HÜCCETÜ’L İSLAM  İMAM-I GAZÄLÎ (RH.A) -2

Hamd alemleri isteğine göre emsalsiz yaratan hiç bir varlığa ihtiyaç duymayan Allah’a (cc) salat ve selam son resul ve insanlığın kurtuluş reçetesi olan Hz. Muhammed (sav)’e ve selam O’nun aline ,ashabına ve bu İslami hayatı dert edinen tüm Müslümanlara olsun.

İlim her şeyin merkezidir. Yörünge onun etrafındadır. İlim ve ibadet iki mücevherdir. Okumuş olduğumuz bütün kitaplar, hocalardan öğrendiklerimiz, vaizlerin vaazları hepsi bu iki mücevher içindir. Bu yazımızın temelini ilmi öğrenmekteki gayemizi imam-ı gazali (rh.a) hayatından örnekler ve onun nasihatleri çerçevesinde işlemeyi ALLAH (cc) ‘ın izniyle arzuluyoruz, onun ilim yolculuğu sırasında kendisinin ve bütün Müslümanların ders çıkardığı hadiseyle başlamak istiyorum.

450/1058’de İran’ın Tus şehrinde dünyaya gelen İmam-ı Gazali’nin esas adı Muhammed b. Muhammed, künyesi Ebu Hâmid, lakabı “Hüccetü’ l-İslâm” ve “Zeynüddin”dir.

Babası son derece dindar biriydi. Ulemanın sohbetine katılır, onlara imrenir. Mevlâ’dan kendisine âlim evlâtlar ihsan etmesi için dualarda bulunurdu. Allah, ona Muhammed ve Ahmed adında iki erkek evlat ihsan etti. Çocuklarını yetiştirmek ve geçimini temin etmek için yün eğirip satardı. Bir süre sonra, vefatının yaklaştığını anlayınca, şehirdeki salih zatlardan birine oğullarını yetiştirmek üzere rica ve vasiyette bulundu. Babalarının vefatı üzerine bu zât, üzerine düşen görevi titizlikle yerine getirmeye çalışır. Ancak o da fakirdir. Kendisine emanet olarak bırakılan para bitince, kendisinin de fakir olduğunu söyleyerek iki kardeşe bir medreseye girmelerini ve o şekilde tahsillerini devam ettirmelerini istedi, daha sonra İmam-ı gazali Cürcan’a giderek İmam Ebû Nasr ismaili’den ders alır. Üç yıl orada kaldıktan sonra memleketi Tus’a dönmek üzere bir kervana katılır. Ancak eşkıyalar, yolda baskın yaparak kervanı ve İmam-ı Gazali’nin üç yıl boyunca tuttuğu ders notlarını gasp eder. Ancak imam-ı Gazali yol eşkıyaların ardından gidip kitap ve notlarını geri vermeleri için ricada bulunur. Onlara: “Bu ilimleri öğrenmek için memleketimi terk ettim.  Cürcan’a gittim; bütün öğrendiklerim bu notların içerisindedir” dedi. Eşkıya reisi: “Bildiğini iddia ediyorsun ancak onları senden alınca bilgisiz kalıyorsun; bu nasıl iş ?” diyerek, ders notlarını ona geri verir. Bu sözün haklılığının farkına varan İmam-ı Gazali, üç yılını bu notları ezberlemeye hasretti, artık çok iyi biliyordu ki ilim ibadet etmek için öğrenilmeliydi, yukarıda mücevherlerden bahsetmiştik ilim ve ibadet, kitaplar bu ikisi için indirilmişti. Rasuller bu ikisi için gönderilmişti. Gökler, yer ve ikisi arasındakiler ilim ve ibadet için yaratılmıştı. ALLAH(cc)’ın indirdiği şu iki ayet üzerinde iyice düşünelim.

Allah, yedi göğü ve yerden de onların benzerini yarattı. Emir, bunların arasında durmadan iner; sizin gerçekten Allah’ın her şeye güç yetirdiğini ve gerçekten Allah’ın ilmiyle her şeyi kuşattığını bilmeniz, öğrenmeniz için. (Talak-12)

Bu ayet ilmin, bilhassa da tevhid ilminin şerefine delil olarak yeterlidir.

Ben, cinleri ve insanları yalnızca bana ibadet etsinler diye yarattım. (Zariyat-56)

Bu ayet-i kerime ibadetin şerefine ve ibadete yönelmenin gerekliliğine delil olarak yeterlidir. İki cihanın yaratılma sebebi olan bu iki mücevhere büyük önem vermeliyiz! Nitekim kulun bu ikisiyle meşgul olması, bu ikisi için yorulması ve gözünün sadece bu ikisinde olması gerekmektedir. İşte bunu öğrendikten sonra bilmeliyiz ki, bu iki mücevherden en şerefli ve değerli olanı ilimdir. Bunun için Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: “Alimin abide olan üstünlüğü, benim, ümmetimden en aşağı derece olan kimseye üstünlüğüm gibidir. “

Böylece anladık ki ilim daha değerli bir mücevher, ancak kul için ilimle birlikte ibadet gereklidir. Aksi halde elde etiğimiz ilim heba olur gider, bize hiç bir fayda vermez. Nitekim ilim bir ağaca benzer. İbadet ise onun meyvesidir. Şeref ağaca aittir. Çünkü asıl olan odur. Fakat fayda da meyvesindedir. Öyleyse ilmin değerini korumamız için, mutlaka ibadet yapmamız gerekmektedir. Yani her ikisinden de nasibimiz olmalıdır. Hasan-ı basri bu hususta şöyle söylemiştir: “İlmi ibadete zarar vermeyecek şekilde talep edin, ibadeti de ilme zarar vermeyecek şekilde yerine getirin.”  Sözlerimi Rasulullah (sav) buyruğuyla noktalamak istiyoruz. “İlim amelin imamıdır. Amel ona tabi olur.”

ALLAH(cc) hakkı hak bilip hakka sarılan, batılı batıl bilip batıldan içtinap eden kulların dan eylesin.

KAYNAKLAR: İmam Gazâlî, İhyau Ulumi’d-Dîn

Tirmizi, ilim 19 hadis no:2685

ibn Abdil’l ber Camiu Beyanil ilmi vel fadlihi syf:268