KUR’AN’DA ZAMAN

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd alemlerin Rabbi, Maliki, ölümü ve hayatı biz kullarının hangisinin daha iyi amel işleyeceğini belirlemek için yaratan, bizlere çeşitli ibretler ve öğütler ile yolunu gösteren Allah (cc)’a aittir.

Salat ve selam rehberimiz ve önderimiz, alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (sav)’e onun ehli beytine, dinin yaşanması konusunda bizlere örneklik teşkil eden Ashabına(ra), bugüne kadar yaşamış ve bugün yaşamakta olan tüm Müslümanların üzerine olsun.

Geçen yazımızda genel olarak zaman kavramı üzerine değinmiştik. Bu yazımızda ve inşallah gelecek yazılarımızda ise zaman konusunun ehemmiyetine binaen alt başlıklar halinde daha da genişletmeye çalışacağız. Bu yazımızda değineceğimiz Kur’an’da zaman konusunu 7 ana başlık altında sıralamaya çalışacağız, bu sıralamaların her birini hayatımıza yön verebilmesi için salt bilgi bile olsa tefekkür kabiliyeti ile daha da genişleterek konuyu anlamaya çalışmamız gerekmektedir.

1: Kur’an’ı Kerim’in Zamanı ifade şekli: Zaman kavramı Kur’an’da çok çeşitli kelime ve tabirlerle ifade edilir. Ancak Kur’an’da zaman kavramı geçmez onun yerine daha çok vakit kavramı kullanılır. Bunun sebebine baktığımız da zaman kavramının ‘uzun veya kısa olan vakit’ olarak ifade edilirken, vakit kavramının ‘bir iş için belirlenen zamanın nihayeti ‘şeklinde ifade edildiğini görmekteyiz. Bu şu demektir ki Kur’an, mutlak manada geniş bir tabir yerine vakit kavramıyla beraber pratik ve tatbiki mümkün bir kavram seçmiştir. Yine Kur’an’da mutlak bir zamanı ifade eden ve zamanla aynı anlamı taşıyan ‘asr’ ‘dehr’ gibi kelimelerde geçmektedir. Yani belirli bir zaman yerine geniş bir zamanı ifade eden kavramlar. Bununla birlikte Kur’an’da vakit kavramı gibi belli bir süreyi ifade eden ‘saat’ ‘müddet’ ‘ân’ gibi kelimeler geçmekle beraber muayyen yani belirli bir zamanı ifade eden ‘gece’ ‘gündüz’ ‘ay’ gibi kelimeler de geçmektedir. Buraya kadar anlaşılacağı üzere zaman kavramı Kur’an’da birçok defa tekrar tekrar hatırlatılmıştır.

2: Kur’an’da Zamanın Sıkça Hatırlatılması: Allah (cc) Kur’an’da zamanı birçok defa zikrederek hatırlatmış ve önemini bizlere göstermiştir. Bu hatırlatma ilk cüzden son cüze doğru hep devam etmiştir. Ancak bu kelimelerden insanın pratik yönünü ifade etmesi açısından 4 tanesi ısrarla vurgulanmıştır. 1. Gün (475 defa) 2. Gece (117 defa) 3. Gündüz (106 defa) 4. Edeb (117 defa). Yine diğer kavramlarda birçok defa geçmiştir.

3: Kur’an’da Zamanın Taksimi: Takvim: Zaman konusuna bu kadar ehemmiyet veren Kur’an elbette ki takvim konusunu da geri plana bırakmamıştır. Nitekim ‘şehr’ kelimesiyle ay ifade edilirken ‘kurûn’ ve ‘karn’ kelimeleriyle de çağ ifade edilmiştir. Diğer bir ayette 1 yıl içerisinde 12 ay olduğu ifade edilmiş ve aynı zamanda başka bir ayette kameri takvimin esas alınması gerektiği ifade edilmiş, dini emirleri başka bir takvime bağlamak menedilmiştir. (Bknz: Tövbe-36/ Bakara-189) Allah (cc)

4: Bir Ayın Taksimatı: Kur’an’da ay kelimesi ‘şehr’ olarak ifade edilmektedir. Yine Allah (Teâlâ) ayların sayısının kendi katında 12 olduğunu belirterek 1 yılı 12 parça halinde ayırmıştır. Yine hafta manasına gelen ‘usbû’ kelimesi de Kur’an’da tam 7 defa geçmektedir.

