ABDULLAH İBNİ MÜBAREK (RH.A)

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحٖيمِ

Hamd âlemlerin Rabbi Rahman ve Rahim, ölüden diriyi- diriden ölüyü çıkartan, geleceğinde hiç şüphe bulunmayan günün sahibi, mümin kullarına merhametli, inkârcılara şiddetli, indirmiş olduğu Kur’an ile bizlere izzet bahşeden ALLAH(CC) aittir

Salât ve selam âlemlere rahmet olarak gönderilen kendi döneminde ve kendisinden sonra var kılınan mükelleflerin ona(sas) itaatten başka kurtuluşunun mümkün olmadığı, bizler için hayatının her alanında en güzel örnekler bulunan, önderimiz komutanımız Hz. Muhammed sas’e âline ashabına, bugünden önce yaşamış bugün yaşamakta olan ve kıyamete kadar yaşayacak, tevhidi benimsemiş ve her alanda uygulamakta tereddüt etmeyen mücahid müminlere selam olsun.

Geçen yazımızda kısada olsa temas ettiğimiz bir mesele, İslam’ın sadece ismi ile yetinmenin cezasını ümmet ağır bir şekilde ödüyor. Kuşkusuz amel, anlama ve kavrama neticesinde kalpte oluşan duygu sonucu meydana gelir. Hem kalplerimizde hem de amellerimizdeki eksikliği göz önünde bulundurarak önceki cümleye bakınca çözümün ancak doğru vasıtalara sarılmakla mümkün olduğunu görmekteyiz. Anlayış ve idrak insana doğru amaçlar için kullanması gayesiyle verilen özelliklerdir. Birazdan İNŞAALLAH hayatından kesitler aktaracağımız âlimlerden Abdullah İbni Mübarek(Rah) ‘ın hayatından bizimde alabileceğimiz dersler ve nasihatler var. Başlamadan önce şu örneği düşünelim sonra okuyalım; Otobüs, tren veya arabanın arka koltuğunda yolculuk yaparken camdan dışarıya doğru bakarız ve ilk başlarda farklı ağaçlar evler ve işyerlerini gördüğümüzde dikkatimizi çeker ve bizi etkiler fakat belli bir mesafeden sonra artık sadece bakarız. Yani etkileşimini kaybeder, sadece gözümüzün önünden akıp gider. Bizle alakalı olmayan bir ilden geçerken çok dikkat etmezken kendi memleketimize geldiğimizde yada geçerken çok dikkatli bakar ve orası hakkında düşünürüz ve hatıralar kalbimizde canlandıkça güler, ağlar, üzülür veyahut tebessüm ederiz çünkü kendimizi orada bulduk. Şimdi yazılanları okurken kendimizi orda arayalım ve çok uzak görmeyelim beklide çok yakındır, beklide sadece gözlerle bakmamak lazımdır. Evet; Mücahidlere ve mücahid âlimlere ihtiyacın olduğu şu dönemde hayatıyla dersler veren bir Âlim;

Tebe-i tabiinin büyüklerinden. Mücâhid bir zat olup, hadis ve fıkıh âlimi idi. İsmi, Abdullah bin Mübarek bin Vâdıh Hanzalî Temimi, künyesi Ebu Abdurrahmân’dır. Emevî halifelerinden Hişâm bin Abdülmelik devrinde 736 (H. 118) yılında Horasan’da Merv şehrinde doğdu. 797 (H. 181) senesi bir gaza dönüşü, Bağdad yakınlarında Hît denilen yerde vefat etti. Türk asıllıdır.

