VEHBE ZUHAYLİ’NİN (RH.A) BAKIŞ AÇISIYLA MAİDE SURESİ 116. VE 120. AYETLER

Hıristiyanların Hz. İsa Ve Annesi Hakkındaki Ulûhiyyet İddialarının Reddedilmesi

116- Allah “Ey Meryem oğlu İsa! İnsan­lara, Allah’ı bırakıp da beni ve anamı iki ilâh edinin diye sen mi söyledin?” de d içi zaman o der ki: “Seni tenzih ederim. Hiç bir şekilde hakkım olma­yan bir sözü söylemek bana yakışmaz. Şayet ben onu söylemiş isem sen onu bilmişsindir. Sen benim içimde olanı bilirsin, ama ben senin zatındakini bi­lemem. Şüphesiz ki sen gaybleri hak­kıyla bilensin.

117- Ben onlara, bana emrettiğin “Be­nim de Rabbim, sizin de Rabiniz olan Allah’a ibadet edin” sözünden başkası­nı söylemedim. Ben aralarında bulun­duğum müddetçe üzerlerinde bir şahit idim. Ne zaman ki sen beni aldın, üzer­lerinde gözetici ancak sen kaldın ve sen her şeye hakkıyla şahitsin.

118- Eğer sen onları azaplandırırsan şüphe yok ki onlar senin kullarındır ve eğer onlara mağfiret edersen, yine şüphe yok ki sen Azîz ve Hakim olan­sın.”

119- Allah şöyle buyurur: “Bu gün doğ­ru söyleyenlerin doğruluklarının fay­da vereceği bir gündür. Onlar için ora­da ebedî kalıcılar olmak üzere altın­dan ırmaklar akan cennetler vardır. Allah onlardan razı oldu, onlar da on­dan hoşnut olmuşlardır. İşte bu, en bü­yük kurtuluştur.”

120- Göklerin, yerin ve onlarda ne var­sa hepsinin mülkü Allah’ındır. O her şeye hakkıyla kadirdir.

Açıklaması

Bu ayet-i kerimeler bir tartışma yapmakta ve bir soruyu canlandırmakta­dır. Bunlar aynı zamanda kıyamet gününde Hristiyanlarm herkesin gözü önünde azaplandınlacaklarını ve onlara sitem edileceğini de ihtiva etmektedir. Burada hitap Resulullah (s.a.)’adır.

Ey Muhammedi Sen Yüce Allah’ın İsa’ya şöyle bir soru yönelteceği mahşer gününü hatırla! Ey İsa, insanlara beni annenle birlikte Allah’tan başka iki ilâh edinin diye sen mi söyledin? Yani böylelikle tevhidi aşarak şirke yönelmelerini sen mi söyledin? Şirk ise Allah ile birlikte bir veya daha fazla ilâh edinmektir. Kişinin Allah’a ortak koştuğu bu varlığın bağımsız bir şekilde zarar veya fayda vereceğine inanmasıyla yahut da Allah’ın bu konuda kendisine güç ve yetki verdiğine inanmasıyla ya da etki ve üstün değeri dolayısıyla Allah nezdinde bir aracılıkta bulunacağını kabul etmesi arasında hiç bir fark yoktur. Nitekim Yü­ce Allah müşriklerin davranışlarını bize şöylece nakletmektedir: “Onlar Allah’ı bırakıp kendilerine fayda da zarar da vermeyen şeylere taparlar. Bir de bunlar Allah nezdinde bizim şefaatçilerimizdir, derler…” (Yunus, 10/18); “Ondan başka veli edinenler “Biz bunlara ancak bizleri Allah’a yaklaştırsınlar diye ibadet edi­yoruz” (derler).” (Zümer, 39/3)

Ayetteki soru, onun hakkında bilgi edinmek amacıyla sorulmuş değildir. Aksine bu soru, Hz. İsa’nın ulûhiyyetini iddia edenlere bir azarlamadır. Ta ki böyle bir sorudan sonra Hz. İsa’nın böyle bir şeyi reddetmesi, onları yalanla­makta daha beliğdir ve bu daha ileri bir anlam ifade etsin, azar ve sitemi daha ağır olsun diyedir. Veya bu sorudan maksat, ona kavminin kendisinden sonra bir takım değişiklikler yaptıklarını ve kendisinin söylemediği şeyleri ona mal ettiklerini öğretmektir.

