibi. \u00c7\u00fcnk\u00fc \u0130sl\u00e2m uygarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n bu eski uygarl\u0131klara g\u00f6re insan f\u0131trat\u0131ndaki k\u00f6kleri daha derin, insan psikolojisi \u00fczerindeki egemenlik alan\u0131 daha geni\u015f, insanl\u0131\u011f\u0131n hayat\u0131ndaki dayanaklar\u0131 daha sa\u011flam ve bu hayata ili\u015fkin bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131s\u0131 daha geni\u015f kapsaml\u0131 idi.Bu ak\u0131nc\u0131 hareketin \u00f6n\u00fcnde diz \u00e7\u00f6ken \u00fclkelerdeki \"\u0130sl\u00e2m dili\"nin yerle\u015fmesi ve \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc, \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 bir olgudur. Bu \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 olgu, hen\u00fcz gerektirdi\u011fi d\u00fczeyde incelenmemi\u015f, ara\u015ft\u0131r\u0131lmam\u0131\u015f ve de\u011ferlendirilmemi\u015ftir. Bana g\u00f6re bu \u00fcst\u00fcnl\u00fck inan\u00e7 \u00fcst\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcnden, inan\u00e7 egemenli\u011finden daha \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 bir geli\u015fmedir. \u00c7\u00fcnk\u00fc dil, insan yap\u0131s\u0131n\u0131n o kadar k\u00f6kl\u00fc ve insan toplumunun o kadar karma\u015f\u0131k bir kurumudur ki, onda meydana gelen bu sars\u0131c\u0131 de\u011fi\u015fmeyi tam anlam\u0131 ile bir mucize saymak gerekir. Bu inan\u0131lmaz ba\u015far\u0131 \"Arap dili\"ne mal edilemez. Mesele \"Arap dili\" meselesi de\u011fildir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Arap dili daha \u00f6nce de vard\u0131. Fakat \u0130sl\u00e2m'dan \u00f6nceki d\u00f6nemde d\u00fcnyan\u0131n hi\u00e7bir y\u00f6resinde b\u00f6ylesine bir mucizevi yay\u0131l\u0131\u015f\u0131 g\u00f6sterememi\u015fti. Bundan dolay\u0131 bu dile \"\u0130sl\u00e2m dili\" ad\u0131n\u0131 verdim. \u00c7\u00fcnk\u00fc Arap dilinde birdenbire beliren bu yeni g\u00fc\u00e7, bu dilin eli ile meydana gelen bu mucizevi ba\u015far\u0131, ku\u015fku yok ki, \"\u0130sl\u00e2m\"dan kaynaklan\u0131yordu.Bu mucizenin g\u00f6stergesi olarak \u00f6zg\u00fcrl\u00fc\u011fe, ayd\u0131nl\u0131\u011fa ve serbestli\u011fe a\u00e7\u0131lan fethedilmi\u015f \u00fclkelerin o g\u00fcne kadar ortaya \u00e7\u0131kamam\u0131\u015f deh\u00e2lar\u0131, kendilerini ana dilleri arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile de\u011fil bu dil arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile ifade etmeye y\u00f6nelmi\u015flerdir. Bu dinin dili ile, \u0130sl\u00e2m'\u0131n dili ile yani. S\u00f6z konusu dehalar bu dil arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile k\u00fclt\u00fcr\u00fcn her dal\u0131nda \u00f6yle parlak ve orijinal eserler \u00fcrettiler ki, bunlar\u0131n hi\u00e7 birinde yabanc\u0131 dilde yaz\u0131 yazman\u0131n, anadil d\u0131\u015f\u0131ndaki bir dili kullanman\u0131n ka\u00e7\u0131n\u0131lmaz k\u0131ld\u0131\u011f\u0131 kopyac\u0131l\u0131\u011fa ve zorlamal\u0131 ifadelere rastlanmamaktad\u0131r. Ba\u015fka bir deyimle \"\u0130sl\u00e2m dili\" pratikte bu dehalar\u0131n anadili haline gelmi\u015ftir. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu dilin ta\u015f\u0131d\u0131\u011f\u0131 kavram ve k\u00fclt\u00fcr birikimi o kadar zengin, o kadar \u00fcst\u00fcn d\u00fczeyli ve o kadar insan f\u0131trat\u0131 ile b\u00fct\u00fcnle\u015fmi\u015f idi ki, insan vicdanlar\u0131 taraf\u0131ndan eski k\u00fclt\u00fcrlerinden, eski dil birikimlerinden daha \u00f6ze yak\u0131n ve daha k\u00f6kl\u00fc olarak alg\u0131lan\u0131yordu.Bu birikim yeni inan\u00e7 sisteminin ve yeni d\u00fc\u015f\u00fcnce tarz\u0131n\u0131n birikimi idi. Bu birikimi \u0130sl\u00e2m sistemi, \u00e7ok k\u0131sa bir s\u00fcre i\u00e7inde ger\u00e7ekle\u015ftirdi\u011fi ruh\u00ee, , akl\u00ee, ahl\u00e2k\u00ee ve sosyal yap\u0131la\u015fman\u0131n \u00fcr\u00fcn\u00fc olarak ortaya koymu\u015ftu. Bu birikimin zenginli\u011fi, derin boyutlulu\u011fu ve f\u0131tratla b\u00fct\u00fcnle\u015fmi\u015fli\u011fi o kadar \u00fcst d\u00fczeyde idi ki, bu niteli\u011fi \u0130sl\u00e2m diline kar\u015f\u0131 durulmaz bir otorite ve \u00f6n\u00fcne ge\u00e7ilmez bir g\u00fc\u00e7 sa\u011flam\u0131\u015ft\u0131. T\u0131pk\u0131 ayn\u0131 k\u00fclt\u00fcr birikiminin ordulara, \u0130sl\u00e2m ordular\u0131na sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 kar\u015f\u0131 durulmaz g\u00fc\u00e7 gibi!Bu e\u015fsiz tarihi olguyu, yani \u0130sl\u00e2m dilinin bu sars\u0131c\u0131 yay\u0131lma ve h\u0131zl\u0131 benimsenme olgusunu ba\u015fka t\u00fcrl\u00fc a\u00e7\u0131klamam\u0131z zor olur.Her neyse, bu uzun boylu bir meseledir. Ayr\u0131nt\u0131l\u0131 a\u00e7\u0131klamas\u0131 \u00e7ok yer tutar. Bu tefsir kitab\u0131n\u0131n ak\u0131\u015f\u0131n\u0131 durdurarak yapt\u0131\u011f\u0131m\u0131z bu k\u0131sa a\u00e7\u0131klama ile yetinmek istiyoruz.PUSUDAK\u0130 \u0130SL\u00c2M D\u00dc\u015eMANLARIAz sonra incelemeye koyulaca\u011f\u0131m\u0131z ayetler gurubu ile Medine'de do\u011fan \u0130sl\u00e2m cemaati ile onun kar\u015f\u0131s\u0131nda pusuya yatan d\u00fc\u015fman kamplar aras\u0131nda amans\u0131z bir sava\u015f ba\u015fl\u0131yor. Bu derste yahudilerin gerek bu yeni dine ve gerekse bu dini ki\u015fili\u011finde temsil eden m\u00fcsl\u00fcman cemaate y\u00f6nelik tutum ve davran\u0131\u015flar\u0131 \u015fa\u015fk\u0131nl\u0131kla kar\u015f\u0131lan\u0131yor. Onu izleyen ayetler gurubunda m\u00fcsl\u00fcman toplumun g\u00f6revi, ba\u011fl\u0131 oldu\u011fu sistemin mahiyeti ve bu toplumun sistemini, hayat tarz\u0131n\u0131 ve d\u00fczenini benzerlerinden ay\u0131ran \u0130sl\u00e2m'\u0131n ve m\u00fcminli\u011fin \u015fart\u0131 a\u00e7\u0131klan\u0131yor.Bunu izleyen ayetler gurubunda bu cemaat sistemini, varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ve kurumsal yap\u0131s\u0131n\u0131 savunmaya \u00e7a\u011fr\u0131l\u0131yor; bu sisteme kar\u015f\u0131 sinsice entrikalar \u00e7eviren m\u00fcnaf\u0131klar\u0131n y\u00fcz\u00fcndeki perde a\u00e7\u0131l\u0131yor; \u00f6l\u00fcm\u00fcn, hayat\u0131n ve bu iki olguya ili\u015fkin il\u00e2hi takdirin mahiyeti irdeleniyor. Bu ders m\u00fcsl\u00fcman cemaate y\u00f6nelik e\u011fitimin, bu cemaati d\u0131\u015f d\u00fc\u015fmanlar\u0131 ile sava\u015fma g\u00f6revine haz\u0131rlaman\u0131n bir a\u015famas\u0131n\u0131 olu\u015fturur.Onu izleyen ayetler gurubunda m\u00fcnaf\u0131klar hakk\u0131nda verilecek bilgilerin devam\u0131 a\u00e7\u0131klanmakta, m\u00fcsl\u00fcmanlar yahudilere kar\u015f\u0131 tak\u0131n\u0131lacak tutum konusunda anla\u015fmazl\u0131\u011fa d\u00fc\u015fmekten ya da yahudilerin davran\u0131\u015flar\u0131n\u0131 savunmaktan sak\u0131nd\u0131r\u0131lmakta; arkas\u0131ndan m\u00fcsl\u00fcman toplumun \u00e7evresindeki farkl\u0131 d\u00fc\u015fmanlar kar\u015f\u0131s\u0131nda nas\u0131l bir tutum tak\u0131naca\u011f\u0131, yani uygulayaca\u011f\u0131 devletleraras\u0131 hukukun ne gibi kurallara dayand\u0131\u011f\u0131 anlat\u0131lmaktad\u0131r.Onun arkas\u0131ndan gelen ayetler gurubunun konusu \u0130sl\u00e2m toplumunda ya\u015fayan bir yahudiye y\u00f6nelik \u00f6rnek ve adil davran\u0131\u015f tarz\u0131 somut bi\u00e7imde g\u00f6zler \u00f6n\u00fcne, serilir. Bir sonraki derste puta tap\u0131c\u0131l\u0131k ve puta tapanlar ile giri\u015filen bir hesapla\u015fmaya tan\u0131k oluruz. Bu hesapla\u015fmada Arap yar\u0131madas\u0131nda ya\u015fayan putperestlerin dayand\u0131klar\u0131 temellerin \u00e7\u00fcr\u00fckl\u00fc\u011f\u00fc vurgulan\u0131yor. Bu d\u0131\u015fa d\u00f6n\u00fck sava\u015f\u0131n aras\u0131nda i\u00e7e d\u00f6n\u00fck bir yasal d\u00fczenleme b\u00f6l\u00fcm\u00fc girer; aile hukuku konusunu i\u015fleyen bu ara b\u00f6l\u00fcm ile bu s\u00fbrenin ba\u015flang\u0131\u00e7 b\u00f6l\u00fcm\u00fc aras\u0131nda ba\u011f vard\u0131r.Arkas\u0131ndan s\u0131ra bu c\u00fcz\u00fcn son dersine gelir. M\u00fcnaf\u0131kl\u0131\u011f\u0131 ve m\u00fcnaf\u0131klar\u0131 konu edinen bu ders bu iki y\u00fczl\u00fcleri cehennemin en alt kat\u0131na indirir!\u00d6n\u00fcm\u00fczde inceleyece\u011fimiz derslerin i\u00e7eriklerine ili\u015fkin bu son derece k\u0131sa a\u00e7\u0131klamalar bize ilk \u0130sl\u00e2m toplumunun vermek zorunda kald\u0131\u011f\u0131 gerek i\u00e7e ve gerekse d\u0131\u015fa d\u00f6n\u00fck sava\u015flar\u0131n alanlar\u0131n\u0131 ve de\u011fi\u015fik y\u00f6nlerini, bunun yan\u0131s\u0131ra i\u00e7e d\u00f6n\u00fck ve d\u0131\u015fa d\u00f6n\u00fck sava\u015f\u0131n bu toplumun hayat\u0131nda nas\u0131l bir uyum ve b\u00fct\u00fcnl\u00fck g\u00f6sterdi\u011fini a\u00e7\u0131kca belirtir. M\u00fcsl\u00fcman \u00fcmmetin sava\u015f\u0131 hep ayn\u0131 sava\u015ft\u0131r; bug\u00fcn de yar\u0131n da \u00f6z\u00fc ve temel karakteristikleri hi\u00e7 de\u011fi\u015fmeyecektir!"}