Abdullah bin Mübarek, Salih bir ana babadan dünyaya geldi. Ana ve babası ve doğumu ile ilgili menkıbe meşhurdur: Merv şehri kadısının bir kızı vardı. Şehrin eşraf ve ileri gelenleri bu kızı istediler. Kadı, danışmaya ehil olanlarla meşveret etti. Bir de hıristiyan komşusu vardı. “Onunla da meşveret edeyim, başka dindendir ama görünüşte komşumuzdur” deyip, çağırdı. Meşveretten sonra, hıristiyan şöyle dedi: “Ey Kadı! Bu işte, bizden öncekilerin yolları, âdetleri vardır. Sizden öncekilerin de âdetleri, sünnetleri vardır. Zamanımız insanlarının da âdetleri vardır. Şimdi sen serbestsin. Hangisini istersen seç.” Kadı; “Üç yolu, âdeti de açıkla” dedi. Hıristiyan şöyle anlattı: “Bizim evvelkilerin yolu, asil, soylu birisini bulup, kızını ona verirlerdi. Sizin evvelkilerinizin sünneti, âdeti, takva sahibine (Allahu teâlâdan korkana) vermekti. Zamanımızdakilerin âdeti ise zenginleri tercih etmektir. İyi soya, asalete ve kuvvetli dine itibar etmezler. Sen hangisini seçiyorsun!” Kadı; “Ben kendi evvelkilerimizin sünneti ile amel eder ve takva sahibini tercih ederim” dedi. Sonra düşündü. Merv’de, kölesinden daha muttaki (Allahu teâlâdan korkan) ve dindar kimse bulamadı. Kızını ona verdi. Fakat kölesi kırk gün kızın yanına gitmedi. Annesinin bundan haberi olunca, kadıya şikâyet edip; “Böyle Saliha bir kızı, kölene verdin de, henüz yüzüne bile bakmadı, senin bu yaptığın nedir?” dedi. Kadı, (kölesi Mübarek’e; “Ey Mübarek! Sen benim kızıma naz mı ediyorsun da, yanına gitmiyorsun?” dedi. Mübarek cevabında; “Ey Müslümanların kadısı! Bu nasıl söz? Sizin kerimenize nasıl naz edebilirim? Ama siz kadısınız. Bu yüzden kızınızın evinizde iken şüpheli bir şey yemesinden korktum. Ben ise, lokmalara çok dikkat ediyorum. Ona helâl yemek yediriyor ve kanının tamamen temiz olmasını istiyorum. Allahu Teâlâ bize bir çocuk verirse, Salih ve iyi olmasına çalışıyorum” dedi. Kırk gün sonra hanımının yanına yaklaştı. Haram ve helâle bu derece dikkat etmesi neticesinde, Allahu Teâlâ ona Abdullah gibi bir oğul verdi. İşte bu çocuk; bütün dünyanın makbulü olan Abdullah bin Mübarek(Rha) idi.

Abdullah bin Mübarek, ilk tahsilini Merv şehrinde yaptı. Sonra Bağda’da geldi. Tabiinden büyük âlim, Hanefî mezhebinin imamı olan İmâm-ı azamdan ilim tahsil etti. Ayrıca zamanın meşhur âlimlerinin derslerine devam ederek, hadis ve fıkıh ilimlerinde söz sahibi oldu.

“Tezkire”de onun hakkında şöyle bildirilmektedir: “Din düşmanları ile cihâd edenlerin başında gelirdi. Âlimlerin sultanı ismini alan Abdullah bin Mübarek, ayrıca yiğitlikte zamanının bir tanesi idi. Dinimizin büyüklerini görmüş, sohbet etmiş ve onların makbulü olmuştur. Onun hakkında, önceleri hıristiyan olan ve hidayetine vesile olduğu, Hasen ibni İsa Masercis şöyle anlatır: “Abdullah bin Mübarek’in arkadaşlarından Fadl bin İsa, Muhalled bin Hüseyin ve başkaları yanıma gelip; “Haydi Abdullah bin Mübarek’in güzel hâllerini sayalım” dediler. Beraberce şöyle saydık “Onun; ilmi, edebi, fıkhı, nahvi, lügati, şiiri, fesahati, zühdü, verâı, insafı, gece ibadeti, haccı, gazası, biniciliği, kahramanlığı, riyazeti, boşuna konuşmaması, arkadaşlarına karşı gelmemesi ve başkalarıdır.”

Abdullah bin Mübarek’in (rahmetullahi aleyh) huzurunda birisi aksırdı. Fakat Elhamdülillah demeyi unuttu. O kimseye, sual sorar gibi bir eda ile “Aksıranın ne demesi îcâbeder efendim?” dedi. O da “Elhamdülillah” deyince, İmâm da; “Yerhamükellah” buyurdu. Bu rivayeti bildiren Muhammed bin Cemil; “Bu edepli hareket bizi şaşırttı. Bu derece edebe hayran olduk” demektedir. Nasihat eden, nasihat edilen, nasihate şahitlik eden! Hepside kazandı samimi bir niyetle yapılan amelin misali bile, cümleleri okuyan bizleri etkilerken birde o ameli işleyenlerin kalplerindeki etkisini düşünelim.