5: Günlük Zaman ve Taksimi: Kur’an’da türevleri ile birlikte zaman konusunda en çok tekrar eden kelime ‘Gün’ kelimesidir. Türevleri ile birlikte tam 475 defa zikredilir. Yine gün kelimesi, gece ve gündüz olarak da taksimata ayrılmıştır. Günün taksimatı olan gece ve gündüz de daha önce zikrettiğimiz gibi Kur’an’da çokça geçmektedir. Arapça da güneşin batması ile ikinci fecrin doğuşuna kadar olan kısım gece, diğer kısım ise gündüz olarak ifade edilir. Kur’an’da gün ve taksimatı olan gece ile gündüzün bu kadar zikredilmesinin bir hikmeti de şuurları canlı tutmak, ehemmiyetini ifade etmek içindir.

6: Namaz vakitlerinin Zaman Taksimindeki Yeri: Günlük hayatımızı planlamamızda bizler için en önemli meselelerden biri de namaz vakitleridir. Namaz bizlere zaman şuurunu kazandıracak bir ibadettir. Nitekim sadece farz namazlar olarak baktığımızda Müslümanların günlük zamanlarını 5 ayrı parçaya ayırdığını görmekteyiz. Ancak hataya düştüğümüz nokta ise zamanımızı namaz vakitleri ile birlikte programlayıp öncesini ve sonrasını tertipleyeceğimize aksine namazı sadece vakti geldiğinde eda edilecek bir ibadet olarak görmekteyiz. Sadece geceye has nafileler ile birlikte 5 ayrı namaz mevcuttur. Akşam, yatsı,vitr, evvabin, teheccüt namazı olarak ayrılan bu namazlar geceyi ihya etme açısından biz Müslümanlara çizelge niteliğindedir.

7: Kıyamu’l- Leyl (Gece Kalkışı): Gece namazı anlamına gelen kıyamu’l- leyl önemini ve ehemmiyetini unutmuş haldeyiz. Ne yazık gaflet perdesi bizlerin gece namazına olan ehemmiyeti anlamamızı engellemektedir. Gece namazı Kur’an’da yer almış önemli bir ibadettir. Bizzat Kur’an’ın emri ile Peygambere farz olan bu ibadet bizler için farz değil sünnettir ancak gece namazı hususunda meydana gelen aldanış da tam olarak budur. Peygamber (sav)’e farz bizlere sünnet diyerek ertelediğimiz gece namazının bizzat Kur’an emri olduğunu unutmamak gerekir. Nitekim gece namazı hakkında var olan birçok ayetten birini paylaşacak olursak;

‘Geceleyin secde ederek ve ayakta durarak boyun büken, ahiretten çekinen ve Rabbinin rahmetini dileyen kimse inkâr eden kimse gibi olur mu?’  (zümer, 39/9)

Kıyamu’l Leyl özellikle bir davetçi için hazırlık olarak görülmelidir. Nitekim Rasulullah kendisine verilen Kur’an’da ‘Ağır söz’ olarak tabir edilen vahyi insanlara ulaştırma safhasında Kıyamu’l Leyl ile hazırlık yapmıştır. Ancak bu Kıyamu’l Leyl vaktini değerlendirme sadece namaz kılmak olarak da anlaşılmamalı nitekim bunun içine Kur’an tilaveti, ilmi müzakere gibi kişiyi geliştirecek ve yakınlaştıracak diğer ibadetlerde girmektedir. Nitekim bazı alimler ‘İlim için geceleyin uyanık kalmak, nafile namaz için uyanık kalma yerine geçer’ hükmüne de varmışlardır.

Gece üzerine neden ısrar edildiğini biraz düşündüğümüzde göreceğiz ki İnsanın ömrünün yarısını teşkil eden gece gerek başarıda gerekse başarısızlıkta önemli bir faktörüdür. Gecesini aşırı uyku veyahut eğlence amaçlı boş işler ile ihya eden kimseler uhrevi olarak başarısızlığa sürüklenirken, Rabbine taat ile geçiren kimseler imtihan yurdu olan dünya hayıtında uhrevi hazırlık yapmakta ve böylelikle inşallah hakiki başarıyı elde edecektir.

Görüldüğü gibi zaman kavramı Kur’an’da oldukça yer kaplamakta ve aynı zamanda tekrar tekrar hatırlatılarak ehemmiyeti vurgulanmaktadır. Bizlere düşen ise Kur’an’ın ehemmiyet verdiği zaman konusunu daha da ciddiye almaktır. Allah(cc) bizleri hüsrana uğrayanlardan eylemesin.

ELHAMDULİLLAHİRABBİLALEMİN