KARANLIKLAR VE KANDİLLER

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Alemlerin Rabbi tek İlah tek Mabud olan Allah azze ve celle’ye yarattığı ve yaratacağı varlıklar sayısınca hamd olsun. Uyarıcı ve müjdeci olarak gönderilen son Peygamber Hz. Muhammed (sav)’e salat ve selam, ehli beytine yetiştirdiği ashabına ve onlara güzelce tabi olup izinden giden tüm Mü’minlere’de selam olsun.

Ebu Bekir Es-Sıddık (R.A.) şöyle demiştir;

“Beş karanlık ve her bir karanlığı aydınlatan bir kandil vardır; dünya sevgisi bir karanlıktır, onun kandili takvadır. Günah bir karanlıktır, kandili tevbedir. Kabir bir karanlıktır, kandili “La İlahe İllallah Muhammeden Rasulullah” Allah’tan başka İlah yoktur. Muhammed O’nun Rasuludur, sözüdür. Ahiret bir karanlıktır, kandili salih ameldir. Sırat bir karanlıktır, kandili sağlam imandır.”

Ebu Bekir (R.A.)’ın sözünde iki manevi karanlıktan söz edilmektedir. Bunlar dünya sevgisi ve günah karanlığıdır. Zikredilen kabir karanlığı, ahiret karanlığı ve sırat karanlığı ise hakiki karanlıklardır.

Birinci Karanlık; Dünya sevgisi

Allah Teala dünya hayatını şöyle tasvir etmektedir;

“Bilin ki dünya hayatı sadece bir oyun ve eğlence, bir süs, aranızda bir övünme vesilesi, mal ve evlatların çoğalmasından ibarettir. Bu bir yağmura benzer ki bitirdiği bitki çifçilerin hoşuna gider sonra o bitki kurumaya yüz tutar. Bir de bakarsın ki sapsarı kesilmiş daha sonra da çerçöp haline gelir. Ahirette ise şiddetli bir azab, Allah’ın bağışlaması ve rızası vardır. Dünya hayatı aldatıcı bir geçimlikten başka bir şey değildir.” (Hadid 20)

Allah (c.c.) ayette dünya hayatından bu hayatı oluşturan unsurlardan ve dünya hayatının değersizliğinden ahirete tercih edilecek kadar bir kıymet taşımadığından bahsetmektedir. Allah Teala dünya hayatına şu benzetmeyi yapıyor “Ekini ekincilerin hoşuna giden bir yağmur gibidir.” Yani dünya hayatı bakanların bakışlarını celbeden yeşil parlak bir ekin gibidir. Ancak çok geçmeden sanki var olmamış gibi çer-çöp haline gelir.

Akıllı insan asıl yaratılış gayesi olan ibadeti unutmadan bu nimetlerden faydalanan ve bu nimetleri Allah’a (c.c.) ibadetini arttırmak ve Allah(c.c.) katındaki derecesini yükseltmek için kullanabilen insandır.

Sahabe Rasulullah’tan aldığı eğitim ışığında dünyanın manasını ve yalnızca ahirete giden bir köprü olduğunu idrak etmiştir. Bu idrak doğrultusunda dünya ile ilgilenmişlerdir. Dünya hiçbir gün onları ahiretten uzaklaştırmamıştır. Onlar, kalbi dünya sevgisi kaplaması ve dünya sevgisinin insana hakim olması durumunda kalbin ahiretten uzaklaşacağı bilinci içinde idiler.

“Rasulullah ve ashabı bu gerçeğin çok iyi bir şekilde farkına varmış dünyayı kalplerden uzaklaştırmış dünyaya karşı zindan telakki etmiş ve ona meyl etmemişlerdir. Bu hakiki zahid insanlar eğer isteselerdi dünyadan hoşlandıkları ve nelerinin anahtarları Rasulullah’a  sunulmuş, sahabe çokça mal elde etme imkanına kavuşmuş ancak onlar dünyayı tercih ederek ahiretteki paylarını satmamışlardır. Dünyanın ancak bir köprü ve geçit olduğunu, ebedi kalınacak bir mutluluk diyarı olmayıp yalnızca bir uğrak yeri çabucak dağılan bir yaz bulutu veya hemen kaybolan bir gökkuşağı gibi olduğu bitiyorlardı” (İbnu’l Kayyim, El-Fevaid)

Ancak dünyayı geçici bir uğrak yeri değil de ebedi kalınacak bir yurt olarak gören, bütünü ile dünyanın oyun ve eğlencesine, süsüne, övünmesine, ahireti ve ahirete hazırlanmayı unutarak mal ve evlat çoğaltma yarışına dolan bir kimse için dünya bir karanlık oluverir. Karanlık nurun zıddıdır. Karanlıkta olan hakikati göremez. Bu hayatta ahirete giden yolu görmeyen bir kör gibi yaşar. Sonunda kıyamet günü kör olarak yaratılınca da; “O zaman o kimse; Rabbim niçin beni kör olarak haşrettin. Oysa ben dünyada görüyordum der.” (Ta-ha 125)

Bunun üzerine Allah Teala ona dosdoğru yolu dahi göremeyecek şekilde kör eden dünya karanlığını hatırlatarak şöyle buyurur; “Kim de benim zikrimden yüz çevirirse şüphesiz ki onun için meşakkatli zor bir hayat vardır. Kıyamet günü biz onu kör olarak hasredeceğiz.” (Ta-ha 124)

Ayrıca Allah (c.c.) şöyle buyurmaktadır. “Bu dünyada (manen) kör olan ahirette de kördür. Hatta daha da sapıktır.” (İsra 72)

Birinci Kandil; Takva

Dünya sevgisinden ve dünyayı ahirete tercih etmekten kaynaklanan kopkoyu karanlık, ahirette de dünya ölçülerine göre elli bin yıl süren bir zamanda kişinin öncekiler ve sonrakilerden milyonlarca insanın toplandığı mahşer yerinde önünü görebilmek için aydınlığa en çok muhtaç olduğu bir anda hakiki bir karanlığa dönüşecektir. İşte bu kopkoyu karanlığı dağıtacak şey “takva kandili”dir.

Takva kelimesi sözlükte korunmak, sakınmak, koruma altına almak, muhafaza etmek anlamlarına gelir.

Terim olarak ise insanı kıyamet gününde kendisine zarar verecek şeylere karşı koruyacak imani olgunluğu ifade eder. Allah’ın rızasını sağlayıp sevap kazandıracak emirleri yerine getirmek ve gazabını azabını getirecek yasaklardan kaçınmak anlamına da gelir.

Ali bin Ebi Talib (R.A.) takvanın dört rüknü olduğunu belirtir. Bunlar kalpten dünya sevgisinin oluşturduğu karanlığı uzaklaştıracak, kalbi aydınlatan nurlardır. Bu dört rükundan birinin eksik olması halinde kalpten dünya sevgisi karanlığın gitmeyeceğinden söz eder. Ona göre takva; “Allah’tan korkmak, Kur’an ve sünnetle amel etmek, aza kanaat etmek ve ölüme hazırlamaktır.” (Mardini, Takva 16)

İnsan Allah’tan, Allah’a (c.c.) hesap vermekten, işlediği günahlar ve eksikleri sebebi ile Allah’ın dünyada, kabirde ve ahirette vereceği cezadan korkarsa bu korku kendisini her türlü haramdan ve haram şüphesi olan her şeyden uzaklaştırır. Allah’a yakınlaşabilmek için vaktinin oyun, eğlence ve dünya süsleri uğrunda harcamasını engeller. Bu korku onun Allah’ın her emrettiğini yapmaya ve yasakladığından kaçınmaya sevk eder. Aza kanaat etmekle vaktini ve kendini daha çok para kazanmak kazandığı mevkiler için insanların kendisini övmesi uğruna harcamaz. Aksine başkasına muhtaç olmayacak kadar rızkını temin ederek hayatını idame etmekle yetirir.

Zamanın Allah’a (c.c.) yakınlaşabilmek ve Allah korkusunu kendine daha çok hakim kılabilmek için harcar. Salih amel işlemeden ölüme yakalanmak korkusu ise kişiyi devamlı ehirde hazırlıklı hale getirir. Bu duygu içinde insan başka bir şeye zaman ayırmaz olur. eğer bir müddet bile bu halden sıyrılıp başka bir şeyle uğraşacak olsa hemen ahirete daha çok yönelir ve böylece dünya sevgisi karanlığını takva nuru ile dağıtır.

Yukarıda sadığımız dört rükün insanın kendi nefsini hesaba çekmesi sureti ile elde edilir. Zira nefis insana kötülüğü emretmektedir. İnsanın kendi nefsini hesaba çekmesi günlük amellerini teker teker gözden geçirmesi, kontrol etmesi, nefsi kendisine aldırmazlığı ve tembelliği emrettikçe tabii amelleri artırmaya yönelmesidir. Bu sebeple kıymetli tabiin Meymun bin Mihran kendi nefsini hesaba çekmeyen kişiyi takva sahibi bir insan olarak kabul etmez ve şöyle derdi;

“Kişi kendi nesini, ortağını hesaba çeker gibi ne yediğine, ne içtiğine, bunların helal mi, haram mı olduğuna varıncaya değin hesaba çekmedikçe muttaki kimselerden olamaz.” (İbnu’l Cezvi sıfatus safve)

Karanlık kalbe çökünce kişinin kendi nefsini hesaba çekmesi ile dağılır ve kalp daima takva nuru ile aydınlanmış olur

İkinci karanlık günah, kandili ile devam edecek…

Rabbim dünya kendisini terk etmeden kendisi dünyayı terk eden hakiki zahid olmayı nasip etsin amin.