PEYGAMBERİMİZİN HAYATINDA ZAMAN TANZİMİ

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd alemlerin Rabbi, Maliki, ölümü ve hayatı biz kullarının hangisinin daha iyi amel işleyeceğini belirlemek için yaratan, bizlere çeşitli ibretler ve öğütler ile yolunu gösteren Allah (cc)’a aittir.

Salat ve selam rehberimiz ve önderimiz, alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (sav)’e onun ehli beytine, dinin yaşanması konusunda bizlere örneklik teşkil eden Ashabına(ra), bugüne kadar yaşamış ve bugün yaşamakta olan tüm Müslümanların üzerine olsun.

Geçen yazılarda İslam’da zaman tanziminin ilmi ve pratik yönlerinden bahsettikten sonra bu yazımız da Rasulullah (sav)’ın bizzat bu konudaki prensip ve tedbirlerini göstermeye çalışacağız(inşaallah). Böylelikle bu tanzimin bizzat tatbikatını sünnette görmüş olacağız. 6 Bölüm altında bu konuları işleyeceğiz

1. BÖLÜM: Üç Prensip

Rasulullah’ın zamanı kullanmasıyla ilgili teferruata girmeden önce ehemmiyet gösterdiği 3 prensibe değineceğiz;

1: Rasulullah(sav) işlerini, imkanlar dahilinde günlere göre haftalık, vakitlere göre günlük programlara tabi kılmıştır.

2: Her iş için belli bir zaman ayırmıştır. Ayırdığı bu zaman dilimine oldukça dikkat etmeye gayret göstermiş, dakik bir şekilde hareket etmiştir.

3: Zamanın boşa geçirilmesi söz konusu değildir.

2. BÖLÜM: Haftalık Tanzim

Rasulullah (sav) haftanın belli günlerini ayırarak bu günler içerisine işlerini taksim etmiş, haftalık planlama yapmıştır. Nitekim Cuma günleri kişisel temizliğine riayet etmesi, pazartesi günleri ilim talebini emretmesi ve daha birçok şey bizlere Rasulullah’ın haftalık tanzimini göstermektedir. Bizler buradan anlamalıyız ki nispetimiz ölçüsünde haftalık işlerimiz için planlama yapmalı ona göre hareket etmeliyiz. Her aklımıza estiğinde Pazar yerlerine, çarşıya gitmek veyahut iş peşine düşmek yerine planlı ve programlı hareket etmeliyiz ki vaktimizin kıymetini bilelim ve o çok değerli vakti harap etmeyelim.

3. BÖLÜM: Günlük Tanzim

Günlük işler iki ayrı gruba ayrılmaktadır;

1. a) Muvakkat- zuhurat
2. b) Mutat- mutarrıt işler

Muvakkat- Zuhurat: Bu gruba giren işler önceden planlanmış olmayıp aniden gelişen durumları kapsamaktadır. Aniden gelen bir heyet veya aniden gelişen vakalar gibi. Bu tarz durumların bir program dahilinde olması müşkildir fakat Rasulullah (sav) yine de imkan nispetinde planlamaya gayret etmiştir.

Mutat- Muttarıt: Bizi asıl ilgilendiren mutat-muttarıt kısmıdır. Çünkü bununla kastedilen günlük programlı işlerdir. Bu işlerin içerisinde ihmal edilmesi caiz olmayanlar da vardır. Nitekim namaz bunlardandır. Peygamberimiz namaz vakitlerini günlük hayatını planlarken hareket noktası olarak değerlendirmiştir. Bu gruba giren işler iki programa ayrılır;

1: Aynı işler her gün aynı vakitlerde yapılmaktadır

2: Her işe tahsis edilen belli bir müddet vardır. O iş her gün aynı müddet içinde tamamlanmaktadır.

Peygamberimiz (sav) günlük programlarına o kadar ihtimam göstermiştir ki hatta şartlar dahilinde meydana gelen farklılıklar sebebiyle Müslümanların şaşkınlıkları şöyle ifade edilmiştir;

‘Rasulullah(as) bir gün minbere çıktı, halbuki bundan önce, Cuma günü dışında minbere çıkması vaki değildi. Bu hal, halkın merakını artırdı’[1]

4. BÖLÜM: Gece Programı

Rasulullah (sav) gecesini üç parçaya bölerek bir bölümünü Allah’a ibadete bir bölümünü kendisine ve bir bölümünü de ehline taksim etmiştir. Allah Resulü gece ibadetini aksatmadan yerine getirirdi. Gerektiğinde İslam toplumu için kendi payından feragat ederek uyanık kalır onların işlerini hallederdi. Ehlinin hakkını ise mutlaka yerine getirirdi.

5. BÖLÜM: Gündüz Programı

Gecesini ihya ettikten sonra gündüz sabah namazdan sonra uyanık kalan Rasullulah için gündüz programı başlamış olurdu. Peygamberimiz sabah namazından sonra kerahet vaktinde yatmayarak biz Müslümanlara gündüz programını da göstermektedir. Bu vakitte ashabıyla sohbet eder Allah’ı zikrederdi. Günün geri kalanında ise planları doğrultusunda aksatmadan günlük programını yerine getirirdi.

6. BÖLÜM: Hz Peygamberin Ziyaretleri

Bu başlık altında öncelikle Rasulullah’a olan bir nevi konumuna yapılması gereken ziyaret usulünden kısaca bahsetmemiz gerekmektedir. Devlet yöneticisi vasfına sahip olan Rasulullah (sav)’e Müslümanların onun konumunu ve üzerindeki sorumluluğu bilerek hareket etmesi için bizzat Kur’an tarafından getirilen usuller mevcuttur. Bu hususlar Müslümanların içtimai(sosyal) hayatlarında edep, ahlak ve emir niteliği taşımalı ve riayet edilmesi gereken mühim meselelerdir. Öncelikle Müslümanların BÜYÜKlerine karşı gerçekleştirmesi gerek esasları şöyle sıralayabiliriz.

1: ‘Hususi ve Mahrem’ konuşmalar imkan nispetinde asgariye yani en aza indirilmesi gerekmektedir. Bknz: ( Mücadile 58/12)

2: Büyüğü konumundakinin yanına giderken öncelikle çağırılınca gitmesi, çağırıldığı vakit işi dışında fazla kalmaması ve meşgul etmemesi gerekir. Bknz: (Ahzap süresi 35/53)

3: Hucurat süresinde birçok ahlaki emir ile birlikte görüşme esnasındaki ses tonu gibi bir teferruata kadar değinilmekte, bu ise bizlere hal ve hareketin yani konuşma esnasındaki yapılması gereken ahlaki davranışların ne denli önemli olduğunu göstermekle beraber o konumdaki bir kimseye konumu itibariyle verilmesi gereken önemi göstermektedir. Bknz: (Hucurat 49/1-5)

Buraya kadar bahsettiğimiz yapılan ziyaretler esnasındaki davranış ve tutumları kapsamaktaydı. Rasulullah’ın ziyaret usulüne baktığımız da Onun ziyaretler hususunda koyduğu süreye ve yaptığı ziyaret planına önem gösterdiğini görmekteyiz. Nitekim hanımlarıyla yaşadığı meşhur bal şerbeti meselesine baktığımız da meselenin aslında ziyaret programının biraz aksaması sonucu olduğunu görmekteyiz. Nitekim bu bizlere bu hususun yaniziyaret usulünün ne denli düzenli olduğunu ve hatta az bir gecikmenin bu denli dikkat çektiğini göstermektedir.

ELHAMDULİLLAHİRABBİLALEMİN

[1] İbn Mace, Fiten 33.