Ayet-i kerime Hristiyanlarm Hz. Meryem’i ve onun oğlunu iki ilâh edin­diklerini göstermektedir. Çünkü onlar Hz. Meryem’e ibadet ettiler, onu tas­dik ettiler. Onlar bununla da kalmayıp “Hz. Meryem bir insan doğurmuş de­ğildir, o bir ilâh doğurmuştur” dediler. İşte biribirlerinden oldukları için Mer­yem de doğurduğunun derecesine sahiptir. Kimi Hristiyan fırkaları Hz. Mer­yem’i üç üknu’ndan yani baba, oğul ve Ruhu’l-Kudüs’ten birisi olarak kabul ederler.

Hz. İsa Yüce Allah’tan öğrendiği delil ile şöylece cevap verecektir: “Seni tenzih ederim,” yani sana yakışmayan şeylerden sen uzaksın ve seninle birlikte bir başka ilâhın bulunmasından münezzehsin. Böylelikle Hz. İsa, Yüce Allah’ın zatında, sıfatlarında ortaktan münezzeh ve kendisine izafe edilenden uzak ol­duğunu belirtmekte, kendisinin Allah’ın önünde boyun eğdiğini, satvetinden korktuğunu açıklamaktadır.

Daha sonra Hz. İsa, böyle bir batıl söz söylemekten uzak olduğunu belirte­rek şöyle diyecektir: Benim hiç bir şekilde söylemem mümkün olmayan bir sö­zün benden sadır olması, tarafımdan söylenmesi benim yapabileceğim bir iş de­ğildir. Daha sonra kesin reddini şu sözleriyle pekiştirecektir: Ey Allahım! Eğer ben böyle bir söz söylediysem, zaten sen benim söylediğimi bilmişsindir. Çünkü senin bilgin her şeyi kuşatıcıdır. Sen benim gizlediğimi, içimde sakladıklarımı dahi bilirsin. Halbuki ben senin kendi zatına has zati bilgilerinden sakladığın hiç bir şeyi bilemem. Sen bütün gaybleri kuşatansın. Olanı da olmakta olanı da olacağı da bilirsin.

İşte bu, Hz. İsa’nın vereceği cevaptır. O, ben böyle bir şey söyledim yahut söylemedim demiyor; aksine bunu her şeyi kuşatan Allah’ın bilgisine havale ediyor ve diyor ki: Eğer ben böyle bir şey dediysem zaten sen onu biliyorsun-dur. Bu cevap oldukça ileri derecede bir edebî halini ortaya koymakta ve Yüce Allah’ın huzurunda zilletini ve kalpten itaatle boyun eğişini ifade etmektedir.

Daha sonra Yüce Allah, Hz. İsa’nın şu sözlerini nakletmektedir: Ben onla­ra itikat ve ibadete dair hususlarda bana emrettiklerinden başka bir şey söyle­medim. Benim de sizin de Rabbiniz olan Allah’a ibadet ediniz, dedim. Benim de onlar gibi senin kullarından birisi olduğumu söyledim. Onlar arasında bulun­duğum sürece durumlarını gözetiyor, yaptıklarına tanıklık ediyor, batıl söz söy­lemelerine engel oluyor ve hak söz söylemelerini istiyordum. Fakat ne zaman ki sen beni aldın, yani beni alıp yükselttin, bu sefer onların davranışlarını, sözle­rini gözetleyen, onların yaptıklarını tespit eden sen oldun, zaten sen her şeye ta­nıksın. Benim aralarında bulunduğum döneme de tanıksın. Bu ifadeler Hz. İsa’ya ona tabi olanların fiillerini, söz ve inanışlarını tanıtmak sadedinde ola­caktır.

Müfessirlerin çoğunluğunun “Ne zaman ki sen beni vefat ettirdin (aldın)” buyruğundan kasdın, semaya yükseltme şeklindeki vefat olduğu görüşündedir­ler. Çünkü Yüce Allah “Muhakkak ben seni vefat ettireceğim ve seni kendime kaldıracağım.” (Al-i İnıran, 3/55) buyurmuştur.

Hasan-ı Basri der ki: Yüce Allah’ın kitabında “vefat” tabiri üç anlamda kullanılmıştır:

Birincisi ölüm anlamına gelen vefat. Yüce Allah’ın: “Allah ölüm vaktinde ruhları vefat ettirendir.” (Zümer, 39/42) buyruğunda bu anlama gelir. Yani ecel­leri dolduğu vakit.

Diğeri ise uyku vefatıdır. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Geceleyin sizi vefat ettiren O’dur.” (En’âm, 6/60) Yani sizi uyutan O’dur.