Abdullah bin Sinan (rahmetullahi aleyh) onun cihâd ve kahramanlıklarını şöyle bildirmektedir: “Abdullah bin Mübarek, harpteki kahramanlıklarını gizler, kimsenin kendisini tanımasını istemezdi. Bir defasında, harp sahasında birçok müslümanı şehîd eden ve kimsenin karşısına çıkamadığı azılı bir kâfiri katletti. Arkasından da beş kişiyi daha öldürdü. O, bu kahramanlığından dolayı tanınmak istemeyip, kendini gizledi. Hatta bana; kimseye söylememem için yemin verdirdi. İhlâs ve takvanın kişiyi taşıdığı derece odur ki sadece nefsi ve akli lezzetler almasını sağlamaz aksiyon ve hareket adamı kılar. Dönemin âlimlerinden Fudayl bin Iyâd’a (rahmetullahi aleyh)’e yazdığı mektup bu olayı yeterince açıklıyor;

Abdullah bin Mübarek (rahmetullahi aleyh) böyle bir gazadan dönünce, Mekke-i mükerremede bulunan âlimlerden Fudayl bin Iyâd’a (rahmetullahi aleyh) manzum bir mektup yazdı. Bu mektupta cihadın faziletini bildirip, ibadetle meşgul olan arkadaşına, mektubunda özetle şöyle demektedir:

“Ey Haremeyn’de ibadet edip, gözyaşı döken! Bizi bir gör. Biz kanlarımızla boyanıyoruz. Akınlarda yorulan atlarımızın ayaklarından etrafa saçılan tozlar, bize misk ü amber olurken, oradaki misk-ü amber kokuları sizin olsun derim. Peygamber efendimizden bize hiç yalanlanamayan doğru haber geldi: “Allah yolunda savaşan atların sıçrattığı tozlar, bir kişinin burnunda. Cehennem ateşinin dumanıyla birleşmez.” Allahu Teâlâ da mealen şöyle buyurdu: “Allah yolunda şehîd olanlara “Ölülerdir” demeyiniz. Hakikatte onlar diridirler. Fakat siz anlayıp bilemezsiniz.” (Bakara suresi: 154) Fudayl bin Iyâd (rahmetullahi aleyh) mektubu gözyaşları içinde okudu. Sonra da; “Ebu Abdurrahmân doğru söylüyor ve bana nasihat ediyor” buyurdu.

Kendi döneminde ilmen zirvelerde dolaşan bir âlime yazmış olduğu mektubun satırları arasında dolaştıkça bugün ilim adına ilmini satan alçakların durumu gözlerimin önüme geliyor. Geliyor da, izzet ve şerefi ilmiyle Allah’a kullukta arayacaklarına ilmi dünyaya alet eden zelillerin haline düşmekten korkmamak elde değil.

Abdullah bin Mübarek (rahmetullahi aleyh) vefatı yaklaştığı zaman bütün malını fakirlere verdi. Hizmetinde bulunan bir talebesi dedi ki: “Efendim, malûmunuz üç çocuğunuz var. Onlara miras bırakmayacak mısınız?” Buyurdu ki: “Onları Allahu Teâlâ ya emanet ediyorum, O, en iyi vekildir. Eğer çocuklarım, Salih olursa, cenâb-ı Hak, onları hiç ummadıkları yerden rızıklandırır. Yok, eğer, fâsık olurlarsa, malımın kötü insanlara kalmasını istemem.” Vefatı anında gözlerini açtı, güldü ve mealen; “Amel edenler, bu ebedî nimete kavuşmak için çalışsınlar” (Sâffât suresi: 61) ayeti-i kerimesini okudu.

Hikmetli Kuran’dan beslenen kalp sahibinden dökülen kelimelerin anlaşılması gerçekten çok önemlidir;

Buyurdu ki: “İlmin evveli niyettir. Sonra anlamaktır. Sonra yapmaktır, sonra muhafazadır, sonra yaymaktır.”

“Nefsini bilen Rabbini bilir” hadîs-i şerifinin sırrına eren, nefsini, sokakta gördüğü köpekten aşağı bilir.” Çünkü köpek sana havlar ve ürkütebilir ama nefsin senden dinini isteyebilir. Şöyle bir muhasebe yaparsan ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksındır.

“Âlimleri hafife alanın ahireti, ümerayı hafife alanların dünyası, dostlarını hafife alanın mürüvveti yıkılır.”

“Müstehâbları yapmakta gevşek davranan, sünnetleri yapamaz. Sünnetleri yapmakta gevşek davranmak, farzların yapılmasını zorlaştırır. Farzlarda gevşek davranan da marifete, Allahu Teâlâ’nın rızasına kavuşamaz.”

Abdullah bin Mübarek’e (rahmetullahi aleyh); “İnsanların en alçağı kimdir?” diye sorulunca; “Din kisvesi altında dünya menfaati sağlayandır” buyurdu.

Allah’u Teâlâ’ya itaat nimeti kendisine verilen kulun, gayri bir derdi olmaz.

Selam ve dua ile

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمٖينَ