İSLAM’IN AHLAKI HAYÂ

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Bütün hamd ve övgüler âlemlerin Rabbi ve ilahi Allah azze ve Celle’ye mahsustur. Salât ve selam son nebi Hazreti Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem, onun ehlibeytine ve bütün müminlerin üzerine olsun.

İslam dininin insanlığa armağan ettiği evrensel ebedi değerlerin en önemlilerinden birisi de hayâdır.

Hâya utanmak, ayıplanan bir şeyin korkusuyla insanda oluşan mahcubiyet duygusu, edep, sıkılma, bir sözü söyleme veya bir şeyi yapmaktan çekinmek gibi manalara gelir.

Istılah manası: Allah(C.C) korkusu sebebiyle açık ve gizli günahlardan sakınmak, Allah(C.C)’tan utanmak demektir. Hayâ şerefli bir elbise gibidir ki onu giyenler ayıp ve noksanlarını örtmekle beraber, herkes tarafından hürmet görürler, izzet ve ikram görürler.

Hayâ iki kısımdır.

Birincisi; yüce Allah(C.C)ın herkese doğuştan bahsettiği fıtri hayâdır. İnsanlar arasında edep mahallini açmaktan utanmak bu kısma girer.

İkincisi; terbiyeye bağlı imani hayâdır ki masiyet ve günah olan işlerden mümini alıkoyar. Hayâ insanın mahiyetini gösteren gerçek bir alamettir. O insanın kıymetini ve edep miktarını belirler. İnsanı yapılması uygun olmayan şeylerde zorlanır bir durumda veya kendisine layık olmayan şeyleri işlerken yüzünün kızardığının farkına varırsan bil ki o diri vicdanlı, temiz ve zeki unsurlu birisidir.

İslam Müslümanlara hayâyı emretmiştir.

Resulullah (sav) şöyle buyurur: “Her dinin kendine has bir ahlakı vardır. İslam’ın ahlakı da hayâdır.” (İbn Mace)

İslam ahlakı hayâdır. Hayâsı olmayanın ahlakı da olmaz. Hayâ kelimesi hayat kelimesiyle aynı kökten gelir. Hayânın aslı hayattır. Kalp Allah’tan hayâ ederse beden hayat bulur. O halde hayâ, ancak iman ile hayat bulan bir kalp ve ruhta vücut bulur.

Resulullah (sav) hayânın İslam dinindeki emniyetini belirtmek için onun “ imandan bir şube” olduğunu söylemiştir. “İman altmış küsür şubedir. Hayâ da imandan bir şubedir.” ( Buhari/İman 3)

İbn Mesud(r.a) rivayetle: bir gün Resulullah(sav); “ Allah’tan hakkıyla hayâ ediniz.” Buyurdu. Biz: “ ey Allah’ın Resulü, Elhamdulillah Allah’tan hayâ ediyoruz. Dedik. Bunun üzerine Resulullah(sav):

-Söylemek istediğim sizin anladığınız hayâ değildir. Allah’tan hakkıyla hayâ etmek; başı ve üzerindeki azaları, bedeni ve ondaki azaları muhafaza etmeniz, ölümü ve toprakta çürümeyi hatırlamanızdır. Ahireti dileyen, dünyanın zinnetini terk edip ahireti bu hayatı tercih etmelidir. İşte kim bu söylenenleri yerine getirirse Allah’tan hakkıyla hayâ etmiş olur.” (Tirmizi)

Hayânın pek çok mertebesi vardır. En yüksek mertebesi kişinin gizlide ve açıkta Allah’tan hayâ etmesidir. Yani her an Allah Teâla’nın huzurunda bulunduğunu unutmamasıdır.

Hayâ kötülüklerden ve her istediğini yapmaktan alıkoyan bir insani duygu ve takvanın ayrılmaz bir parçasıdır. Dolayısıyla kul hayâ sahibi olmadıkça takva sahibi olamaz.

Hayânın iman ile de sıkı bir alakası mevcuttur. Bu ikisi daima bir arada bulunurlar. Yukarıda da belirttiğimiz gibi “Hayâ imandandır.” Bunlardan biri zail olunca diğeri de gider. Hayâ ve edep noksanlığı iman noksanlığından kaynaklanır. Devam Edecek…

ElhamdulillahiRabbilAlemin