Bir de yükseltme, yukarı kaldırma anlamında kullanılışı. Bu konuda da Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Ey İsa, muhakkak ben seni vefat ettireceğim” (Âl-i İmran, 3/55). Buradaki anlamı da budur.

Daha sonra Hz. İsa şu sözleriyle işi bütünüyle havale edecektir: Eğer sen kötülük işleyeni azaplandıracak olursan elbetteki adaletin gereğini yapmış olursun. Eğer insanlara, küfrüne rağmen mağfiret edecek olursan (buna dahi bir şey diyemem), mülk senin mülkündür, kimse sana itiraz edemez. Sen sevap vermeye de cezalandırmaya da kadir ve güçlü olansın. Mutlaka sen, hikmetin gereği ve doğru olarak karşılık verensin, Hakîm olansın.

Burada şöyle bir soru sorulabilir: Allah şirki bağışlamayacak olduğu halde, Hz. İsa’nın “Ve eğer onlara mağfiret edersen…” demesi nasıl açıklanabilir?

Cevap: Hz. İsa’nın söyleyeceği bu sözden kasdı işi bütünüyle Allah’a hava­le etmektir. O dilediğini yapar, dilediği hükmü koyar. Kimse hükmünü geri çe-viremez, kimse O’nun hükmünü sorgulayamaz. Bu cevabı Hz. İsa bütünüyle itirazı ve O’na karşı bir şey söylemeyi terk etmek için söyleyecektir.

Yüce Allah’ın, “Şüphesiz Allah kendisine şirk koşulmasını bağışlamaz.” buyruğuna gelince: Bu, şer’an delilin gösterdiği vakıayı ifade etmektedir. Bu­nunla birlikte ehl-i sünnetin görüşüne göre, Yüce Allah’ın kötülük işleyene mağfiret etmesi, itaat edeni de cezalandırması mutlak irade ve meşîete göre aklen mümkündür. Mutezile ise şöyle derler: Ceza Allah’ın günahkâr üzerinde­ki bir hakkıdır. Onu kaldırmakta da Allah’ın bir zararı yoktur.

Hz. İsa’nın söylediği sözler, kendisine tabi olan kimselere hiç bir şekilde şefaatte bulunma yetkisine sahip olamadığını da ihtiva etmektedir. Çünkü şe­faat, hiç bir şekilde, Allah’a ortak koşmuş olan kimsenin nail olacağı bir şey de­ğildir.

Yüce Allah bu suredeki tartışmayı şu buyruğu ile sona erdirmektedir: “Al­lah buyurur: Bu gün…” Yani şüphesiz kıyamet günü olan bu gün imanlarında, şahitliklerinde, dünyadaki sair söz ve fiillerindeki doğrulukların faydalı olacağı bir gündür.

Doğruların mükâfatı köşk ve ağaçlarının altından ırmaklar akan cennet­lerdir. Onlar orada ebediyyen kalacaklardır. Bu Allah’tan onlara bir mükâfat­tır. O onlardan öyle bir razı olacaktır ki, ebediyyen bir daha gazap etmeyecek­tir. Onlar da kendilerine verilen bu mükâfattan, sevaptan razı olacaklardır. İş­te elde edilen bu büyük mükâfat, hayrı pek büyük olan büyük bir zaferdir. Bu zafere kavuşanın makam ve mevkisinin şerefi alabildiğine yüksek olacaktır.

Daha sonra Yüce Allah, Hristiyanlann Hz. İsa’nın ilâh olduğuna dair gör­dükleri uygun bir hususu söz konusu etmekte ve göklerle yerin mülkünün ken­disinin olduğunu bildirmektedir. Bunların mülkü İsa’nın ve diğer mahlûkatın değildir. Bunlardaki her şey de yalnız Allah’ın mülküdür. Allah mutlak olarak her şeye kadirdir.. Allah’ın mülkiyetinde bulunan ve Allah’ın kadir olduğu her şey ise, Allah’ın kuludur. Her şey Allah’ın yaratmasıyla olur. Bu konuda İsa, Meryem ve başkaları arasında hiç bir fark yoktur. Kulluğun da bundan başka bir anlamı yoktur. Böylelikle her ikisinin de Allah’ın kulu olduğu sabit olmak­tadır. Çünkü mülk ve kudret yalnızca Allah’ındır, bunda hiç kimsenin O’na or­taklığı yoktur. [1][42]